FORMY STRUKTUR RYNKOWYCH

1. Przychody jako przesłanka decyzji producenta

Rodzaje przychodów:

• Przychód lub utarg całkowity (TR) oznacza sumę pieniędzy uzyskaną ze sprzedaży Q jednostek produkcji po danej cenie p, zatem:

TR = Q x P

• Przychód lub utarg przeciętny lub jednostkowy (AR) jest średnią wielkością utargu przypadającą na jednostkę produkcji przy danej jej wielkości, a więc:

AR (P) = TR / Q

• Utarg lub przychód krańcowy z danej jednostki produkcji (MR)
  to przyrost utargu całkowitego spowodowany sprzedaniem jeszcze jednej, dodatkowej jednostki produkcji ponad dotychczasową jej ilość, tzn.:

MR = ΔTR / ΔQ, gdzie ΔQ = 1

• Przy założeniu ciągłości funkcji utargu całkowitego można przyjąć, że utarg krańcowy jest pierwszą pochodną funkcji utargu całkowitego:

MR = (TR)'

Zmiany wielkości oferowanej produkcji wywołują różne tendencje kształtowania się utargów w zależności od tego, z jakim typem rynku mamy do czynienia.

→ Wg kryterium ilości konkurencji wyróżnia się zwykle przynajmniej trzy (niekiedy cztery) podstawowe rodzaje struktur rynkowych:

• rynek konkurencji doskonałej (czysta, pełna konkurencja),

• rynek zmonopolizowany (czysty, pełny monopol),

• rynek typu pośredniego - tzw. konkurencja niedoskonała, do której zaliczamy konkurencję monopolistyczną i oligopol

2. Kryteria, przy pomocy których charakteryzuje się każdy z modeli rynku

• Liczba uczestników rynku (niezależnych producentów-sprzedawców) - dla rynku doskonale konkurencyjnego jest ona duża, w sytuacji rynku zmonopolizowanego istnieje jeden producent-sprzedawca,

• Standaryzacja (ujednolicenie) produktu, przy danej cenie konsumentowi jest obojętne, w  której firmie nabywa towar,

• Wpływ na cenę - indywidualny producent nie może wpłynąć na cenę, monopolizacja zwiększa ten wpływ,

• Swoboda wyjścia z rynku i wejścia na rynek,

• Zakres konkurencji niecenowej, tj. opartej na różnicowaniu jakości produktu, reklamy czy promocji.

KOSZTY PRODUKCJI

1. Klasyfikacja kosztów

1.1. Koszty stałe i zmienne

• Koszty stałe (FC) - jest to ta część kosztów, która pozostaje niezmienna, mimo zmian rozmiarów produkcji

(np. amortyzacja budynków, maszyn i urządzeń, płace personelu administracyjnego, koszty użytkowania ziemi - dzierżawa, koszty wynajmu lokalu, koszty obsługi kredytu, polisy ubezpieczeniowe, niektóre podatki np. od nieruchomości)

• Koszty zmienne (VC) - jest to część kosztów całkowitych, która zmienia się wraz z rozmiarami produkcji
  (np. koszty surowców, materiałów, energii, wody, gazu; płace pracowników produkcyjnych)

1.2. Koszty całkowite

Koszty całkowite (TC)

• jako pieniężny wyraz zużytych na produkcję ogółu nakładów czynników produkcji,

• suma pieniężnych nakładów poniesionych i zużytych na daną wielkość produkcji.

TC = FC + VC

1.3. Koszty przeciętne (jednostkowe)

Koszty przeciętne (AC) wyrobu
to średnie koszty jednostki produktu przy danym rozmiarze produkcji,

a więc: AC = TC/ Q => stąd TC = AC x Q

Odpowiednio można obliczyć:

• koszt stały przeciętny AFC - wielkości kosztów stałych przypadających na jednostkę wyrobu

AFC = FC/Q

• koszt zmienny przeciętny AVC - wielkości kosztów stałych przypadających na jednostkę wyrobu

AVC = VC/Q

1.4. Koszt krańcowy

Koszt krańcowy danej jednostki produktu (MC) to przyrost kosztów całkowitych (lub zmiennych) spowodowany przyrostem produkcji o jednostkę.

ΔTC (lub ΔVC)

MC = --------------------------

Δ Q

• Koszt krańcowy, to także pierwsza pochodna funkcji kosztów całkowitych (lub zmiennych):

MC = (TC)' = (FC + VC)',

a jeżeli (TC)' = 0 to MC = (VC)'

2. Koszty w krótkim okresie

Jak zmieniają się poszczególne koszty wraz ze wzrostem produkcji?

Funkcja kosztów całkowitych TC
jest relacją między kosztami produkcji a wielkości produkcji -
a więc TC rosną, gdy rośnie wielkości produkcji:

TC↑ gdy Q↑

Gdy rośnie produkcja to:

• FC bez zmian,

• VC i TC rosną najpierw mniej niż proporcjonalnie, a następnie więcej niż proporcjonalnie

• AFC maleje

• AVC i VC oraz MC najpierw maleją, osiągają swoje minimum a następnie rosną

3. Koszty w długim okresie

Koszty w długich okresach

• Wobec proporcjonalności zmian produkcji i nakładów czynników wytwórczych, także funkcja kosztów całkowitych zmienia się proporcjonalnie do wzrostu rozmiarów produkcji.

• Wszystkie składniki kosztów mają w tym wypadku charakter kosztów zmiennych
  i przy założeniu podzielności techniki zmieniają się wraz ze zmianami produkcji. W tych warunkach koszty przeciętne i koszty krańcowe są sobie równe i niezależne od wielkości produkcji.

Długookresowy koszt jednostkowy

• Długi okres zawiera szereg następujących
  po sobie stanów, tj. krótkich okresów, między którymi następują skokowe zmiany w postępie technicznym i organizacyjnym.

• „Wydajność” tych przemian powinna być rosnąca i prowadzić do malejącej tendencji zmian kosztów przeciętnych.

1

---