Zarządzanie - polega na oddziaływaniu na postępowanie zespołów ludzkich, ludzi, aby ci działali zgodnie z przyjętymi celami (wykonywali nasze polecenia); jest to cały szereg zadań koordynacyjnych, motywacyjnych itp.
Zarządzanie - polega na oddziaływaniu na czynniki produkcji, ale poprzez oddziaływanie na postępowanie ludzi, którzy tymi czynnikami dysponują (w tej definicji ujęty jest aspekt zasoby i finanse, to też czynniki produkcji - kapitał).
Zarządzanie - planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolowanie - 4 podstawowe
funkcje zarządzania
Zarządzanie - to proces podejmowania decyzji finansowych ukierunk. na realizację celu.
Planowanie - określenie celów do jakich przeds. zmierza, środków, które mają służyć do realizacji celów, uwarunkowań i wypracowanie metod, sposobów działania, także określenie sytuacji wejściowej.
Organizowanie - określenie, ustalenie podziału pracy, przypisanie osób do stanowisk, funkcji do osób i stanów, koordynacja pracy.
Motywowanie - oddziaływanie na to, by pracownicy wypełniali przypisane im działania zgodnie z zaleceniami.
Kontrolowanie - polega na ocenie odchyleń między stanem pożądania planowania a stanem rzeczywistym; likwidacja tych odchyleń (stąd sprzężenie zwrotne) - to już wchodzi w pojęcie controlingu.
Każda ta funkcja sama w sobie stanowi SYSTEM
Te wymienione funkcje mówią o tym, że zarządzanie jest procesem, nie jest to jednorazowy akt, jest to ciągłe oddziaływanie na postępowanie ludzi, a poprzez to na czynniki, aby te były wykorzystywane zgodne z planem.
Planowanie finansowe = budżetowanie
Odrębna dziedzina planowania; zestawienie wpływów i wydatków
Kontrolowanie - wchodzi w skład Controlingu
Motywowanie - oddziaływanie na postępowanie ludzi, aby ci działali zgodnie z naszymi założeniami.
2 rodzaje instrumentów:
wynagradzające - pozytywne; negatywne - za pomocą kar
W przeważającej części instrumenty motywacyjne to czynniki finansowe
Płaca - jako czynnik wynagradzający
Czynniki motywacyjne:
Samochód służbowy; komórka; komp do użytku domowego; dopłata do posiłków; dodatek mieszkaniowy; pożyczki udzielane przez firmę; pomoc w edukacji; rabat przy zakupie towarów firmy; członkostwo w klubie sportowym; prywatna opieka medyczna; plany emerytalne; dodatkowe dni wolne od pracy. To wszystko są czynniki, które wywołują bezpośrednio skutek finansowy. Motywowanie wchodzi w skład nauk o zarządzaniu zasobami ludzkimi.
Finanse przedsiębiorstw - ogół zjawisk polegających na gromadzeniu, podziale i wydatkowaniu środków pieniężnych.
Gromadzenie - zarządzanie źródłami kapitału - działalność finansowa
Podział - zarządzanie kapitałem - działalność operacyjna
Wydatkowanie - zarządzanie sposobami wykorzystania kapitału - działalność inwestycyjna
Zarządzanie kapitałem - jak go podzielić, wchodzi tutaj zarządzanie majątkiem obrotowym.
Zarządzanie finansami - proces podejmowania decyzji finansowych ukierunkowanych na realizację celu.
Najważniejsze w zarządzaniu jest określenie celu !
Cel - ma wymiar finansowy.
Wyróżniamy cele: krótkoterminowe - bieżące; długoterminowe - strategiczne
Maksymalizacja zysku - cel przedsiębiorstwa. W zarządzaniu przeds. odchodzi się od formułowania celu jako max. zysku. Mówi się, że nie sprawdza się on we współczesnych warunkach, ale nie odrzuca się go kategorycznie. Celem przeds. nie jest max. zysku bilansowego, ponieważ takim zyskiem można manipulować. Ale to nie znaczy, że przeds. nie działa na rzecz zysku.
2 przełomy końca XX w.:
lata 80-te - przeds. stało się przedmiotem rynkowym, transakcji rynkowych - mogło być kupowane i sprzedawane, zatem naturalnym celem przeds. jest max wartości rynkowej przeds.; przeds. powinno max wartość dla właściciela; max zysku
Czy wartość rynkowa = wartość dla właściciela?
Właściciel może zmaterializować przeds. poprzez: sprzedaż akcji - im przeds. bardziej wartościowe tym droższe akcje; dywidendy wypłacane z zysku; przeds. nie może wypłacać całego zysku bo nie będzie mieć środków na rozwój.
Wartość rynkowa jest więc równa z wartością dla właściciela.
Max wartość rynkowa może być celem długoterminowym, strategicznym (tożsama z wartością dla właściciela).
Max zysku - cel bieżący, krótkoterminowy
Decyzje finansowe - wszystkie te decyzje, które wywołują skutki finansowe; mamy je wówczas gdy dokonują się ruchy zasobów finansowych w wyniku tych decyzji.
Nie ma w przeds. decyzji, które nie wywołuje implikacji finansowych.
Decyzje stricte finansowe to takie, które mają przyczynę jak i skutek o charakterze finansowym (np.: zwolnienie pracowników na skutek finansowy, ale przyczyna jest personalna).
Zarządzanie źródłami kapitału - podejmowanie decyzji o źródłach przeds., decyzje dotyczące pozyskiwania kapitału (podejmowane przez wyższe szczeble zarządzania - walne zgromadzenie). Mają charakter decyzji strategicznych - podejmowane przez właścicieli lub decyzji bieżących - podejmowanych przez zarząd.
Zarządzanie wykorzystaniem kapitału - w jaki sposób, gdzie i ile inwestować; mogą być podejmowane przez niższe szczeble zarządzania i mają charakter krótkoterminowy.
Każda decyzja finansowa jest narażona na RYZYKO, dlatego, bo każda działalność gospod. Jest również narażona na ryzyko.
Ryzyko - prawdopodobieństwo niezrealizowania celu w ogóle lub nie w pełni; ekstremalna postać wiąże się z osiągnięcie straty zamiast zysku.
Niepewność - nie można zmierzyć
Ryzyko - można zmierzyć (miarą jest prawdopodobieństwo jego wystąpienia)
Źródła ryzyka - otoczenie, w którym działa przeds.; wnętrze przeds.
Ryzyko systematyczne - ryzyko, na które narażone są wszystkie podmioty działające w danym otoczeniu, w danym środowisku. Środowisko to dekomponuje się na ryzyko mikro i makroekonomiczne (zwane branżowym lub rynkowym) np.: huta - narażona na ryzyko branży hutniczej i równocześnie rynku hutniczego.
Ryzyko specyficzne - Skutek błędu w działalności przeds. - złe zarządzanie, nietrafione decyzje są przyczyną ryzyka, ryzyko związane ze specyfiką przeds. nosi nazwę ryzyka specyficznego. Przeds. które podporządkowuje swoją działalność starannie wypracowanym procedurom ogranicza ryzyko specyficzne.
Postawy przeds. wobec ryzyka:
1.pełna ochrona przed wszelkim ryzykiem (jeśli przeds. chciałoby się ochronić przed ryzykiem w sposób totalny to musiałoby zakończyć swoją działalność; ryzyko istnieje zawsze i jedynie nic nie robiąc możemy się przed nim uchronić)
2.postawa lekceważenia ryzyka - może się uda (postawa lekceważąca może z kolei doprowadzić do upadku przeds.
Zarządzanie ryzykiem - podejmowanie działań związanych z ograniczeniem ryzyka, przeds. musi decydować, które ryzyko podejmie a od którego ryzyka powinno się ubezpieczyć - przenosząc ryzyko na podmiot trzeci, a przed którym ryzykiem ochroni się samo stosując tzw. samoubezpieczenie. Może też stosować różnego rodzaju środki prewencyjne. Problem zarządzania ryzykiem jest szczególnie ważny w bankowości.
Ryzyko jest uwarunkowaniem decyzji (każda decyzja jest podejmowana na warunkach ryzyka).
Uwarunkowania zewnętrzne decyzji finansowych przed.
Ryzyko systematyczne - decyzje finansowe przeds. uzależnione są od: inflacji i interwencjonizmu państwowego (rynki towarów), koniunktury gospodarczej (rynek usług), polityki fiskalnej i monetarnej (rynek finansowy).
Koniunktura gospodarcza - takie zjawisko gospod. które ma charakter dynamiczny , zawsze obecne w gospod.
Zmienność koniunktury w czasie rodzi następujące rodzaje ryzyka:
Przeds. dąży do tego, aby swoje produkty sprzedać po cenach wyższych niż koszt produkcji; kiedy koniunktura mu sprzyja to przejawem jest wzrost popytu, przeds, może więcej sprzedać; kiedy koniunktura się kurczy, spada to przejawem jest spadek popytu i wytworzona produkcja nie sprzedaje się, a przeds. ponosi straty. Problem tkwi w tym, że nigdy nie wiadomo kiedy dobra koniunktura się skończy a zacznie się zła i odwrotnie (podstawowe ryzyko wynikające ze zmienności koniunktury)
Polityka fiskalna - uprawia ją państwo; źródło ryzyka tkwi w sposobie uprawiania tej polityki przez państwo; główną bolączką polityki fiskalnej państwa jest to, że nie ma stałych, stabilnych rozwiązań prawnych. Przykładem może być propozycja 50% podatku, większość ludzi podejmie wówczas decyzję, aby nie podejmować działalności dodatkowej, aby nie wejść w ten pułap. Źródłem ryzyka jest tutaj niestabilność uregulowań prawnych, nie tylko samej polityki fiskalnej, częste zmiany podatków, można to nazwać „wesoła twórczość państwa”
Polityka monetarna - uprawiana przez Bank Centralny (cel to stabilizacja pieniądza, a przez to i cen); ryzyko - mogą zmieniać się warunki spłaty kredytów i stopa zwrotu z inwestycji; działalność Rady Polityki Pieniężnej jest ryzykiem kiedy jej działania są skuteczne, czyli mają wpływ na działalność pozostałych banków, czyli wpłynie na zwiększenie stóp procentowych kredytu. Przeds. w momencie zaciągania kredytu nie wie jakie będą dalsze działania RPP. BC jest uwrażliwiony na zjawiska inflacji. Stara się nie dopuścić do inflacji, a jeśli już wystąpi to stara się z nią walczyć.
Inflacja - jeżeli gospodarka jest inflacjogenna to przeds. zaczynając działalność podejmują decyzje w innych warunkach a w innych oceniają efekty. Np.: materiały zakupione na początku roku po okr. cenach nie są adekwatne do cen za pół roku kiedy jest inflacja - zamiast zysku może być strata. Zysk nominalny - nie uwzględnia inflacji, zysk realny - uwzględnia inflację (zmianę cen). Inflacja jest źródłem niesprawiedliwego traktowania podmiotów na rynku. W warunkach inflacji traci kredytobiorca. Rynek kredytowy jest ograniczony w momencie istnienia inflacji, banki starają się ochronić przed skutkami inflacji, której przebieg jest nieprzewidywalny w czasie. W warunkach wysokiej inflacji inwestycje są traktowane jako bardzo ryzykowne, nie podejmuje się więc inwestycji (ze względu na równoczesne podejmowanie kosztów w dłuższym czasie), nie wiadomo jak będą kształtować się ceny, nie wiadomo jak oszacować efekty, nie rozwija się zatem gospodarka.
Interwencjonizm państwa - pojęcie pojawiło się b. wcześnie i wiązało się z działalnością państwa na rzecz stabilizacji koniunktury. Aktualnie pojęcie traktowane jest szerzej - całokształt działań państwa wpływających na gospodarkę. Np.: koncesje, pozwolenia na pewne działalności, rygory, reguły gry (np. ustawa o rachunkowości). Źródło ryzyka to zmienność w czasie instrumentów stosowanych przez państwo, np.: zmiana terminu składania różnego rodzaju sprawozdań.
Makroot. dociera do przeds. poprzez rynek. Impulsy bezpoś. wpływają na rynek, a poprzez zmienność rynków wpływają na ryzykowne działania przed. Polityka fiskalna w zasadzie łączy państwo z przeds. w sposób bezpośredni (nie są potrzebne rynki).
Klasyfikacja ryzyka i ich powiązania
Ryzyko stopy procentowej, kursu walutowego, kontrahenta, stopy podatkowej ryzyko systematyczne oraz ryzyko firmy ryzyko specyficzne. Oba te ryzyka wchodzą składają się na ryzyko operacyjne, inwestycyjne i finansowe, które składa się na ryzyko upadłości.
Ryzyko operacyjne - ryzyko osiągnięcia straty zamiast zysku z działalności operacyjnej.
Ryzyko finansowe - dot. procesów pozyskiwania kapitału i jest to ryzyko które wiąże się z nie wywiązaniem się ze zobowiązań wynikającym z pozyskanego kapitału.
Ryzyko inwestycyjne - ryzyko nie osiągnięcia korzyści z przeprowadzonych inwestycji.
Zarządzanie ryzykiem - kontrolowanie ryzyka: unikanie i ograniczanie ryzyka oraz finansowanie ryzyka: przenoszenie i ponoszenie ryzyka podział ryzyka.
Podstawowe układy klasyfikacyjne finansowania przeds.
Finansowanie zewnętrzne - finansowanie obce (kap. obce): krótko i długoterminowe, kredyty i pożyczki; finansowanie poprzez udziały (kap. własne): akcje, pozyskanie nowych właścicieli.
Finansowanie wewnętrzne - wew. finansowanie obce (kap. własne): tworzenie rezerw, zobow. wb. pracowników; wew. finansowanie własne (samofinansowanie): tezauryzacja zysku i amortyzacja.
Rezerwy - generalnie tworzy się je na okoliczności zdarzeń losowych, które mogą mieć skutek finansowy. Mają określony tytuł. Dotąd dopóki zdarzenie nie nastąpi - zdarzenie dla którego została powołana rezerwa to przeds. może finansować się z tych środków, ale traktowane jest to jako finansowanie obce, a że powstało z własnych środków jest finansowaniem wew.
Zobow. wb. pracowników - występują ciągle, ze względu na różnicę w czasie między świadczeniem pracy a zapłatą za pracę. Jest zatem finansowaniem obcym, ponieważ przeds. korzysta ze środków, które należą się pracownikom.
Samofinansowanie - zysk zatrzymany (potraktowany jako zysk netto) + amortyzacja = nadwyżka finansowa netto i służy ona do finansowania wew.
Amortyzacja - wiąże się ze stopniowym zużyciem środków trwałych, które powoli przenoszą cześć swojej wartości na wartość produktów. Występuje ona po stronie kosztów. ŚT stanowią część inwestycji przeds. są to zatem koszty, z którymi nie wiąże się wydatek, bo został on poniesiony dużo wcześniej.
Szanse i zagrożenia dla przeds. związane z wyborem metody finansowania
Finansowanie obce
Szanse - powiązanie z wierzycielem na czas określony; utrzymanie stałej liczby współwłaścicieli uczestniczących w podziale efektów ekonomicznych spółki (dawca kap. nie uczestniczy w podejmowaniu decyzji przeds.); koszty obsługi długu traktowane są jako koszty uzyskania przychodu, co zmniejsza wysokość obciążenia podatkowego spółki (im więcej finansowania obcego tym lepsze ulgi podatkowe, ponieważ nie wykazujemy zysku - zjawisko tarczy podatkowej); możliwość wykorzystania tzw. efektu dźwigni finansowej (zwiększenie rentowności kap. własnego przez wykorzystanie kap. obcego dla finansowania potrzeb spółki).
Zagrożenia - obciążenie efektów ekonomicznych spółki wydatkami z tytułu kosztów obsługi kap.; konieczność zwrotu pożyczonego kap. (raty kapitałowe); ryzyko utraty płynności finansowej spółki i niewypłacalności (im więcej kredytu tym gorsza płynność, bo płacimy odsetki); utrata wiarygodności spółki na rynku (jeśli rośnie ryzyko to rośnie oprocentowanie); pogorszenie struktury pasywów w bilansie (struktury kap.); konieczność majątkowego i prawnego zabezpieczenia interesów wierzycieli (tylko w przypadku obligacji niema zabezpieczenia a w przypadku kredytu jest); ograniczenie niezależności ekonomicznej spółki (jeśli za dużo kredytu rośnie ryzyko finansowe).
Finansowanie własne
Szanse - dostęp do kap. na czas nieograniczony bez konieczności zwrotu; poprawa struktury pasywów i możliwość wzrostu wiarygodności na rynku finansowym (samofinansowanie bardziej wiarygodne, struktura kap. bezpieczniejsza); brak wydatków związanych z korzystaniem z kap. (nie musimy płacić odsetek); zwiększenie liczby przejmujących ryzyko finansowe(ryzyko podzielone na większą ilość współwłaścicieli); wzrost płynności finansowej i ograniczenie ryzyka niewypłacalności (im większy kap. własny tym większe bezpieczeństwo tych składników kap. które mają charakter obcy).
Zagrożenia - zwiększenie liczby współwłaścicieli uczestniczących w podziale majątku (nie jest dobre posiadanie zbyt wielu wspólników - decyzje i podział majątku); wypłata dywidendy obciążająca zysk spółki nie jest związana z pozytywnymi skutkami podatkowymi spółki (decyzja o podziale zysku, wypłacenia dywidend gdy wywiąże się ze zobow.); możliwość zwiększenia ryzyka finansowego współwłaścicieli; rezygnacja z możliwości skorzystania z efektu dźwigni finansowej.
Wskaźniki
ROE - rentowność kap. własnego = zysk - odsetki/kap własny
ROE = wynik finansowy netto/ka. własny
ROA - rentowność kap. ogółem = zysk/kap. ogółem
ROA = wynik finansowy netto + odsetki - odsetki * M (stopa podatku dochodowego)
Efekt dźwigni finansowej zanika gdy stopa zwrotu ROA = stopie % po jakiej przeds. pozyskuje kap. wówczas ROE/ROA=1
ROE-ROA=0 lub ROE/ROA=1
Odsetki od KO są kosztem finansowym przeds.
Wartość odsetek * stopa podatkowa korzyść dla przeds. (pada podstawa opodatkowania dla przeds.)
Efekt dźwigni finansowej
Zachodzi gdy ROE-ROA>0 lub ROE/ROA>1, wtedy gdy koszt pozyskania kap. obcego od stopy rentowności kap. ogółem.
Efekt DF zachodzi wtedy kiedy rzeczywista stopa zwrotu z kap. jest większa od krańcowej stopy rynkowej KO, wtedy na miejsce wzrost rentowności kap. własnego.
Efekt DF nie zachodzi gdy ROE-ROA=0 lub ROE/ROA=1 wówczas stopa zwrotu z kap. = stopie pozyskania kap. obcego lub kiedy stopa zwrotu = stopie rynkowej pozyskania kap.
Efekt DF jest niekorzystny gdy ROE-ROA<0 lub ROE/ROA<1; wtedy gdy stopa zwrotu z kap. < stopy pozyskania kap. obcego lub rzeczywista stopa zwrotu z kap. < krańcowej stopy rynkowej.
Dlaczego kredyty są takie drogie ?
Ponieważ banki wolą oferować te pieniądze państwu w postaci obligacji skarbu państwa, bo są one bez ryzyka (państwo pozyskuje kap. z banku na pokrycie długów, długi musi spłacić więc może podnieść stopę zwrotu z obligacji - dla banków jest to korzystne)
Inwestowanie - proces wydatkowania funduszy w celu pomnażania środków w przyszłości.
2 rodzaje inwestycji:
Rzeczowe (bardziej naturalne, pomnażanie aktywów, powiększanie majątku trwałego by zwiększyć produkcję czy zrealizować strategie rozwoju):
Innowacyjne (najbardziej ryzykowne)
Modernizacyjne
Odtworzeniowe (najmniej ryzykowne)
Finansowe - długoterminowe (polegają na nabywaniu papierów wartościowych emitowanych przez inne przeds. które często mają jakieś relacje na We lub WY; nabywanie akcji dostawcy aby wpływać na realizację zamówień, by dostawca nie narzucał nam warunków, terminów i formy płatności - akcje wzrosną i otrzymamy dywidendy; nabycie akcji by wpłynąć na wydarzenia innego przeds., nabycie akcji hurtownika/odbiorcy który ma sieć sklepów - bezpieczeństwo dystrybucji sprzedaży).
Ryzyko inwestycji - trudność w tworzeniu rachunku efektywności:
nie można przewidzieć stopy %
nie można przewidzieć podatków
nie można przewidzieć wielkości popytu, trendów i mody
Aby obliczyć czy dana inwestycja jest opłacalna należy zdyskontować kwotę przyszłą do realnych warunków do czasu w którym liczymy
NCF=CF - I (NCF - Net Cash Flow, CF - wpływy, I - wydatki)
NPV = NCF/(1+r)n = at * NCFt (at - współczynnik dyskontowy
KW - koszt kap. własnego to koszt utraconych możliwości (alternatywny). KW jest droższy, wyższy od KO o tarczę podatkową (która pomniejsza koszt KO).
Średni ważony koszt kapitału ogółem - udział długu * stopa % * (1-T) + udział kap. z akcji uprzywilejowanych * koszt kap. z akcji uprzywilejowanej + udział zwykłego kap. akcyjnego * koszt akcji zwykłych T- stopa podatkowa
WACC = udział długu * stopa % * (1-T) + udział KW * koszt KW = wd * kd (1-T) +wpkp +weke = wd*kd (1-T) +wwkw
Koszt kap. własnego = stopa procentowa wolna od ryzyka + premia za ryzyko branżowe + premia za ryzyko indywidualne
Ryzyko inwestycji - każda inwestycja jest ryzykowna, nigdy nie możemy dokładnie przewidzieć przyszłości
Źródła ryzyka operacyjnego - niestabilność sprzedaży (mniejsza sprzedaż), zmienność cen sprzedaży (spadek cen); więcej niż proporcjonalny wzrost kosztów zmiennych; wzrost kosztów stałych (amortyzacji); sposób realizacji sprzedaży; brak właściwego rozeznania możliwości rynkowych przeds.
Sprzedaż spada - rośnie próg rentowności
Ceny spadają - spada próg rentowności
Wzrost kosztów zmiennych - zwiększa się ryzyko progu rentowności (w prawo)
Wzrost kosztów stałych - (w prawo) trudność wejścia w obszar zysków, łatwo można spaść w obszar strat.
Miarą ryzyka pozyskiwania KO jest efekt dźwigni finansowej
Miarą ryzyka inwestycyjnego jest NPV
Ryzyko operacyjne - miarą jest dźwignia operacyjna, która mówi o ile zwiększy się zysk gdy sprzedaż wzrośnie o jedną jednostkę, umiejscowienie progu rentowności mówi o skali ryzyka.
Struktura poziomu kapitału pracującego
Zwiększenie kapitału stałego - emisja akcji, obligacji, zyski zatrzymane, zaciągnięcie kredytów długoterminowych.
Zmniejszenie kap. stałego - umorzenie akcji, wykup własnych obligacji, pokrycie strat, spłata kredytów długoterminowych.
Zwiększenie majątku trwałego - zakup rzeczowych składników MT, zakup wartości niematerialnych i prawnych, zakup długoterminowych papierów wartościowych, udzielanie kredytów i pożyczek innym podmiotom
Zmniejszenie majątku trwałego - sprzedaż rzeczowych składników MT, sprzedaż wartości niematerialnych i prawnych, sprzedaż długoterminowych papierów wartościowych, zmniejszenie kredytów i pożyczek udzielanych innym podmiotom.