PRAWEM NAZYWAMY : reguły które są ustanowione przez państwo i poparte przymusem państwowym ,prawo wyznacza ramy działania różnorodnych przedmiotów, dotyczy organów państwa , wyznacza kompetencje organów państwa i procedury ich działania ,
ŹRÓDŁO PRAWA : ogół warunków społ. - ekonomicznych ; wola suwerena wydającego prawo ; organy państwowe ; akt prawny ( konstytucja )
NORMA PRAWNA: to pewna wypowiedź, zawierająca dyrektywę postępowania oraz dwie podstawowe cechy : charakter generalny , charakter abstrakcyjny .Pochodzi od państwa jest zabezpieczona możliwością użycia przymusu przez państwo .
PRAWO MIĘDZYNARODOWE::
różni się ze względu na sposób jego tworzenia . Tworzone jest przez równorzędnych partnerów(różne państwa) , adresatem prawa międzynarodowego są inne państwa , podporządkowanie się do prawa międzynarodowego przez inne państwa ma charakter dobrowolny .
LEX RETRO NON AGIT: prawo nie działa wstecz
NULLUM CRIMEN SINE LEGE :
Nie ma przestępstwa bez prawa
NULLA POENA SINE LEGE :
Nie ma kary bez prawa
AKT PRAWNY : akt normatywny jest to akt organu państwa zawierający normy postępowania powszechnie obowiązujące o charakterze generalnym , abstrakcyjnym : bądź akt organu stosującego prawo o charakterze indywidualno -konkretnym
BUDOWA AKTU : rodzaj aktu , data wydania ; nazwa ; preambuła ; przepisy ogólne ; przepisy szczegółowe ; przepisy przejściowe - są to przepisy które w akcie prawnym regulują kwestie związane ze stanami istniejącymi po wprowadzeniu aktu a dotyczącymi sytuacji przed wprowadzeniem tego aktu ; przepisy końcowe - określają jakie się uchyla przepisy i od kiedy one obowiązują ; uchylające - derogacyujne ;wprowadzające
DEROGACJA -klauzula uchylająca inne przepisy
KONSTYTUCJA : w hierarchii źródeł prawa akt normatywny najwyższej rangi : wynika z tego , że postanowienia konstytucji mają pierwszeństwo nad postanowieniami niższych aktów normatywnych ; obowiązuje wszystkie organy publiczne stosujące prawo ; skutek prawny bezpośredniego stosowania konstytucji jest taki sam jak skutek bezpośredniego stosowania ustawy ; obywatel może skutecznie się powoływać na postanowienia konstytucji , a organ władzy publicznej ma obowiązek uwzględnić to powołanie
KONSTYTUCJA fundament prawa z 1997 r ; stosowana w sposób bezpośredni , osoby fizyczne i prawne mogą bezpośrednio się na nią powoływać , chyba że sama konstytucja inaczej stanowi ; działanie konstytucji dotyczy norm samo wykonalnych , czyli są tak precyzyjnie określone że mogą działać w systemie ; konstytucja jest nadrzędna pod względem materialnym i formalnym
UASTAWY :wydaje sejm za zgodą senatu ; zajmują w hierarchii prawa miejsce bezpośrednio po konstytucji , maja charakter źródła prawa powszechnie obowiązującego
INKORPORACJA : to zbiór o charakterze technicznym ; zebranie w jedna całość aktów prawnych , które regulują jakąś dziedzinę życia (kodeks karny , kodeks cywilny , kodeks ruchu drogowego)
KODYFIKACJA : najwyższy stopień uporządkowania materiału prawnego w jednym akcie
WYKŁADNIA PRAWA : ogół czynności prawnych zmierzających do ustalenia sensu przepisów prawnych . Dokonywana jest przez organy prawne ; jest niezbędnym procesem pozwalającym na elastyczne stosowanie i dostosowanie prawa do zmieniających się warunków , w których dane prawo funkcjonuje , bez konieczności zmian przepisów prawnych
PRAWO KARNE : ogół norm i przepisów , które regulują i określają jakie czyny nazywamy przestępstwem , jakie kary są wyznaczane i jakimi środkami dysponuje wymiar sprawiedliwości
TEKST AUTENTYCZNY : to tekst aktu prawnego opublikowanego w dzienniku ustaw
TEKST JEDNOLITY : akt prawny zebrany w jedną całość po nowelizacjach bez jakichkolwiek zmian w treści opublikowany w dzienniku ustaw jako obwieszczenie .
ROZPORZĄDZENIE : jedyne źródło prawa pochodzące od władzy wykonawczej a nie ustawodawczej . Tylko w ściśle określonych przypadkach można wydawać takie rozporządzenie . WG. Konstytucji takie rozporządzenia wydają : Prezydent ; RM Prezes Rady Ministrów ; Minister kierujący działem administracji państwowej ; Przewodniczący komitetu określonego w ustawie i powołanego w skład RM ; KRRiT ; Zgodność rozporządzenia z Konstytucją bada Trybunał Konstytucyjny .
AKT PRAWA MIEJSCOWEGO :jest to akt którego moc ograniczona jest terytorialnie , obowiązuje na terytorium organów które go wydały . Wydawane są na podstawie ogólnych upoważnień .Legalność bada NSA
TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY : (29.04.1985 r ) instytucja władzy sadowniczej powoływana do kontroli działań politycznych podejmowanych przez rządzących , pod kątem ich zgodności z prawem . Składa się z przewodniczącego oraz 2 zastępców , 16 członków wybieranych przez sejm z poza grona posłów i senatorów . TRYB POSTAWIENIA W STAN OSKARŻENIA : wniosek składa określona grupa na ręce Marszałka Sejmu , ten składa do rady odpowiedzialności konstytucyjnej , jest prowadzone śledztwo , wniosek trafia następnie do parlamentu , ta uchwała jest aktem oskarżenia , wybiera się oskarżycieli i obrońcę , potem sprawa trafia przed Trybunał Konstytucyjny , dalsze postępowanie zależy od aktualnych sił politycznych w państwie
TRYBUNAŁ STANU : organ działający w Polsce na podstawie ustawy z marca 1982 r , którego głównym zadaniem jest egzekwowanie odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących stanowiska państwowe za naruszenie konstytucji i ustaw ( m . in. Prezydenta , członków Rady Ministrów , prezesa NIK , prezesa NBP , kierowników urzędów centralnych ) . Osoby te mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności za czyny będące naruszeniem Konstytucji lub ustaw , a popełnione w związku z zajmowanym przez nie stanowiskiem lub w zakresie urzędowania
UMOWY PRAWO TWÓRCZE : podstawowe źródło prawa w umowach międzynarodowych
WŁADCZY SYSTEM PRAWA : to wyraźny stosunek prawa między stanowiącym prawo a adresatem prawa.
PRAWO PRECEDENSOWE : system common law istnieje w : Wielkiej Brytanii , USA we wszystkich stanach poza Luizjaną , Kanada bez Quebeku , państwa wspólnoty brytyjskiej . Ta odmienność polega na tym , że działalność prawotwórcza sądów w tych krajach nie ma wyraźnego podziału na stosowanie i stanowienie prawa .
PRECEDENS : rozstrzygnięcie czy też zdarzenie mające miejsce w przeszłości , będące podstawa do rozstrzygania w ten sam sposób analogicznych przypadków .
PRAWO ZWYCZAJOWE : dawniej jedyna forma powstawania prawa , w chwili obecnej zanika . W niektórych państwach np. .Szwajcaria , Niemcy ( niektóre landy ) , Grecja prawa zwyczajowe nadal obowiązuje , w Polsce nie mamy takiego prawa. W Polsce obowiązuje sankcjonowanie zwyczaju , czyli włączenie zwyczaju do systemu prawa.
PAŃSTWO STRACONE : jest charakterystyczne dla demokratycznego systemu prawnego ; organy władzy publicznej są zorganizowane zgodnie z prawem ; organy posiadają też kompetencje , których nie przekraczają ; podstawowe znaczenie ma zasada równości wobec prawa i jawność prawa ogłaszana w dziennikach ; prawo nie działa wstecz ; prawa obywateli wobec administracji państwowej są chronione przez niezależne sądy i rzecznika praw obywatelskich ; obywatele maja prawo wyboru na zasadzie większości do ustroju gospodarki politycznej ; w gospodarce podstawa jest wolny rynek i własność prywatna .
AKT PRAWODAWCZY :to źródło prawa zawierające obowiązujące przepisy prawne , nie zawiera innych norm . Adresaci określeni są w sposób generalny i abstrakcyjny .Każdy akt prawodawczy jest aktem normatywnym a nie odwrotnie .
AKT NORMATYWNY : może zawierać różne normy inne niż prawne ; to pojęcie szersze zawiera wachlarz norm np. konkretne decyzje powołania kogoś na wysokie stanowisko .
TYPY AKTOW NORMATYWNYCH : 1)powszechnie wiążące mają nieograniczoną moc wiążącą pod względem podmiotowym , przedmiotowym i terytorialnym . Tylko te akty mogą być podstawą decyzji w stosunku do obywatela . Akty : Konstytucja , Ustawy , Ratyfikowane umowy międzynarodowe , Rozporządzenia . Akty muszą być opublikowane w Dzienniku Ustaw.
2)wewnętrznie wiążące to takie akty prawne , które są skierowane do adresatów będących wewnątrz jakiegoś aparatu . Mają moc ograniczoną pod względem przede wszystkim podmiotowym , nie trzeba ich publikować
3)samorządu terytorialnego są ograniczone pod względem podmiotowym , przedmiotowym i terytorialnym , są wydawane przez wszystkie lokalne wspólnoty .
MONIZM :prawo międzynarodowe i wewnętrzne tworzą jeden system prawa( Niemcy przed zburzeniem muru Berlińskiego )
DUALIZM :zakłada , że prawo międzynarodowe i wewnętrzne stanowią odrębne rodzaje prawa; prawo międzynarodowe jest przyjmowane do wewnętrznego poprzez transformację ( Generalna lub Szczegółowa )
UMOWA RATYFIKACJI MIĘDZYNARODOWYCH :jest ogłaszana w dzienniku ustaw i stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana . Umowy które są ratyfikowane w formie ustawy mają pierwszeństwo przed ustawą , jeśli istnieje kwestia sporna i nie da się ich pogodzić między sobą . Państwo morze przekazać część swoich kompetencji organizacji międzynarodowej . Może to być dokonane przez referendum , lub w drodze ustawy .
STOSOWANIE PRAWA : proces ustalania przez organ państwowy konsekwencji prawnych , wiążących dla określonych podmiotów na podstawie obowiązujących norm prawa . Rezultatem tego procesu jest decyzja stosowania prawa polegająca na sformułowaniu normy jednostkowej , konkretnej.
LEX RETRONON OGI : -ustawa nie morze działać wstecz ;
-nie można cofnąć danej ustawy
- nowy akt prawny nie może dotyczyć przeszłości .
DESUETUDO : ustawa czy jakiś inny akt prawny który przez dłuższy czas nie był realizowany , przestaje obowiązywać .
VAKATIO LEGIS: Czas pomiędzy opublikowaniem a wejściem w życie aktu prawnego ( 3 m-ce w stos. do ustaw , 1 m-c - 14 dni akty niższego rzędu ) służy to celom informacyjnym .
AKT PRAWNY przestaje obowiązywać z momentem jego uchylenia ; z momentem upływu daty obowiązywania .
REGÓŁY KOLIZYJNE : kiedy jasnych przepisów uchylających a mamy dwa lub więcej sprzecznych przepisów . Norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą .Norma hierarchicznie wyższa uchyla normę hierarchicznie niższą . Lex specjalis - ( wyjątek od zasady ogólnej eyłączne zastosowanie lex genralis ) derogat Lex generalis ( norma regulująca sytuację ogólną .
OBYWATELSTWO :więź prawna łącząca osobę fizyczną z państwem. Obywatelstwo można nabyć w sposób pierwotny ,( przez urodzenie ) , lub też pochodny . Ius sanguini - prawo krwi ; Ius soli - prawo ziemi . Wg. Prawa krwi dziecko nabywa obywatelstwo rodzicow . Wg. Prawa ziemi dziecko nabywa obywatelstwo państwa w którym się urodziło . Sposób pochodny nabycia obywatelstwa : poprzez przysposobienie przez rodzica polskiego ; poprzez nadanie obywatelstwa polskiego ; uznanie za obywatela ; przywrócenie obywatelstwa ; repatriacja . Jedyna forma utraty obywatelstwa polskiego to zrzeczenie się go .
UCHODŹCA : statut nadaje minister spr. wew. i admin. Prawo azylu nadaje ten sam minister w porozumieniu z ministrem spraw zagr.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ W PRAWIE KONSTYTUCYJNYM: (teoretyczna otoczka wokół konstytucji) dotyczy : ustroju państwa ; formy sprawowania władzy ; ustroju i trybu działania organów aparatu państwowego .Organem orzekającym jest Trybunał Stanu . Odpowiedzialność za naruszenie konstytucji i innych ustaw w związku z pełnieniem funkcji . Przed T.S. odpowiadają : Prezydent; Prezes Rady Ministrów i jej członkowie ; Posłowie i Senatorowie ; Prezes NBP ; Prezes NIK ; Członkowie KRRiT ; Naczelny dowódca ił zbrojnych ; KARY: utrata biernego i czynnego prawa wyborczego ; zakaz zajmowania określonych stanowisk i funkcji ; utrata orderów i odznaczeń ; kary te mogą być orzeczone od 2 do 10 lat
PRZESTĘPSTWO :może mieć postać zbrodni lub występku .
ZBRODNIA - to czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata.
WYSTĘPEK - czyn zagrożony karą grzywny , kara ograniczenia wolności , kara pozbawienia wolności przekraczającą 1 miesiąc Zbrodnie można popełnić tylko umyślnie , a występek również nie umyślnie .
PROKURATOR: wyznacza o prowadzi postępowanie przygotowawcze , nadzoruje je i jest oskarżycielem publicznym przed sądami , nie może należeć do p.p. , ma obowiązek zachowania tajemnicy służbowej , posiada immunitet.
SĘDZIA: niezawisły , podporządkowany konstytucji i ustawom , posiada immunitet , powoływany przez Prezydenta , niezawisły , apolityczny .
ROSZCZENIE : prawo żądania określonego zachowania się .Powstaje w wyniku zawarcia umowy . Realizuje się na drodze powództwa sądowego . Roszczenia ulegają przedawnieniu . 10 lat , lub 3 lata jeżeli roszczenia związane są z działalnością gospodarczą .
WŁASNOŚĆ : sposoby nabycia : w drodze umowy notarialnej (nieruchomość) , zasiedzenie (dotyczy tylko nieruchomości )
OSOBA PRAWNA : samodzielny podmiot zorganizowany w celu osiągnięcia pewnych celów gospodarczych lub nie .Zazwyczaj dysponuje wyodrębnionym majątkiem . Ponosząca odpowiedzialność swoim własnym majątkiem . Musi być uznana przez prawo za osobę , ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych od momentu swojego powstania .
UŁOMNA OSOBA PRAWNA : nie ma osobowości prawnej , natomiast ma zdolność sądową
( może pozywać i może być pozywana jako firma ).Są to wszystkie spółki osobowe .
TYPY OSÓB PRAWNYCH : korporacje i zakłady .
KORPORACJE - substratem są ludzie ( p. polityczne , stowarzyszenia , sp. z o o ) taka osoba prawna która realizuje wspólne cele członków .
ZAKŁAD - osoba prawna która opiera się przede wszystkim na wyodrębnionym majątku
( fundacje , banki , spółki akcyjne , przedsiębiorstwa państwowe ) Cele określa założyciel
SKARB PAŃSTWA : substrat państwa , specyficzna osoba prawna . Jest właścicielem mienia państwowego , reprezentacja zbiorcza . Na skarb państwa składa się szereg różnych jednostek . Mamy wydzielenie majątkowe skarbu państwa i innych państwowych jednostek organizacyjnych które nie są częścią skarbu państwa .
CECHY SKARBU PAŃSTWA
Nie jest powoływany i nie może ulec likwidacji ,nie ma siedziby i nie ma organów . Skarb państwa ma podwójną rolę : wykonuje uprawnienia władcze w imieniu państwa , z drugiej strony uczestniczy w obrocie cywilnym na zasadzie równości stron . Skarb państwa może prowadzić działalność gospodarczą w formie jednostek , zakładów budżetowych , w formie jednoosobowych spółek skarbu państwa ( sp. z o o , i sp. akcyjna ) , może być zaangażowany w innych jednostkach . Zasoby skarbu państwa są w formie budżetu .
PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE : samodzielny , samorządny , samofinansujący się podmiot . Odrębna osoba prawna powstaje z momentem wpisu do rejestru .
PRYWTYZACJA:
dwa rodzaje :prywatyzacja bezpośrednia i pośrednia
SPÓŁKI: prawna forma współdziałania podmiotów w celu osiągnięcia jakiegoś celu .Nie każda spółka jest osobą prawną .
SPÓŁKI KAPITAŁOWE :
# spółka akcyjna - zawiązać tę spółkę może jedna osoba lub więcej , zwykle w tej formie prowadzi się większe przedsięwzięcia gospodarcze wymagające zaangażowania dużego kapitału . Akcjonariuszem może być osoba fizyczna lub prawna . Akcjonariusze mają prawa udziałowe wyrażone w akcjach .
KAPITAŁ ZAKŁADOWY SPÓŁKI : dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej , kapitał zakładowy spółki musi mieć 500tyś. Zł . Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 zł.
# spółka z o o - może być jednoosobowa i cel może być inny niż gospodarczy . Kapitał zakładowy dzieli się na udziały równej bądź nie równej wartości nominalnej . Kapitał zakładowy min. 50 tyś zł . Wartość nominalna udziału 500 zł . Obie te spółki są wpisane do rejestru .
SPÓŁKI OSOBOWE : nie mają osobowości prawnej , ułomne osoby prawne . Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem , nawet osobistym . Odpowiadają solidarnie z innymi wspólnikami i ze spółką .
SPÓŁKA CYWILNA : regulowana w kodeksie cywilnym . Jest to umowa . Majątek jest wyodrębniony z majątku wspólników .
SPÓŁKA JAWNA : ułomna osoba prawna . Wspólnicy odpowiadają bez ograniczeń solidarnie ze wspólnikami i subsydiarnie ze spółką ( ochrona majątku wspólnika ) . Wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero wtedy kiedy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna . Spółka nie ma organów . Umowa w formie pisemnej .Powstaje z momentem wpisu do rejestru .
SPÓŁKA PARTNERSKA :wzorowana na prawie amerykańskim .Wspólnikami mogą być osoby wykonujące tylko wolne zawody . Za zobowiązania spółki odpowiada spółka i ten partner który daną sprawę prowadził , a cała reszta jest chroniona . Wpis do rejestru , umowa w formie aktu notarialnego Organów nie ma .
SPÓŁKA KOMANDYTOWA : Mamy co najmniej dwóch wspólników Za zobowiązania tej spółki odpowiada co najmniej jeden ze wspólników , komplementariusz odpowiada bez ograniczeń . Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki w sposób ograniczony , do wysokości sumy komandytowej .Umowa w formie aktu notarialnego , wpis do rejestru .
SPÓŁKA KOMANDYTOWO -AKCYJNA : wywodzi się z prawa niemieckiego . Co najmniej jeden ze wspólników odpowiada za zobowiązania spółki w sposób nieograniczony , a drugi jest akcjonariuszem i nie odpowiada za zobowiązania spółki majątkiem osobistym .Spółka musi mieć organy : walne zgromadzenie , rada nadzorcza . Sprawy spółki prowadzą komplementariusze . Kapitał zakładowy 50 tyś zł . Umowa - statut forma aktu notarialnego , wpis do rejestru .
PRZEDSIĘBIORCA : osoba fizyczna , osoba prawna , nie mająca osobowości prawnej , spółka prawa handlowego , które to podmioty w sposób zawodowy , we własnym imieniu prowadza działalność gospodarczą . W sposób ciągły i zorganizowany .