1.Plwocina.
Plwocina jest to substancja najczęściej wysiękowa, chociaż np. w obrzęku płuc jest przesiękowa. W plwocinie może również znajdować się zniszczona procesami tkanka płucna.
Fizjologicznie wykrztusza się 1-2ml plwociny na dobę; patologicznie do ok. 0,5 litra.
Charakter plwociny może być różny:
-śluzowa-bezbarwna, lepka, mało zbita,niezakażona- występuje u palaczy, w początkach gruźlicy lub nieżycie oskrzeli,
-śluzowo- ropna -zakażona,bezbarwna z domieszką koloru żółtego z powodu obecności leukocytów ,mniejsza lepkość ,łatwiejsza do wykrztuszenia- w cięższych stanach zapalnych oskrzeli i przewlekłym nieżycie oskrzeli,
-ropna-żółtawa lub zielonkawa ,zbita, zakażona,mała lepkość ,łatwa w odkrztuszaniu,o nieprzyjemnym zapachu- w ropnym nieżycie oskrzeli i przy ropniu płuc,
-silnie cuchnąca - w zgorzeli płuc,
-w rozstrzeni oskrzeli- odpluwanie zwłaszcza rano, dużych ilości „pełnymi ustami" (zbierana w zbiorniku tworzy 3 warstwy: na dole - części stałe, warstwa surowicza, pienista),
-duża ilość pienistej wydzieliny z krwią połączona z dusznością - wskazuje na obrzęk płuc, w następstwie nagłej niewydolności lewokomorowej serca,
-rdzawa - o rdzawym zabarwieniu - płatowe zapalenie płuc,
-czerwonoróżowa - w raku płuc,
-krwioplucie-plwocina zmieszana z krwią lub widocznymi nitkami krwi,czasem z domieszką powietrza-różowa ,spieniona -gruźlica, zawał płuc, rak płuc,
-krwotok z płuc - żywoczerwona krew lub skrzepnięta z obecnością ropy i śluzu .
W przypadku, kiedy krew jest połykana, wydalana jest ciemniejsza , co może imitować krwotok z żołądka.
Skuteczność wykrztuszania zależy od :
-objętości powietrza wprowadzonego do płuc
-siły mięśni biorących udział przy wydechu
-stanu wydolności układu oddechowego
-ogólnej kondycji fizycznej chorego.
Kaszel i odkrztuszanie wydzieliny powoduje u chorego:
-uczucie zmęczenia
-zaburzenia snu
-spadek apetytu
-niesmak i przykry zapach z ust
-obniżenie nastroju
-utrudnienie komunikacji z innymi ludźmi
-zaburzenia życia intymnego.
Pielęgnacja:
-dokładne odkrztuszanie (poinstruować pacjenta),
-oddychanie głębokie,
-pozycja (obserwować w jakiej odpluwa najwięcej i układać co 10-15 min.),
-drenaż ułożeniowy (ułożenie głową niżej),
-pozycja Trendelenburga,
-na boku (polecić wykonać głęboki wdech, a następnie maksymalny, szybki wydech) ,
-oklepywanie,
-oczyszczanie jamy ustnej płynem odkażającym lub aromatycznym (ze względu na nieprzyjemny smak przy odpluwaniu),
-reżim sanitarny przy podejrzeniu gruźlicy.
2.Kaszel.
Kaszel (tussis) jest to nagły wydech przy skurczu mięśni oddechowych i przepony z gwałtownym wyrzuceniem powietrza z płuc.
Typowy objaw dla schorzeń układu oddechowego.
Kaszel jest czynnością obronną organizmu, towarzyszącą np. podrażnieniu błon śluzowych oskrzeli, tchawicy i gardła. Występuje także przy podrażnieniu opłucnej.Odruch kaszlu o osób zdrowych wspomaga oczyszczanie dróg oddechowych ,a ilość epizodów kaszlu wynosi około 10 w ciągu doby.
Charakter i cechy kaszlu
Pokasływanie -jest to kaszel suchy, urywany, tzw. szczekający, charakterystyczny dla początków gruźlicy płuc i wczesnego okresu zapalenia płuc. Może wystąpić u ludzi starszych nawet z dużymi zmianami w płucach, ale małym odruchem obronnym z powodu zmniejszonej wrażliwości oskrzeli na czynniki drażniące.
Kaszel głęboki-męczący, napadowy występuje w ostrym nieżycie oskrzeli i w przebiegu raka płuc.
Kaszel napadowy -występuje w ropniu płuc. Przy pewnym ułożeniu ciała plwocina spływa do oskrzeli, drażni ich błonę śluzową i odruchem kaszlowym zostaje wydalona na zewnątrz.
Kaszel konwulsyjny-napadowy, kończący się wymiotami, jest charakterystyczny dla krztuśca. Napad kaszlu jest długi, dziecko nie może odetchnąć, dochodzi do braku tlenu w organizmie i dziecko sinieje. Atak kaszlu kończy się charakterystycznym pianiem, spowodowanym gwałtownym wciąganiem powietrza do opróżnionych z niego płuc.
Kaszel chroniczny -o różnym nasileniu, występuje u nałogowych palaczy tytoniu. Może być połączony z odpluwaniem, określa się go wtedy jako kaszel wilgotny, w odróżnieniu od kaszlu suchego, bez odpluwania plwociny.
Kaszel suchy -bez odpluwania plwociny ,płytki,męczący ,bolesny.
Kaszel wilgotny -połączony z odpluwaniem plwociny.
Kaszel może być zjawiskiem szkodliwym ,gdyż długotrwałe powtarzające się napady mogą doprowadzić do uszkodzenia układu oddechowego poprzez nadmierne rozciągnięcie pęcherzyków płucnych. Odruch kaszlu zanika u chorych nieprzytomnych ,co powoduje zaleganie wydzieliny w drogach oddechowych.
Pielęgnacja:
-podawanie środków zleconych przez lekarza
-pozycja półwysoka, wysoka
-eliminacja czynników wywołujących kaszel
-mikroklimat na sali (wietrzenie,szczególnie po deszczu powierzem wolnym od pyłów ,temperatura 16-20 stopni C,wilgotnośc 60-70 %)
-nawadnianie drogą doustną
-inhalacje
-ćwiczenia oddechowe- przez 10-15 minut co 1-2 godziny
-higiena kaszlu (chusteczki jednorazowe,zasłanianie ust i nosa, zmiana misek nerkowatych)
-częsta toaleta jamy ustnej i nawilżanie błony śluzowej jamy ustnej
-oklepywanie klatki piersiowej
-unikanie palenia papierosów -biernego i czynnego
-unikanie wysiłku i stresu
-unikanie gwałtownych zmian pozycji ciała
-przy kaszlu suchym :unikanie długiego mówienia,śmiechu, palenia papierosów,przebywania w przeciągu i przegrzanym pokoju.
Krwotok z płuc
-pozycja wysoka,
-zapewnienie bezwzględnego spokoju fizycznego i psychicznego,
-nie podawać nic do jedzenia, a pragnienie łagodzić podając zimną wodę lub kawałki lodu do połykania,
-na okolicę klatki piersiowej można położyć worek z lodem,
-przygotować miskę nerkowatą i ligninę.
Domowe sposoby na kaszel:
-Przebywaj w cieple. Niskie temperatury i wiatr mogą nasilić kaszel. Jeśli już musisz wyjść na zewnątrz w zimowy, chłodny dzień, koniecznie ubierz ciepłą kurtkę, a usta i nos owiń szalikiem. Ogrzejesz w ten sposób otaczające cię powietrze, którym oddychasz.
-Weź gorący prysznic. Jeśli masz mokry kaszel, para z prysznica udrożni twoje oskrzela i oczyści drogi oddechowe. Jeśli kaszel jest suchy, para nawilży nos, gardło i oskrzela.
-Pij ciepłe napoje. Ciepło złagodzi podrażnienia i osłabi kaszel. Najlepiej pić gorącą herbatkę miętową. Udrożni ona górne i dolne drogi oddechowe i sprawi, że będzie ci łatwiej oddychać.
-Szałwia i tymianek osłabią ataki kaszlu. Można pić je w formie napoju, wdychać podczas inhalacji lub po prostu dodać odrobinę tymianku do rosołu.
-Jedz cukierki anyżowe. Nawilżą one gardło i złagodzą podrażnienia wywołane atakami kaszlu.
-Na kaszel dobra jest również czekolada. Zawiera ona składnik zwany teobrominą, który działa korzystnie w walce z kaszlem. Ze względu na wyższą zawartość teobrominy, korzystniejsze działanie ma czekolada gorzka .
-Pij sok winogronowy. Pomaga on zmniejszyć napady kaszlu i ma działanie przeciwzapalne. Picie jednej szklanki soku winogronowego dziennie nie tylko wyleczy cię z kaszlu, ale również zapobiegnie jego nawrotom.
-Zmieszaj jedną łyżkę stołową naturalnego miodu, łyżkę octu jabłkowego i ząbek rozgniecionego czosnku. Raz na kilka godzin powoli sącz łyżkę tej mieszanki. Miód złagodzi podrażnione gardło, a ocet jabłkowy zwalczy flegmę. Wszystkie trzy składniki mają działanie antybakteryjne i przyspieszą walkę z chorobą .
-Podłóż pod plecy dodatkową poduszkę i staraj się spać w pozycji półsiedzącej. Zapobiegnie to odkładaniu się flegmy w płucach i nocnym atakom kaszlu.
3.Chrypka.
Chrypka jest częstym objawem chorób krtani. Odczuwa się ją jako „matowość i szorstkość" wydawanego głosu.
Pojawia się wtedy, gdy w czasie mówienia tzw. struny głosowe czyli fałdy głosowe nie mogą prawidłowo się stykać lub występują zaburzenia ich elastyczności na skutek różnych procesów chorobowych.
Przyczyny chrypki
Chrypka może być następstwem bezpośredniego uszkodzenia więzadeł głosowych lub mięśni krtani albo może rozwijać się w wyniku uszkodzenia nerwów unerwiających krtań.
Choroby wywołujące chrypkę to m. in.:
zapalenie gardła i krtani,
ostre zapalenie nagłośni,
zapalenie krtani i tchawicy,
krup,
zawodowe nadużywanie głosu,
narażenie na dym tytoniowy,
nowotwory gardła i krtani,
refluks żołądkowo-przełykowy,
ciało obce,
niedoczynność tarczycy,
uszkodzenie nerwów krtaniowych (najczęściej po operacji tarczycy),
inne nowotwory (np. przełyku, płuca).
Niekiedy nie udaje się ustalić przyczyny chrypki i wówczas mówi się o chrypce czynnościowej.
Chrypka krótkotrwała
Krótkotrwała chrypka towarzysząca infekcji górnych dróg oddechowych nie wymaga szczególnej diagnostyki. Do ostrej chrypki w przebiegu zakażenia usposabiają: nadużywanie strun głosowych, palenie tytoniu i picie alkoholu. U dorosłych leczenie jej wymaga przede wszystkim odpoczynku strun głosowych, czyli ograniczenia do minimum używania głosu w czasie choroby. Należy również unikać czynników podrażniających struny głosowe takich, jak: kurz, tytoń, alkohol. Warto stosować wówczas inhalacje nawilżające błonę śluzową dróg oddechowych i leki przeciwkaszlowe. Antybiotyk podaje się na zlecenie lekarza.
W przypadku dzieci, zwłaszcza małych, ostre zapalenie krtani może niekiedy spowodować upośledzenie drożności dróg oddechowych o czym świadczą takie objawy, jak:
zły stan ogólny dziecka
uciążliwy, chrapliwy kaszel
chrypka lub bezgłos.
Jeśli dochodzi u dziecka do obrzęku części podgłośniowej krtani pojawia się wówczas tzw. świst krtaniowy podczas oddychania. Jeśli utrudnienie oddychania jest znaczne, konieczna jest pilna hospitalizacja dziecka.
Chrypka przewlekła
Jeżeli chrypka trwa ponad 4 tygodnie, konieczne jest badanie przeprowadzone przez lekarza laryngologa. Do badania krtani służy metoda laryngoskopii pośredniej, podczas której lekarz ogląda krtań w lusterku krtaniowym wprowadzonym przez jamę ustną do gardła. Jeśli pacjent źle znosi badanie lusterkiem krtaniowym lub na krtań łatwo opada nagłośnia, wówczas można obejrzeć krtań przy użyciu giętkiego laryngoskopu.
Rak krtani
Przewlekła chrypka, zwłaszcza u palaczy papierosów, zawsze nasuwa podejrzenie rozwijającego się nowotworu krtani. Jeśli lekarz stwierdza obecność zmian chorobowych w krtani, które mogą być zmianami nowotworowymi, to dalszy etap diagnozowania przeprowadza się w warunkach szpitalnych. W większości takich przypadków potrzebna jest biopsja, czyli pobranie wycinka podejrzanej tkanki do badań. Warto pamiętać, że chrypka jest wczesnym objawem raka krtani, który najczęściej lokalizuje się na strunach głosowych. A ponieważ udowodniony został związek nowotworów dróg oddechowych (w tym i krtani) z paleniem tytoniu, wiec nie należy bagatelizować tego objawu.
Wczesne wykrycie raka krtani daje szansę na leczenie oszczędzające krtań. Jeśli nowotwór jest zaawansowany laryngolog musi ją usunąć w całości. Pacjenci z usuniętą krtanią są rehabilitowani głosowo w poradniach foniatrycznych, gdzie uczeni są mowy zastępczej przełykowej. Nie jest to jednak to samo co mowa generowana przez krtań. I nie wszyscy pacjenci po usunięciu krtani w pełni ten sposób mówienia przyswajają.
Inne przyczyny chrypki przewlekłej
Chrypka przewlekła związana też być może z nadmiernym wysiłkiem głosowym i jest to jedna z najczęstszych dolegliwości nauczycieli. Szacuje się, że u ok. 40% z nich nadużywanie narządu głosu prowadzi do niewydolności głośni, guzków śpiewaczych i chrypki. Wraz z kolejnymi latami pracy zaburzenia te (początkowo tylko czynnościowe) prowadzą do utrwalonych zmian organicznych w krtani, które znacznie trudniej leczyć. Często w terapii zaburzeń na tle nadmiernego wysiłku głosowego dobre efekty daje nauka prawidłowej emisji głosu. Natomiast utrwalone zmiany o charakterze guzków śpiewaczych lub polipów usuwane są w całości z powierzchni strun głosowych.
Szczególną przyczyną chrypki są niedowłady i porażenia strun głosowych związane z uszkodzeniem nerwów zaopatrujących krtań, które mogą towarzyszyć nowotworom tarczycy lub operacjom tego gruczołu, powiększeniu serca, tętniakom aorty piersiowej, nowotworom płuc, chorobom układu nerwowego. Niestety w tych przypadkach leczenie uzależnione jest od przyczyny ją wywołującej, lecz nie zawsze udaje się wówczas zlikwidować chrypkę.
Pielęgnacja :
-nawilżać powietrze
-często podawać małe ilości ciepłego picia doustnie
-unikać emisji głosu
-unikać palenia nikotyny-czynnego i biernego .
4.Czynniki osłabiające działanie układu oddechowego.
Do najważniejszych czynników należą:
zanieczyszczenie środowiska
nawracające zakażenia dróg oddechowych,
czynniki klimatyczne i alergizujące,
palenie tytoniu.
Zanieczyszczenia powietrza powodują utratę zdolności fagocytarnych („żernych") przez makrofagi. Tlenek azotu w powietrzu (spaliny samochodowe) wpływa hamująco na aktywność interferonu chroniącego komórki przed wirusami.
Częste choroby przeziębieniowe powodują skurcze naczyń krwionośnych i gorsze ukrwienie śluzówki. Stwarza to korzystne warunki do inwazji bakteryjnej.Zakażenia wirusowe skutkują martwicą powierzchniowej warstwy nabłonka dróg oddechowych i zniszczeniu aparatu rzęskowego. Na jego regenerację trzeba w zwykłych warunkach ok. 6 tygodni.Czynnikiem alergizującym są leki- przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (głównie polopiryna), środki chemiczne zawarte w wielu lekach i praktycznie wszystkich produktach żywnościowych.
Najważniejszym jednak czynnikiem mającym kolosalny wpływ na utratę zdolności odpornościowych przez układ oddechowy jest PALENIE TYTONIU.Cząsteczki dymu tytoniowego wywołują podrażnienia mechaniczne błony śluzowej i pęcherzyków płucnych oraz działanie chemiczne. Czasowo porażają ruch rzęsek nabłonka oddechowego, zwiększają wydzielanie śluzu, zmieniają niekorzystnie jego skład.W rezultacie prowadzi to do zaburzeń oczyszczania dróg oddechowych. Przeciętny palacz wypalający dziennie ok. 20 szt. papierosów ma praktycznie wyłączony w ciągu dnia mechanizm oczyszczający układ oddechowy. Wypalenie jednego papierosa poraża ruch rzęsek na ok. jedną godzinę !
Co 10 sekund na świecie umiera ktoś na chorobę wywołaną paleniem. Nikotyna jest silną trucizną . Jej śmiertelna dawka dla człowieka to ok. 60 mg. Nikotyna przyczynia się do powstawania 8 rodzajów nowotworów, w tym raka płuc. Nikotyna zawarta w dymie jest błyskawicznie wchłaniana poprzez śluzówkę górnych dróg oddechowych i pęcherzyki płucne. Dostaje się do krwiobiegu płucnego, następnie do aorty przez serce i dalej do krwiobiegu obwodowego. Małe dawki tej substancji powodują wzrost głębokości i częstości oddechów. Większe dawki porażają ośrodek oddechowy. Związki smołowe, które dostają się do płuc zatykają pęcherzyki płucne - właśnie dlatego palacze po kilku latach kaszlą i mają zadyszkę. Jako pochodne smoły do organizmu dostaje się m.in. kwas mrówkowy, arsen i benzopiren, które są związkami rakotwórczymi.
Inne substancje zawarte w dymie papierosowym: cyjanowodór - czynnik bardzo toksyczny, blokuje aktywność enzymów oddechowych, a także ruch rzęsek wyściełających drogi oddechowe. Gaz ten był używany przez hitlerowców w komorach gazowych do masowego zabijania więźniów. Fenole - niszczą rzęski nabłonka wyściełającego oskrzela. Rzęski te oczyszczają wdychane przez człowieka powietrze i chronią drogi oddechowe przed przenikaniem przez ich ściany substancji i związków chemicznych oraz mikroorganizmów, np. wirusów. Tlenki azotu - trujące gazy, po dostaniu się do płuc uszkadzają błony wyściełające drogi oddechowe. 99% dwutlenku azotu zatrzymywane jest w płucach. Tlenek węgla (czad) - poraża układ enzymów oddechowych, otaczających każdą żywą komórkę, co utrudnia jej lub uniemożliwia oddychanie i wymianę gazową.
Działanie nikotyny nie jest ograniczone jedynie do palaczy tytoniu, ale także dotyczy wszystkich tych osób, które przebywają w pomieszczeniach, gdzie występuje dym tytoniowy To zjawisko jest nazywane biernym paleniem. Podrażnia śluzówki nosa, jamy ustnej, gardła i oczu. Może wywoływać kaszel lub spowodować dychawicę oskrzelową. W pomieszczeniach zanieczyszczonych dymem papierosowym nie powinni przebywać cierpiący na choroby płuc. Badania wykazują, że bierni palacze mają upośledzoną funkcję układu oddechowego w podobnym stopniu, jak osoby wypalające 10 papierosów dziennie.
Okazuje się również, że dym tytoniowy należy do głównych czynników, które sprzyjają alergii. Istnieje wzrost ryzyka zapadalności na astmę u dzieci w miastach o 50% i o 80% we wsiach w domach osób palących.
U 90 - 95% palaczy następuje rozwój nowotworów złośliwych płuc. Uważa się również, że około 20 - 30% nowotworów złośliwych płuc u osób niepalących jest związanych z paleniem biernym, gdyż w strumieniu bocznym, który ulatuje z papierosa znajduje się 5 razy więcej tlenku węgla, 2-3 razy więcej nikotyny, 3-4 razy więcej substancji rakotwórczych.
Inne choroby mające istotny związek z paleniem tytoniu to:
- rak wargi, języka, jamy ustnej, przełyku i krtani,
- przewlekłe zapalenie oskrzeli,
- gruźlica układu oddechowego.
Wśród osób palących pięciokrotnie częściej rozwija się także rozedma płuc- zespół chorobowy prowadzący do trwałego inwalidztwa w przebiegu niewydolności oddechowej.
Rozedma polega na zniszczeniu struktury płuca i zwiększeniu ilości powietrza znajdującego się w klatce piersiowej.
Jakie korzyści przynosi rzucenie palenia?
Po 20 minutach: tętno obniży się oraz ciśnienie tętnicze krwi powróci do normy.
Po 8 godzinach: poziom tlenu we krwi wzrośnie, a poziom tlenku węgla zmaleje.
Po 1 dniu: ciśnienie krwi i tętno spada do normalnego poziomu, mogą wystąpić objawy abstynenckie (nadmierna nerwowość, bóle głowy, trudności z koncentracją), wzrasta apetyt.
Po 2 tygodniach: stabilizuje się układ krążenia, poprawie ulega funkcja układu oddechowego nawet o 30%, podwyższa się poziom tolerancji wysiłku.
Po 6 miesiącach: poprawia się funkcja układu odpornościowego, organizm łatwiej zwalcza infekcje, ustępuje apetyt na słodkie potrawy, regenerują się rzęski w drogach oddechowych, cera ulega odświeżeniu.
Po 1 roku: obniża się ryzyko zawału mięśnia sercowego, znacznie zmniejsza się niebezpieczeństwo powrotu do nałogu.
Po 5 latach: ryzyko zachorowania na raka płuc, jamy ustnej, krtani i przełyku zmniejszy się o połowę, regeneracji ulegają zniszczone komórki, poprawia się funkcja samoregulacji płuc.
Po 10 latach: ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy jest takie samo, jak osób niepalących.
5.Higiena układu oddechowego .
Osoby chorujące na schorzenia układu oddechowego powinny zadbać o swoje zdrowie przestrzegając kilku prostych zasad:
-często zmieniać pościel
-spożywać duże ilości warzyw i owoców(witamina C)
-prowadzić aktywny tryb życia
-wietrzyć pomieszczenia, w których przebywają
-usunąć z sypialni kwiaty ,książki ,zasłony i dywany
-unikać gromadzenia się warstw kurzu
-unikać czynnego i biernego palenia tytoniu
-ograniczać do minimum kontakt z osobami chorymi (wiele chorób przenosi się drogą kropelkową)
-unikać skupisk ludzkich w okresie występowania chorób (sklepy ,kościoły)
-wykonywać okresowe badania kontrolne
-stosować szczepienia ochronne
-niedopuszczać do przewlekłych stanów chorobowych .
5.Higiena układu oddechowego .
Osoby chorujące na schorzenia układu oddechowego powinny zadbać o swoje zdrowie przestrzegając kilku prostych zasad:
-często zmieniać pościel
-spożywać duże ilości warzyw i owoców(witamina C)
-prowadzić aktywny tryb życia
-wietrzyć pomieszczenia, w których przebywają
-usunąć z sypialni kwiaty ,książki ,zasłony i dywany
-unikać gromadzenia się warstw kurzu
-unikać czynnego i biernego palenia tytoniu
-ograniczać do minimum kontakt z osobami chorymi (wiele chorób przenosi się drogą kropelkową)
-unikać skupisk ludzkich w okresie występowania chorób (sklepy ,kościoły)
-wykonywać okresowe badania kontrolne
-stosować szczepienia ochronne
-niedopuszczać do przewlekłych stanów chorobowych .