Zależności lekowe
Podział uzależnień lekowych
1) Morfinowy - opium, morfina, heroina i pochodne - szybki rozwój tolerancji. Zależność fizyczna i psychiczna
2) Barbiturowo - alkoholowy (EtOH, barbiturany, benzodiazepiny) - rozwój tolerancji różny, zależność psychiczna i fizyczna
3) Kokainowy (kokaina, krakkokaina) - b. silna zależność psychiczna, brak rozwoju tolerancji
4) Haszyszowy (marihuana, haszysz) - powoli rozwija się tolerancja, zależność psychiczna, brak fizycznej zależności
5) Amfetaminowa (amfetamina i pochodna - metyloamfetamina) - silna zależność psychiczna, tolerancja, brak fizycznej zależności
6) Halucynogeny (LSD, meskalina, psylocybina) - słaba zależność psychiczna, słaba tolerancja, brak fizycznej zależności
7) Związki lotne (benzen, aceton) - małą zależność psychiczna
8) Nikotynowy - zależność psychiczna, tolerancja, zależność fizyczna dyskusyjna.
Substancje uzależniające potocznie zwane Narkotykami
• są to związki, które mogą doprowadzić do różnych zmian strukturalnych lub funkcjonalnych w żywym organizmie, przejawiających się w zmianach postrzegania otoczenia, zmianach nastroju, świadomości lub innych zmianach o charakterze psychologicznym.
Uzależnienie (zespół zależności)
Mechanizm uzależnienia jest złożony i nie został dotychczas ostatecznie wyjaśniony. Przy powstawaniu objawów uzależnienia duże znaczenie przypisuje się zmianom poziomu dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym (czujemy się dobrze, jest nam miło, przyjemnie, euforia). Uzależnienie jest zjawiskiem, gdzie osoba używająca danej substancji, nie wyobraża sobie bez niej swojego życia, co przejawia się w konieczności stałego lub okresowego jej używania. Uzależnienie jest chorobą o charakterze przewlekłym i nawracającym.
• Od uzależnienia należy odróżnić nadużywanie, które jest używaniem wielokrotnym nie
prowadzącym jednak do powstania konieczności używania danej substancji.
Uzależnienie psychiczne (zależność psychiczna)
• polega na przymusie powtarzającego się używania substancji uzależniającej, co podyktowane jest wywoływaniem przez nią przyjemnych doznań lub usunięciem złego samopoczucia, spowodowanego brakiem pożądanej substancji lub brakiem doznań związanych z jej używaniem.
Uzależnienie fizyczne (zależność fizyczna, neuroadaptacja)
• powstaje wskutek zmienionego stanu fizjologicznego organizmu, wywołanego przez
wielokrotne przyjmowanie danej substancji, która staje się integralnym składnikiem procesów metabolicznych, ulegających, w przypadku jej braku, zaburzeniom. Wynikiem tych zaburzeń może być niepokój, lęk, stany depresyjne, a także skutki czysto somatyczne, takie jak drżenie ciała, bóle mięśni, wymioty, a nawet zapaść.
Zespół abstynencyjny (głód narkotycznym, zespół odstawienia).
• zaburzenie czynności ustroju występujące po przerwaniu używania lub po znacznym
ograniczeniu dawki przyjmowanej substancji.
Tolerancja
• Tolerancja polega na tym, że wielokrotne zażywanie substancji uzależniającej powoduje
coraz słabsze działanie, wskutek czego dla utrzymania pierwotnej siły działania trzeba
zwiększać dawkę przyjmowanej substancji
Typ morfinowy - opium, morfina, heroina i pochodne - szybki rozwój tolerancji. Zależność fizyczna i psychiczna
Opioidy - przyjmowane pod postacią: kompot - słoma makowa („polska heroina”) -
dożylnie makiwara („zupa”) - pije się wywar - gorzki ok. 2l na dobę „zielone” - ze świeżego soku makówek, dożylnie
Heroina
• Heroinę otrzymuje się poprzez acetylację morfiny, którą z kolei wyodrębnia się z maku lekarskiego - z opium - mleczka makowego, bądź z suszonej słomy makowej (makówka + ok. 15cm łodygi). Heroina na czarnym rynku występuje w 3 formach:
• (Brown sugar - slangowa nazwa zanieczyszczonej (nie rafinowanej do klasy wyższej) heroiny, występującej w postaci zbrylonego proszku (grudek) o kolorze od beżowego do szaro-brązowego. Słabo rozpuszczalna w wodzie. Najczęściej palona, ale może być również
wstrzykiwana po uprzednim rozpuszczeniu w wodzie. Dla zwiększenia rozpuszczalności stosowany jest niewielki dodatek kwasu (np. cytrynowego)
• Kompot - "polska heroina"
• czysta forma - proszek o kolorze białym, do lekko beżowego
• Heroina jest substancją silnie uzależniającą
• 7 dawek dla przeciętnego człowieka wystarczy, aby uzależnić się fizycznie. Uzależnienie
psychiczne występuje już po jednej dawce.
• Odstawienie heroiny prowadzi do reakcji abstynencyjnej organizmu mogącej objawiać się:
wymiotami, drżeniem mięśni, depresją, zapaścią, a nawet śmiercią.
Zespół uzależnienia
• charakteryzuje się ciężkimi stanami psychofizycznymi, w zaawansowanym stadium
chory żyje aby brać. Wyniszczenie organizmu psychofizyczne.
• w wyniku przyjęcia dużej dawki może wystąpić ostre zatrucie charakteryzujące się śpiączką, obniżeniem ciśnienia, bladością skóry a nawet śmiercią. Szybki rozwój tolerancji.
Zespół abstynencyjny
• charakteryzuje się tym, że trwa ok. 7 dni. Można go podzielić na dwa etapy:
• a) objawy zbliżone do grypy - gęsia skórka, temperatura, katar, bóle mięśniowe), biegunka
• b) nasilenie tych efektów silna potrzeba przyjęcia leku
• W miarę czasu większe objawy: biegunka, nudności, wymioty, jadłowstręt, bardzo silna
chęć przyjęcia leku.
Leczenie
• Terapia metadonowa - podawany doustnie nie ma właściwości euforyzujących, uzależnienie przechodzi w kontrolowane, zmniejszamy dawki aż do odstawienia leku (czasem łączony z Naloxonem, gdy dożylnie)
• Buprenorfina (II grupa agonisto-antagonista), LAAM (syntetyk) - działa dłużej od metadonu (2 doby)
• Typ 2 Barbiturowo - alkoholowy (EtOH, barbiturany, benzodiazepiny) - rozwój
tolerancji różny, zależność psychiczna i fizyczna.
Etanol
• upłynnia błony, wpływa na różne receptory (benzodiazepinowe, nikotynowe, serotoninowe
5HT3, hamujący wpływ na NMDA). Nadużywanie alkoholu: upośledzenie OUN, pokarmowego, drżenia, drgawki, zaburzenia snu, degeneracja neuronów płata czołowego, ch. wrzodowa, nieżyt p.pokarmowego, upośledzenie f-cji wątroby, marskość
wątroby.
Objawy odstawienne:
• drżenia, powoduje zaburzenia neuronalne (psychozy) spowodowane awitaminozami (encefalopatia Wernickiego - objawy:
• zaburzenia świadomości, oczopląs, porażenia mięśni
oczu oraz niezborność. • Leczenie: duże dawki witaminy B1.
• Psychoza Korsakowa - brak krytycyzmu, niezdolność do nawiązywania kontaktów z otoczeniem, niemożność zapamiętywania faktów bieżących (aktualnych wydarzeń, nowych informacji) oraz występowanie konfabulacji), dodatkowo, iluzje, halucynacje, lęk dezorientacja.
• Paranoja alkoholowa - zespół Otella.
• Leczenie - naloxon, naltrexon, flumazenil, esperal, bromokryptyna, terapia psychospołeczna.
Benzodiazepiny
• można przyjmować do 3 m-ce bezpiecznie w dawkach nasennych, w dawkach p/drgawkowych do 2-3 tygodni. Nie wolno mieszać z barbituranami i EtOH, bo szybkie uzależnienie. (etanol wzmacnia działanie).
• Objawy odstawienie raczej brak, mogą się pojawić stany lękowe, drażliwość, poczucie ruchu przedmiotu w otoczeniu, zaburzenia, łaknienia, pamięci.
• Leczenie - należy powoli odstawiać benzodiazepiny.
Trzecia grupa - kokaina (silna zależność psychiczna, nie ma tolerancji)
• (alkaloid ekstrahowany z liści czerwonokrzewu Erythroxylon Coca, względnie Erythroxylon granatense).
Kokaina jest półsyntetyczną substancją, występującą w postaci chlorowodorku kokainy (czysta kokaina, biały krystaliczny proszek wdychany lub przyjmowany dożylnie) lub w postaci mieszaniny chlorowodorku z substancją zasadową (amoniak lub dwuwęglan sodu nadający się do palenia - kokaina w tej postaci nosi nazwę crack). Pali się go w specjalnej fajce lub wdycha jego opary, podgrzewając substancję na łyżce.
Mechanizm działania kokainy
• Działanie miejscowe pojawia się w ciągu jednej minuty i utrzymuje ok. 30 min.
• Działanie ośrodkowe zależy od podanej dawki.
Małe dawki pobudzają korę mózgową, przez co znoszą uczucie znużenia i zmęczenia, powodują dobre samopoczucie.
• Większe dawki wywołują pobudzenie psychoruchowe, przyspieszenie oddechu,
hipertermię, drżenie rąk, brak łaknienia, bezsenność.
• Kokaina podana na język znosi uczucie smaku, na błony śluzowe nosa znosi węch, znosi uczucie głodu, zwiększa wydolność organizmu.
• Stosowana jest jako tabaczka do nosowa - może spowodować martwicę błony śluzowej nosa, powoduje zależność psychiczna.
• Długotrwałe stosowanie powoduje wyniszczenie organizmu, nieżyt błon śluzowych, zaburzenia akcji serca, depresje ośrodka oddechowego - zawał-zgon.
• Kokaina szybko i silnie uzależnia psychicznie przy braku uzależnienia fizycznego i braku
zjawiska tolerancji dodatniej. Wzmaga doznania seksualne. Crack kokaina - bardzo szybko
uzależnia (nawet od pierwszego zażycia).
• Zespół abstynencyjny w przypadku uzależnienia od kokainy jest wyjątkowo ciężki i objawia się głęboką depresją, niepokojem, zwiększoną sennością, zmniejszoną motywacją do życia.
• Leczenie - neuroleptyki, b-adrenolityki
Haszyszowy - (zależność psychiczna, powolna tolerancja). Przetwory i preparaty konopi, marihuana i haszysz
• THC (delta-9-tatrahydrokanabinol), substancję, która w zależności od dawki powoduje różne skutki, mogą to być: chichot , gadatliwość, zwiększona percepcja czuciowa, wyostrzenie zmysłów, zaburzenia czasu i przestrzeni, zaburzenia
wykonywania złożonych czynności, halucynacje(tylko w wysokich dawkach, przez wprowadzenie do organizmu przez układ pokarmowy), zwiększony apetyt, nudności oraz zawroty głowy.
Marihuana
• wysuszony kwiatostan i liście konopi (zazwyczaj żeńskiej rośliny, która zawiera więcej THC), najczęściej palona jest w papierosach, zwanych skrętami (skręt zawiera bądź tylko marihuanę, bądź jest mieszaniną marihuany z tytoniem)
Haszysz
• żywica konopi sącząca się z wierzchołków kwiatów, łodygi i liści konopi, palony jest w skrętach bądź szklanej rurce (popularnie zwanej "fifką"). Nadużywanie przetworów i preparatów konopi może prowadzić do szeregu negatywnych następstw, szczególnie gdy trwa ono przez okres kilku lub kilkunastu lat.
Po długotrwałym używaniu może dojść do zwiększenia ryzyka uzależnienia psychicznego, nie występuje zespół abstynencyjny może wystąpić zespół motywacyjny, który charakteryzuje się brakiem chęci do ruchu i podejmowania jakichkolwiek działań. Może wystąpić schizofrenia (halucynacje wzrokowe, słuchowe (tzw. głosy), dotykowe, węchowe oraz smakowe) u osób z predyspozycjami, a u osób chorych pogłębienie schorzenia. Nadużywanie konopi wiąże się też z trwałymi uszkodzeniami mózgu.
• Konopie, mogą być wykorzystywane w medycynie. Stosuje się je jako środek przeciwbólowy oraz jako lek przeciwko wymiotom i nudnościom towarzyszącym chemioterapii w zaawansowanych stadiach raka i AIDS. THC (delta-9-
tatrahydrokanabinol) pomocne jest także w leczeniu jaskry, epilepsji, stwardnienia rozsianego, migren, pomaga zmniejszyć bóle menstruacyjne i porodowe.
Typ 5 Amfetamina - silna zależność psychiczna, tolerancja
• zwiększa (uwalnianie NA, dopaminy, serotoniny).
• ma działanie anorektyczne - (nasilenie transmisji serotoninergicznej i stymulacja ośrodka sytości) kiedyś w leczeniu otyłości był stosowany preparat MAZINDOL
• pobudza aktywność ośrodka oddechowego, podnosi próg bólowy, podnosi ciśnienie krwi, przyspiesza akcję serca, podwyższa temp. ciała.
• powoduje zwiększenie wydolności fizycznej, intelektualnej, nadużywana przez studentów, kierowców.
• Zatrucie: niepokój, oszołomienie, drżenia bezsenność, pocenie, suchość, nudności
wymioty,
• Leczenie: neuroleptyki (leki dopaminolityczne), środki obniżające ciśnienie krwi, środki zakwaszające mocz.
Pochodne amfetaminy
• MDMA (extasy), metamfetamina (ice - postać krystaliczna, crank- postać proszku), MDA (love pill), MDE (eve), (frisco speed) mieszanka amfetaminy z heroiną.
• Szybko uzależniają psychicznie, powodują szybko silną tolerancję dodatnią, przy niskim prawdopodobieństwie uzależnienia fizycznego.
MDMA (ekstaza - amfetamina+halucynogeny)
• wywołuje często niepokój i palpitacje serca, a nawet przypadki urojeń paranoidalnych.
• po zażyciu wzrasta temperatura ciała, co w połączeniu z nadmiernym wysiłkiem, prowadzi do odwodnienia, którego skutkiem może być nawet zgon.
• stosowanie tego narkotyku jest niebezpieczne dla osób mających problemy z układem krążenia, chorych na cukrzycę, a także cierpiących na padaczkę.
• MDMA może uszkadzać komórki nerwowe i powodować długotrwałe uszkodzenie mózgu.
„UFO”
• to mieszanina amfetaminy i środków halucynogennych, wzmocniona jeszcze
strychniną, efedryną, barbituranami, itp. powoduje wzrost ciśnienia do 200, temp do 40 stopni, wiele przypadków śmierci po zażyciu.
Szósta grupa to halucynogeny, (słaba zależność psychiczna, słaba tolerancja, brak
fizycznej zależności) głównie:
LSD
• naturalny alkaloid sporyszu, bardzo silny środek wywołujący zwłaszcza halucynacje wzrokowe, rzadziej słuchowe. Powoduje paniczny lęk, urojenia, jeżeli ktoś długo nadużywał tego środka to halucynacje mogą powrócić (flashback). LSD wpływa na układ serotoninergiczny, noradrenergiczny.
• po zażyciu LSD - wzrasta napięcie mięśniowe, występują nudności i wymioty, następuje
rozszerzenie źrenic.
PCP (fencyklidyna, potocznie zwana angel dust- anielski pył).
• Była używana podczas różnych obrzędówreligijnych - dawała poczucie wielkiej siły,
niezniszczalności, poczucie boskości, dochodziło do licznych okaleczeń (silne działanie p/bólowe).
Fencyklidyna była używana jako środek znieczulający, ale z powodu licznych działań
niepożądanych wycofano ją (powodowała silną dezorientację, omamy, silne halucynacje) zastąpiono ją ketaminą.
• Psylocyna, psylocybina, i inne substancje wchodzące w skład grzybów halucynogennych
• HALUCYNOGENY są używane do przezwyciężenia zahamowań, uwolnienia
podświadomości. Percepcja i myślenie ulega pod ich wpływem zaburzeniu, przypominając
przeżywanie snu na jawie.
• Halucynacje, wywołane przez te substancje, mogą być przyjemne lub odrażające, trwają zazwyczaj kilka godzin i towarzyszą im często zaburzenia poczucia czasu i przestrzeni.
• Wielokrotni użytkownicy halucynogenów mogą mieć trudności z porozumiewaniem się, koncentracją i odróżnianiem złudzeń od rzeczywistości.
• Halucynogeny mogą powodować bezsenność, drżenie ciała, przyśpieszenie akcji serca i wzrost ciśnienia krwi.
• Nie wywołują uzależnienia fizycznego, niekiedy mogą spowodować uzależnienie psychiczne.
• Do grupy tej zalicza się także gałkę muszkatołową (a więc powszechnie stosowaną
przyprawę), w skład której wchodzą m. in.: mirystycyna i elemicyna, metabolizujące w
ustroju do psychoaktywnych metabolitów MDMA, wywołując typowe dla tego
halucynogenu objawy. Nie stwierdzono dawki śmiertelnej, zaś dawkę halucynogenna szacuje się na 5-30 g, czyli 1-3 gałek.
Do siódmej grupy środków odurzających należą lotne rozpuszczalniki i kleje organiczne, np. benzen, toluen, aceton, butapren, ksylen, trichloroetylen, freony i benzyna)
• Ich działanie na ośrodkowy układ nerwowy występuje po zażyciu dawek bliskich dawkom śmiertelnym.
• Rozpuszczalniki i kleje powodują halucynacje, omamy i iluzje, bóle i zawroty głowy, zaburzenia rytmu serca, drgawki i śpiączkę,uszkodzenia ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, przejawiające się rozpadem mieliny w mózgu i osłonkach nerwów obwodowych, degeneracją aksonów i zmniejszeniem wielkości niektórych obszarów mózgu w korze, móżdżku i pniu mózgowym.
• Nadużywanie rozpuszczalników i klejów może doprowadzić do polineuropatii, tj. nieprawidłowego funkcjonowania uszkodzonych obszarów nerwów obwodowych, które często jest schorzeniem trwałym i nieodwracalnym. Pojawiają się zaburzenia mowy, pamięci, widzenia, słuchu i szybkości reagowania. Użytkownicy stale narażeni są na śmierć przez uduszenie, gdy opary rozpuszczalnika zajmą miejsce tlenu w płucach. Mała zależność psychiczna, wstęp do twardszych narkotyków.
Nikotyna
• Nikotyna - agonista receptorów nikotynowych została wyizolowana z liści tytoniu na początku XIX w. Papieros zawiera ok. 9 - 17 mg nikotyny. Około 10 % wchłania się do
organizmu palacza. Nikotyna jest słabą zasadą i łatwo wchłania się z jamy ustnej i z układu oddechowego. Łatwo przechodzi przez barierę krew-mózg, przez łożysko i do mleka matek karmiących. Nikotyna ulega utlenieniu do kotyniny (nieczynny keton o długim okresie półtrwania).
Obwodowe działanie nikotyny
• Tachykardia (częstoskurcz), zwiększenie objętości wyrzutowej serca, podwyższenie
ciśnienia tętniczego, zwiększenie wydzielania soku żołądkowego.
• Nudności, wymioty, biegunkę, zwiększenie wydzielania śliny.
Ośrodkowe
• Toksyczne dawki - splątanie, dawka śmiertelna dla ludzi to około 60 mg (podana jednorazowo dożylnie powoduje śmierć na skutek porażenia centralnego i obwodowego układu nerwowego).
• Z nałogowym używaniem nikotyny związane jest zjawisko tolerancji dodatniej (dobowa dawka w ilości około 50 mg nie powoduje u nikotynistów tragicznych następstw).
Objawy zatrucia:
• Nudności, wymioty, nadmierne wydzielanie śliny, bóle w nadbrzuszu, biegunka, bóle
głowy, zimne poty, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, słuchu, splątanie
drgawki. Spadek ciśnienia.
• POSTĘPOWANIE - płukanie żołądka zawiesiną z węglem aktywowanym,
sprowokowanie wymiotów.
• Uzależnienie od nikotyny - nikotyna powoduje zależność psychiczną, zależność fizyczna jest dyskusyjna.
• Zależność związana jest z pobudzeniem szlaku mezolimbicznego ze zwiększonym uwalnianiem dopaminy w jądrze półleżącym.
Objawy abstynencji:
• Zwiększona drażliwość, agresja, zaburzenie snu. Objawy te utrzymują się ok. 2-3
tygodni.
Następstwa palenia tytoniu
• Nowotwory, dróg oddechowych, żołądka, nerek, płuc
• Choroba niedokrwienna serca, zatory, chromanie przestankowe,
• Przewlekłe zapalenie oskrzeli
• Uszkodzenie płodu, zmniejszenie masy urodzeniowej dziecka, zwiększenie śmiertelności okołoporodowej, poronienia, opóźnienie rozwoju płodu, zmiany w budowie sercowo naczyniowej. Nikotyna wydzielana z mlekiem matki powoduje przyspieszenie czynności serca u karmionego dziecka.
• Palenie papierosów powoduje przyspieszenie powstawania zmian miażdżycowych, zwłaszcza wśród mężczyzn w wieku 35 - 50 lat. Składniki zawarte w dymie papierosowym powodują uszkodzenia delikatnych komórek błony wewnętrznej tętnic, wzrost stężenia cholesterolu, a zwłaszcza jego frakcji LDL i trójglicerydów, skłonność do powstawania zarostowego zapalenia tętnic oraz zaburzeń rytmu serca.
LECZENIE:
• Psychoterapia, jak rzucać to od razu,
• Gumy, plastry , środki ziołowe (Bellergot), tabletki pod język, Nicorette.
• Klonidyna - (pobudza receptory 2 - adrenergiczne) suchość, w ustach , senność,
obniża ciśnienie, uczucie zmęczenia
• Mekamylamina - suchość, w ustach, drżenia, drgawki, zaburzenia psychiczne, obniża ciśnienie