M. Jasińska, Narrator w powieści

narrator – strukturalna konieczność epiki, jej rodzajowy wyróżnik; środek, który służy autorowi do zaprezentowania pewnej wypowiedzi o świecie przedstawionym; w sensie ontologicznym narratora nie ma, nie jest wyposażony w cechy ludzkie, nie istnieje, to byt tekstowy bez funkcji osobowych, pośrednik między autorem a tekstem

narracja – forma podawcza epiki

Typ narratora:

• konkretny – zindywidualizowany, określony, potrafimy podać jego cechy (1. os)

konwencja doskonałej pamięci – narrator w 1 osobie wychodzi ze swej roli i upodabnia się do narratora w 3 osobie – dokładnie przytacza wypowiedzi bohaterów, co nie jest naturalne

• abstrakcyjny – nie objawia się w tekście, ukryty za światem przedstawionym (3 os.)

Mogą być jednak różnego rodzaju kombinacje.

Dostęp do wiedzy o świecie przedstawionym:

• wszechwiedzący

• o ograniczonej wiedzy – zna wycinek świata przedstawionego, nie ma wglądu w psychikę bohaterów

Sposoby konkretyzowania się narratora: (wg Petscha; jest to jednak podział tylko przybliżony, trzeba mieć na uwadze jego względny charakter)

• głośny – super skonkretyzowany, manifestuje swoją obecność, jawny, nie ukrywa siebie i swych narratorskich czynności, ukazuje zaangażowanie

• cichy – swoboda w chronologii, inwersje i elipsy, zmiany tempa narracji

Ustosunkowanie do świata przedstawionego – postawy:

• sprawozdawczo-informacyjna – opis, przedstawienie przedmiotu plastyczne, sugestywne „widzę i opisuję”

• interpretująco-oceniająca – unika jej narrator, który chce zaintrygować odbiorcę, a podejmuje ją dążący do moralizowania; pojawia się wartościowanie – pośrednio lub bezpośrednio

• dygresyjna – dla narratora raz po raz staje się ważniejszy świat jego przekonań, uczuć i wspomnień

Narracja:

• jednopłaszczyznowa – w utworze występuje niemal wyłącznie epicki świat przedstawiony

• wielopłaszczyznowa – poprzez stojący na pierwszym planie świat przedstawiony prześwieca druga płaszczyzna – sytuacja narracyjna, narrator prezentuje też siebie

Sposób prezentacji sytuacji narracyjnej:

• naturalny – sytuacja prawdopodobna, zgodna z realną sytuacją powstawania utworu

• skonstruowany – wystylizowana, wyimaginowana ( Z legend dawnego Egiptu – kronikarz egipski zwraca się do odbiorców podobnych sobie)

Obecność narratora w tekście:

• ukazywanie się narratora we właściwej mu funkcji opowiadającego lub piszącego i używanie terminologii związanej z tą właśnie czynnością i z dziełem

• uwagi odnoszące się wprost do czynności opowiadania

• pamięć narratora o czytelniku ( zwroty, apele, „jak wiemy już”, „trzeba pamiętać”

wzmianki narracyjne – narrator mówi w nich o samym procesie narracji; różne funkcje w zależności od opowiadania, w którym się znalazły, mogą np. prezentować źródła i granice wiedzy.

Stosunek narratora do czytelnika:

• wyższy – narrator wszystkowiedzący

• niższy – narrator kompromituje się

• równy

technika punktów widzenia – prezentacja z różnych perspektyw narracyjnych jakiegoś aspektu świata przedstawionego; można pod różnym kątem spojrzeć na postać, to od czytelnika zależy, jak ostatecznie oceni bohatera większa aktywność odbiorcy

narracja personalna – osobowa; prowadzona z perspektywy jakiejś osoby (spacer Wokulskiego po Paryżu)

narracja auktorialna – autorska; maksymalnie zobiektywizowana, narrator w 3 os. , ma wiedzę nieograniczoną

morał, komentarz, wniosek narrator się ukonkretnia, jest głośny, narracja dwupłaszczyznowa

mowa niezależna – dosłowne przytoczenie czyjejś wypowiedzi

mowa zależna – przytoczenie czyjejś wypowiedzi w zdaniu podrzędnym

mowa pozornie zależna – nie ma formalnych środków przytoczenia wypowiedzi, ale ze względu na użycie innych środków językowych wiemy, że w narracji mówi postać.