A.Okopień-Sławińska, Rola konwencji w procesie historyczno-literackim

Konwencje poetyckie to ponadindywidualne zwyczaje lub normy, decydujące o pojawianiu się i sposobach organizacji wszelkich rozróżnialnych elementów utworu.

Ponadindywidualne, czyli intersubiektywne, dostępne dla wszystkich, z góry założone, przyjęte przez ogół, skąd wynika ich trwałość.

Norma jest zapisana, sformalizowana, a zwyczaj jest tylko przyjęty, nie tak restrykcyjny jak norma.

Konwencję możemy odnieść do każdego elementu utworu, mogą jej podlegać dialogi, czas itd.

Istnienie konwencji to fakt społecznej świadomości (społeczny aspekt konwencji – autor stosując pewną konwencję, ma nadzieję, że czytelnik ją rozpozna, konwencje są zastane i ich naruszenie wywołuje pewien opór)

Są też faktem tradycji literackiej, są tym, co gwarantuje utworowi literackiemu rozpoznawalność( łączą go z innymi, podporządkowują wspólnemu stylowi, gatunkowi itp.).

Nowe konwencje wyrabiają się przede wszystkim w opozycji do konwencji istniejących, przy czym o kierunku zmian decyduje właściwy danej epoce ideał estetyczny.

Coś, co osadza utwór w ciągu. Coś, co decyduje o inności, osobliwości utworu.

historycznym utrwalonym w tradycji

Twórcy często chcą zanegować istniejące konwencje, istnieje postulat oryginalności (np. romantycy w opozycji do starej konwencji oświeceniowej), ale stworzenie nowej konwencji może prowadzić do czytelniczego odrzucenia, niezrozumienia, braku kontaktu z odbiorcą. Norwid zakładał obecność czytelnika, stworzył nowe konwencje, ale okazał się zbyt nowoczesny – doprowadził do skrajności siłę dekonwencjonalizacji i zmarł jako nędzarz. Reakcja na nową konwencję zależna jest od światopoglądu epoki, od ideałów estetycznych wtedy panujących ( dana konwencja przyjmie się, jeśli istnieje żyzny grunt, odpowiedni do zaakceptowania ziarna inności).

Nowe konwencje przyjęte przez społeczeństwo natychmiast stają się stare – paradoksalna natura konwencji. Nowa konwencja zostaje podchwycona przez twórców i powtórzona przez nich, a po pewnym czasie staje się konwencją starą, niesioną przez tradycję.