Projekty aktów normatywnych o charakterze wewnętrznym. Typowe środki techniki prawodawczej.

1. Konstytucyjne podstawy aktów prawa wewnętrznie obowiązującego

Art. 93 Konstytucji

1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.

2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

Uchwały Rady Ministrów są wydawane na podstawie Konstytucji lub ustawy, a uchwały innych organów oraz zarządzenia - na podstawie ustawy.

Źródła prawa wewnętrznego są aktami normatywnymi. Zawierają one normy wiążące jednostki organizacyjnie podległe organom wydającym te akty.

Art. 112 Konstytucji (regulamin Sejmu, regulamin Senatu)

Art. 143 Konstytucji - statut Kancelarii Prezydenta (jest to zarządzenie)

2. Zasady techniki prawodawczej dotyczące prawa wewnętrznego

Podstawą wydania prawa wewnętrznie obowiązującego jest przepis prawny, który: upoważnia dany organ do uregulowania określonego zakresu spraw lub wyznacza zadania lub kompetencje danego organu.

W przepisie upoważniającym do wydania aktu prawa wewnętrznie obowiązującego:

- organ właściwy do wydania aktu; katalog podmiotów upoważnionych do wydawania tych aktów jest niezamknięty. Podmioty te nie muszą być wskazane w Konstytucji.

- rodzaj aktu normatywnego; w przypadku organu kolegialnego uchwała, w przypadku organu jednoosobowego zarządzenie

- ogólnie zakres spraw, które muszą albo mogą zostać uregulowane.

Upoważnienie nie musi być szczegółowe. Nie są wymagane wytyczne do treści aktu.

Przepis upoważniający może być zawarty w ustawie o powołaniu lub zadaniach określonego organu albo w odrębnej ustawie. Upoważnienie może być obligatoryjne lub fakultatywne.

W akcie prawa wewnętrznie obowiązującego nie zamieszcza się przepisów prawnych niezgodnych z ustawą, na podstawie której są one wydawane, oraz innymi ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, a także przepisów prawnych niezgodnych z rozporządzeniami.

W akcie prawa wewnętrznie obowiązującego nie powtarza się przepisów ustaw, ratyfikowanych umów międzynarodowych i rozporządzeń, by nie wprowadzać w błąd adresatów aktów tym, że mają one charakter powszechnie obowiązujący.

Akt prawa wewnętrznie obowiązującego można wydać na podstawie kilku przepisów.

Na podstawie jednego przepisu upoważniającego, można wydać więcej niż jeden akt prawa wewnętrznie obowiązującego. Nie mają tu zastosowania reguły kolizyjne dotyczące uchylania przepisów upoważniających.

Budowa aktu prawa wewnętrznego podobna na budowy rozporządzenia.

3. Typowe środki techniki prawodawczej

Typowe środki techniki prawodawczej są używane przy konstruowaniu aktów normatywnych i przepisów prawnych. Ułatwiają wykładnię prawa.

Typowymi technikami są:

• forma określania adresata normy

• forma określenia okoliczności, do których norma ma znajdować zastosowanie

• Środki zapewniające elastyczność tekstu

• definicje

• skrót

• odesłanie

3.1. Określenie podmiotu w akcie: par. 144 ZTP

Gdy norma ma być adresowana do każdej osoby fizycznej, adresata tej normy wskazuje się wyrazem „kto”. (w prawie karnym) - np. kto zabija człowieka, (w przepisach o prawach człowieka, prawo o stowarzyszeniach) - każdy, nikt

Określenia adresata normy nie poprzedza się wyrazem „każdy”. Niepoprawna jest konstrukcja „każdy człowiek”

Gdy zakres adresatów normy ma być węższy niż każdy, wskazuje się go przez użycie odpowiedniego określenia rodzajowego. Adresata określamy rzeczownikiem lub wyrażeniem zawężającym zakres podmiotowy np. pracownik, osoba, która ukończyła 18 rok życia.

Gdy norma ma być adresowana do podmiotów innych niż osoby fizyczne, adresata tej normy można wskazać nazwą rodzajową albo własną np. rada gminy, partia polityczna, Prezes RM

3.2. Określenie okoliczności: par. 145 ZTP

Jeżeli norma ma znajdować zastosowanie we wszystkich okolicznościach, w przepisie nie określa się okoliczności jej zastosowania. Wyjątkowo można odtworzyć wszelkie okoliczności danej sprawy, by nie budziły wątpliwości dla interpretatora prawa.

Jeżeli norma ma znajdować zastosowanie tylko w określonych okolicznościach, należy je wyraźnie i wyczerpująco wskazać w przepisie.

3.3. Środki zapewniające elastyczność tekstu aktu normatywnego

Jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia elastyczności tekstu aktu normatywnego, można posłużyć się:

• określeniami nieostrymi

• klauzulami generalnymi

• I typ klauzul generalnych upoważnia organ do podejmowania decyzji według własnej oceny w danym wypadku np. dobro dziecka, dobro rodziny.

• II typ klauzul jest to odesłanie do pozaprawnych zasad postępowania. Znaczenie tych zasad jest powszechnie znane i zaakceptowane np. dobre obyczaje, zasady współżycia społecznego, wartości chrześcijańskie.

• Można wyznaczyć nieprzekraczalne granice swobody rozstrzygnięcia

Nieprzekraczalne granice swobody rozstrzygnięcia formułuje się w jednym przepisie prawnym dla wszystkich przypadków danego rodzaju, zamieszczając go w przepisach ogólnych aktu normatywnego.

Jeżeli dolna granica swobody rozstrzygnięcia ma być wyższa lub górna granica ma być niższa od wyznaczonej w przepisie ogólnym, wskazuje się to wyraźnie w przepisie prawnym odnoszącym się do danego przypadku.

Postanowienia obniżające górną granicę swobody rozstrzygnięcia wyraża się przez konsekwentne posługiwanie się zwrotem: „nieprzekraczające”, „nie więcej niż”, a postanowieniom podwyższającym dolną granicę swobody rozstrzygnięcia nadaje się postać; „nie niższej niż”, „nie mniej niż ”.

3.4. DEFINICJE

Akt normatywny powinien być komunikatywny, a język aktu normatywnego zwięzły, jasny i precyzyjny. W realizacji tych postulatów mają pomóc definicje, które zawierać można w ustawach i innych aktach normatywnych (definicje legalne). Ma zastosowanie w obrębie danego aktu normatywnego!!!. Dane określenie stosuje się wówczas w całym akcie w takim znaczeniu, jakie wskazuje definicja.

Kiedy formułujemy definicję danego określenia:

- określenie jest wieloznaczne. Wieloznaczność może zależeć od znaczenia słownikowego albo gdy w systemie prawa funkcjonuje określone znaczenie danego pojęcia, a ustawodawca chce odstąpić od tego znaczenia. Jeżeli określenie wieloznaczne występuje tylko w jednym przepisie prawnym, jego definicję formułuje się tylko w przypadku, gdy wieloznaczności nie eliminuje zamieszczenie go w odpowiednim kontekście językowym.

• określenie jest nieostre, a istnieje potrzeba ograniczenia lub wyeliminowania nieostrości

• znaczenie określenia nie jest powszechnie zrozumiałe. Wprowadzamy definicję, by adresat norm mógł je zrozumieć i właściwie zastosować

• ze względu na potrzebę ustalenia nowego znaczenia danego określenia.

Jeżeli w akcie normatywnym ustalono znaczenie danego określenia w drodze definicji, w obrębie tego aktu nie wolno posługiwać się tym określeniem w innym znaczeniu (10 ZTP) .

WYJĄTEK: Jeżeli chcemy odstąpić od znaczenia definicji ustawowej, trzeba wyraźnie podać inne znaczenie danego określenia i ustalić jego zakres odniesienia. Najlepiej zrobić to wskazując definicję główną, a następnie wyjątki od tej definicji.

Jeśli mamy definicję w Kodeksie, a w ustawie szczegółowej chcemy odstąpić od tej definicji, trzeba wyraźnie podać inne znaczenie tego określenia i zakres jego odniesienia

Ta sytuacja dotyczy nie tylko definicji uznawanej na gruncie ustawy, ale też takiej która się powszechnie przyjęła w danej gałęzi prawa przez praktyczne jej stosowanie.

Odstępstwo takie trzeba: zaznaczyć wyraźnie, sformułować wprost i jednoznacznie.

W akcie normatywnym niższym od ustawy bez upoważnienia ustawowego nie formułuje się definicji ustalających znaczenia określeń ustawowych; w szczególności nie formułuje się definicji, które ustalałyby znaczenia określeń zawartych w ustawie upoważniającej. Możliwe jest wprowadzenie definicji, gdy przepis upoważniający wyraźnie i bezpośrednio określa konieczność zdefiniowania konkretnego wyrażenia.

Jeżeli dane określenie ma być używane w jednym znaczeniu w obrębie całej ustawy lub innego aktu normatywnego albo całej jednostki systematyzacyjnej danego aktu, jego definicję zamieszcza się odpowiednio w przepisach ogólnych tego aktu albo w przepisach ogólnych danej jednostki systematyzacyjnej.

Jeżeli dane określenie ma być używane w ustalonym znaczeniu tylko w obrębie zespołu przepisów, definicję zamieszcza się w bezpośrednim sąsiedztwie tych przepisów.

Jeżeli ustawa zawiera wiele wielokrotnie powtarzających się określeń wymagających zdefiniowania, ich definicje można zamieścić w wydzielonym fragmencie przepisów ogólnych ustawy, oznaczając ten fragment „Objaśnienia określeń ustawowych”.

Redakcja definicji:

Definicje w tekście prawnym mają charakter definicji nominalnych - informują o znaczeniu określeń, a nie o przedmiotach, których te definicje dotyczą.

Definicję formułuje się tak, aby wskazywała w sposób niebudzący wątpliwości, że odnosi się do znaczenia określeń, w szczególności nadaje się jej postać:

„Określenie „a” oznacza przedmiot „b.”; „Określenie „a” znaczy tyle co wyrażenie „b”.”

Jeżeli względy stylistyczne przemawiają za inną formą definicji, używa się zwrotu łączącego „jest to” - tu nie zamieszczamy zwrotów w cudzysłowie.

Zwrot definiowany (w cudzysłowie) - zwrot definiujący w definicji wskazana jest relacja między nimi.

Zwrotów charakterystycznych dla definicji, w szczególności zwrotu „jest równoznaczne z ....”, nie używa się w znaczeniu niedefinicyjnym.

Definicję zakresową (wyliczającą elementy składowe zakresu) formułuje się w jednym przepisie prawnym i obejmuje się nią cały zakres definiowanego pojęcia.

Jeżeli wyliczenie wszystkich elementów zakresu definiowanego pojęcia w jednym przepisie prawnym nie jest możliwe, w definicji wyraźnie zaznacza się, że tekst tej samej lub innej ustawy zawiera nadto elementy uzupełniające tę definicję, w szczególności przez użycie zwrotu: „...... i inne wskazane w przepisach ....”.

Jeżeli nie jest możliwe sformułowanie definicji zakresowej, można objaśnić znaczenie danego określenia przez przykładowe wyliczenie jego zakresu, wyraźnie wskazując przykładowy charakter wyliczenia. Stosujemy zwroty: „w szczególności” „zwłaszcza”.

3.5. SKRÓT, wprowadzamy fakultatywnie dla oznaczenia określenia złożonego, które wielokrotnie powtarza się w tekście aktu normatywnego.

Miejsce wprowadzenia skrótu:

• w przepisach ogólnych aktu normatywnego lub jego jednostki systematyzacyjnej albo

• w przepisie, w którym po raz pierwszy zostało użyte skracane określenie złożone.

Skracane określenie złożone przytacza się po raz pierwszy w pełnym brzmieniu, a skrót formułuje się w postaci „(określenie złożone w pełnym brzmieniu), zwane dalej („skrót”)”.

Skrót może składać się:

• z pierwszych liter skracanego określenia złożonego, pisanych wielkimi lub małymi literami,

• z jednego spośród wyrazów wchodzących w skład określenia złożonego

• z wyrazu niewchodzącego w skład określenia złożonego.

Skrótu nie wprowadza się w tym samym przepisie, w którym formułuje się definicję.

3.6. ODESŁANIE, stosuje się, gdy

• zachodzi potrzeba osiągnięcia skrótowości tekstu prawnego

• w przepisie odsyłającym jednoznacznie wskazuje się przepisy, do których się odsyła.

• zachodzi potrzeba zapewnienia spójności regulowanych instytucji prawnych

• w przepisie odsyłającym wskazuje się zakres spraw, dla których następuje odesłanie oraz przepisy, do których się odsyła.

Jeżeli daną instytucję prawną reguluje się całościowo, a wyczerpujące wymienienie przepisów prawnych, do których się odsyła, nie jest możliwe, można wyjątkowo odesłać do przepisów określonych przedmiotowo, o ile przepisy te dadzą się w sposób niewątpliwy wydzielić spośród innych; przepis odsyłający formułuje się w postaci: „Do ... stosuje się odpowiednio przepisy o ..... (przedmiotowe określenie przepisów).”.

Rodzaje odesłań:

• dosłowne odesłanie do innych przepisów, w których znajdują się rozwiązania merytoryczne

• odesłanie w celu uzupełnienia przepisów wtedy następuje rekonstrukcja normy prawnej

• do przepisów tej samej ustawy/aktu normatywnego (ODESŁANIE wewnętrzne)

• do przepisów innych ustaw/aktów normatywnych (ODESŁANIE zewnętrzne)

* są to przepisy, które weszły w życie, a nie do projektów przepisów i przepisów w okresie vacatio legis

Ważniejsza jest jednoznaczność tekstu prawnego niż jego skrótowość.

Jak wskazujemy przepisy w odesłaniu

• wymieniamy zakres spraw objętych odesłaniem i wskazujemy przepisy, do których odsyłamy

• wyjątkowo - gdy dany akt całościowo normuje instytucję, wyczerpujące wymienienie przepisów, do których odsyła się jest niemożliwe, przepisy, do których się odsyła w sposób nie budzący wątpliwości mogą być wydzielone wskazujemy zakres spraw, w których odsyłamy (precyzyjnie) i wskazuje się tematycznie przepisy, do których się odsyła. Nie można odsyłać ogólnikowo, a w odnośniku wskazywać przepisów, do których się odsyła.

Nie odsyła się do przepisów, które już zawierają odesłania.

Odsłania są odesłaniami do obowiązujących przepisów prawnych w brzmieniu, jakie będą one miały każdorazowo w czasie obowiązywania przepisu odsyłającego (odesłanie dynamiczne).

Wyjątkowo przepis prawny może odsyłać do innych przepisów jedynie w ich określonej wersji (odesłanie statyczne), zaznacza się to w przepisie odsyłającym przez nadanie mu brzmienia:

„Do ..... stosuje się przepisy art. ... ustawy ..... (tytuł ustawy)” oraz dodanie w nawiasie „w brzmieniu z dnia ....”, podając poza datą wejścia w życie przepisów, do których się odsyła, także oznaczenie dziennika urzędowego, w którym zostały ogłoszone te przepisy.

3.7. Odnośnik

Odnośnik do przepisu oznacza się cyfrą arabską z nawiasem z prawej strony i umieszcza się z prawej strony, powyżej wyrażenia, do którego się odnosi. Odnośnika do przepisu nie nowelizuje się, w razie potrzeby wprowadza się kolejny odnośnik.

Odnośnik może dotyczyć:

a) przepisów prawnych

b) tytułów aktów normatywnych

Odnośnik pełni funkcję informacyjną. Informuje o zmianach, które nastąpiły w tekście prawnym oraz uzupełnia informacje występujące w tekście prawnym.

Informacje w odnośniku mają charakter urzędowy. Błąd w odnośniku prostuje się w formie obwieszczenia.

---