Akty prawa miejscowego.
1. Konstytucyjne podstawy dla aktów prawa miejscowego
Co to jest akt prawa miejscowego. Istota aktów prawa miejscowego (art. 94 Konstytucji)
Pozycja aktów prawa miejscowego w systemie źródeł prawa (art. 87 ust. 2 Konstytucji)
Promulgacja aktów prawa miejscowego (art.88 ust. 1i 2 Konstytucji)
Sądowa kontrola aktów prawa miejscowego (art. 184 Konstytucji)
2. Inne przepisy Konstytucji związane z prawem miejscowym
Problem dopuszczalności skargi konstytucyjnej (art. 79 w związku z art. 188 pkt 5 Konstytucji)
Kompetencja jednostek samorządu terytorialnego do ustalania wysokości opłat i podatków lokalnych (art. 168 Konstytucji)
Uprawnienie do określenia wewnętrznego ustroju jednostek samorządu terytorialnego (art. 169 ust. 4 Konstytucji)
Akty prawa miejscowego jako przedmiot kontroli przez NIK (art. 203 ust. 1i2 Konstytucji)
Uwagi szczegółowe:
Akty prawa miejscowego są stanowione przez organy samorządu terytorialnego (na podstawie ustaw ustrojowych dotyczących jednostek samorządu terytorialnego) oraz przez wojewodę i organy administracji niezespolonej na podstawie przepisów upoważniających zamieszczonych w ustawie dotyczącej administracji rządowej w województwie albo w innych ustawach.
Za prawo miejscowe uważa się z reguły akty normatywne obejmujące swym zasięgiem oznaczoną część terytorium państwa, wydawane przez terenowe organy administracji publicznej.
Przepisy Konstytucji nie zawierają w zakresie prawa miejscowego ograniczeń o charakterze podmiotowym. Stanowią bowiem, że organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów (art. 94 Konstytucji).
W odniesieniu do prawotwórczej działalności terenowych organów administracji rządowej te pewne ograniczenia przewidują przepisy ustawy z 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie. Przepisy ustaw nie mogą wyłączyć i nie wyłączają możliwości upoważnienia innych organów administracji rządowej, w tym administracji zespolonej, do stanowienia prawa na podstawie odrębnych ustaw.
Akty prawa miejscowego są regulowane w ustawach ustrojowych oraz w ustawach szczególnych.
Można wyróżnić:
1) w zakresie aktów prawa miejscowego, stanowionych przez terenowe organy administracji rządowej:
a) przepisy wykonawcze o charakterze powszechnie obowiązującym. Należą do nich rozporządzenia wykonawcze wojewody oraz zarządzenia organów administracji niezespolonej, wydawane na podstawie i w granicach ustaw prawa materialnego;
b) przepisy porządkowe - rozporządzenia porządkowe wojewody i zarządzenia porządkowe niektórych organów administracji niezespolonej (np. dyrektora urzędu morskiego), wydawane w sytuacjach stanu kwalifikowanego zagrożenia życia, zdrowia, mienia, zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego i w zakresie nieuregulowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Przepisy porządkowe mogą przewidywać, za ich naruszenie, kary grzywny wymierzane na zasadach i trybie określonych w prawie o wykroczeniach;
2) w zakresie aktów prawa miejscowego, stanowionych przez organy jednostek samorządu terytorialnego:
a) przepisy wykonawcze o charakterze powszechnie obowiązującym, wydawane w formie uchwał przez radę gminy, radę powiatu, sejmik województwa oraz, jak wyżej wskazano, zgromadzenie związku jednostek samorządu terytorialnego, a także wydawane w formie zarządzeń przez organy jednoosobowe - starostę, wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Podobnie jak przepisy wykonawcze stanowione przez terenowe organy administracji rządowej, tak i przepisy wydawane przez podmioty samorządu terytorialnego powinny legitymować się szczególnym upoważnieniem wynikającym z przepisów prawa materialnego;
b) przepisy porządkowe ustanawiane w podobnych sytuacjach i na takich samych zasadach, co przepisy porządkowe wydawane przez administrację rządową. Kompetencje do ich stanowienia mają: rada gminy i rada powiatu, a w przypadkach niecierpiących zwłoki odpowiednio wójt, burmistrz (prezydent miasta) i zarząd powiatu;
Ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych
Art. 4. 1. Akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy.
2. W uzasadnionych przypadkach akty normatywne, z zastrzeżeniem ust. 3, mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni, a jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym.
3. Przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie trzech dni od dnia ich ogłoszenia. W uzasadnionych przypadkach przepisy porządkowe mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż trzy dni, a jeżeli zwłoka w wejściu w życie przepisów porządkowych mogłaby spowodować nieodwracalne szkody lub poważne zagrożenia życia, zdrowia lub mienia, można zarządzić wejście w życie takich przepisów z dniem ich ogłoszenia.
Art. 13. W wojewódzkim dzienniku urzędowym ogłasza się:
1) akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy administracji niezespolonej;
2) akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik województwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty województwa, powiatu i gminy;
3) statuty związków międzygminnych oraz statuty związków powiatów;
4) akty Prezesa Rady Ministrów uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy administracji niezespolonej;
5) wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego stanowionego przez: wojewodę i organy administracji niezespolonej, organ samorządu województwa, organ powiatu i organ gminy;
6) porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych zawarte:
a) między jednostkami samorządu terytorialnego,
b) między jednostkami samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej;
7) uchwały budżetowe gminy, powiatu i województwa oraz sprawozdanie z wykonania budżetu gminy, powiatu i województwa;
8) obwieszczenia o wygaśnięciu mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz o rozwiązaniu sejmiku województwa, rady powiatu lub rady gminy;
8a) rozstrzygnięcia nadzorcze dotyczące aktów prawa miejscowego stanowionych przez jednostki samorządu terytorialnego;
9) statut urzędu wojewódzkiego;
10) inne akty prawne, informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia, jeżeli tak stanowią przepisy szczególne.
Art. 14. 1. Przepisy porządkowe ogłasza się w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu.
2. Za dzień ogłoszenia przepisów porządkowych uważa się dzień wskazany w obwieszczeniu.
3. Ogłoszenie przepisów porządkowych w sposób określony w ust. 1 nie zwalnia z obowiązku ich ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym
Rozdział 4. Akty prawa miejscowego stanowionego przez gminę
Art. 40. 1. Na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy.
2. Na podstawie niniejszej ustawy organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie:
1) wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych,
2) organizacji urzędów i instytucji gminnych,
3) zasad zarządu mieniem gminy,
4) zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
3. W zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.
4. Przepisy porządkowe, o których mowa w ust. 3, mogą przewidywać za ich naruszanie karę grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach.
Art. 41. 1. Akty prawa miejscowego ustanawia rada gminy w formie uchwały.
2. W przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydać wójt, w formie zarządzenia.
3. Zarządzenie, o którym mowa w ust. 2, podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy. Traci ono moc w razie odmowy zatwierdzenia bądź nieprzedstawienia do zatwierdzenia na najbliższej sesji rady.
4. W razie nieprzedstawienia do zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia zarządzenia rada gminy określa termin utraty jego mocy obowiązującej.
5. Wójt przesyła przepisy porządkowe do wiadomości wójtom sąsiednich gmin i staroście powiatu, w którym leży gmina, następnego dnia po ich ustanowieniu.
USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym
Rozdział 4. Akty prawa miejscowego stanowione przez powiat
Art. 40. 1. Na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach rada powiatu stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze powiatu.
2. Akty prawa miejscowego stanowione są w szczególności w sprawach:
1) wymagających uregulowania w statucie,
2) porządkowych, o których mowa w art. 41,
3) szczególnego trybu zarządzania mieniem powiatu,
4) zasad i trybu korzystania z powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
Art. 41. 1. W zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, rada powiatu może wydawać powiatowe przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, o ile przyczyny te występują na obszarze więcej niż jednej gminy.
2. Powiatowe przepisy porządkowe, o których mowa w ust. 1, mogą przewidywać za ich naruszenie kary grzywny wymierzane w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach.
Art. 42. 1. Akty prawa miejscowego powiatu stanowi rada powiatu w formie uchwały, jeżeli ustawa upoważniająca do wydania aktu nie stanowi inaczej.
2. Powiatowe przepisy porządkowe, o których mowa w art. 41, w przypadkach niecierpiących zwłoki, może wydać zarząd.
3. Powiatowe przepisy porządkowe, o których mowa w ust. 2, podlegają zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady powiatu. Tracą one moc w razie nieprzedłożenia ich do zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia. Termin utraty mocy obowiązującej określa rada powiatu.
4. Starosta przesyła przepisy porządkowe do wiadomości organom wykonawczym gmin położonych na obszarze powiatu i starostom sąsiednich powiatów następnego dnia po ich ustanowieniu.
USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa
Art. 9. Samorząd województwa, na podstawie upoważnień ustawowych, stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa
Rozdział 8. Akty prawa miejscowego stanowionego przez samorząd województwa
Art. 89. 1. Na podstawie tej ustawy oraz na podstawie upoważnień udzielonych w innych ustawach i w ich granicach sejmik województwa stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części.
2. Przewodniczący sejmiku województwa podpisuje akty prawa miejscowego, przyjęte przez sejmik województwa, niezwłocznie po ich uchwaleniu i kieruje je do publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
3. Publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym podlega także uchwała budżetu województwa oraz sprawozdanie z wykonania budżetu województwa.
USTAWA z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie
Rozdział 6. Akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę oraz organy niezespolonej administracji rządowej
Art. 59. 1. Na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach wojewoda oraz organy niezespolonej administracji rządowej stanowią akty prawa miejscowego obowiązujące w województwie lub jego części.
2. Organy niezespolonej administracji rządowej działające w województwie są obowiązane do uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy na podstawie odrębnych przepisów.
Art. 60. 1. W zakresie nieuregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.
2. Rozporządzenia porządkowe mogą przewidywać, za naruszenie ich przepisów, kary grzywny wymierzane w trybie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2007 r. Nr 109, poz. 756 oraz z 2008 r. Nr 141, poz. 888).
3. Rozporządzenie porządkowe wojewoda przekazuje niezwłocznie Prezesowi Rady Ministrów, marszałkowi województwa, starostom, prezydentom miast, burmistrzom i wójtom, na których terenie rozporządzenie ma być stosowane.
Art. 61. 1. Prezes Rady Ministrów uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego, w tym rozporządzenia porządkowe, ustanowione przez wojewodę lub organy niezespolonej administracji rządowej, jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a także może je uchylać z powodu niezgodności z polityką Rady Ministrów lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności.
2. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy niezespolonej administracji rządowej, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia ich zgodności z przepisami powszechnie obowiązującymi oraz polityką Rady Ministrów.
Art. 62. Zasady i tryb ogłaszania aktów prawa miejscowego oraz wydawania wojewódzkiego dziennika urzędowego określają odrębne przepisy.
Rozdział 5. Niezespolona administracja rządowa
Art. 56. 1. Organami niezespolonej administracji rządowej są terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej oraz kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej w województwi.