Pedagogika ekologiczna

Wyłoniła się z międzynarodowego ruchu ekologicznego, którego początki datuje się na lata 60 XX w. Chcąc przybliżyć ten kierunek pedagogiki, należy wytłumaczyć termin ekologii i ekosystemu.

Po raz pierwszy terminu ekologia użył Ernst Haechela w 1869 r. dla określenia nauki, której przedmiotem zainteresowań jest „całokształt oddziaływań miedzy organizmami i ich środowiskiem, zarówno ożywionym, jak i nieożywionym”.

1 faza) Ruch ekologiczny miał na celu przeciwstawianie się dotychczasowym wartościom i konsumpcyjnemu stylowi życia, zwrot ku naturze, duchowości, tolerancji i trosce o przyrodę. (2 faza) Następna faza zainteresowania tematami ekologii przypadła na początek lat 80, gdy zwrócono uwagę na symptomy zbliżającego się kryzysu ekologicznego Ziemi pod wpływem raportów o stanie świata.

Obecnie do głównych zagrożeń współczesnego świata zalicza się:

- niszczenie środowiska przyrodniczego i nadmierną eksploatację zasobów naturalnych

- wzrost globalnej produkcji przemysłowej

- niekontrolowany rozwój nauki i techniki

- zbyt duży przyrost naturalny ludzkości.

Wśród skutków oddziaływania zanieczyszczeń na człowieka i środowisko wymienia się:

- choroby układu oddechowego i krążenia

- zakłócenie równowagi termicznej (tzw. Efekt cieplarniany)

- zanieczyszczenie wód przez ścieki miejskie, przemysłowe i rolnicze oraz skażone odpady

- narastające problemy z wodą pitną

Występowanie czynników zaburzających równowagę ekologiczną Ziemi jest zależne od świadomości człowieka i jego działań na rzecz rozwoju technologicznego. Zatem, jak powiedział P. Rig, nadzieją na uratowanie przyrody jest zmiana mentalności ludzi. Świat nie może być traktowany jak maszyna, lecz żywy organizm. Koncepcje Ziemi, jako żywego organizmu rozwijał chemik James Lovelock i biolog ewolucyjny Lynn Margulis w teorii Gai.

Z momentem pojawienia się tzw. „punktu zwrotnego” nastała era ekologiczna, którą wyznaczają następujące wartości:

Rewerencja (będąca zaprzeczeniem eksploatacji) - odpowiedzialność, wstrzemięźliwość. Wszelkie działania człowieka muszą uwzględniać dobro całej Ziemi, jako planety i wszystkich organizmów. Postuluje się stworzenie nowej etyki i filozofii nakazującej poszanowanie wszelkiego życia na Ziemi.

ekocentryzm (zaprzeczenie antropocentryzmu). Nauka i technika mają stać się narzędziami do ochrony, a nie panowania nad Ziemią.

We współczesnej ekologii występują dwa zasadnicze nurty ekologiczne. Ekologia płytka lub zwana inaczej umiarkowaną Zajmuje się diagnozowaniem krytycznego stanu środowiska, wskazuje na konieczność ochrony zasobów naturalnych, unikania zanieczyszczania i skażania Ziemi. Wdraża utylizację odpadów (recykling), ograniczanie potrzeb materialnych związanych z eksploatacją Ziemi i potrzebę świadomości z zagrożeń, które niesie niekontrolowana działalność człowieka.

Główny nacisk kładzie na edukację ekologiczną i skutki dewastacji środowiska naturalnego dla gatunku ludzkiego. Ekologię umiarkowaną charakteryzuje wiara w możliwość likwidacji kryzysu ekologicznego za pomocą nowoczesnych technologii i rozwiązań cywilnoprawnych.

Przeciwstawną ideą do antropocentryzmu jest biocentryzm, według której wszystkie organizmy mają taką samą wartość i tym samym równe prawa.

Bioregionalizm- promowanie jedności miedzy środowiskiem a zamieszkującymi go ludźmi.

Ostatnią cechą nurtów jest ekofilozofia promująca osobisty rozwój społeczny, polityczny i ekologiczny, skoncentrowany wokół takich problemów jak: troska o przyrodę, szacunek wobec Ziemi i wszystkich organizmów, sprawiedliwość, działanie na rzecz pokoju, tolerancja i współdziałanie na rzecz ochrony życia.

Wśród alternatywnych nurtów ekologicznych największą rolę odgrywa: ekologia społeczna, głęboka, ekoetyka i ekofeminizm.

Ekologia społeczna zajmuje się wpływem usytuowania jednostek w przestrzeni na rodzaj stosunków między nimi, ich zachowanie i cechy.

Ekologia głęboka stanowi głębsze i bardziej duchowe podejście do Natury, które wynika z większej wrażliwości ludzi względem siebie i przyrody.

Etyka ekologiczna (zwana także ekoetyką) zajmuje się odpowiedzią na pytanie o moralne postępowanie człowieka wobec przyrody. Jej prekursorzy to m.in.: św. Franciszek z Asyżu, Albert Schweitzer i Aldo Leopold.

Podejście ekofeministyczne narodziło się podczas 2 fali feminizmu w 1974 r. i jest traktowane, jako „nurt głębszy do głębokiej ekologii”. U jego źródeł istniało pragnienie kobiet do „ekologicznej rewolucji”, by ratować Ziemię i przedefiniować relacje między płciami.

SKANY PEDAGOGIKA OGÓLNA

Edukacja – najstarszy typ społecznej praktyki

Opisanie wyjaśnienie i zinterpretowania ewolucji przełomu wieków jest szczególnie ważnym zadaniem współczesnej pedagogiki

CZYERY FORMY EDUKACJI

1. Forma szkolna

2. Forma nieoficjalna

3. Forma nieformalna

4. Forma akcydentalna

Charakterystyczną cechą przedmiotu pedagogiki jest zmienność historyczna

Nauki humanistyczne w tym pedagogika powinny kształtować świadomość społeczną czynnik sprawczy zmian w rzeczywistości tworzonej przez człowieka

Przyczyną niechęci do wykształcenia pedagogicznego jest

- skrócenie perspektywy czasowej i koncentracja na rozwiązywaniu aktualnych problemów

- dominacja biograficznej perspektywy poznawczej, (choć ta jest subiektywna, stronnicza, obciążona emocjami)

CYWILIZACJA

HUNTINGTON – pojecie cywilizacja zastosowała do nazwania największej jednostki kulturowej pozwalającej ludziom budować swą tożsamość

Elementem składowym tak rozumianej cywilizacji jest:

- język, religia, styl życia, tradycja, interpretacja dziedzictwa historycznego

SYMPTOMY KRYZYSU ŚWIATA NOWOCZESNEGO

Totalitaryzm dwudziestego wieku (włoski faszyzm, niemiecki nazizm, sowiecki komunizm) totalitaryzm to uprzedmiotowienie człowieka – najważniejszym celem totalitaryzmu jest ukształtowanie NOWEGO CZŁOWIEKA, który realizuje utopię ideologiczną (faszyzmu, nazizmu, komunizmu). System ten organizuje kult wodza. Fakt istnienia totalitaryzmu zachwiał stereotypami pedagogicznego myślenia. Zakwestionowano sokratejskie przekonanie, że wiedza czyni człowieka dobrym i romantyczną wiarę, że w naturze (także w człowieku) dobro i sens dominują nad złem i bezsensem.

NOWE RYZYKO –wiąże się z nadmiarem panowania nie tylko nad światem przyrody, ale i światem kultury kreowanej przez człowieka

Kategoria ryzyka, jako atrybutu świata współczesnego została wyeksponowana przez URLICHA BECKA – założenie, że cywilizacja Zachodnia znajduje się w sytuacji głębokiego przełomu, opisanego jako Późna Nowoczesność

Następuje przejście od tradycyjnego społeczeństwa wielkich grup do społeczeństwa opartego na indywidualnym dostępie do wiedzy. Ludzie współcześni stanęli przed nowym rodzajem ryzyka, które jest wyprodukowane przez samego człowieka, płaci ludzkość za osiągnięcia techniczne i cywilizacyjne epoki industrialnej

RUCHY KONTESTACYJNE – były kolejnym zjawiskiem, które spowodowały zmiany w myśleniu o pedagogice takim ruchem była studencka rewolta z 1968, pojawia się opór wobec mieszczańskiego życia

Ruchy społeczne zdominowały przestrzeń publiczną (media nieustanie alarmują nas o działaniach ruchów ekologicznych, feministycznych)

POSTMODERNIZM – inaczej ponowoczesność prąd myślowy odwołujący się do poczucia końca wielkich narracji i historii

POSTMODERNIZM (Daniel Bell) – jest to kolejne zjawisko, które spowodowało zmiany w myśleniu o pedagogice, edukacji, kształceniu. Opisuje on społeczeństwo ponowoczesne

WYODRĘBNIŁ 3 EPOKI

1. PRZEDINDUSTRIALNĄ (rolniczą)

2. INDUSTRIALNĄ (przemysłową)

3. POSTINDUSTRIALNĄ (epokę społeczeństwa opartego na wiedzy)

Obszarem działań jest gromadzenie informacji, ich przetwarzanie i wytwarzanie wiedzy, dystrybucja danych, informacji i wiedzy – smok informacyjny

TEORIA KRYTYCZNA – ruch descholaryzacji IVAN ILLICH

TEZY UZASADNIAJAJĄCE POSTULAT DESCHOLARYZACJI

1. Szkoła nie wyrównuje szans, ale legi - mityzuje nierówności społeczne

2. Struktura i organizacja systemu oświatowego jest podporządkowana anarchicznym potrzebom społeczeństwa industrialnego

3. W szkołach odstąpiono od integralnego kształtowania zintegrowanej osobowości człowieka

4. Manipulowanie danymi informacjami i wiedza w celu ukształtowania człowieka przystosowanego do życia w społeczeństwie industrialnym sprzyjało kształtowaniu człowieka masowego o orientacji konsumpcyjnej

5. System oświaty stał się też odpowiedzialny za współuczestniczenie w procesie marginalizacji i wydziedziczenia z kultury dużych grup społecznych

6. W debatach edukacyjnych nastąpiło pomylenie nauczania z nauką certyfikatów (świadectw dyplomów) z wykształceniem, łatwości wypowiadania się z myśleniem i wiele innych deformacji poznawczych

Ruch descholaryzacji nie doprowadził do likwidacji szkół, ale uruchomił społeczną debatę nad pedagogicznym sensem szkoły, oświaty i edukacji

UPADEK WIELKICH NARRACJI (Michel Foucault)

Podkreślił on związek między historycznymi sposobami mówienia (konstruowania wiedzy) a mechanizmami sprawowania władzy

GRA DYSKURSÓW była rozumiana przez niego jako walka o uprawomocnienie określonej wersji rzeczywistości która po uprawomocnieniu byłaby narzędziem sprawowania władzy. Władze pojmowała, jako bezosobową sieć mechanizmów – kontrolujących dyscyplinujących i normalizujących życie społeczne. Władza stała się podstawą opisu zniewolenia w świecie współczesnym

Wykorzystując IDEE PANOPTYKONU (ideę więzienia – strażnik widzi wszystkich więźniów, ale oni jego nie widzą, wiedzą, że są kontrolowani – pokazała, że nadzór jest wszechobecny ( w szpitalach, szkołach sklepie czy na ulicy)

UPADEK WIELKICH NARRACJI (2) (skany dalsze, ale tematy podobne) - (Opowieści będących projektem dobrego świata – JEAN FRANCOIS LYOTARD – rozbicie dotąd jednolitej wizji świata na nieskończoną wielość „gier językowych” i kontekstualny charakter prawd jest przyczyną zmiany kulturowej. Zmiana obejmuje wszystkie obszary życia człowieka.

PÓŹNA NOWOCZESNOŚĆ – PRCESY ZMIANY I PRZEJŚCIA – PIOTR SZTOMPKA – opisuje współczesność, jako przejście od dyskursu postępu do dyskursu traumy. Zmiana mająca charakter traumy kulturowej jest zmianą pokoleniową wymaga radykalnych zmian w tożsamościach jednostkowych i społecznych

PONOWOCZESNOŚĆ (druga nowoczesność, późna nowoczesność) JURGEN HABERMAS

Twierdzi, że projekt nowoczesności nie został do końca zrealizowany z tego powodu pojawiała się propozycja zmiany nazwy naszych czasów jednak najważniejszą przyczyną tej zmiany jest Rewolucja Informatyczna. W raporcie sformułowano tezę, że siłą napędową procesu przemian był kompleks NOWYCH TECHNOLOGII

PÓŹNĄ NOWOCZESNOŚĆ CECHUJE:

1. Źródłem nowej formy zaufania są abstrakcyjne systemy (energetyczne, finansowe itd.,), których przeciętny człowiek nie rozumie i musi zaufać ekspertom

2. Powszechność nowych form ryzyka wyprodukowane przez człowieka w procesie rozwiązania problemów jest ceną, którą współczesny człowiek płaci za postęp

Z drugiej strony obserwujemy globalną ekspansję ryzyka w postaci zawirowań giełdowych, katastrof, zniszczenia środowiska itp

1. Nieprzejrzystość, niepewność i płynność sytuacji społecznych, w których ludzie nie muszą podejmować działań

2. Globalizacja, świat zmienia się w globalną wioskę

Zmiana traumatogenna oznacza dezorganizację dyslokację wytracenie społeczeństwa ze stanu równowagi

DEMISTYFIKACJA IDEI POSTEPU

Wyznawcy tej idei przyjmowali założenie, że ograniczenie wszelkiej żywiołowości poprzez panowanie człowieka nad światem przyrody i uporządkowanie świata społecznego przyczyni się do bilansu szczęścia na ziemi – Powieść George’ a Orwella 1984 i Aldousa Huxleya „Nowy wspaniały świat” – opis świata z 2541 r. bohaterowie mają poczucie szczęścia gdyż zażywają narkotyk SOMA i stają się szczęśliwymi niewolnikami. Skutkiem przyjęcia idei postępu było linearne ujęcie czasu historycznego. Historia ludzkości jest historią postępu.

Tatarkiewicz mówił o pogłębiającej się rozbieżności pomiędzy wyobrażeniami o nauce przeciętnego człowieka a wiedza uczonych o nauce. Odkrycia naukowe zostały wykorzystane do intensyfikacji przemocy do zniewolenia jednostek, w imię wolności i szczęścia uruchomiono systemy działań służące kształtowaniu społeczeństwa masowego i konsumpcyjnego, produkując jednostki zagubione i bezradne, które utraciły poczucie odpowiedzialności nawet za siebie

Problem pogłębiającej się rozbieżności między możliwościami technicznymi człowieka a jego odpowiedzialnością za podejmowane działań nazwano LUKĄ LUDZKĄ (klub rzymski)

NAUKA NOWOCZESNA – wyrosła z nieufności do „rozumu naturalnego” z podejrzliwością do nowego doświadczenia, potocznego myślenia i osobistej wiedzy jednak doświadczenia osobistej wiedzy zachwiały wiarą w „rozum naukowy”

Francis Fukuyama – wystąpił z tezą o końcu historii, - Koniec historii musi być poprzedzony końcem nauki. Argumentem Fukuyamy są osiągnięcia biotechnologii, które pozwalają na taki stopień integracji w naturę człowieka, że możliwy jest koniec człowieka i zapoczątkowanie „poczłowieczego etapu historii”. Osiągnięcia mogą służyć także do manipulowania emocji jak i zachowaniami.

KAPITAŁ SPOŁECZNY ujawnia się w 3 postaciach

1. Kapitał ekonomiczny – mierzalny w pieniądzach, może przyjmować prawa własności

2. Kapitał kulturowy – może być wymieniany na kapitał ekonomiczny – przyjmując postać usług edukacyjnych

3. Kapitał społeczny – suma aktualnych i potencjalnych zasobów – zależy od religii, tradycji, doświadczenia historycznego - ważne jest przekonanie żeby ufać innym

ZASOBY LUDZKIE – tworzą ludzie ich predyspozycje zdolności umiejętności wiedza itp. W śród form inwestowania w kapitał ludzki wymienia się EDUKACJĘ, pobudzenie aktywności jednostek, rozwój agencji ułatwiających zatrudnianie.

KAPITAŁ INTELEKTUALNY – mierzony poziomem i jakością wykształcenia ludzi, my mamy osiągnięty stan 5cio krotnego wzrostu liczby studiujących

PROBLEM TRAUMY KULTUROWEJ (również jest wspomniana wyżej) – w POLSCE ma inny charakter niż trauma, która na zachodzie opisywana jest, jako późna nowoczesność. Dziesięciolecia kultury realnego socjalizmu sprawiły, że mentalność społeczna w Polsce została wykreowana w kulturze realnego socjalizmu i w ramach przekazu międzypokoleniowego może przenosić się na młodsze pokolenia

W literaturze nowy typ człowieka wykreowanego przez kulturę komunistyczną nazwano HOMO SOWIETOCUS (człowiek radziecki) – to zniewolony przez system komunistyczny klient komunizmu. Trzy wartości były najważniejsze: praca, udział we władzy, poczucie godności – uzależniał się od komunizmu

METAFORA STRAGANU -pozwala zrozumieć mentalność kształtowaną przez realny socjalizm – żyć w komunizmie to żyć w tłumie przed komunistycznym straganem na którym się sprzedaje towary takie jak: obietnice powszechnej równości i sprawiedliwości, powszechny dobrobyt, dostęp do pracy, wolność od ucisku klasowego, pokój i szczęście – klęska komunizmu to oznacza że zawalił się stragan, przychodzą inni rządzący ale klienci się nie zmienili