Pedagogika ekologiczna

Ekologia

„całokształtem oddziaływań między

organizmami i ich środowiskiem, zarówno

ożywionym jak i nieożywionym”.

Termin po raz pierwszy użyty przez

Ernesta Haechela w 1869 r. na

określenie nauki zajmującej się:

nauka o strukturze i funkcjonowaniu
przyrody, o prawidłowościach, które nią
kierują; obejmuje wszystkie formy życia
i zjawiska, które zachodziły na ziemi od
początków jej istnienia, a także
wszystkie poziomy organizacji żywej
materii począwszy od organizmu przez:
populację, biocenozę, ekosystem, biom i
biosferę.

Ruchy ekologiczne

Zapoczątkowane w latach 60 XX w., do ich

celów należało:

• sprzeciw wobec konsumpcyjnemu stylowi

życia

• zwrot ku naturze i duchowości
• kultywowanie tolerancji i troski o przyrodę

Dwa zasadnicze nurty i dwie koncepcje edukacji
ekologicznej: ekologia płytka (głównego
nurtu) oraz ekologia głęboka.

Ekofilozofia

System wartości ekologicznych skoncentrowany
wokół zagadnień:
• troski o przyrodę
• szacunku wobec Ziemi
• sprawiedliwości, tolerancji
• współdziałania w obronie życia
• działania na rzecz pokoju

filozofia ekologiczna, filozofia
nadziei

Ekologia płytka

•

zwraca uwagę na konieczność ochrony zasobów
naturalnych oraz unikania zanieczyszczenia i skażenia
Ziemi

•

diagnozuje krytyczny stan środowiska

•

wdraża utylizację odpadów (recykling) i ograniczenie
potrzeb materialnych związanych z eksploatacją
Ziemi

„Używaj ale nie nadużywaj”.

Ekologia głęboka

Cel: opisanie głębszego i bardziej duchowego

podejścia do natury wynikającego z większej

wrażliwości ludzi względem siebie i przyrody.

Cechy:

•

zasadnicza

zmiana

stylu

życia,

uzyskanie

specyficznej świadomości.

•

stałe stawianie pytań o sens życia ludzkiego,

społeczeństwa i stosunku do Natury

•

wyjście

poza

działania

naprawcze

wobec

środowiska przyrodniczego.

•

upatrywanie rozwiązania problemów ekologicznych

w zmniejszeniu eksploatacji przyrody

Termin „ekologia głęboka” po raz pierwszy został

użyty przez norweskiego filozofa Arne Naess’a w
1973 roku, za twórcę tego kierunku uważa się
również wykładowcę filozofii George’a Sessions’a.

•rozwój duchowy polegający na odrzuceniu

partykularyzmu i poczuciu wspólnoty z całym

gatunkiem
•odrzucenie

pojmowania

siebie

jako

odizolowanej, konkurującej jednostki.
•osiągnięcie samorealizacji możliwe na drodze

medytacji oraz etycznych i empatycznych

zachowań.
•głęboka jaźni ekologiczna jako pozytywny

pierwiastek tkwiący w każdym człowieku,

zagłuszany przez świat współczesny

Życie zgodne z zasadami ekologii głębokiej jako

pomost między prawdziwym człowieczeństwem,

a otaczającą człowieka przyrodą.

Antropocentryzm

• człowiek znajdujący się w centrum wszechświata,

uprawniony do nieograniczonego dysponowania zasobami

naturalnymi i wykorzystywania pozostałych

elementów przyrody do swoich potrzeb,

• wszystkie inne byty podległe mu w sposób naturalny

Światopogląd

o

prawdopodobnej

genezie

w

etyce

chrześcijańskiej (Księdze Rodzaju):

• dualistyczna idea dobra i zła
• utożsamianie dobra z duchem, materii zaś ze złem
• człowiek jako jako władca absolutny, nie będący częścią

przyrody

• przyroda jako kompleks systemów fizycznych będących

środowiskiem.

antropocentryzm alternatywny

• dominacja człowieka nad resztą przyrody rozumiana

jako powierzona najwyższa odpowiedzialność

• człowiek jako istota myśląca zobowiązany do

wykorzystania swoich zdolności do ochrony przyrody

Alternatywne myślenie ekologiczne na
nowo odczytuje antropocentryzm, nadając
mu inne cechy:

Biocentryzm

• natura posiadająca wrodzone, nieodłączne,

wewnętrzne wartości nie podlegające ludzkim
potrzebom,

• wszystkie organizmy mające taka samą wartość –

równouprawnienie wszystkich istot,

• powszechna współzależność organizmów,
• indywidualizacja gatunków – żaden gatunek nie

jest w stanie określić, co jest dobre dla innego,

• rezygnacja z polowań, rybołówstwa, hodowania

zwierząt w celach żywnościowych, wegetarianizm.

Bioregionalizm

• jedność między środowiskiem a

zamieszkującymi je ludźmi,

• życie w harmonii z naturą,
• sprzeciw wobec technologii, niszczącej naturę,
• ustalanie granic zgodnie z granicami systemów

ekologicznych,

• poparcie istnienia wspólnot lokalnych,
• aktywne poznawanie historii, kultury i całości

elementów naturalnych swojego miejsca
zamieszkania

Ekofeminizm

• „ekologiczna rewolucja” mająca na celu uratowanie Ziemi i

przedefiniowanie relacji miedzy płciami,

• szczególny związek kobiety z Naturą, zaburzony we

współczesnych społeczeństwach industrialnych,

• XVII-wieczna rewolucja naukowa odpowiedzialna za

przedefiniowanie pojęcia Natury, z symbolu bogini i

żywicielki do kontrolowanej i naprawianej przez mężczyzn

maszyny,

• Postępująca industrializacja społeczeństwa powodem

zdominowania sfery publicznej przez mężczyzn i

wyodrębnienia sfery życia prywatnego, przeznaczonego

dla kobiet,

• Domowa praca kobiet nieodpłatna i postrzegana jako

podrzędna

,

Powstały podczas drugiej fali
feminizmu w 1974
roku, swą nazwę zawdzięcza
Françoise d’Eaubonne.

„To serve and to be served
up”

•kobieta i natura podporządkowane celom

zdefiniowanym przez mężczyzn,
•powstanie wspólnot rolniczych i udomowienie

zwierząt

powodem

eksploatacji

nowo

formujących się sił roboczych, w tym kobiet,
•radykalna transformacja, wartości osobistych

i struktury społecznej,
•„od orientacji na śmierć do orientacji na

życie”.

Bibliografia: Z. Kwieciński, B. Śliwerski,
Pedagogika t. I, Warszawa 2006