System Ochrony Prawnej Unii Europejskiej

Wykład 28.10.2012r

Prof. Dr. Hab. J. Sandorski

Zaliczenie 16 Grudnia 2012: Forma pisemna, 2 pytania otwarte, będzie podział na 3 grupy

I Karta Przedmiotu

1. Cel przedmiotu

2. Zapoznanie z regulacjami prawnymi dotyczącymi stosowania prawa Unii Europejskiej w Polsce

3. Zapoznanie z zasadami stosowania prawa unijnego w ramach dobrego funkcjonowania administracji publicznej (tzw. good goverments)

4. Poznanie mechanizmów i zasad umożliwiających wykonywanie zobowiązań ciążących na organach państwa w celu implementacji zadań wspólnotowych

Implementacja – oznacza stosowanie przepisów oraz kontrolę czy te przepisy są prawidłowo wykonywane

1. Przyswojenie wiedzy na temat odpowiedzialności państwa członkowskiego za naruszenie prawa unijnego

2. Kompetencje Trybunału sprawiedliwości UE oraz kompetencje tzw. Sądu I Instancji

3. Postępowanie Unijne przeciwko państwom członkowskim

4. Skarga na nieważność aktu prawa pochodnego UE

5. Stosowanie praw UE w prawie wewnętrznym państwa

6. Zasady stosowania prawa UE

7. Zasady odpowiedzialności państwa członkowskiego za naruszenie przepisów prawa unijnego

8. Sejmowa kontrola przestrzegania praw

9. Unijny system ochrony prawnej

10. Trybunał Sprawiedliwości UE

11. Sąd I Instancji

12. Postepowanie przeciwko państwu członkowskiemu za naruszenia zobowiązań traktatowych.

Zobowiązania traktatowe są to te które mieszczą się podstawowych traktatach takich jak: Traktat Lizboński, Rzymski itp. (tzw. Traktaty pierwotne)

1. Skargi w systemie unijnym

2. Współpraca Sądów krajowych z Trybunałem Luksemburskim (Trybunałem UE)

II Literatura przedmiotu:

1. Jan Barcz, Maria Górka: „System instytucjonalny UE”

2. Jerzy Tyranowski „Prawo Europejskie” Poznań 2005

Wymagania: respektowanie praw i wolności obywatelskich, umiejętność klasyfikowania prawa unijnego dotyczącego administracji państwowej, znajomość struktur, zasad funkcjonowania Unii Europejskiej, umiejętność wykorzystania norm unijnych w obronie praw i wolności obywatelskich, nabycie umiejętności wykorzystania na rzecz społeczeństwa procesów integracyjnych

UE nastawiona jest w znacznym stopniu bardziej na ochronę człowieka, a nie rynku.

Rada Europy, Rada Europejska oraz Rada Unii Europejskiej to 3 różne podmioty.

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości ma swoją siedzibę w Hadze. (rozpatruje sprawy dotyczące państw)

Europejski Trybunał Praw Człowieka (rozpatruje skargi obywateli)

Prawo międzynarodowe publiczne to prawo regulujące stosunki między podmiotami prawa międzynarodowego (publiczne). Rządzi ono stosunkami między państwami, organizacjami międzynarodowymi oraz innymi podmiotami w ograniczonym zakresie (inne podmioty to osoby prawne i osoby fizyczne)

Jesteśmy podmiotami tego prawa ponieważ możemy procesować się z państwami.

Organizacje międzynarodowe są podmiotami prawa (te które mają charakter rządowy). Są to np. stowarzyszenia państw, organizacje pozarządowe nas nie interesują.

Struktura organizacji międzynarodowych – jest to zrzeszenie się minimum 3 państw. Powinny one mieć swój statut w którym określony winien być cel, sposób funkcjonowania. Powinny być również wymienione organy o wyznaczonych kompetencjach.

Opiera się ona na tym, że ma ona organy plenarne w których zasiadając członkowie organizacji. Mają też organy nieplenarne (rady). Jest ona też zorganizowana administracyjnie (ma np. sekretariat).

Regułą jest że jeden członek (państwo członkowskie) ma jednego delegata. Te organizacje mają prawo podmiotowości co sprawia, że mogą one wchodzić w stosunki z innymi państwami i organizacjami – wynika to z traktatu z 1986r „o stosunkach międzynarodowych”

Funkcje tych organizacji

1. Regulacyjna – organizuje, ustanawia wzorce moralne, polityczne lub prawne; przejawia się ona uchwałami.

2. Kontrolna – polega na konfrontacji postępowania państw członkowskich z ustalonymi wzorcami. Jeżeli jakieś państwo narusza normy prawne musi liczyć się z sankcjami np. zawieszenie, wyrzucenie

3. Operacyjna – polega na świadczeniu usług na podstawie własnych decyzji, własnych środków ludzkich i materiałowych.

Organizacje międzynarodowe podejmują uchwały:

1. O charakterze wiążącym

2. O charakterze niewiążącym (nie nakładają obowiązku ale warto zgodnie z nimi postępować)

UE nie tylko potrafi ustanowić wiążącą normę prawną ale na dodatek uchwała ta obowiązuje bezpośrednio w państwie członkowskim (nie jest wymagana zgoda tego państwa, wszystko odbywa się na poziomie UE i tam jeżeli jakieś państwo przegrywa głosowanie to i tak uchwałę musi przyjąć.

System Contracting Out – polega na tym, że jeżeli państwo nie sprzeciwi się uchwale to jest nią związane.

UE operuje (dysponuje) sankcjami. Nie ma ona własnego systemu bezpieczeństwa jak NATO czy ONZ.

Organizacje międzynarodowe dzielą się na:

1. Polityczne

2. Ekonomiczne

3. Społeczne

Międzynarodowy pakt praw politycznych, obywatelskich

Międzynarodowy pakt praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych

Wynikają z różnicy zadań między wschodem a zachodem

Powstanie Wspólnot Europejskich

W 1949 roku zrodziła się Rada Europy – organizacja o charakterze politycznym, po niej zrodziła się I gospodarcza organizacja integracyjna: w 1951 roku Europejska Wspólnota Węgla i Stali, w 1957 roku Europejska Wspólnota Gospodarcza, w 1957 roku powstaje EURATOM.

Stają się one podstawą gospodarczej integracji Europy (traktaty pierwotne)

W tym czasie namnożyło się dużo norm wtórnych tworzonych przez organy ww. podmiotów. Znalazły się w nich przepisy określające strukturę organizacyjną, przepisy dotyczące stanowienia norm.

Przed traktatem z Maastricht regulowano również zasady przyjmowania nowych praw członkowskich.

Traktat Paryski, Traktat Rzymski, EWG, Euratom, Traktat Fuzyjny.

W 1965 roku doszło do fuzji Rady i Komisji Wspólnot Europejskich tj. EWGiS, EWG, EURATOM.

Główne traktaty to Traktat z Maastricht, Traktat Amsterdamski z 97’, Traktat Nicejski z 01’, Traktat Lizboński z 07’ który wszedł w życie w 09’.

W 2004 roku prawie zostaje uchwalona konstytucja dla Europy – znajdują się w niej przepisy dotyczące Karty Praw Człowieka.

W 2004 roku Europa prawie stała się Konfederacją Państw (coś jak USA), myślano o konstytucji – cały zamysł nie powiódł się przez kryzys.

Prawo wtórne UE – prawo tworzone przez organy unijne:

1. Rozporządzenia i decyzje

2. Dyrektywy i zalecenia

3. Decyzje indywidualne

4. Zalecenia i opinie

Po traktacie lizbońskim zmniejszono liczbę komisarzy do 18. Od 2014 roku decyzje unijne podejmowane będą podwójną większością głosów (a nie zgodą wszystkich państw). Zmniejszona została również liczba Eurodeputowanych z 787 do 750.

Wprowadzono inicjatywę ustawodawczą obywateli (1 milion podpisów)

Polsce przyznano prawo do posiadania stałego rzecznika generalnego (odgrywa on dużą rolę w Trybunale Luksemburskim)

Wprowadzono stanowisko Wysokiego Przedstawiciela Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa.

Wprowadzono stanowisko przewodniczącego Rady Europejskiej

Została zapowiedziana solidarność energetyczna

Struktura traktatu lizbońskiego (mówi się o nim mini traktat). Jego konstrukcja została oparta na dwóch traktatach

1. TWE – Traktat o Unii Europejskiej (zmodyfikowany Maastricht)

2. Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWUE)

Zlikwidowane zostały pozostałości po EWG czyli Wspólnocie Europejskiej i zastąpiona Unią.

Traktat Lizboński nadał UE osobowość prawną.

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

W traktacie lizbońskim zlikwidowano:

1. System filarowy (pozostały jego prawne ślady), poszerzono kompetencje wspólnej polityki zagranicznej. Do traktatu dołączono kartę praw podstawowych.

2. Usunięto wszystkie postanowienia zaznaczające państwowość Unii Europejskiej i symbole.

3. Zrezygnowano z nowego nazewnictwa (miało być ustawa, ustawa ramowa itp.)

Europejska Służba Działań Zewnętrznych (dyplomatyczna)

Traktat zlikwidował rotacyjne półroczne przewodniczenie UE przez szefów rządów członkowskich. Powołano przewodniczącego Rady Europejskiej wybieranego na 2,5 roku. Były duże spory co do głosowania. System Nicejski obowiązuje do 31.10.2014 roku. Po nim wejdzie system podwójnej większości. Będą wtedy przy głosowaniu obowiązywały dwa czynniki:

1. 55% państw członkowskich musi opowiedzieć się za ale w tym gronie musi być nie mniej niż 15, których łączna liczna ludności wynosi nie mniej niż 65% ludności UE.

Kartę Praw Podstawowych zaakceptowały wszystkie kraje z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Polski – kraje te zastrzegły sobie ochronę swych obywateli ze względu na to, że ich przepisy ustawowe wykonawcze lub administracyjne mogą być niezgodne z tymi prawami.

Przepis Joaniny – mówi o tym, że małe państwa mogą wstrzymać pewne uchwały, mogą to robić ale nie za długo (nie został określony czas)

RADA MINISTRÓW (RADA UNII EUROPEJSKIEJ)

- organ międzynarodowy Unii w skład tej rady wchodzi po 1 przedstawicielu każdego państwa członkowskiego szczebla ministralnego, który upoważniony jest do zaciągania zobowiązań w imieniu tego państwa (czyli np. minister, osoba ta się zmienia)

Rada ma duży wpływ na funkcjonowanie Unii, jednakże nie ma ona w zakresie swych kompetencji inicjatywy uchwałodawczej – ta należy do Komisji.

Posiedzenie Rady zwołuje przewodniczący. Posiedzenia te nie są jawne, mają charakter poufny. Każdy ma za to dostęp do dokumentów – one są jawne.

Rada podejmuje decyzje dotyczące:

1. Koordynuje ogólną politykę gospodarczą Unii

2. Ma prawo podejmowania decyzji

3. Przekazuje Komisji kompetencje do wykonywania ustanowionych przez siebie przepisów. Jednakże bez zgody Komisji uchwała podjęta być nie może.

4. Może zawierać umowy międzynarodowe w imieniu niektórych państw, przy czym niektóre z tych umów wymagają akcesji wszystkich członków.

Decyzje Rady UE podejmowane są:

1. Jednomyślnie

2. Większością kwalifikowaną

3. Zwykła większością głosów

Sposób podejmowania decyzji zależy od ustaleń podejmowanych w ramach negocjacji rady.

Jednomyślność jest wymagana gdy Rada UE chce wprowadzić zmiany w propozycji Komisji.

W radzie UE państwa mają różną ilość głosów. Najsilniejsze mają 29 głosów. Polska ma ich 27.

COREPER – Komitet stałych przedstawicieli – zawiązuje więzi i przygotowuje współpracę Rady UE. Składa się z szefów stałych przedstawicielstw dyplomatycznych akredytowanych przy UE.

RADA EUROPEJSKA powstała z konferencji szefów państw i rządów których było bardzo dużo. Rada Europejska jest w chwili obecnej organem Unii Europejskiej. Jej posiedzenia odbywają się minimum raz do roku w Brukseli. To główna siła napędowa o charakterze politycznym.

KOMISJA EUROPEJSKA

Skład: w jej skład wchodzą osoby wysoko kwalifikowane. Członkami Komisji mogą być tylko obywatele państw członkowskich. Nie może być ich więcej jak 2 na państwo. Wybierani oni są przez Radę. Ich kadencja trwa przez okres 5 lat i pokrywa się z kadencją parlamentu. Ta sama osoba może być ponownie nominowana na to samo stanowisko.

Rządy państw członkowskich wyznaczają osobę na przewodniczącego Komisji. Zarówno on jak i komisarze muszą być zatwierdzeni przez Parlament Europejski. Członek Komisji może być zdymisjonowany. Orzeczenia w takim przypadku podejmuje Trybunał Sprawiedliwości UE na wniosek Rady lub Komisji może go zdjąć.