22. teoria aktów mowy główne założenia i ich zalłożenia dla aktów mowy

22. TEORIA AKTÓW MOWY (GŁÓWNE ZAŁOŻENIA I ICH ZNACZENIE DLA BADAŃ LITERACKICH):

• Teoria aktów mowy

• John Austin, John Searle:

Trzy typy działań realizowanych przez mówiącego:

1. Akty lokucyjne – wypowiadanie słów mających sens i odniesienie

2. Akty illokucyjne – działanie, którego dokonuje się mówiąc coś, np. (Przysięgam); ta sama wypowiedź lokucyjna może mieć różne funkcje (prośba, groźba, obietnica)

3. Akty perlokucyjne – wywarcie wpływu na myśli i uczucia słuchaczy (wywołanie strachu, śmiechu, zmiany decyzji)

Normalne mówienie to jednoczesne dokonanie wszystkich czterech aktów. Do fortunnego ich wykonania potrzebne jest spełnienie pewnych reguł:

• mówiący mówi na serio, szczerze

• odbiorca jest obecny na zasadzie one-to-one

• istnieje referencja

• Zastosowanie teorii aktów mowy do literatury

• Richard Ohmann (początek lat 70.)

Utwór literacki to przypadek szczególny, brak mu siły illokucyjnej, bo:

• autor nie bierze odpowiedzialności za swe słowa, wkłada słowa w usta fikcyjnej osoby, postaci, naśladuje mówienie, udaje (pozwala mu na to konwencja literacka)

• nie zwraca się do autentycznego czytelnika

• następuje osłabienie referencyjności, np. w literaturze niereferencjalne zastosowanie wyrażeń referencjalnych: mówienie o Sherlocku Holmesie, bo on nie istnieje, można o tym mówić kiedy z normalnego mówienia przejdziemy na fikcjonalny sposób mówienia – wtedy Sherlock Holmes ma referencję – postać fikcyjną

W utworze epickim udawane asercje zawarte są wewnątrz ogólnego aktu mownego opowiadania fabuły. Akt ten jest fortunny, kiedy mówiący wie wszystko o opowiadanej historii i kiedy nie ujawnia fikcyjności przedstawianych zdarzeń.

• Samuel Levin:

Dwa poziomy mówienia (poeta nie równa się osobie mówiącej w poemacie):

1. poziom autora i jego intencje

2. poziom dzieła – tego jakie intencje pokazuje dzieło

Dlatego pisanie to szczególny akt mowy – akt wyobrażenia

W strukturze powierzchniowej dzieła nie ujawnia się poziom autora, ale jest on zawsze obecny w „domniemanym naddaniu” utworu: Wyobrażam sobie siebie w pewnym świecie i zapraszam was, żebyście wyobrazili sobie taki świat, w którym...