NARZĄDY ZMYSŁÓW

RECEPTORY- przetwarzanie informacji ze środowiska na impulsy nerwowe, które są przewodzone do O.U.N

PODZIAŁ RECEPTORÓW ZE WZGLĘDU NA UMIEJSCOWIENIE ORAZ ZAKRES DZIAŁANIA:

• Eksteroreceptory- reagujące na bodźce mechaniczne, światło, zmiany ciepłoty, umiejscowione najbardziej zewnętrznie tzn. w skórze;

• Prioprioceptory- dostarczające informacji o pozycji ciała

• Interoreceptory- informujące O.U.N o stanie narządów wewnętrznych, np. trzewi, układu oddechowego, serca, naczyń.

• Telereceptory- informujące o zmianach zachodzących w otoczeniu należą tu receptory węchu, wzroku i słuchu.

UWZGLĘDNIAJĄC RODZAJ ENERGII POBUDZAJĄCEJ

• Mechanoreceptory- receptory dotyku i nacisku

• Chemoreceptory- pobudzane przez różne związki chemiczne np. receptory smakowe, węchowe.

• Termoreceptory- informujące o zmianach temperatury otaczającego środowiska wewnętrznego

• Fotoreceptory- reagujące na fale świetlne

• Nocyceptory- receptory bólowe pobudzane bodźcami uszkadzającymi tkanki.

ZE WZGLĘDU NA TYP CZUCIA

np: receptory dotyku, ciepła, zimna, bólu, światła, dźwięku, smaku, zapachu.

ADAPCJA CZUCIOWA

NARZĄDY CZUCIA POWIERZCHOWNEGO I GŁEBOKIEGO

Lekki dotyk, ucisk ciepło ruch włosów zimno ból

ZMYSŁ WĘCHU

CZUCIE ZAPACHU-komórki podstawne ->komórki podporowe-> warstwa śluzu.

ZMYSŁ SMAKU

Na języku występuje 5 rodzajów brodawek: nitkowate, stożkowate, liściaste grzybowate, okalające.

Nitkowate i stożkowate – pełnią tylko funkcję mechaniczną. Nie zawierają receptorów smakowych , tylko uczestniczą w rozdrabnianiu i przesuwaniu pokarmu.

Liściaste grzybowate i okalające- brodawki smakowe, zawierają kubki smakowe a w nich smakowe komórki receptorowe.

Kubek smakowy- pręciki smakowe, stykające się z rozpuszczonym pokarmem odbierają podniety smakowe.

RECEPTORY SMAKOWE: słodki(sacharoza) słony(NaCl) kwaśny(kwas cytrynowy) gorzki(kofeina) i smak umami(glutaminian sodu)

Brodawka grzybowata odbiera smak słodki i słony unerwiona jest przez nerw twarzowy VII, liściasta odbierająca smak kwaśny unerwiona jest przez nerw językowo gardłowy IX, okolona IX gorzki.

SŁUCH

Ucho składa się z:

• UCHA WEWNĘTRZNEGO (ślimak; narząd Cortiego,, kanały półkuliste, przedsionek)

  • Ślimak –

  • Narząd Cortiego-komórki rzęsate, a w nich komórki receptorowe[dźwięk(fala) zamieniany na impuls nerwowy]

  • Kanały półkuliste- (w błędniku kostnym)

• UCHA ŚRODKOWEGO(młoteczek kowadełko strzemiączko oraz tzw. ucho wewnętrzne)

• Jama bębenkowa- zawiera powietrze i jest połączona z przestrzeniami pneumatycznymi wyrostka sutkowego kości skroniowej, jamą sutkową i komórkami sutkowym. Stany zapalne ucha środkowego mogą przechodzić na te przestrzenie i powodować konieczność umożliwienia odpływu ropy przez wydłutowanie ściany bocznej wyrostka sutkowego (TREPANACJA)

• Kosteczki słuchowe- zawieszone na mięśniach i więzadłach trzy kosteczki słuchowe (młoteczek kowadełko i strzemiączko) bierny składnik narządu słuchu, przenoszący drgania błony bębenkowej na ucho wewnętrzne.(wzmacniając je 20-krotnie).

• Trąbka słuchowa- panuje nad zachowaniem prawidłowego ciśnienia w przewodzie słuchowym i w jamie bębenkowej. W przeciwnym razie błona bębenkowa została by wciągnięta do środka lub uwypuklona.

• UCHA ZEWNĘTRZNEGO (małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny, błona bębenkowa)

  • Małżowina uszna- płytka zakończona płatkiem usznym, który jest silnie unerwiony i ukrwiony, przewód słuchowy zewnętrzny,

  • przewód słuchowy zewnętrzny- w bocznej części jest zaopatrzony w szkielet chrząstkowy, w dalszym zaś przebiegu wchodzi do przewodu kostnego słuchowego w kości skroniowej. Koniec wewnętrzny przewodu zamyka błona bębenkowa.

  • błona bębenkowa- [blaszka właściwa, warstwa skórna, warstwa śluzowa] błona oddzielająca przewód słuchowy zewnętrzny od ucha środkowego. Znajduje się w kości skroniowej.

ZMYSŁ RÓWNOWAGI w uchu wewnętrznym

• Przedni kanał półkulisty –reaguje na ruch do tyłu i do przodu.

• Tylny kanał półkolisty- reaguje na ruchy boczne.

• Poziomy kanał półkolisty- reaguje na ruch w lewo i w prawo.

• Przedsionek – zbiornik płynu reagującego na zmiany pozycji ciała.

BUDOWA OKA

• Rogówka

• Komora przednia oka

• Komora tylna oka soczewka tęczówka

• Ciało rzęskowe (obwódka rzęskowa)

• Ciało rzęskowe(mięsień rzęskowy)

• Komora szklista

• Siatkówka

• Naczyniówka

• Twardówka (warstwa ochronna gałki ocznej)

• Plamka ślepa (tarcza nerwu wzrokowego, brak receptorów wzrokowych)

• Nerw wzrokowy

• Plamka żółta (miejsce największego występowania receptorów wzrokowych)

Proces widzenia-

OKO KRÓTKOWZROCZNE

GAŁKA OCZNA OKA KRÓTKOWZROCZNEGO jest zbyt długa, toteż promienie świetlne skupiają się przed siatkówką, a na siatkówkę docierają promienie rozproszone.

OKO KRÓTKOWIDZA można skorygować za pomocą soczewki wklęsłej, która powoduje rozbieżny bieg promieni i tym samym umożliwia oku skupienie ich na siatkówce.

OKO DALEKOWZROCZNE

GAŁKA OCZNA OKA KRÓTKOWZROCZNEGO jest zbyt krótka w stosunku do gałki oczne w oku prawidłowym, toteż promienie świetlne skupiają się za siatkówka a na siatkówce powstaje obraz nieostry(czerwone zakreślenie)

Oko dalekowzroczne można skorygować za pomocą soczewki wypukłej.

OKO ASTYGMATYCZNE

Promienie przechodzące przez soczewkę skupiają się na siatkówce lub za nią, w wyniku nierównomiernej krzywizny soczewki lub rogówki.

W przypadku astygmatyzmu stosuje się soczewki cylindryczne, ułatwiające skupienie promieni światła w tych płaszczyznach w których promienie krzywizn w oku, a zwłaszcza w rogówce, są zbyt duże i nierówne w stosunku do pozostałych.

Zaćma – zmętnienie soczewki oka, spowodowane urazem, chorobą lub po prostu starością.

Ślepota barwna zarówno całkowita, jak i częściowa uniemożliwia człowiekowi rozpoznawanie kolorów.

Jaskra jest powodowana patologicznym wzrostem ciśnienia w gałce ocznej.