Temat 4

ZAGROŻENIA W ŚRODOWISKU PRACY - ANALIZA RYZYKA

• Identyfikacja zagrożeń

• Metody identyfikowania zagrożeń

• Analiza ryzyka

• Ocena wielkości ryzyka

• Praktyczna metoda szacowania ryzyka

• Zarządzanie ryzykiem

IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

• Zagrożenia mogą powstać w związku:

• z warunkami środowiska naturalnego,

• z wykorzystywaną energią,

• ze stosowanym wyposażeniem,

• z wykorzystywaną technologią,

• ze stosowanymi materiałami,

• z popełnieniem przez ludzi niebezpiecznych błędów,

• zagrożenia mogą dotyczyć:

• zakładów pracy jako całości,

• pracowników zatrudnionych w zakładzie,

• wyposażenia,

• otoczenia zakładu,

• funkcjonowanie zakładu pracy może być zagrożone przez:

• zmianę regulacji prawnej (np. podatek),

• powstanie konkurencji,

• nieuczciwość personelu,

• zamach terrorystyczny,

• zagrożenia naturalne (powódź, huragan itp.),

• zagrożenia techniczne (np. ryzykowne technologie, niska kultura techniczna pracowników),

• zagrożenia mogą występować samoistnie lub w skojarzeniu

• zagrożenie dla pracowników może spowodować:

• zagrożenia wypadkowe (ujawniają się natychmiast),

• zagrożenia chorobowe (ujawniają się po czasie, przekroczenia NDS, NDN, DSB),

• źródła zagrożeń pracowników

• energia mechaniczna (maszyny, gazy sprężone, m.w. itp.),

• energia elektryczna (nieizolowane przewody, wysokie napięcie),

• energia chemiczna (kwasy, zasady, paliwa itp.)

• energia termiczna (materiały palne, gorące gazy, pary)

• inne źródła energii (np. hałas, drgania, promieniowanie, pyły i gazy wybuchowe)

• zagrożenie dla wyposażenia:

• jest pochodną zagrożenia dla zakładu pracy i pracowników (podczas wypadku zniszczeniu ulega wyposażenie),

• błędy operatorskie (bez wypadku), wynikające z:

• niedostatecznej wiedzy lub braku doświadczenia,

• aprobowania postaw ryzykownych,

• niedyspozycji psychicznej lub fizycznej

• zagrożenie dla otoczenia:

• zakład pracy może być uciążliwy dla otoczenia i środowiska (analiza wpływu na środowisko - zanieczyszczenie wody, gleby, emisja gazów i pyłów, zagrożenie wybuchowe i pożarowe)

• produkowane wyroby mogą zagrażać zdrowiu lub życiu (np. chemia)

METODY IDENTYFIKACJI ZAGROŻEŃ

• analiza dokumentów

• obserwacja stanowisk pracy i stosowanych procesów technologicznych

• narzędzia specjalne (listy pytań)

• analiza dokumentów

• statystyka przyczyn wypadków (z wielu lat wypadki i niemal wypadki)

• stan budynków i wyposażenia

• umowy z zakładem ubezpieczeń (ryzyko ubezpieczone)

• ogólne informacje o wypadkach, katastrofach i kataklizmach, których przedsiębiorstwo chce uniknąć

• obserwacje stanowisk pracy i stosowanych technologii

• organizacja stanowiska pracy (ład, porządek)

• ergonomia (dostosowanie maszyn i urządzeń oraz miejsc obsługi do człowieka)

• stosowane technologie są ryzykowne (kontakt z maszynami, substancjami, materiałami)

• narzędzia specjalne (listy pytań - z ang. Check-list Analysis)

• listy pytań sprawdzających (statystyka ujmuje fakty, nie podaje potencjalnych zagrożeń)

• lista identyfikacyjna zagrożeń chorobowych (str. 9)

• lista identyfikacyjna zagrożeń wypadkowych (str. 10)

• lista do oceny stanu bezpieczeństwa maszyn (dla specjalistów) (str. 11)

• lista określająca cechy zadań i warunki pracy sprzyjające popełnianiu błędów (str. 12)

• lista przyczyn błędnego postępowania człowieka (trwałe, czasowe)(str.13)

ANALIZA RYZYKA

• Po identyfikacji zagrożeń ocenić należy ryzyko oraz możliwości jego akceptacji lub redukcji

• Ryzyko nieakceptowalne należy odrzucić (zlecić specjalistom)

• Ryzyko zaakceptowane podlega zarządzaniu

• Zarządzanie ryzykiem jest procesem organizacyjnym skierowanym na utrzymanie pod kontrolą ujawnionych zagrożeń i związanego z nimi ryzyka

• Analiza ryzyka to ogół działań poznawczych, wartościujących i decyzyjnych dotyczących określonych czynności w sytuacji zagrożenia

• Analiza ryzyka jest procedurą formalną (Crockford, Williams 1992), której stosowanie zakłada:

• identyfikację zagrożeń

• oszacowanie wielkości ryzyka,

• dokonanie oceny wielkości ryzyka i jego akceptacji bądź odrzucenia

METODY ANALIZY RYZYKA

• Podział generalny:

• metody indukcyjne, w których analizę rozpoczyna się od ustalenia czynników zagrażających i przewiduje się związane z nimi zagrożenia i ryzyko,

• metody dedukcyjne, które prowadzą do ustalenia przyczyn powstania zagrożeń.

• inny podział:

• metody jakościowe (określają umowny wskaźnik ryzyka związanego z zagrożeniem),

• metody ilościowe (podają konkretny wyniki w postaci prawdopodobieństwa wystąpienia niebezpiecznego zdarzenia i wielkości niekorzystnych następstw tego zdarzenia).

• Metody indukcyjne są prostsze i częściej stosowane,

• do metod indukcyjnych zaliczamy m. in.

• analizę bezpieczeństwa pracy (z ang. Job Safety Analysis),

• HAZOP (z ang. Hazard and Operability Studies),

• FMEA (z ang. Failure Modes & Effects Analysis),

• metoda drzewa zdarzeń.

• najbardziej rozpowszechnioną metodą dedukcyjną jest:

• metoda drzewa zdarzeń.

• metody: drzewa zdarzeń i drzewa błędów mogą być zaliczane zarówno do metod jakościowych, jak i ilościowych.

SCHEMAT ANALIZY RYZYKA

OCENA WIELKOŚCI RYZYKA

• wielkość ryzyka ocenia się na podstawie zaistniałych wypadków i ich skutków w podobnych warunkach

• obliczanie wskaźnika ryzyka (Gibson 1976) oparto na zależności pomiędzy liczbą wypadków śmiertelnych i czasem ekspozycji na zagrożenie wynoszącym
  godzin

• wzór na obliczanie wskaźnika ryzyka

gdzie:

w - suma wypadków śmiertelnych

h - liczba przepracowanych godzin

• inny wzór:

gdzie:

z - liczba zatrudnionych

1840 - liczba godzin przeprowadzonych w roku (230*8=1840)

• Przykład zastosowania wzoru dla górnictwa (rok 2003)

oznacza, że na każde przepracowane 100.000.000 godzin zginęło średnio statystycznie 10,8 górnika

• Inny wzór - wg zależności (na 1.000 zatrudnionych):

gdzie:

w - liczba wypadków śmiertelnych,

z - liczba zatrudnionych

40 - liczba lat do przepracowania w życiu zawodowym (kariera zawodowa)

• Przykład j.w.

oznacza to, że z każdego tysiąca osób rozpoczynających pracę 8 zginie w wypadkach przy pracy

• Dla oszacowania ryzyka przyjmuje się trzy składniki:

• zagrożenie (rodzaj, cechy)

• przewidywany stopień ciężkości skutków

• prawdopodobieństwo powstania skutków o przewidywanej ciężkości

• wielkość ryzyka określa się jako iloczyn skutków zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia (Crockford 1991); wzór:

Ryzyko = x x

• Redukcja wielkości ryzyka jest możliwa poprzez zmniejszenie jednego lub obydwu czynników iloczynu

• Szacowanie ryzyka można przeprowadzić według schematu:

• ustalić operacje, dla których ma być oszacowane ryzyko

• ustalić czynności wykonywane podczas tej operacji

• określić zagrożenia towarzyszące każdej czynności

• oszacować możliwy skutek niebezpiecznego wydarzenia (słownie i symbolem)

• określić prawdopodobieństwo powstania oszacowanych skutków (symbolem)

• zastosować wzór (pomnożyć skutki przez prawdopodobieństwo)

• Otrzymany wynik jest pierwszym przybliżeniem; należy:

• zaproponować sposób zmniejszenia ryzyka

• ponownie oszacować ryzyko (po zmniejszeniu)

• podjąć decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu ryzyka

• w przypadku przyjęcia ryzyka ustalić profilaktykę podczas realizacji zadania

PRAKTYCZNA METODA SZACOWANIA RYZYKA

• Przykład - udrożnienie kanału burzowego (ocenić skutki każdej czynności)

• Czynności zadania:

• otworzyć klapę włazu

• zejść po drabinie na dno

• przejść poziomym odcinkiem w kierunku zatoru

• ocenić rodzaj zatoru

• wrócić pod właz

• wyjść na powierzchnię

• zamknąć i zabezpieczyć klapę

• Karta analizy ryzyka (dla omówionego przykładu) (str.23)

• D - zagrożenie duże (śmierć, kalectwo, choroba)

Ś - zagrożenie średnie (obrażenia uleczalne - 4 dni do 1 m-c)

M - zagrożenie małe (leczenie do 3 dni)

• Schemat oszacowania ryzyka

Ryzyko = skutki x prawdopodobieństwo

D = D x D

D = D x S

D = S x D

S = D x M

S = M x S

S = S x S

S = S x M

M = M x M

• Bezpieczne zadanie jest wtedy, gdy wszystkim czynnościom towarzyszy małe ryzyko

• Ryzyka średniego ani dużego nie można zaakceptować. Jeśli nie ma możliwości redukcji ryzyka należy powierzyć wykonanie zadania firmie specjalistycznej lub zaniechać jego realizacji

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM

• Podejmowanie decyzji o postępowaniu z ryzykiem nazywamy zarządzaniem ryzykiem

• Zarządzający ryzykiem może zdecydować o:

• unikaniu ryzyka (niepodjęcie zadania)

• redukcji ryzyka

• transferze ryzyka (przeniesienie na kogoś innego - kontrakt, ubezpieczenie)

• retencji ryzyka (pozostanie w zakładzie pracy, jeśli ryzyko jest kontrolowalne, finansowanie)

• Obniżenie ryzyka można dokonać poprzez:

• szczegółowe rozpoznanie zagrożenia i jego wielkości (pomiary stężeń gazów, kontrola urządzeń, instalacji itp.)

• zmniejszenie wielkości wykorzystywanej energii (bezpieczne napięcie)

• wyeliminowanie niebezpiecznych materiałów lub zastąpienie ich mniej niebezpiecznymi (MW w kopalni)

• zastosowanie ochron umieszczonych na: źródle energii, na człowieku, pomiędzy

• zmniejszenie czasu ekspozycji na zagrożenie

• opracowanie szczegółowej instrukcji wykonania zadania w zagrożeniu

• wyposażenie pracownika w wiedzę i sprzęt, dzięki której może nie dopuścić do wypadku lub w porę wycofać się z miejsca zagrożonego (kontrola metanu)

4

15

Identyfikacja zagrożeń

Określenie prawdopodobnych niebezpiecznych wydarzeń

Analiza przyczyn niebezpiecznych wydarzeń

Analiza częstości niebezpiecznych wydarzeń

Określenie skutków niebezpiecznych wydarzeń

Oszacowanie ryzyka

Projekt działań redukujących skutki niebezpiecznych wydarzeń

Projekt działań zapobiegawczych niebezpiecznym wydarzeniom

Kryteria akceptacji ryzyka

Akceptacja lub odrzucenie ryzyka

Zarządzanie ryzykiem

prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnych skutków

wielkość negatywnych skutków

---