Hrabina Cosel
Hrabina Cosel, powieść Józefa Ignacego Kraszewskiego, przedstawiająca tragiczne losy jednej z najsłynniejszych królewskich metres Anny Cosel, kochanki Augusta II Mocnego. Powieść (ukazała się w 1873) wraz z Brühlem
i Z siedmioletniej wojny tworzy tzw. trylogię saską Kraszewskiego i ma mocne podstawy historyczne.
August II Mocny zakochał się w hrabinie Cosel, kiedy była żoną jednego z jego ministrów. Sprawnie i bez skrupułów przeprowadził rozwód, aby mieć ją na własność. Przez wiele lat Cosel królowała na jego dworze, była podziwiana, bardzo ustosunkowana i wpływowa. Jednak jej silna pozycja nie odpowiadała wielu ludziom
z najbliższego otoczenia króla. Intrygami i plotkami doprowadzili do tego, że August odsunął ją od siebie, dworu,
a nawet (wspólnych) dzieci. Po okresie bogactwa, miłości, życia na najwyższym poziomie, hrabina Cosel trafiła do więzienia, ponieważ nie umiała pokornie zgodzić się na nowy romans Augusta, odgrażała się, była niewygodna.
W niewoli spędziła ponad 40 lat, odcięta od rodziny, przyjaciół, towarzystwa. Nie zgodziła się na uwolnienie, po śmierci Augusta II, co proponował jej jego syn August III.
II
Na dworze króla Augusta zwanego Mocnym nie brak niczego. Okna przepysznego pałacu co wieczór jarzą się blaskiem tysięcy świec, wskazujących wybranym drogę na królewski bal. Na ucztach są najdroższe trunki, przysmaki ze wszystkich stron świata, blask świec zaćmiewają drogocenne klejnoty. Błyszczą wysadzane brylantami suknie, lśnią wilgotne usta, iskrzą się włosy. Królewskie bale przyciągają najpiękniejsze kwiecie Saksonii: blondynki, brunetki, a wszystkie świeże, piękne i pełne gracji, wszystkie szlachetnej arystokratycznej fizjonomii. Prym wśród nich wiedzie księżna Teschen, a jakże - królewska faworyta. Jej uroda jaśnieje
w monarszych komnatach niczym najdroższy klejnot. Jak wszystko co należy do Augusta, także jej piękność musi być niezrównana, a jednak cóż to? Znalazł się zuchwalec który twierdzi, że jego żona piękniejszą jest nad wszystkie. Gniew spowił czoło jaśnie pana, monarcha rozkazał stawić przed swe oblicze tę, którą śmiano nazywać piękniejszą od wybranki króla! I oto przybywa na dwór drezdeński Anna Hoym, bogini o oczach jak węgiel,
o czarnych warkoczach i marmurowym obliczu. Władcze maniery i bystrość umysłu zjednują jej serce płochego monarchy, odsuwając w cień piękną Teschen. Anna zakochuje się w królu, lecz - rzecz to niesłychana: nie chce prędzej do niego należeć, niż gdy sama wolną się stanie i gdy przez króla będzie uznana za prawowitą małżonkę. Twardy to warunek: król jest płochy, a ponadto jest już żonaty. Czarnowłosa bogini uparcie jednak twierdzi, że tylko tak do niego będzie należeć, albo życie sobie odbierze. Niezłomność pięknej Anny i pociąg króla do tego co niezdobyte sprawiają, że Hoymowa w końcu otrzymuje na piśmie królewską obietnicę ożenienia po śmierci królowej. Od tej pory rozpościera swe rządy nad Augustem i całym dworem hrabina Cosel, a przyrzeczenie, którego tak stanowczo żądała, stanie się symbolem jej dumy i honoru, których ochrona, kto wie, być może kosztować ją będzie wiele ludzkich istnień.
III
“Hrabina Cosel. Powieść historyczna” - powieść Józefa Ignacego Kraszewskiego, która pierwodruk miała
w „Bibliotece Warszawskiej” w 1873 roku, wydana osobno w Warszawie w 1874 roku, t. 1-2. Osią konstrukcyjną utworu, opartego głównie na świadectwach pamiętnikarskich, jest głośny romans Augusta II z Anną von Hoym. Tajemnice alkowy nie przesłaniają jednak obrazu społecznych i politycznych konfliktów absolutystycznie rządzonego państwa, ukazanych przez pryzmat życia zdemoralizowanego dworu drezdeńskiego. Głównym walorem artystycznym powieści, który zapewnił jej wysoką ocenę krytyki i trwałą popularność, jest prawda psychologiczna w przedstawieniu dramatu „wielkości i upadku” bohaterki, a także w rysunku postaci króla. Przełożona na rosyjski, francuski, niemiecki, szwedzki, serbsko-chorwacki, czeski, angielski, bułgarski. Była adoptowana do wystawienia na scenie (1908) i ekran (1968, reż. J. Antczak).