Sentencje łacińskie
Primum non nocere
Po pierwsze nie szkodzić
Ius non nocet sed iubet
Prawo nie uczy ale rozkazuje
In criminalibus probationis debent esse luce clariores
W sprawach kryminalnych dowody winne być jaśniejsze
In dubiis pro reo
W razie wątpliwości należy zasądzić na korzyść oskarżonego
Prohibenda est ira in puniendo
W karaniu należy powstrzymać się od gniewu // (Gerundium)
Sine ira et studio
Bez gniewu i zamiłowania
Cuique defensio est tribuenda
Każdemu musi być przydzielona obrona
Delictum interatum gravius est
Ponowne przestępstwo jest cięższe
Crimen grave non potest esse impunibile
Ciężkie przestępstwo musi być ukarane // (podwójne zaprzeczenie)
Utilitas publica privatae praeferri debet
Pożytek publiczny powinien być przedkładany nad pożytek prywatny
Nulla potentia super leges esse debet
Żadna władza nie powinna być nad ustawami
Nemo censetur ignorare legem
Uważa się, że każdy zna prawo // składnia NCI(?)
Xenia et dona excaecant oculos iudicium
Dary i podarunki zaślepiają oczy sędziów
Dona clandestina sunt semper suspiciosa
Tajemne podarki są zawsze podejżane
Cui licet quod est plus, licet utique quod est
Komu wolno to co jest więcej, temu również wolno to co jest mniej
In casu extremae necessitatis omnia sunt communia
W przypadku najwyższej konieczności wszystko jest wspólne
Lusus noxius in culpa est
Zabawa, która wyrządza szkodę jest winą // wina nieumyślna
Aucupid verborum sunt iudicis indigna
Chwytanie za słówka jest niegodne sędziego
Cursus curiae est lex curiae
Sposób załatwiania spraw przez sąd jest prawem sądu // w sensie: sąd ma swoje wewnętrzne prawo
Ne eat iudex ultra petita partium
Niech sędzia nie wychodzi poza żądania stron
Iudicium non debet esse illusorium
Wyrok nie powinnien być drwiący
Iura sanguinis nullo iure civili dirimi possunt
Prawa krwi (pokrewieństwa) nie mogą być uchylone żadnym prawem cywilnym.
Semel malus semper praesumiter esse malus
Kto raz postąpił źle, jest zawsze uważany za złego
Ius publicum privatorum pactis mutari non potest
Prawo publiczne nie może ulec zmianie przez umowy osób prywatnych.
In certa pro nullis habentur
Rzeczy niepewne uważane są za żadne.
Officii necessitas excusat
Konieczność urzędu usprawiedliwia (Konieczność spełnienia swego obowiązku usprawiedliwia.)
[X Ci którzy są albo pod władzą albo w mancipium w jaki sposób są od tego prawa uwalniani]
Dzieci są uwalniane spod władzy rodziców emancypacją, to jest jeśli, gdy zostaliby sprzedani, są wyzwoleni. lecz syn tak właśnie trzykrotnie sprzedany trzykrotnie wyzwolony staje się własnego prawa: to bowiem ustawa dwunastu tablic rozkazuje tymi słowami: jeśli ojciec trzykrotnie da syna na sprzedaż, syn niech będzie wolny od ojca. pozostałe zaś dzieci z wyjątkiem syna zarówno mężczyźni jak i kobiety przez jedną sprzedaż i wyzwolenie stają się swojego prawa. Śmiercią ojca syn i córka stają się swojego prawa: śmierć zaś dziadka tak dopiero wnuki czyni swojego prawa, jesli po śmierci dziadka nie są pod władzą przyszłego ojca, tak jak jeśli w chwili śmierci dziadka ojciec ich albo już umarł albo został pozbawiony władzy: bowiem jesli w chwili śmierci dziadka ojciec ich będzie w swojej władzy, gdyby umarł dziadek zostają pod władzą swojego ojca. Jeśli ojciec albo syn będzie objęty zakazem wody i ognia(wygnany), władza rodzicielska zostaje zniszczona, ponieważ obcokrajowcem staje się ten komu zakazano wody i ognia: ani zaś cudzoziemiec obywatela rzymskiego ani obywatel rzymski cudzoziemca nie może mieć pod władzą. Jeżeli ojciec zostanie pochwycony przez wrogów, chociaż staje się niewolnikiem wrogów,jednak gdy powróci, wszystkie poprzednie prawa odzyskuje zgodnie z zasadą powrotu obywatela rzymskiego z niewoli. lecz jak długo jest u wrogów, władza ojcowska tymczasem spada na jego syna, i kiedy wróci od wrogów, będzie miał pod władzą syna: jeśli zaś tam umrze, syn będzie swojego prawa. syn także jeśli będzie schwytany przez wrogów, podobnie ze względu na prawo powrotu władza ojcowska w tym czasie zawiesza się. Pod władzą rodziców zaprzestają być i ci, którzy zostają uroczyście mianowani kapłanami Jowisza i te wzięte jako dziewice Westy.