Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae

R ok 14, Nr specjalny/2010

Wydział Zarządzania i Administracji

Uniwersytetu Humanistyczno – Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach

R o z w ó j r e g i o n ó w

Katarzyna Skowera1

POWSTAWANIE I ROZWÓJ KLASTRÓW

SZANSĄ DLA WZMOCNIENIA KONKURENCYJNOŚCI

REGIONU ŚWIĘTOKRZYSKIEGO

1. Wprowadzenie

W dzisiejszych czasach rozwój gospodarczy coraz częściej zależny jest od

miast i regionów, które stały się podmiotami odgrywającymi ogromną rolę, jeżeli

chodzi o gospodarkę krajową a nawet światową. Coraz większą wagę przywiązuje

się do szeroko pojętego rozwoju regionalnego. Rozwój regionalny definiowany jest

jako „wzrost potencjału gospodarczego regionów oraz trwała poprawa ich konku-

rencyjności i poziomu życia mieszkańców, co przyczynia się do rozwoju społeczno-

-gospodarczego kraju”2. Polityka regionalna każdego obszaru powinna skupiać się

na pięciu czynnikach sprzyjających jego rozwojowi, są to: konkurencyjność, przed-

siębiorczość, innowacyjność, gospodarowanie finansami, inwestycje3.

Można zauważyć, iż to na jakim poziomie konkurencyjności znajduje się dany

kraj jako całość zależy w dużym stopniu od konkurencyjności poszczególnych

regionów. W związku z tym wykształciło się zjawisko walki konkurencyjnej mię-

dzy regionami, miastami, gminami, które zabiegają o kapitał, inwestycje, rozwój

innowacji.

O konkurencyjności regionu decyduje kilka czynników: nowoczesna struktura

gospodarki, dobra infrastruktura techniczna i społeczna, dobre warunki i stan śro-

1 Skowera Katarzyna, student, WSEiP Kielce

2 Słownik rozwoju regionalnego, M. Kozak, A. Pyszkowski, R. Szewczyk (red.), Polska Agencja

Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2001, s. 46.

3 Z. Olesiński, A. Predygier, M. Leśniewski, A. Rzepka, Rola gmin w kreowaniu innowacyjności

regionu, Wydawnictwo WSEiP, Kielce 2009, s. 19.

329

dowiska naturalnego, występowanie atrakcyjnych dla inwestycji terenów itp.4.

Ogromną rolę odgrywają również kapitał ludzki i innowacyjność. Można by po-

wiedzieć, że współcześnie decydującą dla rozwoju regionalnego i wzmacniania

jego konkurencyjności jest po prostu jakość lokalizacji lub inaczej – jej potencjał.

Poziom rozwoju gospodarczego w poszczególnych regionach Polski jest moc-

no zróżnicowany5. Województwo świętokrzyskie zaliczane jest do pięciu najbied-

niejszych w Polsce, należąc do tak zwanej „ściany wschodniej”. Zapewne wielu

mieszkańców, czy też władze województwa zastanawiają się w jaki sposób „po-

prawić statystyki” i wpłynąć na jego rozwój. Czynnikiem coraz częściej wymie-

nianym, jako mający pozytywny wpływ na rozwój regionu są klastry i inicjatywy

klastrowe. Szczególnie korzystnym zjawiskiem jawią się one właśnie w regionach

słabo rozwiniętych, którym brakuje własnego kapitału inwestycyjnego.

2. Istota, geneza i definicja klastra

Koncepcję klastrów, choć pod inną nazwą zapoczątkował w 1890 r. słynny

ekonomista angielski, Alfred Marshall, który zwrócił uwagę na procesy koncen-

tracji produkcji (a także i usług) w przestrzeni. Zauważył on zależność pomiędzy

tworzącymi się skupiskami firm z pokrewnych sektorów a dynamicznym rozwo-

jem gospodarczym – oczywiście była to zależność dodatnia. Marshall wymienił

następujące korzyści które wypływały ze współpracy w ramach „skupiska”:

− specyficzną atmosferę przemysłową promującą określone formalne i nie-

formalne zwyczaje oraz przedsiębiorczość,

− efekty wymiany wiedzy i doświadczeń pomiędzy lokalnymi firmami,

− rozwój pokrewnych gałęzi przemysłu,

− łatwiejszy dostęp i możliwości nabywania specjalistycznego sprzętu pro-

dukcyjnego,

− na rynku pojawiała się wyspecjalizowana i wysoko wyszkolona siła robocza6.

Kooperujące ze sobą przedsiębiorstwa Marshall nazwał „okręgami przemysło-

wymi” a korzyści z nich płynące opisał pojęciem „ekonomii zewnętrznych” – rozu-

miano to jako zbiór pozytywnych zjawisk, które były efektem rozwoju całej branży.

Słowo klaster (ang cluster) zostało po raz pierwszy użyte przez Michaela Por-

tera i oznaczało „grupę podobnych rzeczy, wzrastających bądź trzymających się

razem grup ludzi lub rzeczy znajdujących się blisko siebie”7. Na język polski zo-

stało przetłumaczone jako klaster lub grono. Autor pojęcia zdefiniował klaster

jako „geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych

4 B. Winiarski, Czynniki konkurencyjności regionów [w:] Konkurencyjność regionów, M. Kalmut

(red.), Wydawnictwo AE im. Oskara Langego, Wrocław 1999, s. 51.

5 Najczęstszym miernikiem różnic regionalnych jest wartość PKB na jednego mieszkańca. Wg

danych GUS na koniec 2007 wartość PKB dla województwa świętokrzyskiego wyniosła 23 741 zł.

W najbogatszym województwie-mazowieckim było to 49 415 złotych.

6 K. Olejniczak, Apetyt na grona? Koncepcja gron oraz koncepcje bliskoznaczne w teorii i praktyce

rozwoju regionalnego, Studia regionalne i lokalne, nr 2, Warszawa 2003, s. 57.

7 T. Brodzicki, S. Szultka, Koncepcja klastrów a konkurencyjność przedsiębiorstw, Organizacja

i Kierowanie, nr 4 (110), Warszawa 2002, s. 45.

330

dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sek-

torach i związanych z nimi instytucjami (na przykład uniwersytetów, jednostek

normalizacyjnych i stowarzyszeń branżowych) w poszczególnych dziedzinach,

konkurujących między sobą, ale również współpracujących”8.

Dziś istnieje wiele definicji klastrów (zamiennie używanym pojęciem są gro-

na). Mimo niewielkich różnic w interpretacji tego pojęcia, każda z definicji akcentu-

je cechy charakterystyczne klastrów, jakimi są: koncentracja geograficzna, współ-

praca i jednoczesna konkurencja oraz współzależności między jego uczestnikami.

Za ogólną definicję można przyjąć następującą: klaster jest to „skoncentrowane

skupisko przedsiębiorstw, które jednocześnie konkurują i współpracują ze sobą

w pewnych aspektach działalności oraz instytucji i organizacji, powiązanych rozbu-

dowanym systemem wzajemnych relacji o formalnym i nieformalnym charakterze

opartych na specyficznej trajektorii rozwoju (np. technologia, rynki zbytu itd.)”9.

Klastry, aby sprawnie funkcjonować i sprzyjać rozwojowi zarówno przedsię-

biorstw jak i regionu, powinny być formą współpracy nie tylko wewnątrz środo-

wiska biznesowego, ale także pomiędzy sferą badawczo-rozwojową i różnego

rodzaju instytucjami działającymi w otoczeniu przedsiębiorstw, takimi jak: inku-

batory, parki technologiczne, instytucje doradcze, centra transferu technologii10.

Nieodzownym elementem przy powstaniu klastra jest obecność „lidera”, który

to miałby być odpowiedzialny za koordynowanie współpracy wewnątrz i na ze-

wnątrz ugrupowania. Nie jest to jednak określone przez wymogi ustawowe ani

żadne przepisy, ponieważ klastry nie muszą być sformalizowaną strukturą organi-

zacyjną. Występowanie lidera jest potrzebne jedynie dla sprawnego funkcjonowa-

nia grona dzięki jego charyzmie i inicjatywie11.

Powstawanie klastrów determinują również współczesne procesy globalizacji,

rozumiane jako sytuacja w której przedsiębiorca nie mogąc ograniczać się do dzia-

łania jedynie na rynku lokalnym, musi poszukiwać takich form działania, które

pozwolą mu nie tylko być konkurencyjnym w swojej branży, ale też dadzą możli-

wość uzyskiwania korzyści ze współpracy z podobnymi firmami.

3. Istota przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw grona

Obecnie klastry uważane są za najbardziej dojrzałe formy organizacji produktu

z punktu widzenia zdolności do podtrzymywania rozwoju12. Na potwierdzenie tej

tezy istnieje wiele argumentów.

8 M.E. Porter, Porter o konkurencji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001, s. 264.

9 S. Szultka, T. Brodzicki, E. Wojnicka, Klastry. Innowacyjne wyzwanie dla Polski, IBnGR, Gdańsk

2004, s. 7.

10 J. Markiewicz, K. Rychlik, Rola klastrów w kształtowaniu konkurencyjności i innowacyjności

regionu zachodniopomorskiego [w:] Innowacyjność w Polsce w ujęciu regionalnym: nowe teorie,

rola funduszy unijnych i klastrów, S. Pangsy-Kania, K. Piech (red.), Instytut Wiedzy i Innowacji,

Warszawa 2008, s. 344.

11 E. Bojar, M. Bojar, T. śminda, Klastry a bezpośrednie inwestycje zagraniczne, Ekonomika i orga-

nizacja przedsiębiorstwa, nr 10, Warszawa 2007, s. 5.

12 Ibidem, s. 3.

331

Jednym z najistotniejszych są profity dla przedsiębiorstw. Twórca teorii kla-

strów Michael Porter grupuje korzyści wokół trzech aspektów: zwiększenia się

wydajności przedsiębiorstw należących do grona, wzrostu liczby wdrażanych

przez nie innowacji oraz poglądu, że istnienie klastrów jest niejako zachętą dla

powstawania nowych firm. Jako rozwinięcie tych tez można podać następujące

argumenty:

− Przedsiębiorcy współpracujący z innymi firmami w ramach klastra osiągają

ogromną korzyść, jaką jest obniżenie jednostkowych kosztów wytwarza-

nia. Jest to możliwe dzięki temu, że wraz z rozszerzaniem się kręgu koope-

rujących firm rośnie ilość zamówień na oferowane usługi czy też produkty.

To z kolei sprzyja specjalizacji producentów.

− Obniżają się koszty transakcyjne towarzyszące realizacji kontraktów za-

wieranych między firmami, które należą do klastra. Jest to efektem tego, iż

współdziałając rozwijają wiedzę i wypracowują wspólny język porozu-

miewania się w działalności biznesowej.

− Jednoczesne konkurowanie i współpraca firm w ramach klastra oraz ich

geograficzna bliskośc sprawia, że nacisk konkurencyjny jest dużo silniej-

szy. W przedsiębiorstwach rozwija się potrzeba innowacji i ulepszeń, które

dałyby im przewagę, co prowadzi do ciągłego doskonalenia i poszukiwania

nowych rynków zbytu13.

− Dzięki przebywaniu wśród skupiska firm znających nabywców, firm z po-

krewnych sektorów oraz samych nabywców uczestnicy klastra potrafią le-

piej i szybciej dostrzegać nowe potrzeby odbiorców ich usług czy też pro-

duktów. Szybciej zauważają również nowe możliwości techniczne, opera-

cyjne lub dostawcze, co także sprzyja wprowadzaniu przez nie ciągłych in-

nowacji i ich rozwojowi.

− Przedsiębiorstwa w klastrze często dzięki współpracy mają ułatwiony do-

stęp do nowych maszyn, urządzeń i innych elementów potrzebnych do

wdrożenia innowacji. Partnerzy zwykle angażują się w rozwijanie owej

inwestycji poprzez oferowanie swoich usług czy też wyrobów. Dzięki ob-

niżonym kosztom „eksperymentów” są oni bardziej skłonni do wprowa-

dzania innowacji, gdyż nie ponoszą takiego ryzyka jak w przypadku np.

zaciągnięcia kredytu pod inwestycje14.

4. Klastry jako struktura podnosząca przewagę konkurencyjną regionu

Klastry odgrywają znaczącą rolę we wzmacnianiu konkurencyjności oraz roz-

woju gospodarki regionalnej, a nawet narodowej. Michael Portrer głosił pogląd, że

„konkurencyjność każdej gospodarki zależy od liczby i konkurencyjności funk-

cjonujących w niej gron a także jakości całego systemu związków pomiędzy fir-

13 P. Wieczorek, Klastry a pozycja rynkowa przedsiębiorców, Ekonomika i organizacja przedsiębior-

stwa, nr 12, Warszawa 2008, s. 65.

14 I. Penc-Pietrzak, Grona a analiza konkurencyjności, Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa, nr

11, Warszawa 2004, s. 7.

332

mami i instytucjami, przebiegających w poprzek tradycyjnych powiązań sektoro-

wych”15.

Łatwo zatem zauważyć, że zalety z funkcjonowania w klastrze wymieniane dla

przedsiębiorstw są zalążkiem dla korzyści całego regionu, w którym występuje

klaster. Inaczej mówiąc, korzyści osiągane przez przedsiębiorstwa pośrednio de-

cydują o konkurencyjności i rozwoju regionu.

Jak już wspomniano, rozwój klastrów prowadzi do zwiększenia się wydajności

przedsiębiorstw, wykształcenia odpowiednio wykwalifikowanych pracowników,

oraz stymuluje przepływ wiedzy i generowanie innowacji, a to niewątpliwie pod-

nosi konkurencyjność regionu, w którym one występują. Zachodząca wśród przed-

siębiorstw specjalizacja, jako kolejny efekt działania klastrów kreuje z kolei unika-

towość danego środowiska. Klastry są także stymulatorem powstawania nowych

firm dzięki czemu podnosi się ogólny poziom przedsiębiorczości w regionie. To

z kolei przekłada się na stwarzanie nowych miejsc pracy. Dzięki temu można wy-

mienić kolejną, tym razem społeczną korzyść jaką jest zmniejszenie bezrobocia

w regionie. Klaster jest również atrakcyjnym rynkiem pracy, przyciągającym wy-

soko wykwalifikowane kadry16. Mało tego, atrakcyjne otoczenie konkurencyjnej

gospodarki przyciąga nie tylko wykwalifikowanych pracowników, ale również

międzynarodowe firmy, zagraniczne inwestycje które znacząco wpływają na roz-

wój każdego regionu17. Ponadto jeżeli sukces przedsiębiorstw współpracujących

w ramach klastra jest zauważalny, budzi on entuzjazm dla współpracy w regionie

i wzmacnia lokalny patriotyzm. Korzystna „atmosfera przedsiębiorczości” wokół

klastrów pomaga przyciągnąć kolejnych inwestorów i tworzyć kolejne miejsca

pracy18. Struktury klastrowe przyczyniają się również do aktywizacji eksportu.

Podsumowując, funkcjonowanie klastra ma pozytywny wpływ na produktyw-

ność, innowacyjność i przedsiębiorczość, co w efekcie prowadzi do wykształcenia

się przewagi konkurencyjnej regionu19.

5. Grono Targowe Kielce jako przykład klastra podnoszącego konkurencyj-

ność regionu świętokrzyskiego

Zawiązywanie klastrów jest możliwe praktycznie we wszystkich sektorach go-

spodarki. Mogą one bowiem występować zarówno wśród przedsiębiorstw przemy-

słowych, jak i usługowych czy też handlowych. Każdy z nich charakteryzuje się

15 A. Grycuk, Teoria i praktyka klastrów. Ekonomiczne i socjologiczne podstawy teorii gron –

przestrzenne uwarunkowania konkurencyjności przedsiębiorstwa, http://www.tnoiksgh.org/files

/efaf7c3eab71b6cb98ce/2006090318103045.pdf, (01.04.2010).

16 M. Stawicki, Klastry i inicjatywy klastrowe – podstawowe definicje [w:] Metody ewaluacji polityk

wspierania klastrów ze środków strukturalnych, M. Stawicki, W. Pander (red.), AT Group, War-

szawa 2008, s. 14.

17 E. Bojar, M. Bojar, T. śminda, Klastry a bezpośrednie…, s. 3.

18 B. Szymoniuk, Klastry gospodarcze na terenach wiejskich województwa lubelskiego,

www.ekolubelszczyzna.pl /artykuly.php?art=0&queryId=3., (01.04.2010).

19 M. Stawicki, Klastry i inicjatywy…, op.cit., s. 14.

333

różnym poziomem innowacyjności i zaawansowania technologicznego, a co za

tym idzie jego perspektywy i strategie rozwoju również są zróżnicowane.

Z pewnością tworzenie klastrów w regionie jest zjawiskiem jak najbardziej po-

żądanym. Świadomość sukcesu jednego z najbardziej znanych klastrów na świecie

– Doliny Krzemowej, powinna utwierdzać w przekonaniu o ich skuteczności jako

czynnika kształtującego przewagę konkurencyjną regionu. Dolina Krzemowa za-

wdzięcza swój sukces przede wszystkim istnieniu na jej obszarze bardzo dużej

liczby niewielkich, dynamicznych przedsiębiorstw działających w gęstych sie-

ciach (dziś jest ich ponad 700). Istniejący tam regionalny system sieci powiązań

stymuluje przedsiębiorczość i zachęca firmy do eksperymentowania. Konkurują

one ze sobą intensywnie, jednocześnie ucząc się od siebie wzajemnie oraz rozwi-

jają swoją wiedzę - współpracując w procesach innowacji20. Klaster ten to wspól-

nota technologiczna cechująca się również bardzo wysoką mobilnością persone-

lu21. „Mobilność pracowników, ich chęć do częstego zmieniania pracy, zakładania

własnych przedsiębiorstw i gotowość do uczenia się na własnych błędach są waż-

nymi czynnikami pobudzającymi rozwój regionu”22.

Na podstawie badań dotyczących potencjału klastrów w regionie świętokrzy-

skim23, klastrem o największym potencjale innowacyjnym jest „Grono Targowe

Kielce”. Na drugim miejscu znalazł się klaster budowlany, następnie odlewniczy

natomiast najniższą konkurencyjnością, jak wynika z oceny respondentów, cha-

rakteryzują się klaster ogrodniczo-spożywczy oraz medyczny24.

Klaster usługowy „Grono Targowe Kielce” tworzy 56 przedsiębiorstw z woje-

wództwa świętokrzyskiego. Członkowie – założyciele oferują szeroki wachlarz

usług doradczych, wystawienniczych, szkoleniowych, promocyjnych, hotelarskich,

gastronomicznych, transportowych, poligraficznych, a więc stanowią niezbędne

zaplecze obsługi imprez targowo-konferencyjnych, jak również wydarzeń okołotar-

gowych25. Liderem klastra jest ośrodek wystawienniczy Targi Kielce Sp. z o.o.

Obszary działania klastra usługowego „Grono Targowe Kielce” to:

1. Działalność badawcza, kreowanie innowacji i pozyskiwanie nowych tech-

nologii oraz reprezentowanie wspólnych interesów. Jest to związane z mi-

sją klastra, którą jest dążenie do stworzenia innowacyjnej sieci współpracy

w regionie. Aby bowiem wzrastał poziom innowacyjności i konkurencyj-

ności przedsiębiorstw oraz instytucji uczestniczących w budowie i rozwo-

ju klastra niezbędnym jest funkcjonowanie jednostek sfery badawczo-

rozwojowej.

20 M. Dolińska, Wpływ kapitału intelektualnego organizacji na rozwój innowacji, http://www.e-

mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=14&id=262, (08.04.2010).

21 Średni czas pracy pracowników w firmie to dwa lub trzy lata, przy czym zdarza się, że wracają oni

do tego samego przedsiębiorstwa ponownie.

22 M. Dolińska, Wpływ kapitału…op.cit.

23 Badania przeprowadzone przez prof. Zbigniewa Olesińskiego.

24 Z. Olesiński, Strategia rozwoju klastrów w województwie świętokrzyskim, Kielce 2008, s. 18-19.

25 www.gronotargowe.pl/index.php?menu=10, (01.04.2010).

334

2. Szkolenia i edukacja. Jak wiadomo kapitał ludzki jest podstawą sukcesu

każdej współczesnej firmy. Kształcenie wykwalifikowanych kadr należy do

uczelni uczestniczących w działaniach klastra. W porozumieniu z uczestni-

kami klastra powinny one dostosowywać ofertę kształcenia do potrzeb

przedsiębiorców26.

Podstawowe cele działalności klastra to:

− podniesienie konkurencyjności jak również podwyższanie innowacyjności

przedsiębiorstw działających w obszarze organizacji i obsługi imprez tar-

gowo-kongresowych oraz usług towarzyszących, poprzez poszerzenie skali

i zakresu świadczonych przez nie usług;

− wzmacnianie powiązania między lokalnymi firmami i otoczeniem instytu-

cjonalnym – jednostkami naukowo-badawczymi, szkołami, instytucjami

publicznymi oraz instytucjami wspomagania biznesu;

− reprezentacja interesów gospodarczych zrzeszonych w niej podmiotów;

− kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki i uczciwości w działalności

gospodarczej, organizowanie pomocy członkom klastra w rozwiązywaniu

problemów ekonomicznych, organizacyjnych i prawnych dotyczących

prowadzenia działalności gospodarczej;

− ułatwianie przepływu informacji i doświadczeń zarówno między firmami

z branż pokrewnych jak i instytucjami edukacyjnymi oraz prowadzenie dzia-

łalności promocyjnej na rzecz klastra targowo-kongresowo-usługowego27.

Jednak przede wszystkim jako cele utworzenia omawianego klastra wymienia-

no oczekiwane korzyści dla regionu, takie jak:

− poprawa wizerunku miasta i regionu,

− rozwój sfery usług,

− rozwój bazy hotelarsko – gastronomicznej i turystycznej,

− rozwój funkcji targowo – wystawienniczych miasta,

− zwiększenie atrakcyjności miasta dla turystów biznesowych i indywidualnych,

− wzrost zainteresowania inwestorów,

− rozwój przedsiębiorstw, tworzenie miejsc pracy,

− poprawa oferty edukacyjnej,

− aktywizacja gospodarcza regionu,

− wzrost innowacyjności regionu28.

6. Podsumowanie

Po przeanalizowaniu zarówno teoretycznych korzyści płynących ze współpracy

przedsiębiorstw, jak i sukcesów popartych przykładami w praktyce, bezspornym

jest stwierdzenie, iż struktury klastrowe nabierają coraz większego znaczenia

w kształtowaniu innowacyjności regionu. Innowacyjność z kolei to pierwszy

26 Ibidem.

27 Ibidem.

28 www.um.kielce.pl/pl/gospodarka/grono_targowe_kielce/, (01.04.2010).

335

i najważniejszy krok ku wzmocnieniu konkurencyjności zarówno samych przed-

siębiorstw, jak i regionu.

Podsumowując można powiedzieć, że klastry uznawane są za stymulatory roz-

woju regionalnego. Efektywnie funkcjonujący klaster prowadzi do wzrostu do-

stępności specjalistycznych usług okołobiznesowych, inwestycji w infrastrukturę,

zwiększenia dochodów ludności, wzrostu eksportu i zysku firm, a w efekcie do

szybszego wzrostu gospodarczego29.

Jedną z najważniejszych determinant rozwoju gospodarczego regionu, oprócz

innowacyjności jest przepływ wiedzy. To, czy region świętokrzyski dzięki struktu-

rom klastrowym ma szansę wzmocnić konkurencyjność, w dużej mierze zależy od

społeczności, tj. nastawienia pracowników i przedsiębiorców, którzy winni być

ukierunkowani właśnie na wymianę wiedzy i doświadczeń, tak jak to ma miejsce

wśród Członków Doliny Krzemowej. Obserwacje działań Grona Targowe Kielce

jako najpotężniejszej struktury klastrowej w regionie świętokrzyskim pozwalają

stwierdzić, że przedsiębiorstwa starają się współdziałać właśnie w oparciu o takie

założenia i dzięki temu zakładane wcześniej korzyści są osiągane.

Bibliografia:

1. Adamczewski T., Olszak C., Olszówka K., Struktury klastrowe w gospodarce elektronicznej,

www.ptzp.org.pl/files/konferencje/kzz/artyk_pdf_2009/001_Adamczewski_Olszak_Olszow

ka.pdf.

2. Bojar E., Bojar M., śminda T., Klastry a bezpośrednie inwestycje zagraniczne, Eko-

nomika i organizacja przedsiębiorstwa, nr 10, Warszawa 2007.

3. Brodzicki T., Szultka S., Koncepcja klastrów a konkurencyjnośc przedsiębiorstw,

Organizacja i Kierowanie, nr 4 (110), Warszawa 2002.

4. Dolińska M., Wpływ kapitału intelektualnego organizacji na rozwój innowacji,

www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=14&id=262.

5. Grycuk A., Teoria i praktyka klastrów. Ekonomiczne i socjologiczne podstawy teorii gron

– przestrzenne uwarunkowania konkurencyjności przedsiębiorstwa, www.tnoiksgh.org

/files/efaf7c3eab71b6cb98ce/2006090318103045.pdf

6. Markiewicz J., Rychlik K., Rola klastrów w kształtowaniu konkurencyjności i innowa-

cyjności regionu zachodniopomorskiego, [w:] Innowacyjność w Polsce w ujęciu re-

gionalnym: nowe teorie, rola funduszy unijnych i klastrów, Pangsy-Kania S., Piech K.

(red.), Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa 2008.

7. Olejniczak K., Apetyt na grona? Koncepcja gron oraz koncepcje bliskoznaczne

w teorii i praktyce rozwoju regionalnego, Studia regionalne i lokalne, nr 2, Warszawa

2003.

8. Olesiński Z., Predygier A., Leśniewski M., Rzepka A., Rola gmin w kreowaniu inno-

wacyjności regionu, Wydawnictwo WSEiP, Kielce 2009.

9. Olesiński Z., Strategia rozwoju klastrów w województwie świętokrzyskim, Kielce 2008.

10. Penc-Pietrzak I., Grona a analiza konkurencyjności, Ekonomika i organizacja przed-

siębiorstwa, nr 11, Warszawa 2004.

11. Porter M.E., Porter o konkurencji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

2001.

29 S. Szultka, T. Brodzicki, E. Wojnicka, Klastry. Innowacyjne…, op.cit., s. 11.

336

12. Słownik rozwoju regionalnego, Kozak M., Pyszkowski A., Szewczyk R. (red.), Polska

Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2001.

13. Stawicki M., Klastry i inicjatywy klastrowe – podstawowe definicje [w:] Metody ewa-

luacji polityk wspierania klastrów ze środków strukturalnych, Stawicki M., Pander W.

(red.), AT Group, Warszawa 2008.

14. Szultka S., Brodzicki T., Wojnicka E., Klastry. Innowacyjne wyzwanie dla Polski,

IBnGR, Gdańsk 2004.

15. Szymoniuk B., Klastry gospodarcze na terenach wiejskich województwa lubelskiego,

www.ekolubelszczyzna.pl/artykuly.php?art=0&queryId=3.

16. Wieczorek P., Klastry a pozycja rynkowa przedsiębiorców, Ekonomika i organizacja

przedsiębiorstwa, nr 12, Warszawa 2008.

17. Winiarski B., Czynniki konkurencyjności regionów, [w:] Konkurencyjność regionów

Kalmut M. (red.), Wydawnictwo AE im. Oskara Langego, Wrocław 1999.

18. www.gronotargowe.pl/index.php?menu=10

19. www.um.kielce.pl/pl/gospodarka/grono_targowe_kielce/

Abstrakt

W dzisiejszych czasach rozwój gospodarczy coraz częściej zależny jest od

miast i regionów. Można zauważyć, iż to na jakim poziomie konkurencyjności

znajduje się dany kraj jako całość zależy w dużym stopniu od konkurencyjności

poszczególnych regionów. O konkurencyjności regionu decyduje kilka czynni-

ków: nowoczesna struktura gospodarki, dobra infrastruktura techniczna i społecz-

na, dobre warunki i stan środowiska naturalnego, występowanie atrakcyjnych dla

inwestycji terenów, kapitał ludzki i innowacyjność. Jednak warto zwrócić uwagę

na rolę klastrów i inicjatyw klastrowych jako czynnika coraz częściej wymienia-

nego wśród mających pozytywny wpływ na rozwój regionu. Szczególnie korzyst-

nym zjawiskiem jawią się one właśnie w regionach słabo rozwiniętych, którym

brakuje własnego kapitału inwestycyjnego.

Setting up and developing clusters as an opportunity for strengthening the

competitiveness of the Świętokrzyski region

Nowadays the economic growth is becoming increasingly dependent on cities

and regions. It can be easily noticed that competitiveness of individual regions

defines the level of competitiveness of the whole country. The competitiveness of

a region depends on a few factors: modern economy structure, a proper technique

and social infrastructure, good conditions of environment, financially attractive

lands to be invested in, human capital de and innovations. However, one should

pay attention to the role of clusters and cluster initiatives, as a factor frequently

recognized as one of those exerting positive influence on regional growth. Their

role sems especially important among the underdeveloped countries with the lack

of their own investment capital.

Skowera Katarzyna, student, School of Economics and Law, Kielce.

337