` ` ` pieniądz i system bankowy

Podaż i popyt na pieniądz

Wykład 1

1

Funkcje pieniądza

• 1. środek wymiany
• 2. jednostka rozrachunkowa
• 3.środek przechowywania wartości

(tezauryzacji) . Inne środki
tezauryzacji. Czy warto
kolekcjonować znaczki?

• 4.miernik odroczonych płatności, lub

inaczej jednostka rozrachunkowa w
długim okresie

2

Rodzaje pieniądza

• 1. Pieniądz towarowy

• 2.Pieniądz symboliczny

• 3.pieniądz bezgotówkowy

3

Pieniądz towarowy

• Dobro konsumpcyjne (papierosy) lub

przemysłowe (złoto, srebro), pełniące
równolegle funkcję środka wymiany

• Warunek: ograniczenie zakresu

pozostałych zastosowań tego towaru
lub przeznaczenie rzadkich zasobów
na jego wytwarzanie

4

Pieniądz symboliczny

• Środek płatniczy, którego siła nabywcza większa

niż koszt jego wytworzenia lub niż wartość jako
towaru w innych zastosowaniach

• Warunek: ograniczenie ilości podmiotów

upoważnionych do jego wytwarzania

• NIE! dla podmiotów prywatnych
• Akceptowany powszechnie z mocy prawa, chyba,

że …bardzo szybko rosną ceny.

• Podaż kontrolowana przez państwo
• Zaleta: oszczędność rzadkich zasobów, bo jego

wartość znacznie wyższa niż koszty wytworzenia

5

Pieniądz bezgotówkowy IOU

(I Owe yoU)

• Środek wymiany oparty na

wierzytelnościach przedsiębiorstw
lub osób prywatnych

• Przykładem wkłady bankowe

(depozyty), będące zobowiązaniem
banku wobec klienta

• Są powszechnie akceptowane jako

środek wymiany

6

System bankowy

• banki jako pośrednicy finansowi między

pożyczkodawcami i pożyczkobiorcami

• przekształcają pożyczki zaciągane u gospodarstw

domowych w kredyty bankowe udzielane wielu grupom
podmiotów, w tym państwu

• Cel: maksymalizacja zysku z prowadzonej działalności
• Zyski tym większe im bardziej optymalna struktura

aktywów banku: jaki % aktywów płynnych (gotówka),jaki
% aktywów o niższej płynności(kredyty długoterminowe)

• Oferują korzystne warunki otwierania rachunków i

poszukują zyskownych sposobów wykorzystania
depozytów

7

Kreacja pieniądza przez banki

(stopa rezerw = 10%)

faza

aktywa

pasywa

1

Gotówka 100 $

Kredyty 90 $

Wkłady 190 $

2

Gotówka 10 $

Kredyty 90 $

Wkłady 100 $

3

Gotówka 19 $

Kredyty 90 $

Wkłady 109 $

4

Gotówka 19 $

Kredyty 98,10 $ Wkłady 117,10

$

8

Mechanizm kreacji

• Faza 1 : aktywa banku 190$ = 100$ wkład

+ 90$ kredyt udzielony (90$ dodatkowych
rezerw gotówkowych)

• Faza 2: kredyt wykorzystany, stan konta

klienta=0, rezerwa banku=10% wkładów

• Faza 3: sprzedawcy otrzymali 90$, jeżeli

10%, czyli 9$ trafi do banku A, wkłady 109$

• Faza 4: nowy kredyt 8,10$ (90% od 9),

wkłady 117,10$=100$+9$+8,10$

9

Kreacja cd

• Gotówka w wysokości 81 $ poza bankiem
• Wartość wkładów=117,10 $
• Suma wkładów i gotówki, czyli podaż

pieniądza 198,10 $

• Wzrost podaży znacznie większy w

przypadku wielu banków

• 81$ wycofanych z banku A wpływa do

innych banków jako wkłady, co zwiększa
możliwość udzielania kredytów i tym samym
zwiększa podaż pieniądza

10

Mnożnik kreacji pieniądza

• Obrazuje wielkość zmiany zasobu

pieniądza wywołanej zmianą bazy
monetarnej o jednostkę

• Baza monetarna lub inaczej zasób

pieniądza wielkiej mocy to ilość
banknotów i monet w systemie
bankowym i obiegu poza-bankowym

• podaż pieniądza= mnożnik kreacji

pieniądza x baza monetarna

11

mnożnik kreacji pieniądza

•

Podaż pieniądza

M= C+D

, gdzie C -gotówka w

obiegu poza-bankowym, D – depozyty

•

C=c x D, czyli M=c x D + D=(c+1)D

, gdzie c

preferencja płynności, ile gotówki, ile depozytów)

•

Baza monetarna H=gotówka w obiegu C i
rezerwa gotówkowa w bankach R, gdzie

R=a x D

,

a= stopa rezerw

•

H=C+R =c x D + a x D= (c +a)D

•

Mnożnik=M/H= (c +1)D/(c+a)D

•

mnożnik=c+1/c+a > 1

12

Co wpływa na wielkość kreacji

pieniądza?

• 1. Im większa baza monetarna tym

więcej pieniędzy można wykreować

• 2. im więcej pieniędzy przechowujemy

w formie gotówki, tym mnożnik kreacji
pieniądza mniejszy

• 3. im wyższa stopa rezerw

obowiązkowych tym mniejsze
możliwości kreacji pieniądza

13

Bank centralny a podaż

pieniądza

• Funkcja bankiera w stosunku do banków

komercyjnych: kontroluje ilość pieniądza w
gospodarce, współpracuje z innymi
bankami, zarządza długiem państwa

• Narzędzia stosowane do kontroli podaży

pieniądza: 1.rezerwy obowiązkowe, 2.
stopa dyskontowa, 3.operacje otwartego
rynku

• 1. i 2. wpływają na wielkość mnożnika, 3.

zmienia bazę monetarną H = C + R

14

1. Rezerwy obowiązkowe

• Stopa rezerw obowiązkowych: określona

decyzją banku centralnego minimalna
relacja rezerw gotówkowych do wkładów

• Poziom gotówki w bankach komercyjnych

mniejszy niż minimalny (wymagany),
banki zmuszone pożyczać gotówkę

• Stopa rezerw swoistym podatkiem,

ograniczającym działalność kredytową

15

2. Stopa dyskontowa

• Stopa procentowa stosowana przez bank

centralny przy udzielaniu pożyczek bankom
komercyjnym

• Stopa dyskontowa > przeciętna stopa

procentowa skłania banki komercyjne do
dobrowolnego utrzymywania dodatkowej
gotówki, dlaczego?

• Przykład: zapasy gotówki 12% wkładów, stopa

procentowa 8%, stopa rezerw obowiązkowych
10%, stopa dyskontowa 10% (tzw. karny
poziom)

16

3. Operacje otwartego rynku

• Bank centralny zmienia wielkość bazy

monetarnej H = C (gotówka) + R (rezerwy),
kupując lub sprzedając papiery wartościowe na
otwartym rynku

• Zakup przez b.c. papierów wartościowych

emitowanych przez państwo, zwiększa ilość
gotówki w obiegu poza bankowym i w bankach
(depozyty), – banki mogą zwiększać ilość
udzielanych kredytów

• Sprzedaż papierów wartościowych, spada C lub

R, co ogranicza ilość kredytów

17

Bank centralny jako ostatnia

instancja kredytowa

• Udziela pożyczek w sytuacjach paniki
• Ogranicza niepewność w polityce pieniężnej
• Utrzymuje zaufanie do całego systemu finansowego
• Przykład: akcja Banku Anglii „łódz ratunkowa”.

Wspomaganie zagrożonych instytucji kredytem lub
zwiększenie ilości gotówki w obiegu (spadek stopy
procentowej), wzrost zaufania i optymizmu.

• Podobny, ale kosztowny mechanizm w okresie

ostatniego kryzysu: $700 miliardów wydatki rządu
USA dla ratowania banków i instytucji finansowych,
gotowość MFW do wspomagania (bail-out) rządów
krajów o niskich dochodach

18

Popyt na pieniądz

• Założenie: tylko dwa rodzaje aktywów: a)

pieniądz jako środek wymiany, nie przynosi
dochodów, b) obligacje, czyli wszystkie
pozostałe aktywa przynoszące odsetki

• Koszt alternatywny utrzymywania

pieniądza: odsetki utracone w wyniku
trzymania aktywów w formie gotówki

• Motywy trzymania pieniądza:1. motyw

transakcyjny, 2. motyw przezorności, 3.
motyw portfelowy

19

1. Motyw transakcyjny

• Skutek odstępu w czasie między uzyskaniem wpływów i

dokonaniem transakcji

• Wielkość rezerwy gotówki zależy od: a) wartości

zawieranych transakcji, b) synchronizacji wpływów i
wydatków

• Realny zasób pieniądza (popyt na pieniądz): ilość

pieniądza nominalnego skorelowanego o zmiany poziomu
cen ,

• a) Motyw transakcyjny tym silniejszy im wyższy poziom

realnego dochodu narodowego

• b) Nawyki w zakresie dokonywania wydatków w miarę

stabilne, na ogół przymowane założenie o braku ich
zmian

20

2. Motyw przezorności

• Związany z niepewnością w rozkładzie

wydatków i dochodów

• Utrzymywanie pewnej ilości pieniądza

w formie płynnej, na pokrycie
nieprzewidzianych wydatków

• Motyw przezorności tym silniejszy im

więcej dokonujemy transakcji, a więc
im wyższy poziom dochodu realnego

21

3. Motyw portfelowy

• Spowodowany niechęcią do ryzyka:

rezygnacja z wyższych odsetek w
zamian za większe bezpieczeństwo
lokat

• Dzielenie portfela inwestycyjnego

między aktywa o wysokim i niskim
stopniu ryzyka

22

Korzyści i koszty utrzymywania

pieniądza

• Korzyści wyjaśniają 3 rodzaje motywów trzymania

pieniądza

• Koszty: utracone odsetki, gdy nie lokujemy

pieniędzy w oprocentowane aktywa

• Korzyść krańcowa spada w miarę wzrostu realnych

zasobów pieniądza przy założeniu, że dane są: a)
realne zasoby gotówki, b)wielkość realnego dochodu

• Koszt krańcowy mierzący utracone odsetki funkcją

stopy procentowej

• Stan równowagi: koszt krańcowy z posiadania

dodatkowej złotówki równy krańcowej korzyści

23

Popyt na pieniądz

Wpływ

wzrostu cen

Wpływ

wzrostu

dochodu

realnego

Wpływ

wzrostu stopy

procentowej

Zapotrzebowan

e na pieniądz w

ujęciu

nominalnym

Wzrasta

proporcjonalnie

wzrasta

spada

Zapotrzebowani

e na pieniądz w

ujęciu realnym

Bez zmian

wzrasta

spada

24

Równowaga na rynku pieniądza

• Funkcja popytu na pieniądz dla

danego dochodu realnego – popyt
tym niższy im stopa procentowa
(koszt alternatywny) wyższa

• Podaż pieniądza przy stałych cenach

w ujęciu realnym i nominalnym
kontrolowana przez bank centralny –
wykres funkcji podaży linią pionową

25

Rynek obligacji

• Wielkość majątku w ujęciu realnym W, podaż

pieniądza Lo, podaż obligacji w ujęciu realnym
Bo, zamierzony realny zasób obligacji Bd,
zamierzony realny zasób pieniądza Ld

• Lo + Bo=W=Ld + Bd, czyli wielkość majątku,

który ma być rozdzielony między pieniądz i
obligacje w ujęciu realnym zależy od rozmiarów
realnych aktywów

• Bo-Bd=Ld-Lo, czyli nadwyżce popytu na

pieniądz musi odpowiadać identyczna co do
wielkości nadwyżka podaży obligacji

26

Cena obligacji

•

Obligacja zobowiązaniem emitenta do
wypłacenia określonego strumienia odsetek
przez ustalony czas

•

Cena obligacji równa zaktualizowanej wartości
tego strumienia

•

PV = K/r, gdzie strumień odsetek, r – stopa
procentowa

•

Im wyższa stopa procentowa, tym cena obligacji
niższa

•

Wyższa stopa procentowa zwiększa popyt na
obligacje i zmniejsza popyt na pieniądz

27

Zmiany stanu równowagi

• 1. spadek podaży pieniądza wywołany operacjami

otwartego rynku powoduje wzrost stopy procentowej
odpowiadającej stanowi równowagi

• 2. wzrost realnego dochodu zwiększa korzyść krańcową

dodatkowej złotówki przy każdej stopie procentowej i
powoduje wzrost zapotrzebowania na realne zasoby
pieniądza – przesunięcie w prawo krzywej popytu –
stopa procentowa wzrasta, by zapewnić równowagę
popytu i podaży, jeśli podaż stała

• 3. wzrost konkurencji między bankami, wzrost

oferowanego oprocentowania wkładów wywołuje wzrost
popytu na wkłady bankowe.

28