Analiza
treści

Definicja analizy treści

•

Stone, Dunphy, Smith i Ogilvie (1966);
Weber (1990)

–

Metoda wykorzystująca zbiór systematycznych i
obiektywnych procedur pozwalających na
wyciąganie wniosków z tekstów

•

Holsti (1969)

–

Każda technika, która pozwala na wyciąganie
wniosków na podstawie obiektywnie i
systematycznie wyodrębnionych cech przekazu.

Zbieranie danych

•

Wywiad psychologiczny

•

Indywidualny vs. grupowy

•

Standardowy vs. pogłębiony (tzw. swobodny)

•

Badania archiwalne

•

np. Badania treści publikowanych w internecie

•

Badania obserwacyjne

•

np. obserwacja zachowań podmiotu w relacjach
interpersonalnych

Kiedy AT

•

Badania komunikacji

–

Jakie cechy własnej osoby używane są do opisu siebie w

sytuacji zapoznawania się z kimś nowym?

•

Badania treści stereotypów i postaw

–

Jakie cechy innych grup najczęściej pojawiają się w ich

opisach?

•

Badania treści samoświadomości

–

Jakie schematy Ja aktywizowane są w sytuacjach stresu?

•

Analiza literatury

–

Jaką perspektywę teoretyczną przyjmują autorzy polskich

publikacji na temat wywiadu diagnostycznego?

•

Analiza przekazów wizualnych

–

Jaki obraz kobiety dominuje w kolorowych magazynach?

Jak problem higieny prezentowany jest w reklamie?

Transkrypcje

•

Transkrypcja, niejednokrotnie jest wstępną
obróbką danych surowych nawet jeżeli
jest próbą dokładnego spisania słów
badanego.

•

Pomijane są informacje dodatkowe: ton
głosu, zachowanie, mimika, itp.

•

W podejściu interpretacyjnym, podkreśla
się rolę zanotowania kontekstu, w jakim
powstają słowa. Odchodzi się od prób
idealnego oddania treści.

Spisywanie nagrań

•

„Yyy miałam bardzo szczęśliwe dzieciństwo, yyy
ponieważ mam dobry kontakt z rodzicami i nie
pochodzę z jakiejś rozbitej rodziny, także...
wszystko było w porządku i myślę, że to jest
bardzo ważne, booo mmm dało mi to... energię
na..., na dalsze życie. Wiem, że to jest bardzo
ważne, aby rodzice kochali swoje dziecko iii i to
dostałam w domu, na pewno. Mmm nadal
mieszkam z rodzicami, yyy teraz studiuję iii i
myślę, że rozwijam się i robię to, co lubię. Yyy
(westchnięcie) jeśli chodzi jeszcze o dzieciństwo,
to... mmm”

Zasady podczas spisywania

nagrań

•

Odzwierciedlenie morfologii tekstu
mówionego z zachowaniem podstawowych
zasad interpunkcji.

–

pozostawienie oryginalnych zwrotów
językowych

–

“gramatyka” języka mówionego.

•

Zachowanie struktury dialogu (w wypadku
wywiadu).

•

Transkrypcje powinny być jak najbardziej
dosłowne.

Instrukcje do

transkrypcji

•

Instrukcje do transkrypcji powinny być

zrozumiałe dla każdego.

•

Wskazówki dla tworzenia transkrypcji powinny

być uniwersalne. Oznacza to, że nie są zależne

od osób przepisujących tekst i są zrozumiałe

również dla innych badaczy, mogą być

wykorzystane w replikacjach badania.

•

Instrukcje transkrypcji powinny być fasadowo

eleganckie, czyli proste, łatwe do opanowania i

w niewielkiej liczbie.

•

Instrukcje powinny umożliwiać wykorzystanie

transkrypcji zarówno w analizie komputerowej,

jak i manualnej.

Kodowanie przekazu

•

Kodowanie to redukcja danych

•

Opercjonalizacja:

–

Wybór jednego z istniejących systemów
kodowania

–

Tworzenie własnego systemu kodowania

System kodowania

(code book)

•

System kodowania - spis kategorii
jakościowych zawierających:

–

nazwę wraz z definicją (opisem) ich znaczenia,

–

przykłady treści, które mogą być zaklasyfikowane
do każdej z kategorii, oraz

–

instrukcję kodowania dla sędziów kompetentnych.

•

Obok kategorii jakościowych może zawierać
skale ocen:

–

np. ocena abstrakcyjności (abstrakcyjna – konkretna),
pozytywności (pozytywne – negatywne), aprobaty
społecznej (wysoka – niska).

Role

Role

społeczne

społeczne

1

1

Ja Student

1

Ja

Profesjonalis

ta

2

Ja Dziecko

3

Ja w zabawie

4

Ja w

Ja w

relacjach z

relacjach z

innymi

innymi

2

2

Relacje z

rodziną

1

Relacje z

rówieśnikami/

przyjaciółmi/

innymi

2

Bliskie

związki;

miłość

3

Spostrzegani

e przez

innych

4

Opis Ja

Opis Ja

3

3

Stałe cechy

1

Funkcjonowani

e poznawcze

2

Spostrzegan

a

wyjątkowoś

ć Ja

3

Własne

doświadczeni

a

4

Głębokość

Głębokość

opisu Ja

opisu Ja

4

4

Ja

obserwowal

ne

1

Ja głębokie

2

Wybór jednostki analizy

•

Zmienne obserwowalne:

–

słowa,

–

znaki (symbole pozawerbalne i niewerbalne np.

uśmiech, emotikony),

–

znaki przystankowe,

–

postacie,

–

bezpośrednie miary czasu i przestrzeni.

•

Zmienne latentne:

–

jednostki znaczeniowe (meaning units),

–

tematy (themes) lub

–

tezy (thesis).

Poziomy

obserwowalnych

jednostek analizy treści

•

Grey i współpracownicy (1965) w
eksperymencie metodologicznym
wykazali, że wykorzystywanie do analizy
szerszych jednostek kodowania, np.
akapitów, powoduje, że cały przekaz
klasyfikowany jest jako mniej neutralny.

Techniki analizy treści

•

Zliczanie frekwencji określonych słów czy
wyrażeń

•

Identyfikowanie zdań – kontekstów

•

Kategoryzowania znaczeń przez
sędziów kompetentnych (coders)

Szukanie jednostek

znaczeniowych w tekście

•

„Podziel, proszę, każdą wypowiedź na
mniejsze jednostki. Kryterium podziału jest
spójność logiczna jednostki. Każda
wyodrębniona jednostka powinna mówić
wyłącznie o jednej rzeczy, zjawisku, cesze,
odczuciu, itd. Podczas podziału nie należy
kierować się podziałem gramatycznym czy
interpunkcyjnym. Jedna jednostka to może
być równie dobrze jedno słowo, jak i zdanie
złożone.”

Przykład podziału na

jednostki znaczeniowe

1.

Yyy miałam bardzo szczęśliwe dzieciństwo,

2.

yyy ponieważ mam dobry kontakt z rodzicami

3.

i nie pochodzę z jakiejś rozbitej rodziny, także... wszystko

było w porządku

4.

i myślę, że to jest bardzo ważne, booo mmm dało mi to...

energię na..., na dalsze życie.

5.

Wiem, że to jest bardzo ważne, aby rodzice kochali swoje

dziecko

6.

iii i to dostałam w domu, na pewno.

7.

Mmm nadal mieszkam z rodzicami,

8.

yy teraz studiuję

9.

iii i myślę, że rozwijam się

10.

i robię to, co lubię.

11.

Yyy (westchnięcie) jeśli chodzi jeszcze o dzieciństwo, to...

mmm wspólne wyjazdy wakacyjne iii.. zwierzęta w domu, no

to wszystko było ważne.

Problem rzetelności
w analizie treści

Podejście 1

•

Metody jakościowe, tworzą odrębny
paradygmat metodologiczny i w związku z
tym kryteria oceny badań, takie jak
rzetelność czy trafność, nie powinny być
brane pod uwagę przy ich ewaluacji (Guba
i Lincoln, 1994; Madill, Jordan i Shirley,
2000).

Podejście 2

•

Inni badacze i metodologów podkreślają
znaczenie wysokiej trafności i rzetelności,

–

w celu osiągnięcia wysokich współczynników
zgodności i trafności należy zachować szereg
standaryzowanych procedur podczas całego
procesu analizy: od przygotowywania
transkrypcji po wyciąganie wniosków
(Krippendorff, 1980; Weber, 1990)

Rzetelność kodowania

•

Badaczowi zależy na stworzeniu
rzetelnych i trafnych narzędzi, które
posłużą później sędziom do redukcji
materiału badawczego.

•

Ważne jest, aby narzędzia te zostały
poprawnie zrozumiane i zastosowane
przez osoby kodujące.

Trzy typy

rzetelności

stabilność, dokładność i
spójność

Stabilność (stability)

•

Polega na powtórnym zakodowaniu tych
samych danych przez te same osoby.

–

Np. interesujemy się treścią snów osób
depresyjnych, możemy poprosić o zakodowanie
wybranych snów według przygotowanego
uprzednio systemu kodowania. Po upływie kilku
tygodni prosimy te same osoby kodujące o
powtórną klasyfikację treści tych samych snów.

Dokładność (accuracy)

•

Mierzy zgodność zakodowania materiału w
odniesieniu do standardu, ustalonego
przez grono ekspertów lub na podstawie
wcześniejszych badań.

Spójność

(reproducibility)

•

W raportach z badań wykorzystujących

metody jakościowe najczęściej spotkamy

statystyki odnoszące się do zgodności

rozumianej jako spójność kodowania

materiału przez kilka osób kodujących

–

Pomiar tego typu rzetelności opiera się na

oszacowaniu proporcji zgodnych kategoryzacji

między sędziami do wszystkich podjętych przez

nich decyzji.

–

W tym przypadku rzetelność często określana jest

jako stopień zgodności między sędziami lub

rzetelność między sędziami (inter-rater reliability).

•

Przypisanie wartości liczbowej może
oznaczać zarówno określenie natężenia
jakiejś cechy na skali typu Likerta, jak i
przydzielenie danemu fragmentowi tekstu
określonej kategorii jakościowej.

kodowanie

•

„…można powiedzieć, że jestem perseweratywna i

po prostu nie potrafę przejść dalej jeżeli mam

jakiś problem, że ktoś mi sprawił jakąś przykrość

tylko zagłębiam się nad tym, myślę nad tym

ciągle i to mi jednak przeszkadza.”

–

Jeżeli powyższą wypowiedź jeden z sędziów oceni jako

negatywną i przydzieli jej wartość 1, a drugi oceni ją na 5

(pozytywna), wtedy podjęte decyzje nie są spójne ze sobą.

W takiej sytuacji badacz nie może uznać, iż wypowiedź

została zakodowana w sposób rzetelny.

•

Przy obliczaniu stopnia zgodności

interesujemy się tym, jak wiele identycznych

decyzji podjęli sędziowie kompetentni.

Statystyki zgodności –

czego nie powinniśmy robić

•

Nie możemy zastosować analizy korelacji:

–

Współczynnik korelacji mówi o kowariancji wyników, a
nie o tym, czy porównywane pary wartości są identyczne

–

Przy obliczaniu współczynnika korelacji operujemy na
danych wystandaryzowanych. Informuje on o
relatywnym uporządkowaniu wartości

•

Podobnie, w przypadku danych nominalnych nie
powinniśmy posługiwać się wskaźnikiem chi-
kwadrat, który jest miarą siły związku dla
zmiennych kategorialnych.

–

Współczynnik chi-kwadrat odpowiada na pytanie, na ile
rozkład obserwowany różni się od oczekiwanego.

Procent zgodnych

kategoryzacji

–

Obliczeniu proporcji zgodnych kategoryzacji do
całkowitej liczby podjętych przez sędziów
decyzji

–

Wybierając tę statystykę nie uwzględniamy
prawdopodobieństwa przypadkowej spójności sędziów
w ocenie materiału.

Pi Scotta

•

Uwzględnia on przypadkową zgodność
między sędziami

•

Uważany za statystykę konserwatywną

•

Teoretycznie przyjmuje wartości od -1 do
1, gdzie -1 oznacza zupełną niezgodność
między sędziami a 1 idealną zgodność,
natomiast 0 oznacza zgodność pomiędzy
sędziami na poziomie przypadku

Kappa Cohena

•

Tworzona jest tabela krzyżowa z taką
samą liczbą kategorii w rzędach i
kolumnach odpowiadającą liczbie kategorii
systemu kodowania

•

W kolumnach znajdują się klasyfikacje
jednego z sędziów, a w rzędach decyzje
podjęte przez drugiego z sędziów

ocena - sędzia 1

Suma

liczebności

pozytywn

e

negatywn

e

mieszane

ocena -

sędzia 2

pozytywne

3

2

1

6

negatywne

1

5

1

7

mieszane

1

1

5

7

Suma

5

8

7

20

•

Po – proporcja decyzji zgodnych; Pe –
proporcja oczekiwanych decyzji zgodnych
przez przypadek.

P

o

P

e

1

P

e

Współczynnik kappa obliczany jest z proporcji,

które wyliczamy dzieląc wartość obserwowaną w

danej celce przez wartość wszystkich

kategoryzacji (w tym wypadku 20). W wyniku

tego działania otrzymujemy poniższą tabelę

ocena - sędzia 1

Suma

proporcje

pozytywne

negatywne

mieszane

ocena -

sędzia 2

pozyty

wne

0,15

(0,075)

0,10 (0,12)

0,05 (0,105) 0,30

negaty

wne

0,05

(0,0875)

0,25 (0,14) 0,05

(0,1225)

0.35

miesza

ne

0,05

(0,0875)

0,05 (0,14)

0,25

(0,1225) 0.35

Suma

0.25

0,40

0.35

1,00

P

o

0,15

0,25

0,25

0,65

P

e

0,3

0,25

0,35

0,4

0,35

0,35

0,075

0,14

0,1225

0,3375

P

o

P

e

1

P

e

0,65

0,3375

1 0,3375

0,3125
0,6625

0,472

Symmetric Measures

,472

,159

2,984

,003

20

Kappa

Measure of Agreement
N of Valid Cases

Value

Asymp.

Std. Error

a

Approx. T

b

Approx. Sig.

Not assuming the null hypothesis.

a.

Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.

b.

Interpretacja

współczynników zgodności

•

Możemy ogólnie przyjąć, iż wartości
współczynnika rzetelności powyżej 0,8
oznaczają bardzo wysoką rzetelność.

•

W niektórych przypadkach, przy
zastosowaniu bardziej konserwatywnych
współczynników.