Materiały

do wykładu

GI

Metody badawcze:

obserwacja

Wykład 3

Materiały

do wykładu

GI

Obserwacja naukowa

Określone warunki
Systematycznie prowadzona
Obiektywne kryteria obserwacji

Elementy poznania naukowego



opisanie,



wyjaśnienie,



przewidywanie

Nieodłączny element pracy psychologa

Materiały

do wykładu

GI

Klasyfikacja obserwacji

Kryteria podziału:



Udział obserwatora

Z interwencją lub brak interwencji



Stopień rejestracji zachowania

Próbki czasowe lub ciągła rejestracja

Lekcje szkolne
Monitorowanie nastroju w ciągu dnia

sms

Materiały

do wykładu

GI

Próbkowanie zachowania

Metoda próbek czasowych
Metoda próbek zdarzeń

Materiały

do wykładu

GI

Obserwacja bez interwencji

naturalna

Obserwacja zachowań występujących w sposób

naturalny, bez podejmowania prób, aby je

zmienić bądź zakłócić;



zbieranie danych bez stosowania laboratoryjnych

środków kontroli czy manipulacji zmiennymi

Stereotypie u niedźwiedzi polarnych

gdy eksperyment nie jest możliwy



opis spontanicznie pojawiającego się zachowania

gdy w laboratorium uzyskaliśmy istotne

zależności – sprawdzamy, czy występują one w

warunkach naturalnych
Charakteryzuje się wysoką trafnością zewnętrzną

Materiały

do wykładu

GI

Obserwacja uczestnicząca

Niezamaskowana obserwacja
uczestnicząca

Badani wiedzą o obecności obserwatora,
wchodzi on w interakcję z obserwowanymi
ludźmi, ale stara się nie wpłynąć na sytuację

Eksperyment naturalny z pozorantem

Materiały

do wykładu

GI

Obserwacja systematyczna

Obserwacja
ustrukturowana/systematyczna



Obserwator jest przeszkolony



koduje konkretne zachowania w oparciu o

przygotowany zbiór kryteriów obserwacji



laboratorium i w warunkach naturalnych

Materiały

do wykładu

GI

Sposoby rejestracji

zachowania

Determinują sposób analizy

danych

Materiały

do wykładu

GI

Jakościowa analiza

Narracyjny zapis zachowania



Zapis naturalnego przebiegu zdarzenia

bezpośrednio po jego wystąpieniu

Trening obserwatorów

Materiały

do wykładu

GI

Trafność obserwacji

Zawodni
obserwatorzy?



iluzje

Materiały

do wykładu

GI

Ilościowa analiza

Wybiórcza rejestracja



Np. w oparciu o listę zachowań



Częstość występowania zachowania



Czas trwania

Materiały

do wykładu

GI

Obserwacja lekcji

skąd u dzieci bezradność intelektualna?

Szukamy wypalonych

nauczycieli

Materiały

do wykładu

GI

„Symptomy” bezradności intelektualnej

Brak „normalnego”,
zdroworozsądkowego myślenia, a nie
brak specyficznych zdolności



absurdalne odpowiedzi lub brak

odpowiedzi, mimo że odpowiedź jest
zawarta w pytaniu



udzielanie nonsensownych odpowiedzi

na pytania (np. dwa rozwiązania: czas 2
godziny lub ... minus 2 godziny)

Materiały

do wykładu

GI

„Symptomy” bezradności intelektualnej

Strategie „przetrwalnikowe”:

umożliwiające zaliczenie przedmiotu bez

zrozumienia omawianego materiału:

- potakiwanie

- zgadywanie

- ściąganie

- słowotok

Niebezpieczeństwa scholastycznej

prezentacji wiedzy na lekcjach m.in.

matematyki, fizyki, informatyki, języka

polskiego

Materiały

do wykładu

GI

Założenia modelu bezradności

intelektualnej w szkole

Rola nauczyciela w występowaniu stanów bezradności
intelektualnej



Mimo długotrwałego wysiłku umysłowego, brak zrozumienia
nowego materiału na lekcji (w trakcie nauki domu),

demobilizacja poznawcza i deficyty rozumienia
utrata motywacji wewnętrznej

Bezradność intelektualna jest specyficzna dla danej domeny
poznawczej



Jeżeli stany bezradności intelektualnej na danym przedmiocie
utrwalają się, sygnały specyficzne dla danej dziedziny (np.
wzory) mogą automatycznie wzbudzać poczucie bezradności

Stany bezradności intelektualnej są ważnym czynnikiem
sprawczym niskich osiągnięć szkolnych, ponieważ blokują
one zdolność do uczenia się ze zrozumieniem.

Materiały

do wykładu

GI

Skale zachowań nauczyciela

Kwestionariusz Zachowań Nauczyciela



Wzbudza zainteresowanie tematem; pobudzanie

twórczości i ciekawości



Wyrazista ekspresja i ruch; wizualizacja materiału;



Motywuje do uczenia się; stymulowanie aktywności



Brak kontroli nad klasą; krytykowanie i ponaglanie;



Sposób oceniania uczniów



Podział czasu lekcyjnego

Ocena, ile minut nauczyciel danego przedmiotu poświęca

na rozmaite czynności (suma minut wynosiła 45 ):

sprawdzanie prac domowych i przepytywanie uczniów;
wprowadzanie nowego materiału; rozwiązywanie nowych

zadań;
dyskusje na tematy nie związane z lekcją;
zadawanie prac domowych.

Materiały

do wykładu

GI

Próba analizy lekcji w

oparciu o skróconą skalę

zachowania nauczyciela

Film

praca w grupach

trzyosobowych

Materiały

do wykładu

GI

Skala Bezradności

Intelektualnej

(1)

Na lekcjach matematyki (fizyki, języka polskiego):

nigdy/rzadko/czasami/często/zawsze

*1. Czuję, że jasno myślę
2. Wyrwany do odpowiedzi zapominam niemal wszystkiego, czego

się nauczyłem

3. Doskonale rozumiem nauczyciela, gdy ten wykłada nowy materiał

z przedmiotu

4. Łapię się na tym, że nie rozumiem tego co wpisuję do zeszytu
5. Spoglądam na zegarek, aby zobaczyć, ile czasu zostało do

dzwonka

6. Czuję się bezradny
*7. Z ogromną łatwością przyswajam sobie nowe pojęcia
8. Czuję ospałość
9. Muszę się niemal fizycznie zmuszać do wysiłku umysłowego na

lekcji

10. Jestem zmęczony

Materiały

do wykładu

GI

Skala Bezradności

Intelektualnej

(2)

*11. Wiem, jakie elementy nowego materiału są istotne i trzeba je

koniecznie zapamiętać, a jakie są mało istotne

*12. Od razu potrafię ocenić, czy to co robię (lub piszę) jest sensowne

lub bezsensowne

13. Czuję „pustkę w głowie”
*14. To o czym jest mowa bardzo pobudza mnie do myślenia
15. Czuję, że moje myśli utkwiły gdzieś w martwym punkcie
16. Siedzę jak na „tureckim kazaniu” (It feels like it is all Greek to

me)

17. Mam trudności ze śledzeniem tego, o czym mówi nauczyciel
18. Trudno mi się skupić na temacie
19. Czuję się zobojętniały na wszystko
*20. Z łatwością nadążam za tokiem lekcji

(Określenia z gwiazdką wymagają odwrócenia skali przy tworzeniu

sumarycznego wyniku)

Materiały

do wykładu

GI

Analiza Skali Bezradności Intelektualnej (SBI)

 

Przedmiot

 

Mate
m.

Fizyk
a

J. polski

Badanie 1
(N=91)

.91

.89

.90

Badanie 2
(N=108)

.95

.94

.94

Badanie 3
(N=287)

.94

.93

.92

Wewnętrzna spójność skali na

różnych przedmiotach

Materiały

do wykładu

GI

Styl Nauczania

Bezradność

Intelektualna

Matem.

J. Polski

Czynniki z Kwestionariusza Zachowań

Nauczyciela
Pobudzanie ciekawości i twórczości : Rok 1
Stymulowanie aktywności na lekcji: Rok 1

-.65**
-.76**

-.71**
-.62*

Podział czasu lekcyjnego
Pytanie uczniów o niezrozumiałe rzeczy:

Udzielanie głosu uczniom w swobodnej

dyskusji:

-.69**
-.51*

n.s
n.s

*p<.05,**p<.01,***p<.001;n.s.

Materiały

do wykładu

GI

Korelacja między różnicą (nauczyciele-uczniowie) w

ocenie „stymulowania rozumienia” i bezradnością

intelektualną (dane zagregowane dla klas)

R correlation: r = ,69; p < 0.01 (n=14 Teachers)

Diff. between Teachers Self-Evaluations and Students Evaluations

"Promotion of Understanding"

In

te

ll

e

ct

u

a

l

H

e

lp

le

ss

n

e

ss

S

c

a

le

(

c

la

ss

e

s'

m

e

a

n

s)

42

48

54

60

66

72

0

2

4

6

8

10

12

14

16

„stymulowanie rozumienia”

Różnica między oceną nauczyciela a uśrednionymi ocenami uczniów

B

e

zr

a

d

n

o

ść

i

n

te

le

kt

u

a

ln

a

w

kl

a

si

e

Korelacja r=0,69; p<0.01 (N=14 Nauczycieli)

Materiały

do wykładu

GI

Etologia i psychologia

porównawcza

Materiały

do wykładu

GI

„

Wpływ zmian w polu

bodźcowym na zachowania

eksploracyjne szczurów

niskoreaktywnych i

wysokoreaktywnych obydwu

płci”

Autor: Katarzyna

Sokołowska

Promotor: prof. dr hab.

Wojciech Pisula

Materiały

do wykładu

GI

CEL BADANIA

wpływ reaktywności oraz płci
szczurów na jakość zachowań
eksploracyjnych,



zbadanie różnic w zachowaniach

eksploracyjnych między szczurami
szczepu szczurów wyskoreaktywnych i
niskoreaktywnych,



oraz różnic między średnimi zachowań

samców i samic.

Materiały

do wykładu

GI

Hipotezy

Hipoteza 1: Samce (bez względu na szczep) eksplorują

więcej niż samice.



Wskaźnik eksploracji: (chodzenie i bieganie)

Hipoteza 5: W nieznanym pomieszczeniu grupa szczurów

wysokoreaktywnych wykazuje statystycznie przewagę w

zachowaniach eksploracyjnych nad grupą niskoreaktywnych

zwierząt.



Gdy natomiast pomieszczenie zostanie już poznane szczury

grupy niskoreaktywnej osiągają przewagę w reakcjach

przemieszczania nad grupą szczurów wysokoreaktywnych.

Hipoteza 2: Bardziej eksplorowane są miejsca, w których

występują bardziej złożone bodźce lub jest ich więcej niż w

porównywanych.
Hipoteza 4:Wzbogacenie środowiska powoduje wzrost

zachowań eksploracyjnych na jego terenie.
Hipoteza 3: Intensywność zachowań eksploracyjnych spada

wraz z upływem czasu i powtarzaniem sytuacji.

Materiały

do wykładu

GI

METODA BADAWCZA

Obiekt badań:



20 szczurów wysokoreaktywnych i



20 szczurów niskoreaktywnych.

Szczury miały około dziewięćdziesięciu dni w momencie
rozpoczęcia eksperymentu.
Równa proporcja samców i samic

Materiały

do wykładu

GI

Identyczne warunki dla wszystkich

Szczury były przenoszone do pomieszczenia eksperymentalnego w
plastykowym ‘transporterze’. Pomieszczenie, w którym dokonywano
pomiarów interesujących nas zachowań miały wymiary: 83.5L (długość)
x 57.5W (szerokość) x 80H (wysokość) cm. Pomieszczenie to zostało
oświetlone czerwonym światłem o niskiej intensywności. Było one
podzielone drewnianymi ściankami o wysokości ok. 30 cm. na trzy
części – a, b, c.

Materiały

do wykładu

GI

Procedura:

Codziennie od początku doświadczenia każdy ze szczurów

był umieszczany na sześć minut w pomieszczeniu

doświadczalnym.
Pierwsze dwanaście sesji stanowiły habituację zachowania

w nowym pomieszczeniu, podczas tych sesji nie było

manipulacji i każde ze zwierząt przebywało w identycznych

warunkach.
Od sesji trzynastej wprowadzona została manipulacja.

Zwierzęta po raz kolejny znalazły się w nowej dla siebie

sytuacji. W tych zmienionych warunkach szczury

umieszczane były przez pięć kolejnych sesji na 6 minut.



Manipulacja polegała na wzbogaceniu środowiska o nowe

obiekty (‘domki’)- manipulacja ‘

A

’.



Oraz na przestrzennej zmianie obiektów będących w

pomieszczeniu eksperymentalnym w pierwszej części

eksperymentu – manipulacja ‘

B

’

Materiały

do wykładu

GI

Manipulacja A

Materiały

do wykładu

GI

Manipulacja B

Materiały

do wykładu

GI

Trafność konstruktów

Definicje operacyjne



Dobór wskaźników

Materiały

do wykładu

GI

Metoda analizy wyników:

Po zakończeniu części doświadczalnej przeszkoleni
obserwatorzy analizowali nagrania z kaset video i
klasyfikowali zachowania.



Do liczonych aktywności należały:

czas pobytu w poszczególnych częściach,
czas spędzony w tunelach w poszczególnych częściach,
czas spędzony w transporterze,
długości groomingu,
liczba stójek,
kontaktów z obiektem,
wspięć na ścianki i tunele,
chodzenie oraz bieganie.

Zachowania te były mierzone w obrębie dwóch
trzyminutowych okresów pomiaru

Materiały

do wykładu

GI

Wyniki a hipotezy

Materiały

do wykładu

GI

Hipoteza 1

Płeć

Średnia

Odchylenie

standardowe

Średni czas chodzenia

podczas sesji 11 i 12

F

M

61,45

59,90

3,61976

4,30300

Średni czas biegania

podczas sesji 11 i 12

F

M

1,55

0,00

1,05006

0,00000

Ad. H1 Z badania wynika, że istnieją pewne różnice w

podejmowaniu aktywności chodzenia między płciami,

samice więcej chodzą, jednak nie zawsze są to różnice

istotne statystycznie.

Materiały

do wykładu

GI

Test t dla prób niezależnych

Test t równości średnich

t

df

istot

ność

Różnica

średnich

Błąd

standard

owy

różnicy

95% przedział

ufności dla

różnicy średnich

Dolna

granica

Górn

a

grani

ca

Czas
Chodze

nia
podczas
sesji 11
i 12

1,2

3

38

0,2

3

1,55

1,25

-0,995

4,09

5

Czas
biegania

podczas
sesji 11
i 12

6,6

0

38

0,0

0

1,55

0,23

1,074

2,02

5

Bardzo podobny układ wyników po wprowadzeniu manipulacji

Materiały

do wykładu

GI

Ad. H2

Uzyskane wyniki dowodzą także, że bardziej

eksplorowane są miejsca gdzie występują

bodźce bardziej złożone lub gdzie jest więcej

bodźców.

Materiały

do wykładu

GI

Wykres 1

Graficzne przedstawianie średnich czasów spędzanych w

części c podczas kolejnych sesji przy uwzględnieniu podziału

na manipulację A i B

Materiały

do wykładu

GI

Test t dla prób niezależnych

t

df

istotnoś

ć

Różnica

średnich

Czas
spędzony w
części c
podczas

sesji 11 i
12

-0,973

38

0,377

-14,2000

Czas
spędzony w

części c
podczas
sesji 13 i
14

4,249

38

0,000

72,3500

Czas

spędzony w
części c
podczas
sesji 17

1,031

38

0,309

11,0000

Jaką inną analizę można było tu zastosować?

Materiały

do wykładu

GI

Ad. H3

Potwierdzona została również hipoteza głosząca,
iż intensywność zachowań eksploracyjnych
spada wraz z upływem czasu badania oraz
powtarzaniem sytuacji. Jak pokazuje poniższy
wykres, z sesji na sesję wszystkie szczury
chodziły coraz mniej.

Materiały

do wykładu

GI

Wykres 2

Graficzne przedstawianie średnich czasów chodzenia podczas

kolejnych sesji przy uwzględnieniu podziału na manipulację A i

B

Materiały

do wykładu

GI

Wykres 3

Graficzne przedstawienie różnic w średnim czasie chodzenia

podczas kolejnych sesji między szczurami szczepu RHA i szczepu

RLA poddanych manipulacji typu A

Materiały

do wykładu

GI

Ad. H5

Jeśli chodzi o różnice w eksplorowaniu

pomieszczenia między szczepami to

szczury szczepu RHA wykazują bardziej

stały poziom eksploracji niż szczury

szczepu RLA, które to z sesji na sesję

chodzą coraz mniej.



Ponadto, bez względu na stopień znajomości

środowiska szczury wysokoreaktywne wykazują

zawsze przewagę w zachowaniach

lokomocyjnych na zwierzętami

niskoreaktywnymi.

Materiały

do wykładu

GI

Ograniczenia obserwacji

niektóre zachowania są trudne do
obserwacji (zdarzają się bardzo rzadko)
część zachowań pojawia się jedynie wtedy,
gdy człowiek jest w samotności
ogranicza się do konkretnej grupy ludzi w
konkretnej sytuacji
zawodność zmysłów
nie opisuje relacji między zmiennymi

Materiały

do wykładu

GI

Główne zagrożenia metody

obserwacyjnej

Zmienne zakłócające
Systematyczny błąd pomiaru
Tendencyjność obserwatora



Interpretacje zamiast opisu