Polityka podatkowa wobec 

branży tytoniowej

Prezentacja raportu

Fundacji Republikańskiej

wrzesień 2012

 Kontekst – podatki w branży tytoniowej a 

stan finansów państwa

 System opodatkowania wyrobów 

tytoniowych

 Rynek tytoniowy
 Propozycje zmian w opodatkowaniu
 Skutki proponowanych zmian i 

scenariusze możliwych działań

Akcyza i 
VAT

Rynek

Zmiany

Skutki i 
scenariusze

Kontekst

Plan:

Opodatkowanie wyrobów tytoniowych a stan finansów

Plan:

Kontekst

Przy wysokim poziomie zadłużenia, wysokim deficycie i kosztach obsługi 
długu, stabilność finansów publicznych w Polsce zależy w znacznej mierze 
od trwałości dochodów podatkowych

Kilka faktów na temat finansów publicznych Polski
 Dług sektora General Government w Polsce przekroczył w zeszłym 

roku barierę 56% PKB

 Jest to kwota 815 mld złotych
 Koszt obsługi długu wynosi niemal 36 mld złotych
 Deficyt finansów publicznych wynosi prawie 78 mld złotych
 Polska zmaga się obecnie z procedurą nadmiernego deficytu
 Zobowiązała się ją zakończyć do końca roku 2013
 Znaczna część budżetu jest usztywniona i wprost powiązana z 

konkretnymi źródłami dochodów

 Powyższe fakty rzutują na wiarygodność Polski jako kredytobiorcy, 

wpływają negatywnie na stabilność złotówki oraz stanowią 
poważną barierę rozwojową

Opodatkowanie wyrobów tytoniowych a stan finansów

Plan:

Kontekst

VAT; 120,83; 50%

Podatek od 

gier; 1,48; 

1%

Podatek PIT; 

38,07; 16%

Podatek 

CIT; 

24,86; 

10%

Alkohol (w tym wino i 

piwo); 10,31

Paliwo; 24,16

Samochody; 1,26

Wyroby 

tytoniowe; 

18,27

Pozostałe; 

0,01

Akcyza ogółem; 

54,00; 23%

Udział akcyzy w dochodach podatkowych

Mld złotych i udział %

Mld złotych

Akcyza od wyrobów tytoniowych dała budżetowi w 2011 roku 18,3 mld 
złotych. Wraz z podatkiem VAT (5,1 mld) stanowiło to 9,6% wszystkich 
dochodów podatkowych. Jest to najwyższy wskaźnik w UE.

Akcyza kwotowa
3,42 zł – 31,69%

System opodatkowania wyrobów tytoniowych

Plan:

Akcyza i 
VAT

Obciążenie średniej paczki papierosów podatkami wynosi w Polsce 84,2% 
i jest to czwarty najwyższy wskaźnik w Europie

Cena paczki netto
1,96 zł – 18,20%

Akcyza procentowa
3,39 zł – 31,41%

Podatek VAT
2,02 zł – 18,70%

Składniki ceny przykładowej paczki 
papierosów (cena 10,79 zł)
 Papierosy w Polsce opodatkowane są 

zgodnie z wymogami UE stawką 
mieszaną

 Składają się na nią (rok 2012):

 Stawka kwotowa 170,97 zł na 

1000 sztuk papierosów

 Stawka procentowa 31,41% 

liczona od ceny detalicznej

 Łącznie akcyza nie może być mniejsza 

niż 100% akcyzy liczonej od ceny 
średniej z poprzedniego roku (10 zł) 
czyli musi wynosić 328,13 zł na 1000 
sztuk 

System opodatkowania wyrobów tytoniowych

Plan:

Akcyza i 
VAT

Poziom podatków w cenie paczki papierosów podwoił się od roku 2006. 
Jest to prawdopodobnie najszybciej rosnący podatek

Struktura podatku akcyzowego
 Struktura podatku akcyzowego powoduje, że działa on jak inwestycja z 

gwarantowanym kapitałem i zyskiem minimalnym oraz możliwością 
osiągnięcia dodatkowych korzyści

 Gwarantem minimalnego poziomu dochodów podatkowych jest akcyza 

minimalna

 Potencjalną premią jest zaś akcyza procentowa, rosnąca wraz z cenami

1,13

1,18

1,22

1,27

1,66

1,82

1,96

4,07

4,62

5,68

6,73

7,44

8,18

8,83

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Struktura ceny paczki papierosów (PLN)

Cena paczki netto

Razem podatki na paczkę

System opodatkowania wyrobów tytoniowych

Plan:

Akcyza i 
VAT

Polska ma czas do końca roku 2017 aby wprowadzić poziom akcyzy 
minimalnej równy 90 Euro.  W obecnym tempie podwyżek stanie się to 
szybciej

Regulacje dotyczące podatku akcyzowego
 Akcyza podlega regulacjom unijnym, jest to bowiem podatek mający być w 

założeniu w pełni zharmonizowany

 Polskie prawodawstwo podatkowe jest w tym zakresie zgodne z unijnym
 Zgodnie z tymi regulacjami akcyza minimalna na 1000 sztuk papierosów 

powinna od roku 2014 wynosić 90 Euro i nie mniej niż 60% ceny

 Polska, startująca z niższego poziomu cen korzysta z okresu przejściowego 

który zakończy się 31 grudnia 2017 roku

 Stale przywoływaną motywacją podwyżek akcyzy przez Ministerstwo 

Finansów jest właśnie chęć osiągnięcia wymaganego poziomu akcyzy 
minimalnej

Rynek papierosów w Polsce

Plan:

Rynek

72,4

69,9

63,1

61,1

57,3

55,6

18,82

20,27

21,77

24,44

26,07

27,80

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Mld

zł

oty

ch

Mld

 sz

tu

k

Polski rynek papierosów

Ilość sprzedanych papierosów
(mld sztuk)

Wartość rynku nominalna (mld
złotych)

Od roku 2006 ilość sprzedanych w Polsce papierosów systematycznie 
maleje. Mimo to wartość nominalna rynku powiększa się. Dzieje się tak za 
sprawą ciągłego, szybkiego wzrostu stawek akcyzy

Rynek papierosów w Polsce

Plan:

Rynek

Polski rynek zdominowany jest przez segment tani i średni. Stanowią one 
łącznie prawie 90% rynku. Ma to szczególne znacznie w kontekście 
proponowanych zmian struktury opodatkowania

11%

32%

57%

Segmenty rynku*

Segment drogi
(12,60 zł)

Segment średni
(11,60 zł)

Segment tani (10,60
zł)

* Na podstawie cen dominujących w danym segmencie 
w lipcu 2012

Rynek papierosów w Polsce

Plan:

Rynek

Polski rynek podzielony jest między 4 główne podmioty. 3 z nich dominują 
w segmencie tanim, jeden zaś ma największe udziały w segmencie drogim 
i średnim 

PMI

BAT

IMP

JTI

Segment tani (10,60 zł)

18,32%

38,60%

24,15%

18,93%

Segment średni (11,60 zł)

60,95%

16,44%

14,89%

7,71%

Segment drogi (12,60 zł)

74,11%

14,92%

10,98%

0,00%

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%

120,00%

140,00%

160,00%

180,00%

Szczegółowy podział segmentów rynku

Firma 1                 Firma 2

Firma 3              Firma 4

Propozycje zmian

Plan:

Zmiany

Opcje podwyższania 

podatku akcyzowego

Opcje podwyższania 

podatku akcyzowego

Opcja 1 ‐ zmiana 
struktury i tempo 
podwyżek na 
dotychczasowym 
poziomie

‐ opjca opisana w 
założeniu do ustawy 
okołobudżetowej

‐ zwiększenie stawki 
kwotowej i 
zmniejszenie stawki ad 
valorem

Opcja 1 ‐ zmiana 
struktury i tempo 
podwyżek na 
dotychczasowym 
poziomie

‐ opjca opisana w 
założeniu do ustawy 
okołobudżetowej

‐ zwiększenie stawki 
kwotowej i 
zmniejszenie stawki ad 
valorem

Opcja 2 ‐ zachowanie 
obecnej struktury i 
dotychczasowego 
tempa podwyżek

‐ zachowanie stawki 
procentowej na 
poziomie 31,41%

‐ sukcesywne 
podnoszenie stawki 
kwotowej w tempie 7 ‐
9% rocznie 

Opcja 2 ‐ zachowanie 
obecnej struktury i 
dotychczasowego 
tempa podwyżek

‐ zachowanie stawki 
procentowej na 
poziomie 31,41%

‐ sukcesywne 
podnoszenie stawki 
kwotowej w tempie 7 ‐
9% rocznie 

Opcja 3 ‐ zachowanie 
obecnej struktury i 
spwolnienie tempa 
podwyżek

‐ zachowanie stawki 
procentowej na 
poziomie 31,41%

‐ spowolnienie tempa 
podwyżek do poziomu 
rocznej inflacji

Opcja 3 ‐ zachowanie 
obecnej struktury i 
spwolnienie tempa 
podwyżek

‐ zachowanie stawki 
procentowej na 
poziomie 31,41%

‐ spowolnienie tempa 
podwyżek do poziomu 
rocznej inflacji

Na tym etapie, Ministerstwo Finansów wciąż może wybrać jedną z trzech 
opcji wprowadzania zmian w podatku akcyzowym

Propozycje zmian

Plan:

Zmiany

Z zaprezentowanych opcji, projekt jest realizacją opcji 1 – zmiany 
struktury na bardziej niekorzystną dla podatników i budżetu oraz 
utrzymanie zbyt wysokiego tempa podwyżek

Kierunek zmian zaproponowany przez MF w projekcie ustawy 
okołobudżetowej
 Najważniejszą reformą jest zmiana struktury opodatkowania
 Następuje zmniejszenie stawki procentowej do 25%, a w zamian powiększa 

się stawkę kwotową do 222,58 złotych

 Ogólnie daje to akcyzę minimalną na poziomie 357,45 zł za 1000 sztuk 

papierosów

 Oznacza to podwyżkę na podobnym do dotychczasowego poziomie 8,9%
 W tej chwili, przy obecnym kursie Euro daje to już teraz 86 Euro (6 lat przed 

terminem osiągnięcia progu 90 Euro)

Propozycje zmian

Plan:

Zmiany

Proponowane zmiany powodują skutki odwrotne do zamierzonych

Najważniejsze punkty 
uzasadnienia do projektu
 Tempo podwyżek jest 

konieczne z uwagi na 
konieczność osiągnięcia 
wymaganego progu 90 Euro

 Zmiana struktury jest konieczna 

dla zagwarantowania 
stabilności wpływów 
budżetowych

Analiza


Tempo podwyżek jest wyższe niż 
zakładane 5%. W 2013, czyli 5 lat przed 
upływem wynegocjowanego terminu 
akcyza osiągnie już  86 Euro



Zmiana struktury stanowi w pierwszym 
rzędzie uszczuplenie dochodów 
podatkowych od papierosów średnich i 
drogich. Stabilność wpływów 
budżetowych jest gwarantowana przez 
już działający mechanizm minimalnej 
akcyzy.

Propozycje zmian

Plan:

Zmiany

Proponowane zmiany powodują skutki odwrotne do zamierzonych

Najważniejsze punkty 
uzasadnienia do projektu
 Spłaszczenie struktury cen 

na rynku i zbliżenie do 
siebie segmentów 
spowoduje transfer 
konsumentów do 
segmentów droższych

 Zmniejszenie różnic między 

segmentami skłoni 
producentów do 
konkurowania jakością

Analiza
 Najwyższa podwyżka akcyzy w 

najtańszym segmencie spowoduje 
odpływ konsumentów do szarej 
strefy. Nawet jeśli jednak 
założenie MF  byłoby prawdziwe 
to obniżenie stawki procentowej 
powoduje, że budżet sam 
pozbawia się premii podatkowej z 
tego transferu

 Papierosy są wyrobem prostym 

technologicznie, konkurencja 
oparta jest o prestiż marki i cenę z 
tym związaną

Ocena skutków proponowanych zmian

Plan:

Skutki i 
scenariusze

Proponowane zmiany będą miały wpływ na trzy aspekty rynku tytoniowego:
 Wpływają na dochody budżetowe z tytułu podatku akcyzowego od 

papierosów

 Zmniejszenie stawki procentowej obniża premię od papierosów 

drogich i średnich

 Na ten trend nałożyć się może wzrost szarej strefy

 Zwiększa się presja cenowa na konsumentów segmentu taniego, którzy już 

teraz ponoszą największy proporcjonalnie ciężar podatku

 Zaburza się warunki konkurowania na rynku poprzez zaburzenie 

równomiernego podnoszenia akcyzy we wszystkich segmentach cenowych 
(najwyższa podwyżka w segmencie tanim, a mniejsza w średnim i drogim)

Proponowane zmiany spowodują negatywne skutki dla budżetu, 
konsumentów i rynku

Ocena skutków proponowanych zmian

Plan:

Skutki i 
scenariusze

Obecne tempo podwyżek powoduje, ze próg 90 Euro zostanie osiągnięty 
w 2014 roku (4 lata za wcześnie)

222,80

271,68

300,72

328,13

328,13

357,46

385,70

414,95

444,69

477,06

511,80

328,13 341,26

345,00 350,00 355,00

360,00 365,00

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

PLN

Wzrost akcyzy w latach 2009‐2012

Prognozowany wzrost stawki minimalnej akcyzy przy utrzymaniu
dotychczasowego tempa podwyżek i przy zmianie struktury
Możliwy wzrost akcyzy o wskaźnik inflacji od roku 2012

Próg 90 Euro

Ocena skutków proponowanych zmian

Plan:

Skutki i 
scenariusze

Zmiana struktury przy obecnym tempie podwyżki powoduje:


Zwiększoną presję cenową na segment tani – konsumenci mają motywacje i możliwości 
korzystania z podrabianych i przemycanych substytutów



Zmniejszenie się wpływów budżetowych z akcyzy poprzez spadek jej udziału w cenie średniej i 
wysokiej



Jednocześnie propozycja MF nie zwiększa zabezpieczenia wpływów budżetowych przed skutkiem 
potencjalnej obniżki cen przez producentów – to zabezpieczenie już obecnie jest gwarantowane 
przez minimalną stawkę akcyzy.

Dysproporcja między obciążeniem podatkowym segmentu taniego i 
drogiego sięga 7 punktów procentowych.

Pozycja

Segment tani

Segment średni

Segment drogi

WAP

1

2

1

2

1

2

1

2

Dominująca 
cena w 
segmencie

10,60

10,60

11,60

11,60

12,60

12,60

10,79

10,79

Akcyza łącznie

7,09

7,15

7,40

7,35

7,72

7,60

6,81

7,15

Podatki łącznie

9,07

9,13

9,57

9,52

10,07

9,96

8,83

9,17

Cena paczki bez 
podatków

1,53

1,47

2,03

2,08

2,53

2,64

1,96

1,62

Udział akcyzy w 
cenie

66,88%

67,44%

63,82%

63,38%

61,25%

60,33%

63,10%

66,26%

Udział 
podatków w 
cenie

85,58%

86,14%

82,52%

82,08%

79,95%

79,03%

81,80%

84,96%

Ocena skutków proponowanych zmian

Plan:

Skutki i 
scenariusze

Zmiana struktury przy obecnym tempie podwyżki powoduje:


Zwiększoną presję cenową na segment tani – konsumenci mają motywacje i możliwości 
korzystania z podrabianych i przemycanych substytutów



Zmniejszenie się wpływów budżetowych z akcyzy poprzez spadek jej udziału w cenie średniej i 
wysokiej



Jednocześnie propozycja MF nie zwiększa zabezpieczenia wpływów budżetowych przed skutkiem 
potencjalnej obniżki cen przez producentów – to zabezpieczenie już obecnie jest gwarantowane 
przez minimalną stawkę akcyzy.

W nowej strukturze wyższa cena paczki papierosów oznacza mniejszy niż 
dotychczas udział akcyzy procentowej. Ten ubytek premii w segmencie 
średnim i drogim to 150 mln zł mniej dochodów podatkowych

6,6

6,8

7

7,2

7,4

7,6

7,8

8

8,2

8,4

8

9

10

11

12

13

14

Akcyza

 w

 cenie

 paczki

 (PLN)

Cena paczki (PLN)

Różnice w poziomie akcyzy w paczce papierosów w 

zależności od ceny

Akcyza w paczce (stara
struktura)

Akcyza w paczce (nowa
struktura)

Ocena skutków proponowanych zmian

Plan:

Skutki i 
scenariusze

Skutki zmian dla budżetu:
 Proponowana zmiana struktury zawiera w sobie mechanizm sprzeczny z 

intencją prawodawcy – zmniejszenie stawki procentowej spowoduje 
bowiem spadek dochodów podatkowych poprzez redukcję premii 
podatkowej od papierosów droższych

 Proponowaną zmianą najbardziej obciążeni będą konsumenci papierosów 

tanich

 Wbrew oczekiwaniom nie zwrócą się oni w stronę droższych wyrobów 

(zwłaszcza, że ich cena wzrośnie) tylko będą szukać alternatywy w 
produktach przemycanych i podrabianych

 Polska ma już doświadczenia gwałtownego rozrostu szarej strefy po 

wprowadzeniu znacznych podwyżek akcyzy

Proponowane zmiany spowodują negatywne skutki dla budżetu, 
konsumentów i rynku

Ocena skutków proponowanych zmian – rekomendacja

Plan:

Skutki i 
scenariusze

Aby uniknąć negatywnych konsekwencji należy:
 Przygotować wzorem Rumunii „mapę drogową” 

dochodzenia do wymaganej przez UE stawki minimalnej 
w wysokości 90 Euro

 Przyjąć w tych założeniach realistyczny scenariusz 

rozwoju kursów złotego

 Zmniejszyć tempo podwyżek do wskaźnika inflacji
 Zrezygnować ze zmiany struktury

Zmniejszenie tempa podwyżek, rezygnacja ze zmian struktury oraz 
czytelne zakomunikowanie rynkowi planów podwyżek pozwoli uniknąć w 
przyszłości spadku dochodów budżetowych i rozrostu szarej strefy

Krzysztof Brosz

Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej

Ul. Nowy Świat 41, Warszawa