8 problem pomiaru struktury społecznej - dobór i cechy dobrego wskaźnika.
Socjologia jest nauka o prawidłowościach, te prawidłowości należy w jakiś sposób zmierzyć.
W nauce pomiar mówi iż jest to przyporządkowanie określonym zjawiskom , zdarzeniom społecznym wartości liczbowych. Wtedy dopiero możemy mówić że mamy do czynienia z pomiarem.
Głównym problemem w badaniach empirycznych w ramach owego pomiaru jest przekształcenie abstrakcyjnych pojęć w obserwowane wskaźniki.
W zależności od intensywności przejawiania się tego wskaźnika przypisujemy określonym wartościom odpowiednie liczby.
Ważnym i trudnym problemem w naukach społecznych jest to że większość zdarzeń , zjawisk społecznych posiada więcej niż jeden możliwy wskaźnik.
Dlatego niezbędny jest pomiar wielowskaźnikowy.
Wskaźnik to określony fakt który pozwala stwierdzić występowanie i stopień intensywności badanego zjawiska np. płeć. Wskaźnik powinien być dobry odpowiedni. Cztery podstawowe jego cechy:
trafny ( taki który mierzy to co ma mierzyć)
rzetelny ( za każdym razem powinien dawać ten sam wynik)
wystandaryzowany
ekonomiczny ( łatwo dostępny empirycznie)
9 Przykłady wielowskaźnikowego pomiaru struktury społecznej: F. Chapin i W. Warner
F. Chapin(1935) przedmiotem jego badań był status społeczny - założył że na status społeczny składają się :
zasady kulturowe
efektywny dochód
zasoby materialne - ilość dóbr
uczestnictwo w społeczności lokalnej
F. Chapin starał się każdy z tych elementów zmierzyć aby określić Empirycznie status jednostki. Dla określenia statusu stworzył skalę living rooms - czyli jakie jest wyposażenie w domu badanego - jaka jest jakość wyposażenia.
Skala nadaje się do badania w warunkach amerykańskich.
W.Warner(1941) dwie metody .
Jakościowa- ocenianie uczestnictwa określenie miejsca w struktórze społecznej danej grupy.
Indeks charakterystycznych cech, do tego wytypował sześć cech:
zawód
źródło
wielkość dochodu
typ domu
dzielnica zamieszkania
wykształcenie
Po analizach odrzucił dwie cechy czli wykształcenie i wielkość dochodu.
Każdy z pozostałych wskaźników indeksu mierzył na siedmio stopniowej skali.
Na koniec badań wyróżnił sześć klas:
wyższa
wyższa - wyższa
wyższa- niższa ( nowo powstali biznesmeni)
średnia
średnia - wyższa
średnia - niższa
niższa
niższa - wyższa
niższa - niższa
Badania Chopina i Warnera miały charakter wielowskaźnikowy
11 EGP- czyli uaktualniona teoria Webera
nazwa pochodzi od nazwisk jej twórców Erikson- Szwecja,Goldtrophe- Anglia, Porotosarew - Francja
W ramach tej teorii wyróżniono 11 klas w oparciu o cztery wskaźniki = cechy
charakter pracy
kwalifikacje
miejsce w strukturze organizacyjnej
udział we władzy.
W ramach teorii EGP wyróżniono serwis klas - tzw. Klasa służebna wobec całego społeczeństwa.
W jej ramach połączono ze sobą wielka własność = wielcy właściciele, wysokiej klasy menedżerów oraz miejskich urzędników państwowych, publicznych.
Specjaliści zawodów umysłowych średniego szczebla tzw. lozer serwis . Głównym punktem odniesienia jest Weber
Zadaniem EGP ma być identyfikacja podstawowych nierówności społecznych określonych przez zatrudnienie i stosunki produkcji . Główną osią podziału EGP są różnice między właścicielami i szereg kategorii pracowników najemnych.
12. Ideologie nierówności
1.Elitarystyczna
2. Egalitarysytyczna
3. Merytokratyczna
Ideologia Elitarystyczna mówi nam że istnieją grupy z natury wyższe, a w związku z tym pewne przywileje należą się im określone np. urodzenie ( idea błękitnej krwi) , przyrodzone talenty, predyspozycje związane z bliskością do Boga, przypisuje się też prawo do przywilejów określonym rasom , narodom. Te ideologie są istotne w analizie ludzkich społeczeństw.
Ideologia Egalitarysytyczna mówi o tym że społeczeństwo powinno być różne. Różnić się co do pojęcia, jak też różnice pod względem wyglądu. Najbardziej skrajna formuła ideologii nierówności to ta która dąży do budowy społeczeństwa w którym wszyscy mają po równo ( utopia) . Przypisywano tą koncepcję marksizmowi.
każdemu wg. Potrzeb- konieczność zaspokojenia potrzeb na minimalnym poziomie, a później ich zróżnicowanie, bo jesteśmy wszyscy różni i mamy różne potrzeby,
równość szans - ludzie mogą być nierówni ale wszyscy maja równe szanse zdobycia wyższych pozycji,
równość wobec prawa - niezależnie od pozycji prawo winno być , dla wszystkich takie samo ( dawniej był podział na pracowników fizycznych i umysłowych np. w dawaniu urlopów
równość praw podmiotowych- czyli równość ,, do czegoś” np. prawo do równego korzystania z bezpłatnej edukacji, prawo do studiowania, prawo do bezpłatnej służby zdrowia, prawa socjalne
Ideologie Merytokratyczne usprawiedliwiają one nierówności zasługami np. Teoria uwarstwienia Daviesa i Moora
uwarstwienie jest wynikiem tego ze ludzie mają różne talenty i zasługi które dostosowały do pewnych stanowisk , dlatego należy się im nagroda, ważna jest tzw. Społeczna przydatność, z którą także należy się nagroda
Jeżeli mówimy o ideologiach to możemy je podzielić na dwa bieguny .
Ideologie uniwersalistyczne- nawiązują do funkcjonalizmu. Ujmuje się tu społeczeństwo jako pewien system społeczny, pewną wspólnotę normatywną . Społeczeństwo to ma pewna jedność, nierówności istnieją i są niezbędne.
Z drugiej strony mamy teorię w których społeczeństwo ujmowane jest jako struktura złożona z przeciwstawnych klas - marksizm , nierówności istnieją ale są one zbędne należy je wiec wyeliminować w drodze rewolucji
Obydwie teorie chciały by mieć wpływ na to , co myślą ludzie:
W pierwszej powinni starać się mieć wyższe wykształcenie, w drugiej zapisać się do partii.
Obie te teorie nie maja wpływu na to, co ludzie robią , jak ludzie widzą nierówności społeczne. Z badań socjologicznych wynika że legitymizacja nierówności nie ma nic wspólnego z intencjonalnym wychowaniem. Ta legitymizacja jako pewien mechanizm społeczny odbywa się poprzez nieświadome rutynowe wdrażanie się w obowiązki w ramach socjalizacji. Może mieć to różny wymiar.
Typy legitymizacji ( dotyczą tego, jak ona wygląda w aspekcie badań empirycznych, jaki jest efekt tego rutynowego , nieświadomego wdrażania się w codzienne obowiazki)
Syndrom dominującej ideologii- przekonanie że to jak jest, to jest dobre przekonanie o prawomocności tego poglądu. Przyjmowany głównie przez klasy wyższe , choć pojawia się także w klasie niższej:
arystokracja robotnicza
robotnik sprywatyzowany
Akceptacja negocjacyjna- uznanie że istnieją przeciwstawne klasy. Polega ona tym , by dostać jak najwięcej od tych , którzy mają dużo - ,, dajcie nam podwyżki”
Radykalna kontestacja (nawiązuje do marksizmu) dążenie do zmiany porządku społecznego przez rewolucję.
14. Pojęcie modernizacji. Teoria modernizacji jako wcielenie ewolucjonizmu.
Trzy rozumienia modernizacji
Każda zmiana w której społeczeństwo porusza się po jakiejś określonej skali postępu.
Idea nowoczesności- przechodzenie ze społeczeństwa tradycyjnego do nowoczesnego
( XIX-XX w) uprzemysłowienie, demokratyzacja, biurokratyzacja, pojawienie się indywidualizmu, rozwój nauki, kapitalizmu, związane jest z całym szeregiem dychotomicznych podziałów. Takiego podziału używał: Spenser, Weber, Durkheim, Comte, Denis
Wysiłek krajów słabo rozwiniętych, które podejmują próby dogonienia w stosunku do krajów wysoko rozwiniętych. Podział na tzw.
Pierwszy świat- bogate kraje kapitalistyczne( USA, Zachodnia Europa, Japonia, Korea)
Drugi świat - blok krajów socjalistycznych( środkowa Europa )
Trzeci świat - pozostałe socjalistyczne
Teoria modernizacji nawiązuje do trzeciego rozumienia jaka była próba doścignięcia krajów wysokorozwiniętych. Dotycz okresów po II wojnie światowej, początek lata 50-te, rozkwit lata 60-te; krytyka lata 70-te; koniec w latach 90-tych i pojawienie się nowej teorii.
Wspólne założenia teorii ewolucjonizmu i modernizacji.
Zmiany mają charakter UNILINEARNY- zachodzą w jednej linii.
te zmiany są nieuchronne i nie odwracalne
te zmiany mają charakter stopniowy, spokojny, nierewolucyjny.
Zmiany zachodzą w ramach pewnych stadiów, etapów.
zmiany mają charakter ENDOGENNY -immanentny czyli wynikają z zewnętrznych mechanizmów tych społeczeństw
zmiany mają charakter progresywny czyli zmienia się poziom życia
Teorie modernizacji w odniesieniu od ewolucjonizmu zakładały daleko przyjętą inżynierię społeczeństw.
Trzecie rozumienie modernizacji również ma trzy odniesienia:
Pojęcie westernizacja kraju czyli naśladowanie krajów pierwszego świata
Ujęcie relatywistyczne- w różnych miejscach szuka się cech, a nie ma jednego konkretnego przykładu.
Rozumienie analityczne - całkowite odwołanie się od aspektów czasoprzestrzennych, analiza konkretnych wymiarów nowoczesnego społeczeństwa
Nowoczesność wg. Smelser:
wg. Ekonomi nowoczesne społeczeństwo to takie które wykorzystuje technologie osiągnięte w nauce, przejście od rolnictwa tradycyjnego do komercyjnego
zastąpienie siły ludzi siłą maszyn
daleko idąca koncentracja siły roboczej
w sferze politycznej proces demokratyzacji
w sferze edukacyjnej wzrost wykształcenia i kompetencji kulturowej
w sferze religijnej sekularyzacja
sferze rodzinnej odchodzenie od rodziny jako największej więzi
w sferze stratyfikacji nacisk na mobilność i indywidualne osiągnięcia niż na cechy przypisane jednostce
Nowoczesna osobowość:
niezależność od autorytetów postawa antydogmatyczna
zainteresowanie sprawami publicznymi
otwartość na różne doświadczenia
wiara w siłę, rozum, i skuteczność nauki
planowanie na przyszłość
wysokie aspiracje edukacyjne, kulturowe
Mechanizmy modernizacji
modernizacja jest nieuchronna, taka jest natura rozwoju społeczeństwa
nawiązanie do teorii Darwina- walka o byt ewolucja ma skutek selekcji
to co bardziej różnorodne to bardziej konkuręcyjne
efekt demonstracji- wystarczy pokazać tym słabo rozwiniętym
determinizm technologiczny
15. Krytyka teorii modernizacji
Teorie neomodernizacji i neokonwergencji
Krytyka z dwóch perspektyw:
założeń empirycznych- negatywne uboczne skutki np. bieda, alkoholizm
założeń teoretycznych- to unilinearność, endogenność zmiany oraz przeciwstawienie społeczeńst tradycyjnych
Teorie neomodernizacji i neokonwergencji: to przełom lat 80-tych i 90- tych zniknięcie II świata
-Po zaniku tego II świata pojawiła się koncepcja , że mieliśmy tam do czynienia z fałszywą modernizacją, polegającą na wymuszonej industrializacji przemysłu ciężkiego.
-Proletaryzacja tych krajów socjalistycznych
-Chaotyczna urbanizacja
uboczne, negatywne skutki takie jak niszczenie przyrody
apatia społeczna - brak własności prywatnej
niedostatek towarów i usług
niewydolność systemów takich jak np. komunikacyjnego , bankowego
na dodatek ta fałszywa modernizacja to powrót do pro nowoczesności , dążenie do budowy fałszywej homogeniczności i jednorodności społeczeństwa
atrofia - zanik społeczeństwa obywatelskiego
zanik różnorodności etnicznych, regionalnych, religijnych
istnienie symbolicznych ozdobników np. polska konstytucja, bo wszystkie prawa w niej były
10 podstawowych założeń teorii noemoderiizacji i neokonwergencji.
Te założenia są odmienne od założeń teorii modernizacji.
Teoria ta nie ogranicza roli czynników prowadzących do modernizacji, ale do elit , zwraca się tu szereg uwag na oddaloną mobilizację prących do modernizacji mas
Neomodernizacja to zjawisko spontaniczne.
Oprócz czynników endogennych zwraca się również uwagę na czynniki egzogenne.
Wzorem dla teorii neomodernizacji nie jest już jeden kraj (np. USA) - pojawia się raczej pojęcie alternatywnych społeczeństw odniesienia.
W ujęciu ujednolicenia zmian analizuje się raczej zjawisko zróżnicowania rytmu zmian.
Teoria noemodernizacji - nie jest już tak oczywista i nieuchronna.
teorie neomodernizacji zwracają większą uwagę na kulturę wartości a nie tylko na gospodarkę i ekonomię.
pozytywny wpływ tradycji.
Dużym problemem dla tej teorii były pozostałości socjalizmu.
Należy dostrzec zjawisko że kraje zachodnie gdzie już to zjawisko zaszło, patrzą na tą teorię krytycznie i można by się zastanawiać czy warto.
16. Idee jako siły historyczne . Przykład teorii Webera o roli etyki protestanckiej.
Weber silnie akcentował rolę idei jako siły historycznej, nie zgadzając się z Marksem , który był zdania że to czynniki ekonomiczne są najistotniejsze. Ta różnica nie jest tak wielka jak się wydawała - odnosi się tylko do różnicy akcentów.
Sztandarowym przykładem idei jest teoria ducha kapitalizmu (role etyki protestanckiej w powstaniu kapitalizmu). Marks widział powstanie kapitalizmu jako nowego ustroju dzięki czynnikom ekonomicznym.
Weber natomiast uważał , że zasadniczym czynnikiem w powstaniu nowoczesnego kapitalizmu było pojawienie się ducha kapitalizmu.
Ducha Kapitalizmu składał się z trzech wartości( nie pasujących do siebie ale stanowiących pewien syndrom):
wartości zysku- celem na ziemi jest bogacenie się
asceza- oszczędność- bogacić się ale oszczędzać
praca - celem życia
Głównym źródłem tych wartości jest -teoria predestynacji.
Każdy z chwilą narodzin z góry przeznaczony jest do zbawienia lub potępienia . Jedynym sposobem poznania bożej decyzji była praca , która jest powołaniem . Praca przynosi efekty dzięki niej ludzie się bogacą choć tych pieniędzy nie wydają.
Akumulacja kapitału - bogacenie się i nie wydawanie tych pieniędzy. To pojawienie się ducha kapitalizmu spowodowało powstanie nowoczesnego kapitalizmu. Weber doszedł do wniosku że to co powoduje przyspieszony rozwój to idee. Niemniej jednak istnieją nie tylko wartości które wyznaczają szybszy rozwój, ale i takie które go ograniczają. Wg. Webera etyka protestancka stawiała każdego wiernego przed Bogiem- indywidualizm protestantyzmu