Język jako wyznacznik związków kulturowych
Między różnymi językami występują - zarówno w gramatyce i słownictwie - podobieństwa językowe. Powstają one przez wzajemne wpływy języków oraz pokrewieństwo językowe, czyli pochodzenie danych języków od wspólnego języka - prajęzyka. Około trzech tysięcy lat przed naszą erą na obszarach położonych nad dolną Wołgą posługiwano się językiem praindoeuropejskim. Lud mówiący tym językiem żył we wspólnocie kulturowej zwanej praindoeuropejską. W miarę różnicowania się kultur ludów z owej wspólnoty wytworzyły się inne języki. Początek dziejów języka polskiego wiąże się z przyjęciem chrześcijaństwa w 966 roku i kształtowaniem państwowości polskiej.
Początki polskiego języka literackiego
Język polski wywodzi się z języka praindoeuropejskiego.
JĘZYK PRAINDOEUROPEJSKI
(3000 lat p.n.e.)
PRASŁOWIAŃSZCZYZNA
(1400 lat p.n.e. do III w. n.e.)
przełom III i IV wieku do VII wieku
JĘZYK ZACHODNIO -SŁOWIAŃSKI |
JĘZYK POŁUDNIOWO - SŁOWIAŃSKI |
JĘZYK WSCHODNIO -SŁOWIAŃSKI |
języki poławskie; języki zachodnio-pomorskie; |
język staro-cerkiewno-słowiański (s.c.s.):najstarszy język słowiański ,z którego korzystano w cerkwiach; |
wymarłe; |
grupa lechicka: język polski, język kaszubski;
grupa czesko-słowacka: język czeski, język słowacki;
grupa języków łużyckich: język górnołużycki, język dolnołużycki;
język połabski (wywodzi się z grupy lechickiej, ale w XVIII wieku został zgermanizowany).
|
język bułgarski; język macedoński; język serbsko-chorwacki; język słoweński. |
język ukraiński; język białoruski; język rosyjski (in. małoruski) |
Literacki język słowiański (tzw. staro-cerkiewno-słowiański) pojawił się w drugiej połowie IX wieku; to języki Cyryla i Metodego.
Metody stworzył alfabet słowiański zwany głogolicą. Zabytki zapisane w głogolicach:
kodeks zagrawski,
kodeks mariański,
kodeks assemaniego,
psałterz synajski,
modlitewnik synajski.
Cyryl był uczniem Metodego; w X w. stworzył alfabet zwany cyrylicą - unowocześniony został przez jego uczniów i przyjął się u Słowian wschodnich i południowych. Zabytki zapisane w Cyrylicy to kodeks sławy (wybór utworów czytany w niedziele i święta) i kodeks suprawski (żywoty świętych).
Rozwój języka polskiego w ciągu pierwszych pięciuset lat historii determinują dwa podstawowe czynniki: polityczno - państwowy i kulturalno - wyznaniowy. Działania władzy świeckiej i Kościoła miały ten sam cel - scalanie i konsolidowanie języka w taki sposób, by stał się językiem narodowym. Aby to osiągnąć należało m.in. przekształcić polszczyznę na formę pisaną - wówczas jej odmiana stałaby się językiem literackim. Dotychczas funkcję języka literackiego pełniła łacina, niezbędna w polityce, nauce, sztuce i literaturze. Ustalenie jednolitej normy polskiego języka literackiego zaczęło następować w XV wieku. Jej podstawy stanowiły dwie regionalne odmiany polszczyzny: małopolska i wielkopolska. Dopiero wiek XVIII stanowi końcowy etap procesów rozwojowych języka polskiego.
Piśmiennictwo
Pismo pojawiło się w Polsce wraz z łaciną docierającą z Kościołem katolickim. Pierwsze pisma to pisma pergaminowe. Pierwsze młyny papiernicze powstały w Polsce pod koniec XV w. Alfabet słowiański oparty był na alfabecie greckim; Polacy dostosowali go do potrzeb języka narodowego.