Temat : Przemiany w zakresie działalności społeczno - opiekuńczej nad dzieckiem i młodzieżą w XIX i XX wieku.
Dziecko opuszczone
Definicja
Dziecko opuszczone ( sierota społeczna ) to dziecko, które jest pozbawione opieki rodzicielskiej, chociaż oboje lub przynajmniej jedno z rodziców żyje. Dzieje się tak za sprawą zdezorganizowania rodziny, co doprowadza do pozbawienia opieki i zaniedbania wychowawczego dziecka.
Geneza rozwoju działalności nad dzieckiem opuszczonym w XIX wieku
Mający miejsce w XIX wieku rozwój przemysłowy przyczynił się do migracji wielu rodzin do miast w celach zarobkowych. Ubóstwo znacznej części społeczeństwa zmusiło obojga rodziców do ciężkiej i kilkunastogodzinnej pracy w fabrykach i ośrodkach przemysłowych. W takiej sytuacji rodzice nie mogli zapewnić dziecku należytej opieki i wychowania. Zamiast ojca i matki zadania te przejęły ośrodki społeczno - opiekuńcze.
Główni działacze :
- Robert Owen
- Samuel Wilderspin
- Jan Fryderyk Oberlin
- Teofil Nowosielski
- Stanisław Jachowicz
- Stanisław Adam Ronikier
- Stanisław Staniszewski
- Stanisław Lubomirski
- ks. Bronisław Markiewicz
Rozwój działalności społeczno - opiekuńczej nad dzieckiem opuszczonym
Robert Owen, przedstawiciel anglikańskiego socjalizmu utopijnego, od 1800 roku współwłaściciel kombinatu włókienniczego w New Lanark zakłada dla dzieci swoich robotników ochronkę, która miała zapewnić wychowankom rozwój fizyczny, podczas zabaw na świeżym powietrzu i sali, wyposażonej w zabawki i środki dydaktyczne, rozwój moralny, przez kształtowanie umiejętności współżycia w grupie, rozwój intelektualny, dzięki obcowaniu z przyrodą, dziełami sztuki oraz zapewniała nauczanie początkowe, obejmujące dzieci od 6 roku życia.
Samuel Wilderspin, autor cenionej rozprawy „ O znaczeniu wychowania przedszkolnego biednych dzieci” i „ O domach ochrony” w 1824 roku tworzy Towarzystwo Szkółek Dziecięcych w Anglii, dzięki któremu powstawały „szkółki dla małych dzieci” zapewniające podstawy nauczania - nauką czytania, pisania, rachunków, elementów geografii, przyrody, katechizmu, wychowania fizycznego, oraz naukę zajęć praktycznych. W Dublinie powstaje szkoła o charakterze seminarium, która kształci kandydatów na nauczycieli w ochronkach. Wilderspin w seminarium szczególny nacisk kładł na naukę poszczególnych przedmiotów.
We Francji, dzięki działalności pastora Jana Fryderyka Oberlina powstają ochronki dające opiekę dzieciom i przygotowujące je do szkoły elementarnej. Osoby pracujące w zakładach przechodziły specjalne kursy. Dzięki pracy pastora i wielu osób, które kontynuowały jego dzieło w latach '40 XIX wieku nastąpił rozwój działalności ochronek, w których dzieci uczyły się czytania, pisania, religii, arytmetyki. W bogatszych zakładach nauczano także śpiewu, szycia i robót ręcznych. Jedną z najbardziej zasłużonych działaczek była Maria Pepe - Garpantier.
W roku 1837 powstają pierwsze ochronki w Rosji, w Petersburgu. Ich fundatorami są osoby prywatne. Reguły funkcjonowania zakładów ustala specjalnie powołany w tym celu Komitet Opiekuńczy.
Rok 1814 to data powstania Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, które miało na celu między innymi pomoc dzieciom biednym, opuszczonym, osieroconym. W 1838 roku Towarzystwo organizuje Wydział Ochron, które ma zająć się kwestią zapewnienia dzieciom opieki, podczas gdy ich rodzice pracują. Wydział Ochron zakłada ochronki dla dzieci od 3 do 7 roku życia, zapewnia im opiekę i wychowanie. Zakłady te są bezpłatne, rodzice płacą jedynie za wyżywienie dzieci. Nad pracą ochronek czuwał Teofil Nowosielski, który wraz ze Stanisławem Jachowiczem w 1839 roku otwiera ochronkę. Oprócz otwierania kolejnych ochronek zajmował się również kształceniem wychowawców.
Działalność na rzecz dzieci potrzebujących rozwija się. Pod koniec XIX wieku zakładano ochronki w większości dużych ośrodków przemysłowych, takich jak Zgierz, Łódź, Sosnowiec, dla dzieci na przykład kolejarzy, tramwajarzy. Dzieci były w wieku od 4 do 10 lat. Ochronki spełniały funkcje opiekuńcze wobec dzieci matek pracujących. Często organizowano w nich naukę elementarną.
W 1916 roku powstaje Rada Główna Opiekuńcza, centralna instytucja typu opiekuńczo - filantropijnego, której twórcy - Adam Ronikier, Stanisław Lubomirski, Stanisław Staniszewski, postawili sobie za zadanie pomoc biednym i potrzebującym w tym opiekę nad dziećmi osieroconymi.
Jedną z bardziej zasłużonych osób udzielających pomocy dzieciom jest również ks. Bronisław Markiewicz, wychowawca i opiekun dzieci i młodzieży zaniedbanej, osieroconej i opuszczonej. W 1892 roku tworzy w Miejscu Piastowym schronisko dla sierot i dzieci opuszczonych a 1903 roku zakład wychowawczy w Pawlikowicach. Tworzy własny system opiekuńczo - wychowawczy oparty na powściągliwości i pracy.
Podsumowanie :
Mimo tego, że nad działalnością zakładów opiekuńczo - wychowawczych czuwało wiele osób i instytucji, to jednak ich byt był ciągle nienormowany. Duża ilość dzieci, małe sale, które często znajdowały się w starych budynkach, najczęściej brak ogrodów do dyspozycji, sprawiały, że praca w zakładach była trudna i wymagała wiele wysiłku. Jednak pomimo tych trudności działalność społeczno - opiekuńcza nad dziećmi opuszczonymi nie przestawała się rozwijać.