1. Omów stosunek głównych mocarstw świata międzywojennego do ustaleń zawartych w traktacie wersalskim.

Dnia 18 stycznia 1919 roku miał miejsce początek obrad paryskiej konferencji, w której udział ogółem brało 27 państw. Przedstawiciele Niemiec nie uczestniczyli w konferencji, dopiero wezwano ich na koniec, żeby podpisali już gotowy traktat. Pracami konferencji paryskiej kierowała Rada Najwyższa, która złożona była z: premiera Wielkiej Brytanii (David Lloyd George), premiera Włoch (Vittorio Orlando), premiera Francji (Georges Clemenceau), prezydenta Stanów Zjednoczonych (Woodrow Wilson) oraz przedstawiciela Japonii. Delegat Japonii wcale się nie interesował sprawami Europy, zaś pozycja Włoch była zdecydowanie słaba, dlatego o powojennym porządku zadecydowały tylko trzy państwa, tak zwana Wielka Trójka czyli USA, Wielka Brytania oraz Francja.

Woodrow Wilson (1856-1924) głosił hasła pokoju bez zwycięstwa. Podkreślał też, iż przyszły pokojowy porządek winien uwzględniać podstawowe prawo wszystkich krajów do samostanowienia oraz mocno się zaangażował w realizację szlachetnej idei Ligi Narodów, która to zapobiec miała na przyszłość zbrojnym konfliktom.

Georges Clemenceau (1841-1929) zmierzał do zawarcia takowego pokoju, który na zawsze już złamie Niemcy. Proponował on nawet rozbiór Niemiec, żądał zastosowania rozbrojenia Niemiec oraz ogromnego odszkodowania.

David Lloyd George (1863-1945) był zwolennikiem równowagi europejskiej, nie chciał dopuścić aby niemiecką przewagę zastąpiła na kontynencie przewaga francuska, ponadto też nie chciał za bardzo osłabiać Niemiec, aby w przyszłości te nie chciały stosować odwetu.

Dnia 28 czerwca 1919 roku podpisany został traktat wersalski, to znaczy pokojowy układ z Niemcami. W preambule do traktatu obarczono Niemcy całą odpowiedzialnością za wywołanie pierwszej wojny. 26 pierwszych artykułów tego traktatu stanowi pakt Ligi Narodów. Francji została przyznana Alzacja i Lotaryngia, Belgii okręgi Eupen oraz Malmedy, Polsce Wielkopolska oraz Pomorze Gdańskie. Gdańsk natomiast przekształcony został w tzw. wolne miasto podlegające zarządowi Ligi Narodów. Zaś Kłajpeda przekazana została pod międzynarodowy zarząd (w roku 1923 zajęła ją Litwa). Okręg przemysłowy Saary został oddany pod administrację Lidze Narodów zaś po 15 latach o dalszym losie okręgu zadecydować miał plebiscyt. Francji przyznano na 15 lat kopalnie Saary, miało to być odszkodowaniem za zniszczenia jakich dokonali Niemcy we francuskich kopalniach podczas wojny. Natomiast na wielonarodowościowych terenach takich jak Górny Śląsk, Mazury, Warmia oraz Szlezwik - o państwowej przynależności zadecydować miały plebiscyty. Niemcy zostały zmuszone zrzec się swoich kolonialnych posiadłości, które rozdzielone zostały jako tzw. mandaty Ligi Narodów (utworzono mandatowe terytoria Ligi Narodów). Teren na zachodnim brzegu rzeki Ren oraz pas 50-cio kilometrowy na brzegu wschodnim na zawsze miały być zdemilitaryzowane. Obszar zaś położony na zachód od Renu okupowany miał być przez lat 15 przez alianckie wojska a następnie opuszczany stopniowo co 5 lat. Zależeć to miało od stopnia wywiązania się Niemców z warunków traktatowych. Czas tej okupacji mógł zostać skrócony albo wydłużony. Siły zbrojne Niemiec poważnie zostały ograniczone - wojska lądowe do 100 tysięcy zawodowych oficerów oraz żołnierzy, jedynie wyposażonych w lekką broń (tzw. Reichswehra). Niemcom zakazano utrzymywania floty podwodnej i lotnictwa, ograniczono nawodną marynarkę. Nad odpowiednim wykonaniem tychże postanowień czuwać miała Sojusznicza Komisja Kontroli. Niemcy również zapłacić miały odszkodowanie, to znaczy reparacje. Wysokość ich dopiero miała zostać ustalona (doszło do tego dopiero w roku 1921, kiedy ustalono wysokość tejże reparacji aż na 132 mld marek w złocie, co stanowiło 6,5 mld funtów szterlingów).

Równocześnie z wersalskim traktatem Polska, Rumunia, Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, Czechosłowacja oraz Grecja podpisać musiały traktaty dotyczące ochrony mniejszości narodowych. Był to tak zwany mały traktat wersalski.

Stosunek mocarstw:

• rozbieżność interesów Francji (zainteresowanej jak największym osłabieniem Niemiec i utworzeniem w miarę silnego państwa polskiego jako ważnego elementu w przyszłej polityce antybolszewickiej i antyniemieckiej) i Wielkiej Brytanii (zainteresowanej przede wszystkim przejęciem niemieckich kolonii, ale niechętnej zbytniemu osłabieniu samych Niemiec widząc w nich właśnie główny bastion obrony Europy przed zalewem komunistycznym, co w konsekwencji oznaczało dosyć sztywne stanowisko w sprawie polskiej np. zostawienie Śląska przy Niemczech)

• mimo chęci odegrania czołowej roli przez prezydenta USA Wilsona, głównego pomysłodawcy Ligi Narodów, Senat nie dopuścił do przystąpienia USA do tej organizacji i tym samym nie mogła ona odegrać roli jaką dla niej przewidziano, stając się w praktyce międzynarodową „przykrywką" interesów Francji i Wielkiej Brytanii (system mandatowy)

• niedopuszczenie do udziału w Lidze Narodów od samego początku istnienia tej organizacji (mającej być przecież podstawą pokojowego ładu w powojennym świecie) dwóch wielkich przegranych tzn. Rosji i Niemiec. Pogłębiało to ich niezadowolenie z postanowień „dyktatu wersalskiego", co w konsekwencji doprowadziło do ich współdziałania w kierunku rewizji jego postanowień i było jedną z przyczyn wybuchu II wojny światowej

2. Porównaj politykę Niemiec i ZSRR w latach 30-tych XX w.

Niemcy

Lata trzydzieste XX w. przyniosły gruntowne zmiany w polityce międzynarodowej, które w konsekwencji doprowadziły do wybuchu II wojny światowej. Zasadniczą zmianę na scenie międzynarodowej wywołało powstanie III Rzeszy. Przywódca III Rzeszy, A. Hitler otwarcie mówił o potrzebie uwolnienia Niemiec od "dyktatu wersalskiego". Ustalony traktatem wersalskim porządek europejski kwestionował także B. Mussolini. We Włoszech i Niemczech coraz większą popularność zyskiwały hasła rewanżu za poniesione klęski oraz hasła ekspansji.

O ile jednak Mussolini ograniczył się tylko do militarnego wzmacniania Włoch, o tyle Hitler nie tylko rozbudowywał niemieckie siły zbrojne, ale planował ekspansję w Europie. Szybko okazało się, że hasła i deklaracje przywódcy III Rzeszy nie są jedynie czczą demagogią, lecz planem, który Niemcy miały zamiar realizować. Hitler rozpoczął zatem od odbudowy uszczuplonej traktatem wersalskim niemieckiej siły zbrojnej. Był to już nie tylko słowny, ale faktyczny atak na postanowienia tego traktatu. Wprowadzono więc w państwie niemieckim powszechny obowiązek służby wojskowej. Niemcy odbudowały swoje lotnictwo wojskowe, czyniąc je jednocześnie bardziej nowoczesnym. Anglia w układzie morskim z 1935 r. zgodziła się na to, by Niemcy zbudowali własną flotę wojenną. W 1933 r. Niemcy wystąpiły z Ligi Narodów. Był to istotny sygnał, iż III Rzesza zmierza do rewizji traktatu wersalskiego. Potwierdziły to dobitnie wydarzenia następnych pięciu lat. Zgodnie z ustaleniami traktatu wersalskiego w 1935 r. przeprowadzono w Zagłębiu Saary plebiscyt, który miał przesądzić o przynależności tego obszaru. Zwycięstwo odnieśli zwolennicy przyłączenia Zagłębia do Niemiec. W 1936 r. armia niemiecka wkroczyła do Nadrenii, która stanowiła strefę zdemilitaryzowaną. Anglia i Francja, wbrew wcześniejszym obawom Hitlera, nie przeciwstawiły się Hitlerowi. Rządy tych państw zdobyły się jedynie na wysłanie not protestacyjnych. Taka bierna postawa mocarstw zachodnich rozzuchwaliła Hitlera i zachęciła go do kolejnych podbojów. Pasywną politykę Anglii i Francji określano mianem polityki "appeasementu" (uspokajania, łagodzenia).

Tymczasem ekspansję podjęły również Włochy. Jej celem nie była jednak Europa, lecz Etiopia, do której wojska włoskie wkroczyły w październiku 1935 r. Słaba Etiopia został podbita już wiosną 1936 r. Dla Mussoliniego miał to być początek budowy włoskiego imperium. Kiedy Liga Narodów nałożyła w związku z agresją na Etiopię sankcje gospodarcze na Włochy wystąpiły one z Ligi (1937 r.). Doszło wówczas do zbliżenia Włoch i Niemiec. Stosunki obu państw od jakiegoś czasu pozostawały napięte. Mussolini obawiał się przede wszystkim dążenia Niemiec do przyłączenia Austrii do III Rzeszy. Mussolini zdołał zapobiec już temu w 1934 r.

Ważne wydarzenia miały miejsce także na Dalekim Wschodzie. Swoje terytorium usiłowała poszerzyć Japonia, która w 1931 r. napadła na Chiny i pozbawiła je obszaru bogatej Mandżurii. Na jej miejsce stworzyła podległe sobie, marionetkowe Cesarstwo Mandżukuo. Do kolejnej japońskiej agresji na Chiny, po wielu prowokacjach, doszło w 1937 r. Rok później armia japońska usiłowała podbić Mongolię, ale została pokonana. Druga próba podjęta w 1939 r. zakończyła się klęską Japończyków i zwycięstwem Rosjan nad Chałchyn-Goł.

W latach 1936-1937 doszło do zbliżenia między trzema agresorami - Włochami, Niemcami i Japonią. Wszystkie trzy państwa nastawione były bowiem na ekspansję. W listopadzie 1936 r. zawarły ze sobą układ Niemcy i Japonia; rok później porozumiały się Niemcy i Włochy. Na podstawie tych porozumień ukształtował się trójstronny pakt, znany pod nazwą osi Berlin-Rzym-Tokio. Określano go także mianem paktu antykominternowskiego.

W tym samym czasie Hiszpanię ogarnęła wojna domowa. Toczyła się ona między frontem ludowym, grupującym demokratów, republikanów, socjalistów i komunistów a armią generała Franco wspieraną przez monarchistów, większość duchowieństwa, konserwatystów oraz partię faszystów hiszpańskich. Za gen. Franco opowiedziały się Niemcy i Włochy. Ich pomoc przesądziła o wyniku tej niezwykle krwawej wojny. W 1939 r. władzę w Hiszpanii przejęli faszyzujący frankiści.

Po nieudanej pierwszej próbie zajęcia Austrii Hitler uzyskał zgodę Mussoliniego na przyłączenie Austrii do III Rzeszy. W marcu 1938 r. wojska niemieckie weszły na terytorium Austrii, gdzie zostały owacyjnie powitane przez jej mieszkańców. Anschluss Austrii stał się faktem. Po załatwieniu sprawy z Austrią Hitler zwrócił się w stronę Czechosłowacji, gdzie zamieszkiwała zwarta społeczność niemiecka. Wśród tej mniejszości niemieckiej istniała lokalna partia nazistowska. Zajęcie Czechosłowacji wymagało jednak od Hitlera dłuższych dyplomatycznych przygotowań. Czechosłowacja była bowiem związana sojuszami z Francją i ZSSR. By stworzyć pretekst do aneksji tego kraju Niemcy czechosłowaccy uciekali się do prowokacji, by dać Europie do zrozumienia, że są prześladowani. Ani Anglia ani Francja nie zamierzały bronić Czechosłowacji na drodze zbrojnej. Dlatego wyraziły zgodę na zwołanie konferencji, na której miano by się naradzić nad rozwiązaniem problemu mniejszości niemieckiej w Czechosłowacji. Konferencja odbyła się w Monachium pod koniec września 1938 r. Podpisano traktat, który oddawał Niemcom rejon Sudetów. Później swoje roszczenia wobec Czechosłowacji wysunęły Węgry i otrzymały część Ukrainy Zakarpackiej. Konferencja monachijska otworzyła drogę do faktycznego rozbioru niepodległej Czechosłowacji przy haniebniej aprobacie jej sojuszników.

Niemcy nadal kontynuowały swą kampanię roszczeń. Niemiecki minister spraw zagranicznych, Joachim von Ribbentrop zaproponował Polsce włączenie Gdańska do Niemiec wraz z eksterytorialną linią kolejową i drogą, która połączyłaby Pomorze niemieckie i Prusy Wschodnie (tzw. korytarz) oraz wejście Polski do paktu antykominternowskiego. Propozycje niemieckie spotkały z odmową Polski. Niemcy powtarzali swe propozycje, dając Polsce do zrozumienia, że to nie są już tylko propozycje, ale raczej żądania. Miało to miejsce 9 stycznia 1939 r. i w marcu 1939 r. Stosunki polsko-niemieckie wyraźnie pogorszyły się na początku tego roku, a zwłaszcza po upadku państwa czechosłowackiego. Tymczasem Niemcy coraz bardziej okrążały Polskę, tworząc na Słowacji zależne od siebie satelickie państewko; władzę objęli tam faszyści pod wodzą księdza Józefa Tiso. Następnie Niemcy wymusiły na Litwie oddanie Kłajpedy.

Dopiero nasilająca się ekspansja Hitlera wpłynęła na postawę państw zachodnich. Było już jednak za późno. Zagrożona przez III Rzeszę Polska otrzymała gwarancje Anglii. Hitler wypowiedział wówczas Polsce układ o nieagresji. Również Francja dała swe gwarancje Polsce. Wojna była już jednak nieunikniona. Jeszcze w lipcu toczyły się w Moskwie rozmowy między Francją, Anglią i ZSSR, podczas których myślano jak zahamować ekspansję Hitlera. Jednak równolegle toczyły się tajne rozmowy między III Rzeszą a Moskwą. Stalin zdecydował, że korzystniej będzie dla ZSSR sprzymierzyć się z III Rzeszą. 23.VIII.1939 r. doszło do podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow. Tajne protokoły, które stanowiły jego integralną część rozgraniczały między ZSSR a III Rzeszę wpływy w Europie Środkowej i Wschodniej. Polska została otoczona przez agresorów, a na dostateczną pomoc państw zachodnich nie mogła liczyć. Hitler wyznaczył początek wojny na 26.VIII., ale ponieważ podjął jeszcze próbę neutralizacji Anglii wojnę odłożono o kilka dni. Wybuchła 1 września 1939 r.

ZSRR

Trudno jest podać dokładne daty rozpoczęcia i końca stalinizmu. Przyjmuje się, że w ZSRR był to okres od 1926r., kiedy to Stalin objął pełnię władzy w państwie po rozprawieniu się z opozycyjnymi konkurentami (m.in. Zinowiewem i Kamieniewem) do 1956r. Właśnie w 1956r. w Związku Radzieckim odbył się XX Zjazd Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR), na którym doszło do skrytykowania całej polityki prowadzonej przez towarzysza Stalina.

Władza Stalina byłą praktycznie niczym nieograniczona, a jego samego otoczono kultem. Stalin doprowadził do znacznej rozbudowy aparatu bezpieczeństwa (od 1934r. działało NKWD), który posługiwał się często zakazanymi w demokratycznym państwie środkami działania. NKWD uciekało się do przemocy fizycznej, tortur i psychicznej manipulacji. Ludobójstwo było wręcz cechą charakterystyczną dla Związku Radzieckiego w tamtych latach. W ten sposób eliminowano opozycję wewnątrzpartyjną, starych bolszewików, a także chłopów. Wyroki śmierci zapadały podczas pokazowych procesów, w których często oskarżano niewinnych ludzi, a dowody zbrodni były po prostu sfingowane.

Na początku lat 30-tych Stalin wprowadził politykę uprzemysłowienia kraju, która oznaczała, że cała gospodarka miała zostać podporządkowana przemysłowi ciężkiemu i zbrojeniowemu. Charakterystyczne dla całego systemu komunistycznego były kilkuletnie plany gospodarcze. Od 1928r. w ZSRR obowiązywały tzw. pięciolatki. U schyłku lat 20-tych doszło do kolektywizacji rolnictwa, a następnie zaczęto stosować prace przymusową, którą od 1930r. wykonywano w Gułagach. Powszechny był również wyścig w pracy, znany jako ruch stachanowski. Polegał on na tym, że robotnicy musieli wykonywać swoją pracę ponad przeciętną normę, ale niestety za taką samą pensję. W 1932r. ograniczono wolność poruszania się po obszarze kraju, a także utrudniono zmianę miejsca zamieszkania. Ograniczenia te były spowodowane wprowadzeniem tzw. wewnętrznych paszportów. To zaowocowało stworzeniem scentralizowanej administracji w Związku Radzieckim, która oparta była na rozbudowanej biurokracji. Oprócz ograniczeń w wewnętrznych podróżach, mieszkańcy ZSRR stracili również kontakt z mieszkańcami innych państw, gdyż granic były otwarte tylko dla wybranych.

Co ciekawe przez cały okres trwania stalinizmu władza zapewniała, że w ZSRR obywatele mają zapewnione prawa obywatelskie, które są respektowane. Także zasady demokracji były rzekomo przestrzegane. Formalną gwarancją realizacji powyższych praw miała być Konstytucja ZSRR z 1936r., która do 1956r. była określana oficjalnie mianem stalinowskiej. W treści tej ustawy zasadniczej znalazły się oczywiście zapisy przyznające obywatelom wolności obywatelskie, w tym wolność słowa ora zgromadzeń.

Stalinizm ukształtował się ostatecznie po okresie tzw. wielkiego terroru, który miał miejsce w latach 1936-39. W tym czasie Stalin przeprowadził wielkie czystki, w trakcie których zlikwidowano instytucje nie podlegające do tej pory dyktatorowi. Czystki dotknęły wojsko (podaje się, że rozstrzelano ok. 35 tys. oficerów , a w tym trzech marszałków), partię (śmierć poniosło ok. 70% członków KCWKP (b)) i policję polityczną, w której życia pozbawiono kierownictwo NKWD i szefów- Jagodę i Jeżowa.

Pomiędzy 1936 a 1938r. odbyły się trzy pokazowe procesy - procesy moskiewskie, w których oskarżonymi byli członkowie bolszewickiej partii. Zarzuty wobec nich były wręcz nieprawdopodobne. Pierwszy z procesów odbył się w sierpniu 1936r., a skazano wówczas Zinowiewa i Kamieniewa. Drugi proces miał miejsce w styczniu1937, a na ławie oskarżonych zasiadł Piatakow. Ostatni proces odbył się w marcu 1938r., a skazano w nim Rykowa, Bucharina Jagodę. Dzięki pozbyciu się wrogów politycznych do władzy doszło zupełnie nowe pokolenie, które nie zło rządów Lenina. Wśród nich był Chruszczow, Breżniew, Susłow i Gromyko.

Jeżeli chodzi o kwestie zagraniczne, to Stalin dążył do rozszerzenia granic Związku i rozprzestrzeniania się jego wpływu na świecie. Co prawda po rewolucji bolszewickiej władze Związku zapowiedziały, że nie będą wikłać się w politykę prowadzoną przez państwa, które zwarły traktat wersalski, to w latach 30-tych odnotowano wzrost aktywności Stalina na arenie międzynarodowej. Po pierwsze w 1934r. ZSRR przystąpił do Ligii Narodów, a po drugi podpisał pakty o nieagresji z wieloma państwami (z Polską w 1932r.). Stalin chciał również zawrzeć sojusz z III Rzeszą i Hitlerem. W sierpniu 1939r. ZSRR i Niemcy zawarły pakt o nieagresji, do którego dołączony był również tajny protokół zawierający podział między oba kraje Europy Środkowo - Wschodniej. To właśnie na jego podstawie do terytorium ZSRR włączono wsch. obszary Polski, Litwę, Łotwę i Estonię, północną Bukowinę i część Besarabii. Po zakończeniu II wojny światowej zgodnie z postanowieniami konferencji jałtańskiej Związek Radziecki otrzymał wpływy w wielu wschodnioeuropejskich krajach (m.in. Polsce, Czechosłowacji i NRD). Stalin dążył podporządkowania sobie kolejnych krajów. Poparł m.in. komunistów w wojnie domowej, która miała miejsce w Grecji (1846-49r.) oraz w Korei (1950-53r.). Stalin otwarcie mówił o antysemityzmie, co znalazło przejaw w sprawie dotyczącej lekarzy kremlowskich i syjonistów, których oskarżono o zamiar otrucia wielkiego wodza. Również w partii ponownie przeprowadzono czystki, a wielu członków zostało rozstrzelanych.

3. Przedstaw przebieg działań wojennych na froncie niemiecko-sowieckim w 1941-1945. 

Przyczyny ataku Niemiec na ZSRR.

Atak hitlerowskich Niemiec na ZSRR w dniu 22 czerwca 1941 roku był jednym z najważniejszych przełomowych momentów w czasie II wojny światowej. Była to realizacja „Planu Barbarossa”, który zakładał szybkie pokonanie ZSRR. Atak na tak olbrzymie państwo, które formalnie pozostawało sojusznikiem Niemiec (pakt Ribbentrop-Mołotow) był realizacją koncepcji Tysiącletniej Rzeszy połączoną  z ekspansją na Wschód. Ponadto Adolf Hitler był przekonany o wielkiej słabości państwa radzieckiego, które oparte było na terrorze (niestabilność) oraz zaangażowane w wojnę z Finlandia w latach 1939-1940. Józef Stalin ponoć miał informacje o uderzenie. Podał je brytyjski wywiad, jednak nie zrobił nic aby temu zapobiec. Pierwszy oficjalny komunikat w tej sprawie wydał kilka dni po ataku - 4 lipca 1941 roku. 22 czerwca 1941 roku na państwo radzieckie uderzyły trzy armie niemieckie: na Leningrad (dzisiejszy Petersburg) uderzyła grupa północna pod dowództwem gen. Wilhelam von Leeba, na Moskwę grupa środek pod dowództwem gen. Fedora von Bocka, a na Ukrainę grupa południowa pod dowództwem gen. Gerda von Rundstedta. 

Charakter wojny.

W wojnie niemiecko-radzieckiej wyróżnia się dwie podstawowe fazy. Pierwsza faza obejmuje lata 1941-1942. Charakteryzowała się ona zdecydowaną przewagą strategiczna armii niemieckiej. Faza druga obejmowała lata 1943-1945. W trakcie jej trwania nastąpiło przejęcie inicjatywy przez Armię Czerwoną i rozpoczął się jej marsz na Zachód. Finałem całej akcji było zdobycie Berlina - stolicy III Rzeszy.

Najważniejsze wydarzenia w wojnie niemiecko-radzieckiej w latach 1941-1942.

1. Zwycięstwo wojsk niemieckich w wojnie granicznej. Niemcom udało się opanować tereny zamieszkałe ogółem przez ponad 40% ludności ZSRR. Do niewoli wzięto około 3 miliona żołnierzy radzieckich.

2. W ramach operacji „Tajfun” Niemcy podeszli na przedpola Moskwy - grudzień 1941 roku. Kontrofensywa Armii Czerwonej (dowództwo gen. Grigorij Żukow) zakończyła się powstrzymaniem ataku niemieckiego.

3. 30 stycznia 1942 roku nastąpiła pierwsza klęska Niemiec w II wojnie światowej o znaczeniu strategicznym. W trwającej od 30 września 1941 roku bitwie pod Moskwą wojska radzieckie zadały dotkliwy cios Wehrmachtowi. Tym samym załamał się plan wojny błyskawicznej (Blitzkrieg).

4. 900-dniowe oblężenie Leningradu, które mimo olbrzymiego głodu i braku pomoc zewnętrznej nie poddało się.

5. Ofensywa niemiecka na linii Kursk-Charków w czerwcu 1942 roku. Armia dowodzona przez gen. Fridericha von Paulusa podeszła pod Stalingrad (dzisiejszy Wołgograd).

Najważniejsze wydarzenia w wojnie niemiecko-radzieckiej w latach 1943-1945.

1. 2 lutego 1943 roku skapitulowała armia niemiecka dowodzona przez gen. F. Von Paulusa pod Stalingradem. Do niewoli radzieckiej dostało się wówczas około 91 tysięcy żołnierzy.

2. W lipcu 1943 roku rozegrała się największa bitwa pancerna II wojny światowej w Łuku Kurski. Niemców zepchnięto o 300 kilometrów. Ponadto Armia Czerwona wyzwoliła Charków i Kijów.

3. 22 czerwca 1944 roku doszło do letniej ofensywy wojsk radzieckich. W jej wyniku udało się zająć Białoruś, Litwę, część Prus Wschodnich, gdzie w walka zasłynął Konstantyn Rokossowski, późniejszy marszałek polski.

4. 12 stycznia 1945 roku miał miejsce początek zimowo-wiosennej ofensywy Armii Czerwonej. 17 stycznia 1945 roku została wyzwolono Warszawa.

5. 8-9 maja nastąpiła bezwarunkowa kapitulacja III Rzeszy (30 kwietnia w okrążonym Berlinie A. Hitler popełnił samobójstwo. 2 maja hitlerowski garnizon Berlina złożył broń. 9 maja w Berlinie podpisany został akt bezwarunkowej kapitulacji hitlerowskich Niemiec. Tym samym nastąpiło zakończenie II wojny światowej w Europie. 

Znaczenie wojny na Wschodzie.

Wojna na froncie wschodnim miała olbrzymie znaczenie na przebieg całej wojny i w dużym stopniu zadecydowała o jej przebiegu. Walki na tym froncie zaangażowały wiele niemieckich sił zbrojnych, w tym lotnictwo i wojska pancerne. Ponadto olbrzymie zaangażowanie się Niemiec na Wschodzie umożliwiło zwycięstwo aliantów w Afryce Południowej, Włoszech oraz na utworzenie II frontu w Normandii. Z drugiej strony zaangażowanie się i liczne zwycięstwa Armii Czerwonej pozwoliły jej na zajęcie szeregu państw Europy Środkowo-Wschodniej, z których uczyniono radziecką strefę wpływów - wpływów komunistycznych.

4. Omów przebieg II wojny światowej na Pacyfiku.

7 grudnia 1941 roku w niedzielę wojska japońskie zaatakowały bazę amerykańskiej marynarki wojennej Pearl Harbor na Hawajach i uderzyły na Filipiny, co rozpoczęło wojnę między Japonią i Stanami Zjednoczonymi. Sojusznicy Japonii - Niemcy i Włochy wypowiedzieli z kolei wojnę Amerykanom. W ten sposób ukształtował się ostateczny układ sił między Wielką Koalicją a państwami Osi. Plan operacji uderzenia na Pearl Harbor opracował sztab dowodzony przez admirała Isoroku Yamamoto. Nie przewidywał on formalnego wypowiedzenia wojny tylko nagły atak na jednostki amerykańskie. Hasło do rozpoczęcia ataku brzmiało "Tora, Tora, Tora", co w języku japońskim oznaczało "Tygrys". Japończycy dysponowali 6 lotniskowcami, 2 pancernikami, 3 krążownikami oraz niszczycielami, okrętami podwodnymi i zbiornikowcami. Na bazę Pearl Harbor skierowano około 360 samolotów. W amerykańskiej bazie znajdowało się w tym czasie 8 pancerników, 8 krążowników, 30 niszczycieli, 4 okręty podwodne oraz inne jednostki wojskowe, w tym 387 samolotów. Brakowało w porcie dwóch amerykańskich lotniskowców (USS Lexington i USS Enterprise) bazowanych w porcie, czyli najbardziej wartościowych okrętów floty, które były głównym celem japońskiego ataku. Siłami amerykańskimi na Pacyfiku dowodził admirał H. E. Kimmel. Atak japoński prowadzony był kilkoma etapami. Pierwsze uderzenie na bazę miało miejsce o godzinie ósmej rano, natomiast drugi atak był nieco później, ale przed dziesiątą rano cały plan ataku japońskiego został osiągnięty i akcję zakończono. Amerykanie ponieśli duże straty: 7 pancerników, które zostały zatopione lub poważnie uszkodzone, stracili około 188 samolotów oraz 11 innych jednostek. Wśród zabitych i ciężko rannych było około 3, 6 tysiąca osób. Strona japońska straciła 29 samolotów, kilka łodzi podwodnych, a straty w ludziach były nieporównywalnie mniejsze (50 osób). Atak przeprowadzony z zupełnego zaskoczenia doprowadził do zwycięstwa wojsk japońskich. Amerykanie popełnili wiele błędów taktycznych i nie przestrzegali obowiązkowych wymogów bezpieczeństwa. Brakowało rozpoznania radiolokacyjnego i sieci posterunków obserwacyjnych. W momencie ataku japońskiego żaden okręt amerykański nie miał sieci przeciwtorpedowych, a działa przeciwlotnicze nie nadawały się do użycia. Amerykanie nie potrafili jednak wykorzystać faktu, że jeszcze rok przed uderzeniem na Pearl Harbor udało im się złamać słynny "purpurowy kod", którym posługiwali się Japończycy. Atak na bazę marynarki wojennej zaskoczył Amerykanów, ich flota na Pacyfiku została sparaliżowana, a Japończycy przejęli inicjatywę strategiczną na Oceanie Spokojnym przez ponad pół roku. Zajęli Filipiny, Indie Holenderskie, Hongkong, Birmę, Aleuty i tereny Melanezji oraz Mikronezji, tym samym osiągnęli panowanie nad olbrzymim obszarem od Zatoki Bengalskiej do Australii. Przełom w wojnie na Pacyfiku nastąpił po stoczonej między 3 i 5 czerwca 1942 roku wielkiej powietrzno - morskiej bitwie o Midway, co zahamowało japońską ekspansję. Amerykanie zadali Japończykom tak duże straty, że przemysł japoński nie był w stanie ich nadrobić. Zakończył się okres przewagi Japonii, a inicjatywę przejęli Amerykanie, którzy przeszli do ofensywy. Między 7 sierpnia 1942 a 8 lutym 1943 roku toczyły się walki o Guadalcanal. Od tego okresu Japończycy zaczynają tracić poprzednie terytorialne zdobycze na Pacyfiku. Klęski te osłabiły i zahamowały podboje Japonii. W 1943 roku Stany Zjednoczone odzyskały archipelag Wysp Salomona, Nową Gwineę oraz Wyspy Gilberta. Początkiem lutego 1944 roku wylądowali na Archipelagu Marschalla, a następnie na Marianach. Bitwa na Morzu Filipińskim w czerwcu 1944 roku zakończyła się zwycięstwem Amerykanów. Po zajęciu wyspy Guam uderzenie amerykańskie zostało skierowane na wyspę Leyte na Filipinach, gdzie między 23 a 26 października 1944 roku doszło do wielkiej bitwy morskiej, w której po raz pierwszy Japończycy użyli samobójczych oddziałów lotniczych (kamikaze). Cesarska marynarka Japonii została rozbita, co przypieczętowało losy floty japońskiej. W sierpniu 1945 roku zakończono aliancką ofensywę w Birmie. Od lutego do końca kwietnia toczyły się walki o wyspy Iwo - jima oraz Okinawę. Wielkie operacje wojskowo - desantowe Amerykanów na te obszary zakończyły się sukcesem. Ważnym punktem zwrotnym w dziejach świata było zrzucenie 6 sierpnia 1945 roku przez lotnictwo amerykańskie pierwszej bomby atomowej na Hiroszimę, a w trzy dni później na Nagasaki. Przeciwko Japonii wystąpił także Związek Radziecki, którego wojska rozbiły w Mandżurii armię kwantuńską, zdobywając całą Mandżurię, Sachalin, Wyspy Kurylskie i Koreę Północną. Zwolennikiem zakończenia wojny był przede wszystkim cesarz Japonii, który w orędziu wygłoszonym 15 sierpnia 1945 roku nawoływał do zaprzestania dalszych działań wojennych. Akt kapitulacji Cesarstwa Japonii został podpisany 2 września 1945 roku na pokładzie okrętu Missouri zakotwiczonego w Zatoce Tokijskiej.

5. Przedstaw militarną i polityczną rolę USA podczas II wojny światowej.

W latach 20 i 30 stopniowo zaostrzały się stosunki, byłych sojuszników z okresu I wojny światowej tj. USA i Japonii. Głównymi kwestiami spornymi obu państw, była polityka tych krajów na Dalekim Wschodzie oraz stosunek Amerykanów do imigracji japońskiej. Największa eskalacja napięcia nastąpiła w drugiej połowie lat 30, po japońskiej agresji na Mandżurię w 1931 i zaatakowaniu Chin w 1937. Wtedy to prezydent Roosevelt wezwał do izolacji cesarstwa na arenie międzynarodowej. Następnym etapem konfliktu, który już bezpośrednio doprowadził do wojny, było wkroczenie wojsk japońskich do kolonii francuskich, po kapitulacji tego państwa w sierpniu 1940 r. Zaraz potem Japonia podpisała akt z Niemcami i Włochami co doprowadziło do zmiany układu sil w Azji i na całym świecie. USA wprowadziło sankcje ekonomiczne na cesarstwo Japonii. Próbowano jeszcze doprowadzić do pokojowego rozwiązania kwestii spornych, jednak, gdy premierem Japonii został gen. Hideki Joto, który zdecydował o akcji zbrojnej w Azji Pld.-Wsch. i na Hawajach, szansa ta zmalała, a właściwie stała się niemożliwa. W listopadzie 1941 amerykanie przedstawili ostatni program pokojowy, który przewidywał wycofanie wojsk cesarskich z płd. Indochin i podjecie rozmów z Chinami. 7 grudnia ambasadorzy Japonii poinformowali o odrzuceniu tego planu, co zbiegło się z atakiem tego państwa na port Pearl Harbor. Następnego dnia prezydent Roosevelt, ogłosił stan wojny z Japonia, 11 grudnia z kolei Niemcy i Włochy wypowiedziały wojnę Stanom Zjednoczonym.

Przystępując do wojny z państwami Osi Stany Zjednoczone, podobnie jak w roku 1917, po okresie neutralności stały się stroną konfliktu. Czas, który upłynął od wybuchu wojny w Europie był wystarczająco długi, aby USA mogło przestawić swoja gospodarkę na tory produkcji wojennej. Prawdziwym fenomenem była szybka mobilizacja sił i środków dla potrzeb wojny. Bardzo pomocne okazały się dla gospodarki i administracji doświadczenia I wojny światowej. Stworzono miedzy innymi Rade do spraw Produkcji Wojennej. Produkcja zbrojeniowa rosła bardzo szybko, bowiem 1942 wyniosła trzykrotnie więcej niż w latach poprzednich. Znaczne zwiększenie wydajności zostało tez osiągnięte poprzez porozumienie świata pracy ze światem kapitału, oraz przez decyzje największych central związkowych o dobrowolnym wstrzymaniu się od strajków. Odstępstwa od tego były niezwykle rzadkie. Boom gospodarczy, doprowadził do zlikwidowania bezrobocia, wzrosła tez liczba zatrudnionych w sektorach cywilnych. Większą role na rynku pracy zaczęły odgrywać kobiety, których liczba zatrudnionych w 1941 wynosiła 15 mln., a w 1945 20 mln., co stanowiło 50% zatrudnionych w sektorach cywilnych. Oprócz wzrostu zatrudnienia na wzrost produkcji, miało wpływ zwiększenia czasu pracy z 40 godz. tygodniowo w 1941 do 50, a nawet czasami 60 godzin w latach następnych.

Potencjał militarny powiększano oprócz wzrostu produkcji, poprzez akcje mające na celu zaoszczędzenie surowców. Czyniły to rządowe agendy propagandowe zachęcające ludzi do wstrzemięźliwości w zakupach. Ponadto administracja próbowała ograniczyć wzrost kosztów utrzymania. Wprowadzono ustawę o nadzwyczajnej kontroli cen i powołano Biuro Zarządzania Cenami. Celem jego było niedopuszczenie do wzrostu inflacji. Nowością w dziejach USA, było objecie reglamentacja niektórych towarów, takich jak żywność i paliwa. Rodziny otrzymywały cały bloczek kartek na różne produkty.

Zaraz po rozpoczęciu wojny, społeczeństwo jak i wojskowi obawiali się inwazji japońskiej od strony zachodniego wybrzeża. Potęgowały to plotki o pojawiających u wybrzeży Kalifornii japońskich okrętach podwodnych. Niechęć swoja skierowano do imigrantów japońskiego pochodzenia, którzy mieli by wspierać działaniami dywersyjnymi armie cesarska. W 1942 podjęto decyzje o wysiedleniu ich z miejsc zamieszkania i umieszczeniu w 10 obozach koncentracyjnych w głębi kraju. Akcja objęła 110 tys. osób. Uważa się ja po dzień dzisiejszy za największy przykład łamania praw człowieka w historii tego kraju.

O wysiłku mobilizacyjnym świadczy to, ze w okresie wojny powalano pod bron ok. 16,3 mln ludzi, z czego w służbie czynnej w momencie zakończenia wojny było ok. 12,1 mln. Jednak w roku 1944, siły zbrojne liczyły już ok. 10 mln. ludzi, z czego bezpośrednio w walkach brało udział ok. 2,5 mln. Reszta odbywała ok. 10 miesięczne szkolenia, po których zakończeniu szło się dopiero na front.

Od początku gdy Stany Zjednoczone przystąpiły do wojny, zostały zmuszone do prowadzenia działań zbrojnych na Pacyfiku oraz w Europie. Administracja Roosevelta, związana traktatami sojuszniczymi z okresu neutralności była za skupieniem większych sił w Europie. Jednak zdawano sobie sprawę z odbioru społecznego obu konfliktów, gdzie jeden był walka z agresorem i w bezpośredniej obronie własnych interesów, a drugi traktowano jako misje wyzwolicielska US Army w Europie. Dowództwo amerykańskie uważało, że wyzwalanie Europy należy rozpocząć o strony Wysp Brytyjskich, jednak w 1942 siły stacjonujące w na wyspach nie były gotowe do desantu, na silnie broniony kontynent. Roosevelt przystał na propozycje Churchilla, aby najpierw wyprzeć Niemców i Włochów z Afryki płn. i basenu Morza Śródziemnego. W akcji tej miały wziąć udział wojska sprzymierzone z dużym udziałem amerykanów.

Najpierw podjęto dyplomatyczna misje gen, Clarka, który podjął rozmowy z dowódcami francuskich sił zbrojnych w Afryce na temat ich przejścia na stronę aliantów. Lądowanie rozpoczęto w listopadzie 42 r., po przejściu Francuzów na stronę sprzymierzonych podjęto operacje, która po długich walkach pod dowództwem gen. Eisenhowera doprowadziła do pokonania niemieckiego Africa Corps w maju 1943 r. Udział w tej operacji wzięło ok. 80 tys. żołnierzy USA, pokazało to jeszcze braki w wyszkoleniu i niedoskonałości w dowodzeniu armia. Następnym punktem uderzenia stała się Sycylia, z której otwierała się już droga do inwazji na półwysep apeniński. Decyzje o tym podjęto na konferencji w Casablance oraz także o rozpoczęciu strategicznych bombardowań Niemiec, a jako cel wojny postawiono bezwarunkowa kapitulacje III Rzeszy.

Po ciężkich walkach z dwiema dywizjami niemieckimi i armią włoską opanowano Sycylie. Morale w armii Mussoliniego, było na tyle niskie, ze został on zmuszony do podanie się do dymisji. Nowy rząd z Pietro Badoglio na czele dążył do wycofania się Włoch z wojny. Ogłoszono to 8 wrzrsnia1943 r. piec dni po lądowaniu aliantów na południu kraju. Nie oznaczało to końca działań zbrojnych w tym państwie, gdyż Niemcy wzmocniły znacznie swoje siły we Włoszech, które liczyły ok. 450 tys. żołnierzy. Przeciwko nim alianci rzucili 550 tys. armie amerykańska i 360 tys. armie brytyjska. Dowództwo sprawował jak wcześniej gen. Eisenhower. Armia posuwała się wolno napotykając na silny opór. W końcu 43 r. amerykanie zdobyli Neapol. Ofensywa z końca stycznia 44 r. doprowadziła do pokonania Niemców i zdobycia Rzymu 4 czerwca oraz Florencji 4 sierpnia. Następnie linia frontu zatrzymała się i walki zostały zakończone dopiero 2 maja 1945r. po kapitulacji wojsk niemieckich w tym kraju.

Już w 1942 alianci rozpoczęli przygotowania do największego w dziejach świata desantu, który początkowo miał nastąpić wiosna 1943 r. jednak jego przygotowanie okazało się na tyle skomplikowane, iż na konferencji w Teheranie przełożono je na maj1944. Ustalono użycie czterech armii w tym 1 i 3 amerykańskiej 2 angielskiej i 1 kanadyjskiej. Przewidziano użycie ponad 10 tys samolotów i 6000 okrętów różnych klas. Przeciwko sobie mieli alianci 60 dywizji niemieckich rozlokowanych od Holandii po płd. Francje. Na ladzie niewielka przewagę miały wojska niemieckie, lecz znacznie ustępowały sprzymierzonym w powietrzu i na wodzie. 6 czerwca rozpoczęto operacje Overlord. Przełamując przy dużych stratach opór niemiecki w Normandii. 1 I 3 armia amerykańska oswobodziła Bretanię na przełomie sierpnia i września. Wtedy tez do walki rzucono również 7 armie amerykańska, która oswobodziła Cannes i Marsylie. Pod koniec listopada front, na którym walczyły armie amerykańskie ustabilizował się w Ardenach, skąd w połowie grudnia wyszło niemieckie kontruderzenie. Zadało one spore straty aliantom i znacznie opóźniło marsz w głąb III Rzeszy. Los Niemiec był już jednak przesadzony.

Ofensywa w lutym 1945 r. doprowadziła do wkroczenia aliantów na terytorium Hitlera. Tam zamknięto w wielkim kotle w Zagłębiu Ruhry ponad 300 tys. armie niemiecka, która dostała się do niewoli. Następnie posuwano się w kierunku Łaby, gdzie 25 kwietnia pod Torgau doszło do spotkania z Armia Czerwona. Podpisanie kapitulacji przez III Rzeszę oznaczało dla amerykanów koniec wojny w Europie, ale nie koniec działań wojennych gdyż pozostała sprawa pokonania, głównego wroga USA Japonii.

Japoński atak na Pearl Harbor rozpoczął wojnę z miedzy tym krajem, a USA. Do pierwszych poważnych starć doszło na Filipinach, gdzie po półrocznych starciach Amerykanie zmuszeni byli wycofać się z archipelagu. Pierwszy poważny sukces odniosły Stany Zjednoczone w bitwie powietrzno-morskiej na Morzu Koralowym w maju 1942 r. Kolejne ważne starcie stoczono o Wyspy Midway, gdzie Japończycy po stracie polowy lotniskowców, musieli się wycofać. Uważa się to za punkt zwrotny w wojnie na Pacyfiku, od tej pory inicjatywa przeszła w ręce Amerykanów. Armia Stanów Zjednoczonych przeszła do kontrofensywy zmierzającej do odbicia wysp, z których Japończycy kontrolowali szlaki komunikacyjne w rejonie Australii. Najcięższe walki stoczono o Wyspę Salomona, a także ogromna ilość potyczek na morzu i w powietrzu, po których w lutym 1943 armia cesarska musiała wycofać się z wyspy Guadalcanal. Od tej pory USA zaczęło realizować strategie, mająca na celu okrążenie Japonii poprzez zajmowanie strategicznych punktów na oceanie. Odbito kolejno Wyspy Gilberta, Marshalla i archipelag Salomona. Cały rok 44 upłynął na ciężkich walkach w rejonie Filipin. 23 lutego 1945 r. Zdobyto stolice Manile. Pozostał już tylko bezpośredni atak na cesarstwo. Aby zdobyć dobry strategiczny punkt do nalotów na Okinawe, stoczono dramatyczne walki o wyspę

Iwo Dzime, po której zdobyciu przygotowywano plan inwazji na Okinawe. Zaciekłość i determinacja Japończyków, pozbawionych już floty i regularnego lotnictwa uniemożliwiała inwazje na wyspę. Spustoszenie wśród okrętów amerykańskich siały samoloty "kamikaze". Przypuszczalnie wojna na Pacyfiku trwała by jeszcze długo, jednak udana próba z bomba atomowa przyśpieszyła ja radykalnie. Po odrzuceniu przez Japonie propozycji poddania się, prezydent Truman podjął niezwykle trudna decyzje o zrzuceniu bomby atomowej. 6 sierpnia pierwsza spadla na Hieroszime, 3 dni później druga na Nagasaki. Skutki okazały się tragiczne, natychmiast przystąpiono do rokowań pokojowych i 2 września Japonia podpisała na pokładzie pancernika "Missouri" kapitulacje. Kończyło to definitywnie II wojnę światowa.

Pozostał do ustalenia nowy porządek na świecie, a także decyzja o losie pokonanych. Zastanawiano się nad tym jeszcze podczas działań wojennych na kolejnych konferencjach. Już Casablance w styczniu 1943 zdecydowano o likwidacji III Rzeszy i panującego w niej ustroju. W Teheranie Roosevelt zaproponował podział Rzeszy na 5 niezależnych państw, nie spotkało się to z przychylnością innych mocarstw. W Jałcie natomiast zdecydowano o podziale Niemiec na strefy okupacyjne przyznając jedna z nich Francji przy zdecydowanym sprzeciwie USA. W Poczdamie na przełomie lipca i sierpnia 1945 r. nie zmieniono wcześniejszych ustaleń dotyczących stref, natomiast zdecydowano o denazyfikacji i decentralizacji niemieckiego aparatu władzy. Polowa reparacji niemieckich, czyli ok. 20 mld. dolarów przyznano ZSRR.

Udział Stanów Zjednoczonych w II wojnie nie traktowano jako walkę o własne cele i chęć powiększenia swojego terytorium. Tak przynajmniej uważali sami Amerykanie. W 1945 r. mogli powrócić do swojej polityki wewnętrznej. Pierwszymi poważnymi decyzjami prezydenta Trumana była demobilizacja ogromnej armii, co uczyniono poprzez wyprzedaż za bezcen nagromadzonego sprzętu. Szybko okazało się, ze była to decyzja pochopna, gdyż narastał konflikt dyplomatyczny z ZSRR, które na skutek manipulacji fałszowało wybory w krajach sobie podległych i obsadzało u władzy komunistów. Europa została podzielona tzw. "żelazną kurtyną". Miedzy podzielonymi krajami została uniemożliwiona 0 jakakolwiek współpraca gospodarcza, kulturalna czy turystyczna. Dyplomacje amerykańska niepokoiły także próby rozszerzenia wpływów ZSRR poprzez działalność partii komunistycznych zmierzających do przejęcia władzy w innych państwach. Stalin sprzeciwił się tez międzynarodowej kontroli ONZ nad bronią nuklearną. USA musiało zmienić swoja politykę wobec Związku Radzieckiego z tzw. "łagodzenia" na "powstrzymywanie".

Sformułowano przy tym tzw. "doktrynę, Trumana”, która miała polegać na wywołaniu sprzeciwu wobec polityki Stalina wśród państw europejskich. Stany Zjednoczone postanowiły udzielić tym krajom duża pomoc gospodarcza.

Głównym organizatorem tego planu był George Marshall, od którego imienia na nazwano to "planem Marshalla". Zakładał on doprowadzenie do wspólnej odbudowy gospodarki, co miało być gwarantem równowagi i pokoju. Mimo iż akcja objęto ZSRR i kraje mu podlegle, to Moskwa odrzuciła jakakolwiek pomoc. Plan wszedł w życie w 1948 i pomógł w ustabilizowaniu gospodarki krajów Europy zachodniej.

Stale zagrożenie ze strony ZSRR, zmusiło wojskowych zachodnich do opracowania wspólnej koncepcji obronnej. W tym celu podpisano w 1949 układ polityczno-wojskowy tzw. "pakt północno-atlantycki"-NATO. Głównymi jego członkami były Stany Zjednoczone, Kanada i Wielka Brytania. USA zobowiązywało się do czynnej obrony Europy Zachodniej w wypadku agresji ZSRR. Naczelnym dowódcą wojsk NATO został wsławiony gen. Dwight Eisenhower. Odpowiedzią na ten akt było stworzenie przez państwa bloku wschodniego Układu Warszawskiego, co doprowadziło do długoletniej tzw. "zimnej wojny".

6. Wielka Trójka wobec perspektywy zbudowania powojennego ładu światowego.

W dniach 18 do 20 października 1943 roku odbyła się w Moskwie konferencja z udziałem ministrów spraw zagranicznych trzech mocarstw Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR. Obrady miały na celu między innymi przygotowanie spotkania na szczycie Churchilla, Roosevelta i Stalina i wstępne rozpatrzenie najważniejszych problemów związanych z toczącą się wojną. Nieśmiałe sugestie brytyjskiego ministra Edena o potrzebie przywrócenia stosunków polsko-radzieckich i uznania Armii Krajowej jako armii sojuszniczej zostały przez Mołotowa całkowicie zignorowane. Wkrótce uzgodniono, że sprawy polskie rozstrzygnięte zostaną, ponad głowami Polaków, przez Wielką Trójkę. Jako miejsce spotkania wyznaczono Teheran, stolicę Persji, a więc miejsce położone w bezpośrednim sąsiedztwie granicy ZSRR. Protesty członków polskiego rządu, którzy domagali się udziału swego przedstawiciele na konferencji przy omawianiu kwestii związanych z Polską, nie przyniosło rezultatu. Ponieważ obrady w Teheranie miały być otoczone najściślejszą tajemnicą, zachodziła uzasadniona obawa, że ewentualne ustalenia w sprawie polskiej nie zostaną ujawnione.

Konferencja w Teheranie odbyła się w dniach od 28 listopada do 1 grudnia 1943 r. Zasadniczym jej tematem było uzgodnienie współdziałania w dalszym prowadzeniu wojny. Churchill próbował raz jeszcze przeforsować swoją koncepcję uderzenia przez Bałkany w kierunku północnym i nadania większego znaczenia frontowi włoskiemu. Wobec stanowczych sprzeciwów Stalina i całkowicie mu uległego Roosevelta przyjęto ostatecznie plan zaatakowania Niemiec od strony Francji, z wybrzeży Normandii. Uzgodniono też, że działania te rozpoczęte zostaną w maju roku następnego. Sprawa polska stanęła na konferencji już pierwszego dnia jej trwania. Ignorując całkowicie żądania polskiego rządu, Churchill i Roosevelt przychylili się do sugestii Stalina przesunięcia Polski na zachód i oparcia jej granicy wschodniej w zasadzie na linii uzgodnionej jako linia demarkacyjna przez Mołotowa i Ribbentropa w przededniu agresji 1939 r. Za to zachodnia granica miała sięgać Odry i Nysy, z szerszym niż przed wojną dostępem do Morza Bałtyckiego, z włączeniem do Polski Szczecina i Gdańska.

W Teheranie po raz pierwszy, chociaż w sposób jeszcze nie zupełnie konkretny, podzielono powojenną Europę na strefy wpływów. Pozostawiając Stalinowi wolną rękę w Polsce, Rumunii, Bułgarii, na Węgrzech i w państwach bałtyckich, ignorowano w ten sposób prawo tych państw do suwerenności. Oddano w ręce Stalina połowę Prus Wschodnich i poczyniono obietnice przyznania japońskich Wysp Kurylskich, także częściowych wpływów Moskwy w Austrii i Jugosławii. Była to cena za radziecką obietnicę włączenia się do wojny przeciwko Japonii natychmiast po ostatecznym zwycięstwie nad Trzecią Rzeszą. Decyzje te miały charakter ustnych uzgodnień i na wniosek prezydenta Roosevelta miały pozostać tajemnicą ustanawiających je stron.

Chociaż po zakończeniu konferencji z szeregu wypowiedzi zachodnich polityków polscy przywódcy mogli się zorientować, że sprawy ich ojczyzny nie zostały w Teheranie załatwione pomyślnie, to jednak nadal w najgorszych przypuszczeniach nie podejrzewano, że dokonał się właśnie pierwszy etap transakcji sprzedania Polski przez jej oficjalnych sprzymierzeńców.

Radziecka ofensywa zatrzymana ze względów politycznych w związku z wybuchem powstania warszawskiego ruszyła ponownie, z ogromnym impetem, w początkach stycznia 1945 r. Natarcie 1 frontu białoruskiego, w ramach, którego walczyła także 1 Armia WP pod dowództwem gen. Michała Roli- Żymierskiego, który zastąpił usuniętego gen. Berlinga, przyniosło 17 stycznia zdobycie zgliszcz Warszawy. W tym, czasie 1 front ukraiński w szybkim tempie posuwał się w kierunku Wrocławia. Wyparto Niemców z Częstochowy, 18 stycznia Rosjanie zdobyli Kraków i w ciągu kilku dni wojska tego frontu dotarły do Odry.

Wspomniane efektowne sukcesy Armii Czerwonej, uzyskane ogromnym wysiłkiem i okupione wielkimi stratami, miały być politycznie wykorzystane podczas kolejnego spotkania Wielkiej Trójki, które nastąpić miało w początkach lutego 1945 r. Stalin chciał w czasie planowanych rozmów mieć możliwie najmocniejszą pozycję przetargową. Wprawdzie wstępne uzgodnienia, całkowicie po jego myśli, zostały dokonane już w Teheranie, ale okazane przez USA i Wielka Brytanie w grudniu roku niezadowolenie z powodu zbytniego pośpiechu w utworzeniu komunistycznego Rządu Tymczasowego w Polsce zmuszały go do wykazania się na zbliżającej się konferencji możliwie najbardziej przekonującymi sukcesami militarnymi. Gdy Roosevelta i Churchill stawili się w Jałcie, na Krymie, Armia Czerwona okupowała już Finlandię, państwa bałtyckie, niemal całą Polskę, Rumunię, Bułgarię, znaczną część Węgier, Czechosłowacji i Jugosławii.

Konferencja rozpoczęła się 4 lutego 1945 r. Wiele problemów, które stanowić miały treść spotkania, zostało już omówionych w Teheranie. W Jałcie przybrać miały one formę uchwał. W trakcie obrad zamierzano też ustalić dalsze środki dla najszybszego zakończenia wojny, podjąć decyzje w sprawie struktury i zakresu działania Organizacji Narodów Zjednoczonych, która zastąpić miała nieudolną przedwojenną Ligę Narodów oraz skonkretyzować koncepcję podziału Niemiec na strefy okupacyjne, a Europy na strefy wpływów.

Termin odbycia założycielskiej konferencji ONZ wyznaczony został na 25 kwietnia 1945 r., w San Francisco. W gronie państw-założycieli oprócz ZSRR znalazły się także na wniosek Stalina dwie republiki radzieckie: Ukraina i Białoruś, co dawało Moskwie od razu najsilniejszą pozycję w powstającej organizacji.

W sprawie podziału pokonanych Niemiec ustalono, ze strefy brytyjskiej i amerykańskiej wydzielona zostanie francuska strefa okupacyjna. Naczelni dowódcy wojsk okupacyjnych czterech państw: ZSRR, USA, Wielkiej Brytanii i Francji, stworzyć mieli Radę Kontrolną z siedzibą w Berlinie.

Stalin zobowiązał się w Jałcie, także w zamian za koncesje na Dalekim Wschodzie, że przystąpi do wojny przeciwko Japonii w dwa, trzy miesiące po zakończeniu wojny w Europie.

Spośród problemów europejskich najwięcej czasu zabrała uczestnikom konferencji sprawa polska. Bez większych kontrowersji zgodzono się na zapowiadaną przez Stalina wschodnią granicę Polski, mającą przebiegać wzdłuż linii Curzona, czyli w istocie wzdłuż nieco tylko zmodyfikowanej linii Robbentrop-Mołotow. Stalin zataił przy tym, że już w lipcu 1944 r. podpisał w Moskwie tajne porozumienie z PKWN, określające przebieg granic. Trudniejszą sprawą okazał się skład przyszłego rządu polskiego, który miał zostać uznany przez wszystkie trzy mocarstwa. Uczestnicy konferencji ustalili połączenie przekształconego z PKWN Rządu Tymczasowego, uznawanego przez Moskwę, a polskim rządem w Londynie, uznawany przez wszystkie rządy sojusznicze na zachodzie. Nowy, połączony rząd miał przyjąć nazwę polskiego Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Odebranie Polakom prawa do samodzielnego wyboru własnego rządu było jedną z najbardziej oburzających decyzji jałtańskich. Dotyczyła ona, bowiem narodu, który pierwszy przeciwstawił się zbrojnie Hitlerowi i który przez cały czas wojny czynnie uczestniczył w walce po stronie koalicji antyfaszystowskiej. Spreparowany w Jałcie rząd miał być tworzony na terytorium okupowanym przez armie radzieckie. Okoliczność ta sprawiła, że naiwnością polityczną było oczekiwanie, że będzie on rzeczywiście koalicyjnym rządem, a nie kontynuacją, z małymi wyjątkami i chwilowymi przeróbkami, komunistycznego Rządu Tymczasowego. W tym kontekście bez większego znaczenia okazał się rzekomy sukces Roosevelta i Churchilla w postaci wymuszenia na Stalinie przyrzeczenia przeprowadzenia w Polsce „wolnych i nieskrępowanych” wyborów. Ściślej, zobowiązany do prowadzenia takich wyborów zostać miał właśnie rząd „jedności narodowej”. Przebiegać one miały na podstawie tajnego i powszechnego głosowania przy udziale wszystkich demokratycznych i antyhitlerowskich stronnictw politycznych.

Tak sformułowane decyzje w sprawie polskiej dawały mocarstwom zachodnim złudzenie, że osiągnięto najkorzystniejszy z możliwych kompromisów, w rzeczywistości uzależniając całkowicie od Stalina los Polski.

W podobny sposób jak Polskę potraktowano też w Jałcie Jugosławię. W dniu 20 października 1944 r., po zajęciu Belgradu przez radzieckie wojsk marszałka Tołbuchina, Josip Tito, popierany przez Moskwę, stanął na czele Jugosłowiańskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, którego komunistyczna partyzantka została kilka miesięcy wcześniej całkowicie rozgromiona przez Niemców. Uchwała jałtańska zalecała Josipowi Ticie i premierowi jugosłowiańskiego rządu na emigracji, Ivanowi Subasićowi, natychmiastowe stworzenie wspólnego rządu.

W lipcu 1945 r. rozpoczęła się w Poczdamie ostatnia konferencja Wielkiej Trójki. Delegacji USA przewodniczył prezydent Harry Truman, radzieckiej premier Stalin, brytyjskiej zaś, początkowo premier Churchill, a po wyborach w Wielkiej Brytanii, przegranych przez konserwatystów, na czele rządu angielskiego i delegacji w Poczdamie stanął nowy premier, Clement Attlee z Partii Pracy. Głównym celem konferencji było opracowanie warunków traktatu pokojowego i zadecydowanie o losach pokonanych Niemiec do chwili zwołania konferencji pokojowej.

W uchwałach konferencji poczdamskiej, ogłoszonych 2 VIII 1945 r., postanowiono, że Niemcy mają zostać poddane demilitaryzacji, w całym kraju ma być przeprowadzona denazyfikacja, demonopolizacja gospodarki oraz demokratyzacja życia politycznego i wychowania. Tzw. zasada „cztery D”. Układ poczdamski sankcjonował istniejący faktycznie podział Niemiec na cztery strefy okupacyjne: amerykańską, radziecką, brytyjską i francuską. Choć w uchwałach zastrzeżono, że mają one charakter przejściowy do chwili zawarcia traktatu pokojowego z Niemcami, postanowienia poczdamskie okazały się trwałą podstawą powojennego status quo w Europie. Przesądzały bowiem zasadniczy fakt, iż wyłączną odpowiedzialność za wybuch drugiej wojny światowej poniosą Niemcy, podczas gdy drugi główny sprawca kataklizmu, ZSRR, zwyciężył swego byłego sojusznika i ustanowił swoje prawo i warunki. Podczas konferencji wielokrotnie omawiano też sprawę polską, dotyczyło to głównie granic i kształtu rządu.

Zgodnie z zawartymi ustaleniami granica zachodnia miała przebiegać wzdłuż linii Odry i Nysy Łużyckiej. Polsce oprócz Szczecina i przyznano też Gdańsk i południowo-zachodnią część Prus Wschodnich, pozostała część Prus Wschodnich weszła w skład ZSRR. Postanowiono, że z ziem przyznanych Polsce zostaną wysiedleni wszyscy Niemcy. W bardzo żywotnej dla Polski sprawie odszkodowań wojennych mocarstwa zachodnie przychyliły się do kontrowersyjnej decyzji Stalina, by Polskę wyłączyć bezpośrednio z udziału w spłatach. W późniejszym okresie ZSRR miał odstąpić Polsce 15% swej części odszkodowań. Jakby dla wyrównania tej krzywdzącej decyzji, konferencja wypowiedziała się za jak najszybszym przeprowadzeniem w Polsce wolnych wyborów i wyprowadzenia z jej terytorium jednostek Armii Czerwonej.

Amerykanie wyjechali z Poczdamu pełni optymizmu, licząc, że atut bomby atomowej pozwoli im dominować w koncercie wielkich mocarstw. Nie zauważali, że zatwierdzony w Poczdamie podział świata odsunie ich od wpływu na wydarzenia na ogromnych obszarach, które oddali pod kontrolę ZSRR. Churchill ocenił sytuacje bardzo trzeźwo, widząc, że w Europie wschodniej jeden totalitaryzm zostaje zastąpiony drugim.

7. Na czym polegał plan Marshalla i jakie były jego skutki dla powojennego świata ?

European Recovery Program czyli tak zwany Plan Marshalla. Był to program, którego głównym zadaniem była pomoc gospodarcza Stanów Zjednoczonych dla Europy. Jak sama nazwa wskazuje stawiał sobie na celu odbudowie gospodarek poszczególnych krajów po drugiej wojnie światowej. Został uchwalony przez Kongres Stanów Zjednoczonych w 1948 r. i przewidywany na lata 1948-1951, kiedy to oficjalnie się zakończył.

Nazwa planu pochodzi od nazwiska sekretarza stanu USA, gen. George'a Marshalla. 5 czerwca 1947 r. na Uniwersytecie Harvard Georg Marshall przedstawił nieoficjalnie jego koncepcję. (Autorami tej koncepcji byli George Kennan i William Clayton). 12 lipca 1947r. na konferencji paryskiej, oficjalnie przedstawiono koncepcję odbudowy Europy. Na konferencję zaproszono wszystkie kraje europejskie. Kongres 3 kwietnia 1948 r uchwalił ustawę Foreign Assistance Act of 1948, w której zawarto podstawowe założenia programu.

Stany Zjednoczone podpisywały umowy, z każdym z krajów, który zaakceptował warunki programu. European Recovery Program zaproponowano wszystkim państwom europejskim, łącznie z ZSRR i krajami Europy Środkowej. Początkowo chęć przystąpienia do planu wyraziły Polska i Czechosłowacja.

Mimo udziału Europejczyków w przygotowaniu planu Stany Zjednoczone jako udzielające pomocy zachowały pozycję dominującą. Umożliwiał to mechanizm kredytowania, który przewidywał utworzenie aparatu kontrolującego wykorzystanie pomocy amerykańskiej. Aparat ten miał nadzorować sprzedaż towarów przywożonych ze Stanów Zjednoczonych, a sumy z niej pochodzące miały pozostawać na specjalnym rachunku w banku centralnym państwa kredytobiorcy prowadzonym w walucie miejscowej. Środki zgromadzone na rachunku specjalnym mogły być wydatkowane na cele rozwoju gospodarczego tylko za aprobatą pełnomocnika rządu USA.

Korzyści gospodarcze dla USA były co najmniej dwie. Pierwsza polegała na zapewnieniu rynków dla rozbudowanego w czasie wojny przemysłu i zatrudnieniu zdemobilizowanych żołnierzy; druga na tym, że rząd amerykański mógł kształtować korzystną dla USA strukturę inwestycji państw, które przyjęły plan.

Ze strony amerykańskiej programem zarządzała tak zwana Economic Cooperation Administration czyli Administracja Współpracy Gospodarczej. Działała ona przez lokalne przedstawicielstwa oraz powołane w krajach objętych programem przedsiębiorstwa. Plan Marshala był również powiązany z innymi programami pomocy np.: Technical Assisstance Program (wsparcie techniczne) i Mutual Defence Assistance Program (wsparcie wzajemnej obrony). Ostatecznie oba te programy przekształcono w jeden- Mutual Security Program ( Program Wzajemnego Bezpieczeństwa).

Sowieckie plany, promujące zupełne podporządkowanie gospodarcze i zmilitaryzowanie gospodarki państwowej krajom Europy Środkowo-Wschodniej było sprzeczne z amerykańską propozycją zmierzającą do stworzenia gospodarczej całości Europy, gdzie wolny handel i gospodarka rynkowa stały by się nieodłącznym elementem. Zdominowane przez komunizm państwa satelickie ZSRR, które były niezależne od interesów i rządów tych krajów zmuszone były podporządkować się decyzji Stalina. Plany upaństwowienia i militaryzacji gospodarek krajów bloku sowieckiego zostały w konsekwencji przeprowadzone w przyspieszonym tempie w skali całego bloku w latach 1948-1950, po odrzuceniu udziału w Planie Marshalla. Łączyło się to w sferze politycznej z likwidacją pozostałości pluralizmu politycznego i partii opozycyjnych, wcieleniem partii socjaldemokratycznych do komunistycznych tzw. zjednoczeniem ruchu robotniczego, przejęciem pełni władzy przez partie komunistyczne, nasileniem policyjnych represji i proklamowaniem formuły tzw. demokracji ludowej - czyli dyktatury partii komunistycznych przy zachowaniu formalnej demokracji parlamentarnej.

Według ZSRR wzmocnienie państw biorących udział w odbudowie gospodarczej oraz powołanie instytucji koordynujących pomoc gospodarczą (OECC) było ingerencją w sprawy wewnętrzne państw podporządkowanych Stalinowi. Jednocześnie jako "alternatywę" Moskwa przedstawiła propagandowo tzw. plan Mołotowa, czyli reorientację związanych dotychczas wymianą z Europą gospodarek środkowoeuropejskich na wymianę z ZSRR. Plan Marshalla był postrzegany przez ZSRR jako środek mogący zwiększyć wpływy amerykańskie w Europie, był krytykowany przez Moskwę, jej satelitów i europejskie partie komunistyczne - postrzegany jako element tzw. doktryny powstrzymywania.

Polska i Czechosłowacja odmówiły uczestnictwa w Planie Marshalla, gdyż wymusił to ZSRR. Strefa wpływów w Europie spowodowała odcięcie państw Europy Środkowo-Wschodniej od jednolitego rynku europejskiego na najbliższe kilkadziesiąt lat. W Planie Marshalla nie wzięły udziału również: Hiszpania (rządzona przez generała Franco i izolowana wówczas politycznie), Finlandia, która chcąc pozostać przy ustroju demokratycznym i zachowując gospodarkę rynkową zrezygnowała z niezależnej polityki zagranicznej określonej w traktacie ZSRR z 8 kwietnia1984r. Ostatecznie umowy podpisano z szesnastoma krajami.

W latach 1948-1951, przekazano pomoc na łączną kwotę wartość ponad 13 mld ówczesnych USD (równowartość ponad 130 mld dolarów w 1999 r) Do zarządzania funduszami powołano Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej. Z pomocy skorzystały przede wszystkim Wielka Brytania i Francja, oraz Włochy, RFN-która przystąpiła do planu po swym powstaniu w maju 1949 r. i Holandia. W latach 1948-1952 nastąpił najszybszy wzrost gospodarczy w historii Europy. W krajach objętych programem Planu Marshalla produkcja przemysłowa wzrosła w tym okresie o 35%. Produkcja rolna przewyższyła znacząco wskaźniki przedwojenne. W konsekwencji wzrost dobrobytu zakończył społeczną i polityczną destabilizację w krajach zachodnioeuropejskich charakterystyczną dla lat 1944-1947 i związaną z depresją gospodarczą i trudnymi warunkami życia po zniszczeniach II wojny światowej.

Konsekwencją tychże decyzji były z jednej strony: szybka odbudowa, rozwój gospodarczy i integracja krajów Europy Zachodniej uczestniczących w planie, z drugiej zaś: budowa w krajach Europy Środkowej autarkicznej upaństwowionej komunistycznej gospodarki niedoboru podporządkowanej budowie przemysłu ciężkiego - zbrojeniowego, energochłonnej i centralnie sterowanej z Moskwy (bezpośrednio i za pośrednictwem RWPG). Z jednej strony zainicjowane zostały zatem procesy, które doprowadziły do powstania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i w konsekwencji Unii Europejskiej, z drugiej zaś strony kraje Europy Środkowej zostały decyzją Stalina odizolowane na kilkadziesiąt lat od europejskich procesów integracyjnych i pozbawione walut swobodnie wymienialnych. Jest to m.in. podstawowa geneza dzisiejszych zapóźnień infrastrukturalnych krajów Europy Środkowej (w tym Polski) w stosunku do pozostałych krajów UE i zasadniczej różnicy w poziomie PKB i poziomie życia między tymi dwoma regionami Europy.

Wielkość pomocy udzielonej w ramach Planu Marshalla

poszczególnym krajom:

Kraj	W mln $
Austria	488
Belgia i Luksemburg	777
Dania	385
Francja	2296
RFN^[5]	1948
Grecja	366
Islandia	43
Irlandia	133
Włochy i Triest	1204
Holandia	1128
Norwegia	372
Portugalia	70
Szwecja	347
Szwajcaria	250
Turcja	137
Wielka Brytania	3297

8. Przedstaw genezę „zimnej wojny”.

Współpraca sojusznicza Związku Radzieckiego z mocarstwami anglosaskimi z lat
II wojny światowej nie przetrwała próby czasu i zaczęła po zakończeniu działań wojennych przechodzić do historii. Pojawiały się mniej czy więcej poważne różnice w najważniejszych kwestiach. Ostatnimi przejawami zgodnej - mimo występujących różnic - współpracy były konferencja w Poczdamie oraz proces głównych zbrodniarzy wojennych w Norymberdze. Stopniowo nasilała się rywalizacja amerykańsko-radziecka na różnych polach; pogłębiał się też podział Europy na dwa przeciwstawne bloki. Trudno precyzyjnie określić, kiedy rozpoczęła się zimna wojna, ale nie ulega wątpliwości, że był to proces systematycznie narastający w latach 1945-1947. Towarzyszyła mu z jednej strony sformułowana przez Stalina teza mówiąca o zaostrzeniu się walki klasowej wraz z postępami "budownictwa socjalistycznego", z drugiej - proklamowana w Stanach Zjednoczonych doktryna powstrzymywania, w myśl której USA wszelkimi dostępnymi środkami miały przeciwstawiać się rozszerzaniu wpływów komunistycznych w świecie.

W tym czasie toczyła się w Grecji krwawa wojna domowa, w której Albania, Bułgaria i Jugosławia, a pośrednio oczywiście i ZSRR wspierały utworzony przez komunistycznych partyzantów Tymczasowy Rząd Wolnej Grecji. Amerykanie i Brytyjczycy udzielili jednak pomocy rządowi w Atenach i nie udało się rozszerzyć strefy wpływów komunistów. Stałą areną konfliktów były także Niemcy, gdzie stopniowo następowała integracja zachodnich sektorów okupacyjnych. W Azji utrwalał się podział Korei wzdłuż 38 równoleżnika, a rządzący na północy komuniści nie chcieli wyrzec się myśli o "wyzwoleniu" rodaków z południa. Jednocześnie ZSRR wspierał komunistyczną partyzantkę w Chinach, podczas gdy Zachód popierał siły Kuomintangu.

W 1946 r. Stalin zażądał od Turcji wyrażenia zgody na rewizję statusu cieśnin czarnomorskich Bosfor i Dardanele tak, aby radziecka flota wojenna uzyskała pełną swobodę operowania na Morzu Śródziemnym, a nadzór nad cieśninami znalazł się w rękach Sowietów. Ponieważ Turcja nie wyrażała na to zgody cała sprawa - aż do połowy lat pięćdziesiątych -pozostawała w zawieszeniu. Z kolei w 1947 r. Związek Radziecki zażądał rewizji statusu Spitsbergenu, suwerennego terytorium Norwegii, posiadającego poza bogactwami naturalnymi duże znaczenie militarne. Rząd Norwegii wspierany przez Stany Zjednoczone odmówił jednak negocjacji w tej sprawie. Tymczasem Waszyngton umocnił swą obecność wojskową w tym rejonie, przedłużając z rządem duńskim umowę o dzierżawę baz lotniczych i morskich na Grenlandii oraz instalując nowe bazy na Islandii.

Niepokój rządów w Londynie, Paryżu i Waszyngtonie budziła też duża popularność partii komunistycznych na zachodzie Europy. W Austrii, Belgii, Francji i we Włoszech uczestniczyły one nawet w koalicjach rządowych, ale w latach 1946-1947 zostały odsunięte od współudziału we władzy. O rozchodzeniu się dróg niedawnych sojuszników świadczyły wzajemnie nieprzychylne wypowiedzi przywódców politycznych obu światów. Chronologicznie pierwszym wystąpieniem zapowiadającym zimną wojnę było przemówienie wygłoszone przez Stalina 9 II 1946 r. podczas wiecu przedwyborczego w Moskwie. Stwierdził w nim, że istnienie wojen nierozerwalnie wiąże się z kapitalizmem zawierającym "elementy kryzysu ogólnego" i "zarzewie wojennych konfliktów".

Niespełna miesiąc potem 5 marca nie piastujący już godności premiera Churchill wygłosił w Fulton w Stanach Zjednoczonych przemówienie, w którym stwierdził m.in.: "Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem opuściła się żelazna kurtyna w poprzek kontynentu. Poza tą linią znajdują się wszystkie stolice dawnych państw środkowej i wschodniej Europy: Warszawa, Berlin, Praga, Wiedeń, Budapeszt, Belgrad, Bukareszt i Sofia - wszystkie te sławne miasta i zamieszkująca wokół nich ludność leżą, że tak się wyrażę, w strefie radzieckiej i wszystkie, w takiej czy innej formie, podlegają nie tylko wpływom radzieckim, ale kontroli Moskwy w bardzo wysokim, niekiedy rosnącym stopniu." Z kolei 6 września sekretarz stanu USA James Byrnes wygłosił w Stuttgarcie przemówienie, w którym między innymi kwestionował prawo Polski do granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Przemówienie to posłużyło za pretekst do zorganizowania w Polsce gwałtownej kampanii antyamerykańskiej i "antyimperialistycznej".

9. Wyjaśnij, jaką rolę w trakcie „zimnej wojny” odegrał wyścig zbrojeń nuklearnych ?

Pod koniec wojny Alianci skonstruowali i zrzucili na miasta japońskie dwie bomby atomowe. Zimna Wojna, która wywiązała się Potem między ZSRR i USA sprawiła, że Posiadanie broni nuklearnej uznano za sprawę istotną dla bezpieczeństwa państwa.

Związek Radziecki wszedł w Posiadanie pierwszej bomby atomowej w roku 1949. Trzy lata później Stany Zjednoczone przeprowadziły pierwszą próbną eksplozję bomby wodorowej, broni o wiele potężniejszej, a w roku 1950 pierwszą próbę z bronią wodorową wykonali Rosjanie. Obie strony doskonaliły technologie produkcji rakiet mogących przenosić jedną lub więcej głowic jądrowych na coraz większą odległość. Stworzono w końcu rakiety kontynentalne, które mogły dotrzeć do dowolnego punktu na ziemi. Tymczasem w roku 1952 odbyła się pierwsza brytyjska Próba z bronią jądrową, w roku 1960 eksplodowała pierwsza Bomba francuska, w 1964 r. chińska, a w 1970 r. pierwszy Test przeprowadziły Indie.

Coraz więcej ludzi sądziło, że Konflikt nuklearny jest nie do uniknięcia. Zarówno Stany Zjednoczone, jak i Związek Radziecki twierdziły, że pragną utrzymania pokoju, jednak Kryzys kubański w roku 1962, gdy Prezydent Kennedy stanowczo zareagował na próby rozmieszczenia rakiet radzieckich na Kubie, pokazał, że niebezpieczeństwo bezpośredniej konfrontacji było realne. Przez kilka dni wyglądało na to, że wybuchnie Wojna, jednak radzieckie okręty wiozące głowice zostały zawrócone i świat mógł odetchnąć z ulgą.

W rozmowach rozbrojeniowych osiągano zgodę jedynie w kwestiach marginalnych. W roku 1963 podpisano Układ o częściowym zakazie doświadczeń z bronią jądrową, który miał zapobiec zwiększaniu się Liczby państw dysponujących bronią nuklearną. Osiągnięto także porozumienie co do zakazu prób z bronią biologiczną i jej posiadania.

Chociaż broni jądrowej w czasie zimnej wojny nie użyto, jej arsenały wciąż rosły. Doktryna „odstraszania nuklearnego” głosiła, że żadna ze stron nie odważyły się przeprowadzić uderzenia jądrowego w obawie przed zmasowanym kontratakiem. Choć właściwie gromadzenie tak ogromnych zapasów nuklearnych nie było konieczne. Głowic było coraz więcej. Rozwijanie zaawansowanych technologii pochłaniało miliardy dolarów. W efekcie obie strony padły ofiarą wzajemnych podejrzeń.

10. Omów proces podporządkowania sobie krajów Europy środkowo-wschodniej przez ZSRR.

1.) w 1945r. ziściły się plany Stalina realizowane od 23 VIII 1939r.(pakt Ribbentrop - Molotov)- Europa Środkowa, Południowa i Wschodnia znalazły się w strefie(wskutek układów z USA, W. Brytanią=> Teheran, Jałta) militarnej kontroli ZSRR.

2.) Celem(po 1945) Stalina było zdobycie władzy politycznej, w państwach tego rejonu, przez komunistów i podporządkowanie tej strefy wpływom ZSRR.

3.) Partie komunistyczne w tym rejonie były w mniejszości, tworzono więc koalicje z partiami ludowymi, antyfaszystowskimi, socjalistycznymi. Z czasem następowało wymuszone przejęcie władzy przez komunistów.
4.) RUMUNIA- przed wyborami w 1946r. komuniści utworzyli Blok Demokratyczny, który wygrał wybory. W ciągu 1947r. komuniści pozbyli się z rządu sojuszników, zmusili do abdykacji króla Michała I. Rumunię proklamowano republiką ludową.

BUŁGARIA- 1945r. zwycięstwo Frontu Ojczyźnianego; 1946=> proklamowano republikę ludową, na czele rządu komunista Dymitrow

WĘGRY- po ostrej walce politycznej w 1947r. komuniści przejęli władzę

ALBANIA- 1946=> przejęcie władzy przez komunistów

POLSKA- sfałszowanie wyborów 1947r.=> komuniści przejmują władzę

CZECHOSŁOWACJA- zamach stanu 1948r. komuniści przejmują władzę

5.) Do 1947-8 roku Stalin ogłosił teorię wielkości dróg budowy socjalizmu, co miało umacniać pozycję partii komunistycznych w/w krajach.

6.) W 1947r. w Szklarskiej Porębie przywódcy komunistycznych partii(ZSRR, Polska, Czechosłowacja, Węgry, Rumunia, Albania, Jugosławia, Francja, Włochy) utworzyli BIURO INFORMACYJNE PARTII KOMUNISTYCZNYCH I ROBOTNICZYCH, które miało koordynować działalność tych partii(komunistycznych), a w gruncie rzeczy dawało Stalinowi możliwość kontrolowania komunistów, a tym samym państw Europy Środ.- Wsch.

7.) W 1948r. Biuro Informacyjne uznało „uniwersalizm doświadczeń radzieckich”=> oznaczało to, że budując socjalizm należy wzorować się na modelu stalinowskim.

8.) Wszystkie kraje otrzymały nowe konstytucje wzorowane na stalinowskiej z 1936r. :

- podstawą ustroju społeczno-gospodarczego uznano własność państwową i spółdzielczą

- zakaz funkcjonowania partii opozycyjnych

- istnieć mogły tylko te, które uznawały hegemonię partii komunistycznej

- gospodarka planowa, centralnie sterowana

9.) W wyniku procesu stalinizacji powstał jeden ośrodek decyzyjny- MOSKWA(Stalin). Przecięto próby tworzenia więzi poziomych pomiędzy poszczególnymi partiami komunistycznymi. Zamknięto granice, reglamentowano wyjazdy do krajów niekomunistycznych. Fala represji wobec przeciwników politycznych, „czystki” w partiach komunistycznych wobec „inaczej” myślących komunistów(Slansky- Czechosłowacja, Rajek- Węgry=> procesy=> kara śmierci; Gomułka- aresztowany).

11. Na czym polegała doktryna Breżniewa ? Czy była zastosowana w praktyce ?

Powstała w sierpniu 1968 r. w celu usprawiedliwienia interwencji zbrojnej wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, by zakończyć tzw. "praską wiosnę".

Doktryna ta to teza o ograniczonej suwerenności państw socjalistycznych oznaczająca możliwość interwencji zbrojnej innych państw socjalistycznych, gdyby zostały naruszone "podstawy ustroju socjalistycznego" w którymś z państw członkowskich Układu Warszawskiego. Breżniew twierdził, że nadrzędnym celem jest budowa światowego komunizmu, a dopiero później działanie na rzecz swego narodu. Ta ograniczona suwerenność polegała na tym, że to Breżniew decydował, czy polityka danego kraju nie szkodzi światowemu komunizmowi. Zakładał, że ZSRR nie może ustąpić ze swoich stref wpływów, ale powinien je rozszerzać.

Funkcjonowanie doktryny Breżniewa można podzielić na dwa etapy: dyscyplinowanie krajów socjalistycznych (Czechosłowacja, Polska), a następnie światowa ekspansja (Afganistan, Salwador, Angola).

Doktryna ta funkcjonowała do 1989 r.

12. Na czym polegała amerykańska doktryna powstrzymywania ? Jakie były jej skutki dla USA ?

Wyraźne usztywnienie stosunku Stanów Zjednoczonych wobec komunistów wspieranych przez ZSRR zostało zwerbalizowane w przemówieniu prezydenta Trumana wygłoszonym 12 III 1947 r. w Kongresie. Wyrażając poparcie swego kraju dla narodów oponujących przeciwko naciskom wywieranym z zewnątrz, zwrócił się on o przyznanie 400 mln dolarów na pomoc dla Grecji i Turcji zagrożonych przez komunizm. Były to pierwsze wyraźne oznaki doktryny powstrzymywania. W takiej właśnie sytuacji 5 czerwca amerykański sekretarz stanu George Marshall wysunął propozycję udzielenia pomocy gospodarczej państwom zniszczonym przez wojnę. Europejski Plan Odbudowy i Rozwoju, znany szerzej jako Plan Marshalla, był oczywiście również korzystny dla Stanów Zjednoczonych. W ten sposób umacniały one swoją pozycję na Starym Kontynencie, a zarazem pozwalały własnej gospodarce, nastawionej na zaspokajanie potrzeb związanych z prowadzeniem wojny, w sposób stosunkowo łagodny przestawić się na tory pokojowe. Amerykanie liczyli też zapewne na powstrzymanie postępów komunizmu w Europie. Przywódcy radzieccy trafnie to odczytali i uznali, że jest to inicjatywa wymierzona przeciwko ZSRR, który w tej sytuacji 2 lipca odrzucił Plan Marshalla. Po kilku dniach - w wyniku radzieckich nacisków - również Polska i Czechosłowacja odrzuciły go w nocie do rządu USA. Odrzucenie Planu Marshalla, który niewątpliwie pomógłby w odbudowie regionu ze zniszczeń wojennych, a co więcej zintegrował go gospodarczo i handlowo z Europą Zachodnią, miało daleko idące - ogólnie dziś znane - konsekwencje. Nie tylko politycznie i militarnie, ale także gospodarczo na długie lata Europa Środkowo-Wschodnia została związana ze Związkiem Radzieckim.

13. Omów powstanie i znaczenie polityczne oraz militarne Układu Warszawskiego.

Układ Warszawski (oficjalna nazwa: Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej) był związkiem wojskowym państw Europy środkowej pozostających pod wpływem Związku Radzieckiego. Reguły zostały nakreślone w roku 1955 przez Chruszczowa. Pakt podpisano 14 maja 1955 w Warszawie.

Członkami były następujące państwa:

1. Związek Radziecki

2. Albania (oficjalnie wycofała się w roku 1968, lecz przestała uczestniczyć w pakcie od 1962 roku)

3. Bułgaria

4. Rumunia

5. NRD

6. Węgry

7. Polska

8. Czechosłowacja

czyli wszystkie państwa komunistyczne ówczesnej Europy poza Jugosławią. Członkowie Układu Warszawskiego mieli bronić się nawzajem w przypadku ataku na jednego z nich. Głównym przeciwnikiem był pakt NATO, powstały w 1949 roku.

Wśród najważniejszych artykułów UW można wymienić art.3 nakładający na sygnatariuszy obowiązek konsultacji we wszystkich ważniejszych sprawach międzynarodowych, natomiast art4. stwierdzał "że każde państwo-strona UW w przypadku napaści zbrojnej w Europie na jedno lub kilka państw stron Układu (...) udzieli państwu lub państwom natychmiastowej pomocy włączając zastosowanie siły zbrojnej". Udziału w koalicjach i sojuszach sprzecznych z tym Układem zabraniał art.7.

Na potencjał militarny Układu Warszawskiego składało się około 200 dywizji radzieckich i 80 dywizji krajów członkowskich, gdyż zgodnie z zasadami Układu, każde państwo miało przeznaczyć do dyspozycji Zjednoczonego Dowództwa odpowiednie siły i środki, zwykle były to wartościowsze jednostki, które miały stanowić część sił zbrojnych poszczególnych państw dowodzonych przez międzynarodowych dowódców.
W ramach Układu były przeprowadzane wspólne manewry, ćwiczenia rodzajów sił zbrojnych czy ćwiczenia taktyczne. Przedsięwzięcia te przyczyniały się do podniesienia gotowości bojowej, ujednolicenia założeń doktrynalnych, doskonalenia form i metod planowania pracy sztabów i współdziałania sił zbrojnych państw członkowskich. Zgodnie z postanowieniami Układu za zgodą zainteresowanych państw i przy pełnym poszanowaniu ich suwerenności na terytorium niektórych członków zostały rozlokowane wojska radzieckie, a ich status regulowały umowy zawarte przez ZSRR z innymi krajami: z Polską w 1956, z NRD w 1957, z Rumunią w 1957 przy czym rok później wojska radzieckie opuściły Rumunię, z Węgrami w 1957, z CSRS w 1968.

Chronologia działań Układu Warszawskiego: 21 sierpnia 1968 - Interwencja podczas Praskiej Wiosny w Czechosłowacji. Układ Warszawski rozwiązano w 1991 roku. 31 marca rozwiązano struktury wojskowe, a 1 lipca 1991 roku w Pradze rozwiązano struktury polityczne. Oznaczało to ostateczną likwidację Układu Warszawskiego.

Dziś patrząc z perspektywy historii, należy stwierdzić, że Układ był zdominowany przez b. ZSRR. Był on elementem równowagi strachu w Europie, na przeciwstawnym biegunie było NATO. Nie doszło nigdy do starcia miedzy tymi dwiema organizacjami .Z jednej i drugiej strony było zachowane status quo. Dla samych satelitów ZSRR udział w Układzie był zabójczy dla ich budżetów, gdyż państwa te musiały o wiele więcej przeznaczyć na obronę oraz przemysł obronny. Odbiło się to szczególnie w tej gałęzi przemysłu w Polsce i na Słowacji, gdy Układ przestał istnieć przypadku Polski okazało się, że produkcja hut w Stalowej Woli czy Łabędach jest w praktyce niepotrzebna. Zakłady w Mielcu stanęły na krawędzi bankructwa. To tylko przykłady kilku przedsiębiorstw, których produkcja była podporządkowana potrzebom Układu Warszawskiego.

14. Przedstaw powstanie i znaczenie polityczne oraz militarne NATO w okresie zimnej wojny.

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, w skrócie NATO, potocznie Pakt Północnoatlantycki, organizacja polityczno-wojskowa powstała w wyniku podpisania 4 kwietnia 1949 roku Traktatu Północnoatlantyckiego przez 10 krajów europejskich: państw-członków Unii Zachodniej (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania) wraz z pięcioma dodatkowymi krajami (Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy) oraz USA i Kanadę. Początkowym celem istnienia organizacji, na mocy traktatu waszyngtońskiego, była obrona militarna przed atakiem ZSRR. 

Początki Sojuszu

W latach 1945-1949, stojąc przed naglącą potrzebą odbudowy gospodarczej, państwa zachodnioeuropejskie i ich północnoamerykańscy sojusznicy z niepokojem obserwowali ekspansjonistyczną politykę i metody Związku Sowieckiego. Po wykonaniu przyjętych w latach wojny zobowiązań redukcji potencjałów obronnych i demobilizacji wojsk, zachodnie rządy z rosnącym niepokojem obserwowały coraz wyraźniejsze sygnały, że kierownictwo sowieckie zamierza zachować pełne stany swoich sił zbrojnych. Ponadto w świetle deklarowanych celów ideologicznych sowieckiej partii komunistycznej jasne było, że apele o poszanowanie Karty Narodów Zjednoczonych oraz międzynarodowych porozumień zawartych po zakończeniu wojny nie zapewnią suwerenności i niepodległości państw demokratycznych, stojących w obliczu zagrożenia agresją zewnętrzną lub wewnętrzną działalnością wywrotową. Obawy te potęgowało narzucenie niedemokratycznych form rządzenia, tłumienie opozycji, a także nieprzestrzeganie podstawowych praw człowieka i swobód obywatelskich w wielu państwach Europy Środkowej i Wschodniej, jak również w innych częściach świata.

Sojusz Północnoatlantycki został więc utworzony na podstawie Traktatu zawartego między państwami członkowskimi, a każde z nich przystąpiło doń dobrowolnie po przeprowadzeniu debaty publicznej oraz stosownej ratyfikacyjnej procedury parlamentarnej. Traktat gwarantuje sygnatariuszom suwerenne prawa, jak również zobowiązania międzynarodowe zgodne z Kartą Narodów Zjednoczonych. Zobowiązuje on każde państwo członkowskie do dzielenia z sojusznikami zagrożeń i odpowiedzialności oraz korzyści płynących ze zbiorowego bezpieczeństwa, a także wymaga, aby każde z nich zobowiązało się do niewiązania się żadnym międzynarodowym porozumieniem, które stałoby w sprzeczności z Traktatem.

Czym jest nato?

         NATO jest sojuszem stawiającym sobie za cel zbiorową obronę swych członków jako podstawę zachowania pokoju i umocnienia bezpieczeństwa. W realizacji swoich zadań opiera się on na pogłębionych procesach koordynacji i planowania na szczeblu politycznym, jak również na polu obronności i spraw wojskowych. U podstaw Sojuszu stoi dziewiętnaście państw członkowskich, jednakże na wszystkich poziomach działań NATO, intensywna współpraca i partnerstwo są rozwijane również z wieloma innymi krajami.

Partnerstwo to przybiera różnorodną postać. Wobec dwudziestu siedmiu państw uczestniczący w programie Partnerstwa dla Pokoju jest ono oparte na uzgodnionym z nimi Dokumencie Ramowym oraz Indywidualnych Programach Partnerstwa. W odniesieniu do czterdziestu czterech krajów uczestniczących  w Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiego, w skład których wchodzi także dziewiętnaście państw NATO, partnerstwo to opiera się na szerokim Planie Działań. Rosja i Ukraina, dwa kraje uczestniczące w Partnerstwie dla Pokoju oraz Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiego, podpisały dwustronne dokumenty z Sojuszem. Współpraca z sześcioma państwami regionu śródziemnomorskiego, uczestniczącymi w Dialogu Śródziemnomorskim NATO, jest kształtowana zgodnie ze wspólnie zatwierdzonym programem współpracy.

Wewnętrzna struktura NATO odzwierciedla wzajemne związki pomiędzy cywilnymi i politycznymi aspektami współpracy oraz wspierającymi je strukturami wojskowymi. W dziedzinach takich jak: polityczne konsultacje, planowanie obronne, współpraca przemysłów obronnych, łączność, obrona powietrzna, wsparcie logistyczne dla sił zbrojnych, ustanowiono liczne komitety, których zadaniem jest planowanie oraz doradzanie stosownych działań Radzie Północnoatlantyckiej lub Komitetowi Planowania Obrony. Odbywają się także konsultacje w sprawach gospodarczych odnoszących się do kwestii bezpieczeństwa, takich jak: wydatki obronne, czy też konwersja przemysłów obronnych na produkcję cywilną. Każdy ze wspomnianych komitetów, mających tak szeroki zakres kompetencji, w znacznym stopniu opiera się w swej pracy na wysiłkach poszczególnych wydziałów Sekretariatu Międzynarodowego oraz Międzynarodowego Sztabu Wojskowego. Przygotowują one spotkania komitetów i wykorzystują ich tematykę na szczeblu roboczym, w oparciu o porozumienie osiągnięte pomiędzy państwami członkowskimi.

NATO stanowi także forum aktywnej współpracy swych państw członkowskich i partnerskich w strefach takich jak: planowanie cywilne w sytuacjach kryzysowych, usuwanie skutków katastrof naturalnych, a także przy konstruowaniu i realizacji programów naukowych w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego. Jakkolwiek na każdym państwie spoczywa odpowiedzialność za własne regulacje w sprawach dotyczących obrony cywilnej, współpraca w ramach NATO ma za zadanie doprowadzenie do sytuacji, w której zasoby Sojuszu w tej dziedzinie mogą zostać wykorzystane w sytuacjach kryzysowych. NATO odgrywa przeważnie w takich sytuacjach rolę koordynacyjną. Polega ona na szybkim określaniu potrzeb, a także zapewnianiu, iż prośby o pomoc wpływają do wskazanych uprzednio centrów reagowania kryzysowego, wyposażonych odpowiednio do sprostania takim sytuacjom. Ostatnim przykładem w tej dziedzinie są działania koordynujące podjęte przez NATO w 1997 roku celem wsparcia Departamentu Spraw Humanitarnych Organizacji Narodów Zjednoczonych w kierowaniu pomocy do regionów Europy Środkowej dotkniętych powodzią.

Sojusz prowadzi także szereg ważnych programów międzynarodowej wymiany w dziedzinie naukowej i ochrony środowiska będących przedmiotem zainteresowania Organizacji, i jej partnerów. Wspomniane programy stanowią wsparcie wysoko kwalifikowanych badań naukowych, są bodźcem dla rozwoju narodowej bazy naukowej i technologicznej. Sprzyjają także czynieniu oszczędności poprzez współpracę międzynarodową. Szereg przedsięwzięć w tej sferze jest poświęconych kwestiom ochrony środowiska związanym z problematyką obronności. problemy te nie zamykają się zazwyczaj w obrębie jednego państwa i dlatego ich zwalczanie wymaga aktywnej współpracy międzynarodowej.

Jakie znaczenie ma Traktat Północnoatlantycki?

Traktat Północnoatlantycki został podpisany w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 roku. Na jego podstawie powstał sojusz stworzony przez dziesięć europejskich i dwa północnoamerykańskie niepodległe państwa, które zobowiązały się do udzielania sobie nawzajem gwarancji bezpieczeństwa. Cztery dalsze kraje europejskie przystąpiły do Traktatu pomiędzy 1952 a 1982 rokiem.

Sam Traktat jest zadziwiająco prostym dokumentem. Rozpoczyna go krótka preambuła, wyjaśniająca, że Dokument został zawarty zgodnie z duchem Karty Narodów Zjednoczonych i w istocie bierze swą moc z jej postanowień. Pozostała część tekstu składa się zaledwie czternastu artykułów określających najważniejsze zobowiązania sojuszników wobec siebie, jak również wobec Sojuszu jako całości.

15. Jaką rolę odegrały główne mocarstwa świata w konflikcie koreańskim ?

Korea wraz z końcem II wojny światowej odzyskała niepodległość. Od 1910 r. Półwysep Koreański był pod okupacją Japonii. W Jałcie ustalono, że północ będzie zajęta przez wojska ZSRR, a południe przez wojska amerykańskie. W praktyce doszło do takiego rozwiązania, ale ONZ dążyła do zjednoczenia obu części, jednakże bez powodzenia.

W sierpniu 1948 r. doszło do proklamowania Demokratycznej Republiki Korei (Korea Płd.), a we wrześniu 1948 r. powołano do życia Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną. Na czele państwa na południu stanął Li Syng-Man, a na czele państwa, które powstało na północy, Kim Ir Sen. Armia Czerwona wycofała się z Korei Płn. W 1949 r. wojska amerykańskie opuściły Koreę Płd.

Obydwa państwa koreańskie nie utrzymywały ze sobą stosunków dyplomatycznych i wrogo odnosiły się do siebie. Wynikało to z postawy ich patronów i różnic między nimi, czyli ZSRR i USA. Zarówno jeden, jak i drugi rząd uważały się za reprezentanta całego narodu koreańskiego. Przyczyną wybuchu konfliktu były więc różnice ideologiczne, komunistyczna ekspansja polityczno-terytorialna oraz podział na dwa państwa, który był wynikiem rywalizacji dwóch potęg światowych - ZSRR i USA. Niewątpliwym czynnikiem, który przyczynił się do wybuchu wojny, było powstanie w 1949 r. ChRL, z którą Kim Ir Sen związał się sojuszem militarnym. W praktyce od 1949 r. na granicy dochodziło do licznych incydentów zbrojnych. 25 czerwca 1950 r. wojska Korei Płn. przekroczyły 38. równoleżnik, uderzając na Koreę Płd. W ciągu dwóch miesięcy wojska północnokoreańskie zajęły prawie całą Koreę Płd. Rada Bezpieczeństwa ONZ uznała wojska z Północy za agresora, co pozwoliło na wysłanie do Korei wojsk ONZ. 1 lipca 1950 r. wylądowały pod flagą ONZ wojska amerykańskie, które stanowiły trzon sił międzynarodowych. Liczące się kontyngenty przysłali także Francuzi, Anglicy i Australijczycy. Stolica Korei Płd. Seul, który padł 28 czerwca 1950 r., we wrześniu po desancie wojsk amerykańskich przysłanych z Japonii został odbity. W trakcie zwycięskiej ofensywy wojska gen. MacArthura przekroczyły 38. równoleżnik i zajęły Koreę Płn. Chiny kilkakrotnie przestrzegały Amerykanów, że wystąpią zbrojnie, gdyż obawiały się wejścia ich wojska na swoje terytorium. MacArthur planował uderzenie na Chiny wraz z użyciem broni atomowej. Wojska chińskie wraz z oddziałami z Północy przeszły do kontrofensywy, w wyniku której zajęły Seul. Wtedy to prezydent USA H. Truman w dniu 16 grudnia 1950 r. ogłosił stan zagrożenia świata. 11 kwietnia 1951 r. gen. MacArthur został zdymisjonowany, chociaż wydawało się, że obydwaj politycy doszli do porozumienia podczas narady w październiku 1950 r. na wyspie Wake. Generał amerykański przedstawił szereg kontrowersyjnych pomysłów po zaangażowaniu się Chin w konflikt. Nalegał on na bombardowanie baz chińskich w Mandżurii, blokadę chińskiego wybrzeża oraz włączenie wojsk Kuomintangu do kontyngentu ONZ. Nie wykluczał także uderzenia atomowego na Chiny. Jednakże politycy amerykańscy nie chcieli zaryzykować wybuchu trzeciej wojny światowej i generał musiał odejść. H. Truman tak skomentował odejście MacArthura: "Pozbyłem się go, bo nie respektował władzy prezydenta".

10 lipca 1951 r. przedstawiciele zaangażowanych w konflikt stron spotkali się w Kesongu w celu omówienia możliwości zawarcia rozejmu. W 1951 r. linia frontu ustabilizowała się w okolicach 38. równoleżnika. 18 sierpnia 1952 r. wojska ONZ rozpoczęły operację "Morderczy uścisk", głównie z udziałem lotnictwa, które bombardowało bazy i lotniska komunistyczne.

27 lipca 1953 r., po jednych z najdłuższych w historii negocjacjach, które trwały ponad 2 lata, w Panmundżonie podpisano rozejm. Ustalono, że pięć państw - Polska i Czechosłowacja wyznaczone przez komunistów, Szwecja i Szwajcaria z ramienia ONZ oraz Indie jako państwo neutralne - będą nadzorować przerwanie ognia. Konferencja, która miała doprowadzić do zjednoczenia Korei, została zerwana. Na mocy rozejmu utworzono strefę zdemilitaryzowaną, dokonano wymiany jeńców i powołano komisję nadzoru i kontroli. Wojna utrwaliła podział państwa i zaostrzyła zimną wojnę pod względem wzrostu wyścigu zbrojeń. Z drugiej strony spowodowała śmierć 3,5-4 mln ludzi, w tym 900 tys. Chińczyków. Korea Płd., która wybrała drogę rozwoju kapitalistycznego, w latach 80. i 90. stała się prawdziwym mocarstwem gospodarczym o systemie demokratycznym od początków lat 90. Korea Płn. to jeden z najbardziej zacofanych krajów świata, rządzony w sposób autorytarny przez Kim Ir Sena do 1994 r., a po jego śmierci przez jego syna Kim Dzong Ila (Kim Jongil).

Kalendarium:
15 sierpnia 1948 Proklamowanie Demokratycznej Republiki Korei ze stolicą w Seulu.

9 września 1948 Proklamowanie Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej ze stolicą w Phenianie.

25 czerwca 1950 Atak wojsk Północy na Południe.

27 czerwca 1950 Rada Bezpieczeństwa ONZ uznaje Koreę Płn. za agresora. Na czele wojsk walczących pod flagą ONZ stanął generał amerykański MacArthur.

28 czerwca 1950 Seul zostaje zdobyty przez wojska z Północy, a do końca sierpnia wojska Kim Ir Sena zajęły prawie całe Południe

1 lipca 1950 Wojska amerykańskie lądują w Korei.

wrzesień 1950 Rozpoczęcie kontrofensywy wojsk ONZ spod Pusan.

październik 1950 Wojska ONZ docierają do granicznej rzeki z Chinami - Jalu.

26 października 1950 Amerykanie zajmują Phenian.

26 października 1950 Chińscy ochotnicy przystępują do wojny.

5 grudnia 1950 Amerykanie wycofują się z Phenianu.

16 grudnia 1950 Prezydent H. Truman ogłasza stan zagrożenia dla świata.

4 stycznia 1951 Wojska komunistyczne zajmują Seul po raz drugi.

1 lutego 1951 ONZ potępia chińską agresję przeciwko Korei.

11 kwietnia 1951 Gen. MacArthur zostaje odwołany, a na jego miejsce zostaje powołany gen. Matthew Ridgway.

10 lipca 1951 Podjęcie w Kesongu, a następnie w Panmundżonie rokowań pokojowych.

18 sierpnia 1952 Rozpoczęcie intensywnych bombardowań pozycji komunistów, operacja Morderczy Uścisk.

27 lipca 1953
Podpisanie, po ponad dwóch latach negocjacji, rozejmu w Panmudżonie, który de facto kończył wojnę koreańską.

16. Omów politykę USA wobec ChRL po II wojnie światowej.

W okresie powojennym polityka Stanów Zjednoczonych wobec Chin przechodziła poważną i niezupełnie jednoznaczną ewolucję. W okresie II wojny światowej Stany Zjednoczone udzielały znacznej pomocy Czang kaj-Szekowi. Miało to na celu jak największe uzależnienie Chin od siebie, tak, aby w przyszłości wykorzystać je zarówno przeciwko Japonii, jak i ZSRR. W wojnie domowej rozpętanej przez Czang Kaj-Szeka zwyciężyła Komunistyczna Partia Chin. W wyniku tej wojny w 1949 roku proklamowano Chińska Republikę Ludową na czele której stanął Mao Tse-tung. Waszyngton stanął przed koniecznością wypracowania nowej polityki wobec Chin Ludowych. Aż do momentu wybuchu wojny koreańskiej panował okres, w którym podejmowano próby nawiązywania kontaktów oraz zbliżenia i współpracy. W tym okresie Stany Zjednoczone próbowały uzyskać pewien wpływ na politykę nowo utworzonej ChRL i dążyły do jej skłócenia ze Związkiem Radzieckim. Wybuch wojny koreańskiej 29 czerwca 1950 r. zapoczątkował okres otwartej wrogości i konfrontacji. Po wojnie polityka wrogości i izolacji była kontynuowana. U podłoża tej polityki, jak mówiono „wrogości przez izolowanie”, leżała głęboka wrogość do ChRL, ukształtowana w amerykańskich kołach rządzących w związku z udziałem wojsk składających się z chińskich ochotników w walkach na Półwyspie Koreańskim po stronie Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej oraz ze współdziałaniem Chin ze Związkiem Radzieckim i innymi państwami socjalistycznymi w pomocy dla tego kraju.

Polityka ta zakładała pełną izolację na arenie międzynarodowej i `powstrzymywanie” ChRL środkami militarnymi na obszarach pogranicznych(Korea, Tajwan, Indochiny). Głównym punktem konfliktu była kwestia Tajwanu, objętego polityczno-militarną kuratelą Stanów Zjednoczonych. Natomiast rząd ChRL stał na stanowisku iż Tajwan jest integralna częścią Chin, zaś jego wyzwolenie jest suwerennym prawem oraz wewnętrzną sprawą republiki ludowej. Taka polityka wobec Chin prowadzona była przez USA przez ponad 10 lat. Role przełomowa odegrała tu dopiero wojna wietnamska. Przedstawiciele administracji Johnsona, widząc umiarkowana reakcje Chin na eskalację wojny wietnamskiej, zaczęli publicznie zapewniać przywódców chińskich, iż Stany Zjednoczone nie pragną wojny z Chińska Republika Ludową.

Wysyłano coraz to nowe sygnały świadczące o tym, że USA dąży do polepszenia stosunków z Pekinem. Z polityki „izolowania' zaczęto przechodzić do „ostrożnego pojednania”. Formę konkretnych decyzji zaczęło to przybierać w okresie prezydentury Richarda Nixona na początku lat siedemdziesiątych. Jednakże ta poprawa stosunków Chin i Stanów Zjednoczonych, która sama w sobie była zjawiskiem pozytywnym, wynikała z przesłanek destabilizacyjnych dla sytuacji międzynarodowej. Z punktu widzenia Waszyngtonu istota sprawy sprowadzała się do włączenia Chin do światowej gry sił w taki sposób, aby służyło to globalnym interesom USA. Celem Stanów Zjednoczonych było przede wszystkim wzmocnienie swych pozycji wobec Związku Radzieckiego. Zamiarem przywódców chińskich było natomiast dążenie do zahamowania procesu odprężenia oraz doprowadzenia do nowej konfrontacji pomiędzy USA a ZSRR, czyli chińskim „wrogiem nr 1” i „wrogiem nr 2”. Ponadto Chiny były przekonane, iż to zbliżenie przyniesie wymierne korzyści ekonomiczne, finansowe, naukowo-techniczne i militarne oraz wzmocni pozycje międzynarodową ChRL. Motywy te legły u podstaw rozpoczęcia dialogu i były najważniejszym tematem rozmów chińsko-amerykańskich w okresie całej dekady lat siedemdziesiątych.

Po niemal trzydziestu latach wrogości doszło do zacieśnienia współpracy i nawiązania stosunków dyplomatycznych, współpracy między krajem kapitalistycznym a krajem komunistycznym. Pojawiały się obawy do czego to doprowadzi., czy Chiny nie wykorzystają swojej nowo nabytej mocarstwowości i „karty amerykańskiej” do walki ze swoim najnowszym wrogiem - Związkiem Radzieckim. Właśnie igranie z potęgą ZSRR wywoływało największy i zrozumiały wtedy strach. Obawiano się też czy rozwój chińskiego potencjału, zwłaszcza militarnego, nie zagrozi nowemu sojusznikowi - USA. Okazało się jednak, iż to otwarcie Chin na zachód nie skończyło się realizacją najczarniejszych scenariuszy. Pokój został utrzymany a świat zyskał dla swych celów gospodarczych ogromnego importera i eksportera. I to chyba najbardziej pozytywny skutek tego zbliżenia, widoczny zresztą do dziś.

17. Przedstaw przyczyny i przebieg demontażu imperiów kolonialnych po II wojnie światowej.

• proces wyzwalania się spod władzy kolonialnej terytoriów zależnych i niesamodzielnych oraz tworzenia niepodległych państw

• dekolonizacja stanowiła zwycięstwo ruchów narodowo - wyzwoleńczych Trzeciego Świata

• proces dekolonizacji przebiegał dwiema drogami:

- walka zbrojna o niepodległość - pokojowe dochodzenie do niepodległości poprzez dialog i pojednanie

DEKOLONIZACJA AZJI

• drogą pokojową uzyskały niepodległość dawne terytoria mandatowe A na Bliskim Wschodzie - najszybciej, bo w 1932 roku, Irak

• 1946 rok - Brytyjczycy opuścili Transjordanię, a Francuzi Syrię i Liban; Palestyna pozostała pod kontrolą brytyjską do 1948 roku

• jako ostatnie na Bliskim Wschodzie niepodległość uzyskały brytyjskie kolonie Kuwejt (1961 rok) i Aden (Jemen Południowy - 1967 rok)

• w trakcie II wojny światowej Japończycy operowali na Dalekim Wschodzie hasłem solidarności ludów Azji przeciw Europejczykom i Amerykanom: Azja dla Azjatów
  Amerykanie, których kolonią były Filipiny (okupowane w trakcie wojny przez Japończyków, którzy w 1943 roku ogłosili niepodległość Filipin), przyznali im w lipcu 1946 roku niepodległość, chcąc świecić przykładem dla innych - Stany Zjednoczone były jedynym państwem Zachodu, które pozytywnie odnosiło się do dekolonizacji
  brytyjski rząd Labour Party, borykający się z trudnościami przezwyciężenia skutków II wojny światowej, nie miał ani chęci, ani możliwości do walki o ocalenie Imperium Brytyjskiego

• w Indiach, perle korony brytyjskiej - które pod względem prawnym nie były kolonią, lecz państwem, którego cesarzem był król angielski - o niepodległość walczyły dwa ugrupowania: Indyjski Kongres Narodowy (założony w 1885 roku) i Liga Muzułmańska

• na czele Indyjskiego Kongresu Narodowego stał Mahatma Gandhi (1869-1948), który żądał opuszczenia Indii przez Brytyjczyków i utrzymania jedności subkontynentu

• Liga Muzułmańska domagała się podziału Indii na część muzułmańską i hinduską
  od jesieni 1946 roku rozpoczęły się wzajemne masakry hindusów i muzułmanów - ginęły tysiące ludzi

• 20 lutego 1947 roku - premier Attlee oświadczył w Izbie Gmin, że Wielka Brytania wycofa się z Indii w czerwcu 1948 roku

• czerwiec 1947 roku - Attlee zadecydował o podziale Indii i przyznaniu Indiom i Pakistanowi statusu dominiów - projekt ten przedstawił ostatni wicekról Indii, lord Louis Mountbatten

• 15 sierpnia 1947 roku - Indie i Pakistan uzyskały niepodległość w ramach Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, gdyż Brytyjczycy, wobec panującej tam sytuacji, przyśpieszyli swoje wycofywanie się

• podziałowi subkontynentu towarzyszyły migracje milionów, zamieszki, rzezie i okrucieństwa (m.in. 30 stycznia 1948 roku zamordowano Gandhiego - hinduski morderca zarzucał mu dążenie do pojednania hindusko - muzułmańskiego)

• następstwem podziału były spory terytorialne między Indiami a Pakistanem, m.in. trwający spór o Kaszmir, który włączono do Indii, chociaż był zamieszkany w większości przez muzułmanów

• 1971 rok - przy zbrojnej pomocy Indii Pakistan Wschodni oderwał się od Zachodniego, tworząc Bangladesz

• w Birmie, w której Japończycy proklamowali niepodległość w 1943 roku, Brytyjczycy przywrócili po wojnie swoje rządy - w 1948 roku Brytyjczycy przyznali niepodległość Birmie (obecnie Myanmar)

• 1948 rok - Wielka Brytania uznała niepodległość Cejlonu - odtąd Sri Lanka

• 1957 rok - po rozgromieniu komunistycznego powstania, trwającego od 1948 roku, Brytyjczycy przyznali niepodległość Malajom - powstała Malezja

• problem dekolonizacji stanął natychmiast po wojnie przed Holandią - tzw. Holenderskie Indie Wschodnie, czyli Indonezja, znalazły się w czasie wojny pod okupacją japońską; Japończycy popierali przywódcę narodowego na Jawie - Ahmeda Sukarno

• 17 sierpnia 1945 roku - Sukarno proklamował Tymczasowy Republikański Rząd Indonezji

• 28 września 1945 roku - alianci wylądowali na Jawie - Brytyjczycy tolerowali Sukarno, chociaż nie został on uznany przez Holandię

• na przełomie 1945 i 1946 roku wybuchły walki w Indonezji

• 15 listopada 1946 roku - podpisano porozumienie w Linggatjadti na Jawie - Holendrzy uznali rząd Republiki Indonezji, planowano utworzyć państwo federacyjne pod nazwą Stany Zjednoczone Indonezji, obejmujące Indie Holenderskie; Stany Zjednoczone Indonezji i Holandia miały utworzyć Unię Holendersko - Indonezyjską pod berłem królowej Wilhelminy

• obie strony były niechętne realizacji porozumienia - Holendrzy przeszli do ofensywy

• grudzień 1948 rok - Holendrzy zrzucili desant na Dżakartę, zajmując ją w kilka godzin i biorąc do niewoli Sukarno

• w ramach represji Stany Zjednoczone wstrzymały pomoc z tytułu Planu Marshalla dla Holandii, a Rada Bezpieczeństwa ONZ wezwała Holandię do uznania suwerenności Stanów Zjednoczonych Indonezji

• 2 listopada 1949 roku - zakończyły się rokowania holendersko - indonezyjskie - Indonezja uzyskała suwerenność, wchodząc w skład Unii Holendersko - Indonezyjskiej

• 1954 rok - zniesiono Unię Holendersko - Indonezyjską

• terytorium spornym miedzy Holandią i Indonezją pozostała zachodnia Nowa Gwinea (według Sukarno Irian Zachodni) - od 1963 roku należy do Indonezji

• kryzys francuskich kolonii rozpoczął się wraz z upadkiem Francji w 1940 roku - Japończycy w tym samym roku wkroczyli do Indochin (Wietnam, Laos, Kambodża)
  Wietnam ogłosił niepodległość jeszcze pod rządami japońskimi w marcu 1945 roku
  po usunięciu okupacji japońskiej, część Indochin znalazła się pod kontrolą lewicowo nastawionego ruchu niepodległościowego zwanego Vieth-Minh (Liga Niepodległości Wietnamu), na którego czele stał Ho Chi Minh - rozwój ruchu był ułatwiony na obszarze kontrolowanym zgodnie z rozkazem nr 1 z 15 sierpnia 1945 roku przez Chiny (wojska Czang Kai - szeka) - na północ od 16° szerokości geograficznej północnej; Chińczycy wycofali się stamtąd w 1946 roku

• wrzesień 1945 roku - komunistyczny rząd Ho Chi Minha ogłosił w Hanoi utworzenie Wietnamskiej Republiki Demokratycznej i rozbroił oddziały francuskie - Francuzi utrzymali się jednak na południu

• listopad 1946 roku - zbombardowanie przez flotę francuską portu Hajfong - zginęły tysiące cywilów - był to początek regularnej wojny między Viet Minhem a wojskami francuskimi - dało to początek długotrwałej i krwawej wojnie - brudna wojna

• grudzień 1946 roku - Francuzi zajęli Hanoi, zmuszając Viet Minh do prowadzenia wojny partyzanckiej

• próbą ratowania francuskich koloni było utworzenie na podstawie konstytucji z 1946 roku (konstytucja IV Republiki) Unii Francuskiej, która miała się składać z:

1. terytoriów bezpośrednio należących do Francji, w tym departamentów i terytoriów zamorskich 2. państw stowarzyszonych (Indochiny, Maroko, Tunezja) i terytoriów stowarzyszonych (Kamerun, Togo)

• marzec 1949 rok - Francuzi proklamowali niepodległość Państwa Wietnamu w ramach Unii Francuskiej; na czele stanął cesarz Bao Dai (zdetronizowany przez Viet Minh w sierpniu 1945 roku)

• lipiec 1949 roku - Francuzi uznali niepodległość Laosu w ramach Unii Francuskiej, ale komunistyczne siły Pathet Lao (Kraju Laotańczyków), powiązane z Viet Minhem, uniemożliwiły ugruntowanie tam rządów prozachodnich

• listopad 1949 roku - Francuzi przyznali niepodległość Kambodży w ramach Unii Francuskiej - na czele rządu stanął książę Norodom Sihanouk

• przejęcie przez komunistów władzy w Chinach w 1949 roku dało Viet Minhowi możliwość dozbrajania i szkolenia oddziałów w Chinach - był to istotny moment dla dziejów wojny

• brudna wojna nie zyskała większego poparcia we Francji, dlatego nie wysyłano do Indochin poborowych, a jedynie odziały z kolonii i Legię Cudzoziemską

• maj 1954 roku - klęska francuska pod Dien Bien Phu zadecydowała o losach wojny w Indochinach - klęska nie miała większego znaczenia militarnego, ale złamała francuską wolę walki

• lipiec 1954 rok - układ w Genewie, dzielący Wietnam wzdłuż 17 równoleżnika na Demokratyczną Republikę Wietnamu na północy (Ho Chi Minh) i Państwo Wietnamskie na południu (cesarz Bao Dai); całym Indochinom przyznano niepodległość

DEKOLONIZACJA AFRYKI

• jako pierwsza, na mocy decyzji ONZ, niepodległość uzyskała w 1949 roku włoska kolonia Libia

• do połowy lat pięćdziesiątych niepodległymi państwami w Afryce były jedynie Egipt, Etiopia, Liberia i Libia, a ruchy niepodległościowe w pozostałych krajach znajdowały się w stanie zalążkowym

• sierpień 1952 roku - wybuchło powstanie w brytyjskiej Kenii, zwane Mau-Mau - Kikuje zabijali białych osadników i skłonnych do współpracy z władzami osadników; powstanie stłumiono (ponad 10 tysięcy zabitych)

• 1956 rok - Wielka Brytania przyznała niepodległość Sudanowi, kładąc kres fikcji anglo - egipskiego kondominium nad tym krajem

• 1957 rok - Brytyjczycy przyznali niepodległość Złotemu Wybrzeżu, które po połączeniu z Togo (terytorium powiernicze ONZ) przyjęło nazwę Ghany - Ghana stanęła na czele ruchu zmierzającego do dekolonizacji całej Czarnej Afryki (premier, a później prezydent Kwame N'Krumah)

• 1956 rok - Francja zrzekła się protektoratu nad Tunezją i Marokiem (Hiszpania także zrezygnowała z protektoratu nad swoją częścią Maroka)

• Francja łatwo zrezygnowała z Maroka i Tunezji, gdyż chciała skoncentrować się na trwającym od listopada 1954 roku powstaniu algierskim, kierowanym przez Front Wyzwolenia Narodowego z Ahmedem Beb Bellą na czele

• Algierię uważano we Francji za integralną część państwa - departament zamorski, zamieszkany w 11% przez osadników francuskich, tzw. kolonów

• maj 1958 rok - pucz generałów w Algierze - obawiali się oni, że rząd będzie szukał kompromisu z powstańcami algierskimi, skoro nie może ich pokonać

• w efekcie puczu upadł rząd francuski, a misję formowania rządu powierzono gen. de Gaulle'owi

• 1958 rok - de Gaulle doprowadził do wprowadzenia nowej konstytucji, która ogromnie wzmocniła władzę prezydenta - V Republika

• nowa konstytucja zniosła Unię Francuską, powołując w jej miejsce Wspólnotę, w której skład miały wejść Republika i terytoria zamorskie, którym pozostawiono wolny wybór, czy chcą pozostać departamentami zamorskimi, czy też odrębnymi państwami - jedynie Gwinea skorzystała z tego i już w 1958 roku ogłosiła niepodległość

• styczeń 1961 roku - de Gaulle zarządził referendum w sprawie przyznania Algierii prawa samostanowienia - opowiedziało się za tym 56 % głosujących

• kwiecień 1961 roku - kolejny pucz generałów w Algierii - załamał się po czterech dniach, ale dał początek organizacji terrorystycznej pod nazwą Organizacja Tajnej Armii (OAS) - rozbitej po nieudanym zamachu na de Gaulle'a w 1962 roku

• marzec 1962 roku - porozumienie w Evian we Francji - Francja uznała niepodległość Algierii

• tzw. harkis - muzułmanie walczący po stronie Francji w Algierii

• w 1960 roku dekolonizacja stała się oficjalnym celem ONZ

• 1960 rok - rok Afryki - niepodległość uzyskało wiele państw afrykańskich

• 1960 rok - niepodległość uzyskała kolonia brytyjska Nigeria - największe odtąd państwo afrykańskie

• 1960 rok - niepodległość wybrały francuskie kolonie w Afryce: Czad, Dahomej (obecnie Benin), Gabon, Górna Wolta (obecnie Burkina Faso), Kongo Brazzaville, Madagaskar, Mali, Mauretania, Senegal i Wybrzeże Kości Słoniowej - Francji pozostały w Afryce jedynie Algieria i Sahara (Gwadelupa i Gujana Francuska w Ameryce)

• 1960 rok - niepodległość uzyskało dawne terytorium mandatowe, a wówczas terytorium powiernicze ONZ: Kamerun

• 1960 rok - po połączeniu dawnej kolonii włoskiej, a wówczas terytorium powierniczego: Somali Włoskiego i kolonii brytyjskiej: Somali Brytyjskiego, powstała niepodległa Somalia

• 1960 rok - niepodległość uzyskało belgijskie Kongo Leopoldville - Belgowie zrezygnowali z kolonii, gdy tylko zaczęły się tam krwawe rozruchy (1959 rok - Stanleyville) - Kongo pogrążyło się w długotrwałej wojnie domowej

• 1960 rok - w Namibii - dawnym terytorium mandatowym Związku Południowej Afryki, bezprawnie anektowanym przez ZPA w 1949 roku - powstała Organizacja Ludu Afryki Południowo - Zachodniej (SWAPO) - partyzantka SWAPO rozpoczęła wojnę najpierw z ZPA, a potem z RPA

• 1961 rok - w wyniku referendum przeprowadzonego wśród białej ludności Związku Południowej Afryki, ogłoszono powstanie niepodległej Republiki Południowej Afryki, która wystąpiła z Brytyjskiej Wspólnoty Narodów

• 1961 rok - niepodległość uzyskało dawne terytorium mandatowe, a wówczas terytorium powiernicze ONZ Tanganika

• 1962 rok - niepodległość uzyskały belgijskie kolonie Rwanda i Burundi (antagonizmy między Tutsi i Hutu)

• 1962 rok - niepodległość uzyskała kolonia brytyjska Uganda

• 1963 rok - niepodległość uzyskała kolonia brytyjska Kenia

• dekolonizacja posiadłości hiszpańskich w Afryce trwała do 1975 roku, kiedy Hiszpania przekazała pod administrację Maroka i Mauretanii Saharę Zachodnią (wybuchła tam następnie zaciekła wojna domowa) - w ręku Hiszpanii pozostały jedynie dwa miasta - enklawy nadmorskie na terenie Maroka: Ceuta i Melilla

• najpóźniej proces dekolonizacji objął posiadłości portugalskie w Afryce - nastąpiło to dopiero po rewolucji goździków w 1974 roku (czerwone goździki ozdabiały wówczas karabiny buntowników)

• 1975 rok - niepodległość uzyskały kolonie portugalskie Mozambik i Angola - w obu krajach władzę wkrótce objęli komuniści

• w Angoli rywalizowały ze sobą trzy ugrupowania powstańcze: Narodowy Front Wyzwolenia Angoli (FNLA), Narodowy Związek na rzecz Pełnej Niepodległości Angoli (UNITA) i Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli (MPLA) - dwa pierwsze miały orientację prozachodnią, ostatnie było komunistyczne

• komuniści ogłosili w listopadzie 1975 roku powstanie Ludowej Republiki Angoli - dwa pozostałe ugrupowania, wspierane przez wojska RPA, rozpoczęły walkę z komunistami, którzy z kolei uzyskali pomoc wojskową z Kuby - RPA, nie chcąc wchodzić w bezpośredni konflikt z Kubą wycofała się, a komuniści przy pomocy wojsk kubańskich opanowali kraj

• Francja była ostatnim mocarstwem kolonialnym, które opuściło kontynent afrykański - w 1977 roku proklamowano niepodległość Francuskiego Somali, czyli Dżibuti

• 1989 rok - wojska kubańskie opuściły Angolę, a RPA Namibię - ostatni kraj pozostający dotychczas w stanie kolonialnej zależności na kontynencie afrykańskim

• w konsekwencji dekolonizacji niepodległe państwa nie zerwały wszystkich więzi politycznych i instytucjonalnych z byłymi metropoliami, co zaowocowało organizacyjnymi formami współpracy (m.in. Commonwealth)

• dekolonizacja nie rozwiązała żadnych problemów - często nowopowstałe państwa okazywały się być zupełnie nieprzygotowane do samodzielnego bytu politycznego i gospodarczego

• niewiele państw Trzeciego Świata odniosło sukces gospodarczy i rzadkie są przypadki, by potrafiły urzeczywistnić na dłuższą metę poprawnie funkcjonujący system demokratyczny

18. Powstanie państwa Izrael. Przyczyny i skutki.

Po zniszczeniu Jerozolimy przez Rzymian w 135 r. n.e. naród żydowski żył w diasporze (rozproszeniu) w Europie, na Bliskim Wschodzie i w północnej Afryce. Do 1917-18 roku terytorium Ziemi Świętej znajdowało się w obrębie świata muzułmańskiego. W 1918 roku zostało przejęte od Turków Osmańskich przez armię brytyjską. Walka o powstanie państwa Izrael, zakończona w latach 1947- 49 była kilkuetapowa.

Pomysł utworzenia państwa Izrael pojawił się w wieku XIX. U jego genezy leżała narastająca fala antysemityzmu (w Rosji, we Francji) oraz związana z tym emigracja członków narodu żydowskiego na tereny Palestyny. Hasła utworzenia państwa jako pierwszy głosił M. Hess. Pod koniec XIX wieku idee państwa żydowskiego głosił T. Herzl (węgierski Żyd). Wokół niej skrystalizowała się ideologia syjonizmu: koncepcji odrodzenia narodu przez utworzenia państwa na ziemi palestyńskie. Początkowo miało służyć jako azyl dla prześladowanych członków narodu.

Wydawało się, że nadzieje te zostaną spełnione po I wojnie światowej. Brytyjski Minister Spraw Zagranicznych Arthur Balfour wydał w listopadzie deklarację nazywaną od jego nazwiska. Brytyjczycy chcieli uzyskać poparcie Żydów w wojnie, dlatego ogłosił, że popiera "ideę utworzenia ojczyzny żydowskiej" po pokonaniu Turków Osmańskich w Palestynie. W 1923 roku Wielka Brytania uzyskała mandat rządzenia na terenach Palestyny, opierając się na tej deklaracji. Jednak w rezultacie Brytyjczycy ograniczali emigrację Żydów na administrowane tereny. Co więcej, wyłączyły spod mandatu dzisiejszą Jordanię, uznając władzę Abdullaha.

Tak zwane "Terytorium Mandatowe" okazało się rozwiązaniem nieskutecznym dla tych terenów wobec oporu arabskiej ludności przeciw migracji Żydów. Zauważyła to tzw. "Komisja Peela" w 1937 roku. Zalecona podział państwa między Żydów i Arabów, jednak Wielka Brytanie nie chciała w tym czasie angażować się w zamieszki na Bliskim Wschodzie, nie przeprowadziła więc podziału.

W czasie II wojny napływ Żydów z Europy zaostrzył spory arabsko-żydowskie. obie strony wysuwały żądania utworzenia państwa. Brytyjczycy stali się przedmiotem ataków, dlatego Wielka Brytanie pragnęła zrzec się mandatu. Ostatecznie wygasł 15 maja 1948 roku. 29 listopada 1947 Rada najwyższa ONZ zadecydowała o podziale Palestyny. Wywołało to wojnę domową, w której przewagę uzyskali Żydzi. 14 maj 1948 (dzień przed wygaśnięciem mandatu brytyjskiego) proklamowano państwo Izrael. Poparte zostało przez Stany Zjednoczone, wchodząc od razu w stan wojny z arabskimi sąsiadami i Irakiem. Wojna toczyła się aż do roku 1949, z przerwami na rozejmy negocjowane przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Państwo Izrael wzmocniło się w wojnie: zniknęło Państwo Arabskie Palestyna oraz niezależna Jerozolima (zostały podzielone z Transjordanią), Strefę Fazy otrzymał Egipt. Uchodźcy z Palestyny zamieszkali w Jordanii i Strefie Gazy (około 700 tysięcy osób). Nie podpisano traktatu pokojowego a jedynie rozejm. Do utworzonego państwa napływały rzesze Żydów z całego świata.

Polityka zagraniczna państwa Izrael obfituje w konflikty i agresje. Państwa arabskie nie uznały prawa do jego istnienia.

W roku 1949 Izrael został członkiem ONZ, stopniowo zbliżając swoją politykę do mocarstw zachodnich (NATO).

Konflikty z Arabami trwały: osiedla żydowskie ostrzeliwano z Wzgórz Golan. Izrael wdawał się również w konflikty; w 1956 roku przeciw Egiptowi (Egipt zakazał przepływu statków izraelskich przez Kanał Sueski). Po rezolucji ONZ interweniowały Wielka Brytanie i Francja. Izrael zajął Synaj oraz Strefę Gazy. Został zmuszony przez Rosję, USA i ONZ do opuszczenia Półwyspu Synaj. W 1967 r w czasie tzw. wojny sześciodniowej Izrael zajął ponad 60 tys. km. kwadratowych kosztem Egiptu i Jordanii. Stosunki dyplomatyczne z Izraelem zerwały wtedy państwa bloku socjalistycznego. Rada Bezpieczeństwa ONZ nakazała rezolucją z 22 listopada 1967 wycofanie z okupowanych terenów. Izrael nie podporządkował się rezolucji, prowadząc do trwającego do dziś kryzysu bliskowschodniego. Stosując terror wobec ludności arabskiej podsycił nienawiść.

W latach 90-tych nastąpiła eskalacja intifady - walki o wyzwolenie Palestyny. Konflikt trwa do dziś, mimo wymuszonych presją międzynarodową i negocjowanych przez Stany Zjednoczone porozumień.

Izrael liczy dziś 5,8 miliona mieszkańców zasiedlających 21,2 tys. km². Graniczy z krajami arabskimi: Libanem, Syrią, Jordanią i Egiptem, z którym jako jedynym w 1993 roku podpisał traktat pokojowy. Podzielony jest na sześć administracyjnych okręgów, w których obowiązują dwa języki urzędowe: hebrajski i arabski.

19. Państwa arabskie wobec USA i ZSRR.

BLISKII ŚRODKOWY WSCHÓD W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

1. Znaczenie regionu w stosunkach międzynarodowych .Bliski Wschód to nazwa terytorium obejmującego w najszerszym znaczeniu kraje pd-zach Azji oraz pn-wch Afryki. Po II wojnie światowej sytuacja polityczno-wojskowa wpływa nie tylko na stosunki na Bliskim Wschodzie i w Basenie Oceanu Indyjskiego ale oddziaływuje na supermocarstwa i ich sojuszników, ponieważ region Bliskiego Wschodu skupiał ich uwagę na sobie. Dwa czynniki określające pozycję międzynarodową tego regionu to: polityczny(walory strategiczno-militarne) i gospodarcze (zasoby naturalne-głownie ropa naftowa ,gaz i surowce mineralne, ogromny rynek zbytu).Bliski Wschód to skrzyżowanie szlaków komunikacyjnych, tu stykają się wpływy 3 religii: chrześcijańskiej, islamu i judaizmu. Położone są również święte miejsca wyznawców :Nazaret, Jerozolima Hebron i Mekka. Po I wojnie światowej złoża ropy naftowej stały się obiektem zaciętej walki przez W.Brytanię i Francję. Dopiero po II wojnie światowej W.Brytania i Francja stopniowo zaczęły tracić swe wpływy na rzecz USA. Zobowiązania militarne USA po II wojnie światowej uniemożliwiły stacjonowanie wojsk amerykańskich i przez to amerykańska polityka została oparta na: obecności wojsk brytyjskich i dobrych stosunkach z krajami tego regionu. Realizacja takiej polityko została zachwiana przez 3 wydarzenia: 1)powstanie państwa Izrael 2)decyzja wycofania wojsk brytyjskich 1968r. 3)niepodległość ostatnich kolonii brytyjskich. W latach zimnej wojny wzrosło strategiczne znaczenie Bliskiego Wschodu i Śr.Wchodu. Stały się ogniwem antyradzieckiej strategii. Proklamowano 4 doktryny. W ramach realizacji „doktryny okrążenia” USA powiązały kraje regionu siecią układów polityczno-wojskowych.

20. Państwa niemieckie i kwestia zjednoczenia Niemiec w 1945-1990.

Decyzje mocarstw podjęte w Poczdamie w 1945 r. wydawały się tak trwałe, że tylko najwięksi optymiści przewidywali zjednoczenie państwa niemieckiego przed rokiem 2000. Na zjednoczenie musiały bowiem wyrazić zgodę cztery mocarstwa alianckie, co w warunkach zimnej wojny wydawało się nieosiągalne. Jednak w konstytucji Republiki Federalnej Niemiec już od początku jej istnienia(1949r.) istniał zapis mówiący o zjednoczeniu państwa poprzez wchłonięcie NRD. Było to celem m. in. kanclerza Konrada Adenauera aż do jego śmierci.

Rzecz niemalże niemożliwa, jaką było zjednoczenie Niemiec stała się realna w drugiej połowie lat 80-tych w obliczu przeobrażeń w Związku Radzieckim oraz faktu, że lider partii radzieckiej Gorbaczow nie wykluczał zgody na zjednoczenie, przez co stał się ogromnie popularny w RFN. Było oczywiste, że gra kartą niemiecką miała posłużyć wzmocnieniu ZSRR. Kiedy Gorbaczow w czerwcu 1989 r. składał wizytę w RFN, był entuzjastycznie witany tak przez władze jak i mieszkańców republiki.

Faktem przyspieszającym zjednoczenie Niemiec były wydarzenia w NRD. W czterdziestą rocznicę powstania NRD(pazdziernik1989 r.) doszło tam do gwałtownych demonstracji przeciw władzy Ericha Honeckera. Rozkład struktur państwa postępował tak szybko, że zaledwie 10 dni po świętowanej rocznicy(17 październik) nastąpił upadek Honeckera. Nowe władze wschodnioniemieckie ratując resztki swego prestiżu niespodziewanie udzieliły zgody na swobodne przekraczanie granicy pomiędzy obima państwami oraz w podzielonym Berlinie. Mur berliński został otwarty, a do jego spontanicznego burzenia przystąpiono w nocy z 10 na 11 listopada 1989 r. .

Wypadki w Berlinie zastały kanclerza RFN Helmuta Kohla w Polsce. Na wieść o wydarzeniach w Berlinie przerwał swą wizytę i udał się na posiedzenie rządu w Bonn. 28 listopada kanclerz Kohl przedstawił niemieckiemu Bundestagowi dziesięciopunktowy plan w sprawie zjednoczenia Niemiec.

W NRD w tym samym czasie przy okrągłym stole spotkały się odrodzone partie polityczne. Uzgodniono termin wolnych wyborów na 18 marca 1990 r. . Pierwsze, a jednocześnie ostatnie wolne wybory w NRD przyniosły zwycięstwo blokowi partii konserwatywnych: CDU, CSU, Przełom Demokratyczny. Zdobyły one razem ok. 48% głosów, a nowym szefem rządu NRD został Lothar de Maiziere z CDU. Nowy rząd poparł unię walutową z RFN( 1 LIPIEC 1990) co oznaczało wprowadzenie w NRD nowego środka płatniczego-marki zachodnioniemieckiej.

Zjednoczenie Niemiec bardziej zależało od stosunków międzynarodowych niż wewnętrznych. W lutym 1990 r. doszło w Moskwie do rozmów niemiecko-radzieckich na temat zjednoczenia Niemiec. Stronę niemiecką reprezentowali kanclerz Helmut Kohl i minister spraw zagranicznych H. D. Genscher. Od Gorbaczowa uzyskali oni wstępną zgodę na zjednoczenie kraju. Uzgodniono warunki na jakich to nastąpi.

Ostateczną decyzję w sprawie zjednoczenia Niemiec miała podjąć konferencja mocarstw zwana ,,grupa 4+2”, to jest cztery mocarstwa(ZSRR, USA, Anglia, Francja) plus dwa państwa niemieckie. 31 sierpnia 1990 r. oba państwa niemieckie podpisały wstępny traktat zjednoczeniowy. Przed oficjalnym zjednoczeniem (3 X 1990 r.) przedstawiciele mocarstw- ministrowie spraw zagranicznych: USA-James Baker, ZSRR-Eduard Szewardnadze, Wielkiej Brytanii- Douglas Hard i Francji- Roland Dumas oraz przedstawiciele dwu państw niemieckich Hans Ditrich Genschler i Lothar de Maiziere, podpisali 12 września 1990 r. Traktat o końcowym uzgodnieniu kwestii niemieckiej. Zgodnie z tym dokumentem znoszono wszelkie prawa i odpowiedzialności mocarstw alianckich wobec Niemiec. Było to jednoznaczne z traktatem pokojowym z Niemcami.

Po podpisaniu układu z 12 września 1990 r. zjednoczone Niemcy uzyskały pełną suwerenność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych.. 13 września w układzie zawartym pomiędzy ZSRR a RFN uzgodniono, że wojska radzieckie zostaną wycofane z terytorium NRD do końca 1994 r. .Niemcy miały w tym czasie wypłacić Moskwie 15 mld. Marek na koszty tej operacji oraz budowę 36 tys. mieszkań w Rosji dla powracających żołnierzy.

3 października 1990 r. Zjednoczone Niemcy obchodziły swoje święto zjednoczenia. Nie przesłoniło to jednak problemów z ,,przyłączeniem” NRD do RFN. Te dopiero się zaczynały. Oba państwa niemieckie były przecież różnymi obszarami pod względem rozwoju gospodarczego, socjalnego i prawnego. Rozpoczął się trudny okres prywatyzacji i regulacja stosunków własnościowych.

Ostatnim akcentem związanym ze zjednoczeniem Niemiec był szczyt KBWE z udziałem 34 państw odbywający się w Paryżu w 1990 r. Ogłoszono tam oficjalnie zamknięcie ,,zimnej wojny”. Przy tej okazji kanclerz Helmut Kohl ogłosił deklarację zjednoczonych Niemiec. Stwierdzała ona że:

1.Zjednoczone Niemcy będą kamieniem węgielnym pokojowego ładu w Europie.

2.Niemcy potwierdzają ostatecznie charakter swoich granic.

3.Zjednoczone Niemcy przekazują swe suwerenne prawa Wspólnocie Eurpoejskiej.

4.Zjednoczone Niemcy rezygnują z broni atomowej, biologicznej i chemicznej oraz redukują swą armię do liczby 370 tys. żołnierzy.

5.Niemcy opowiadają się za ideą KBWE jako gwarantem pokoju europejskiego.

2 grudnia 1990 r. wybory do Bundestagu, pierwsze w zjednoczonym państwie wygrała koalicja CDU/CSU i FDP a kanclerzem państwa został dotychczasowy kanclerz Niemiec Zachodnich- Helmudt Kohl

21. Japonia i jej gospodarka po II wojnie światowej.

Jest to jeden z największych fenomenów naszych czasów - Japonia, która poniosła w wojnie druzgocącą klęskę, szybko odbudowała swą gospodarkę, a potem zaczęła przewodzić grupie "tygrysów azjatyckich". Jak do tego doszło?

Po kapitulacji Japonii władzę objęło Najwyższe Dowództwo Sił Sprzymierzonych (GHQ, gen. MacArthur) przy zachowaniu monarchii i parlamentu z 42r., nastąpiła odbudowa systemu partyjnego sprzed 40r. Amerykanie przeprowadzili demilitaryzację, reformę rolną (wielcy właściciele ziemscy mogli mieć max. 1 hektar -> 95% ziemi - drobni rolnicy -> później powstanie silnej klasy średniej), rozwiązali zaibatsu (monopolistyczne koncerny finansowo - przemysłowe), doprowadzili do powstania silnych związków zawodowych (demokratyzacja życia politycznego), oraz nadali Japonii nową konstytucję (III'46; prawa dla kobiet, cesarz - marionetką).

Kwiecień 1946 - pierwsze wybory po wojnie - wygrana liberałów, ale w kraju bieda, inflacja, rozwój związków zawodowych -> IV 47 - wybory wygrywają socjaliści. Za ich rządów (47-48) była inflacja i brak osiągnięć gospodarczych. Do władzy powrócili (aż do 1993r.!) liberałowie. Rok 1949 przyniósł Japonii, oprócz stabilizacji politycznej, także stabilizację walutową - jen stał się walutą wymienialną (kurs 1$=360 jenów, stały do 1971). Przejściowo wzrosło bezrobocie. W l.1948-49 Japończycy wykupili od Amerykanów akcje dawnych zaibatsu. Przy zakazie nadmiernego skupiania tych akcji doprowadziło to do powstania nowej formy koncernów o aktywach rozproszonych - tzw. keiretsu. Konkurencja okazała się korzystna dla gospodarki japońskiej. W 1950r. utworzono Ministerstwo Przemysłu i Handlu Międzynarodowego (MITI), zaś w 1951 sprywatyzowano większość banków. W tym samym czasie nastąpiła zmiana w stosunkach między USA a Japonią na tle zimnej wojny, zwycięstwa komunistów w Chinach, a później także wojny koreańskiej. Pozwolono Japonii na częściowe odbudowanie sił zbrojnych (powojenne sankcje zabroniły produkcji broni, a wydatki wojskowe nie mogły przekroczyć 1% GNP). We wrześniu 1951r. Japonia odzyskała niepodległość dzięki układowi pokojowemu w San Francisco (ZSRR nie podpisał), zaś w 52r. zawarła sojusz z USA.

Pierwsze sukcesy gospodarcze Japonia osiągała już w początkach lat 50-tych, zaś od 1955r. zaczęto nawet mówić o "cudzie gospodarczym". Rozwinął się przemysł stoczniowy i hutniczy, Japonia odzyskiwała przedwojenną pozycję na międzynarodowym rynku włókienniczym, duży eksport był możliwy dzięki konkurencyjnym cenom (tania siła robocza), ale towary nie były początkowo wysokiej jakości. MITI popierało przemysł krajowy reglamentując import, ułatwiając zakup nowych technologii i wyciszając konkurencję wewnętrzną.

Przemysł motoryzacyjny: powolny rozwój w latach 50-tych, początkowo głównie w produkcji motocykli, motorowerów i skuterów (samochód - dobro luksusowe), współpraca z firmami anglosaskimi - okazją do nauki, lata 60-te - masowa motoryzacja (poparcie MITI, ochrona przed konkurencją zewn.). Na rynku zewn. - początkowo brak sukcesów (samochody jap. uważano za zbyt słabe na amerykańskie autostrady).

Lata 50.- rozwój planowania gospodarczego (46-50 Biuro Stabilizacji Ekonomicznej, potem MITI, 55- Agencja Planowania Ekonomicznego Keizai Kikakucho), oraz ostre konflikty polityczne i społeczne (zrzeszenie pracodawców NICORAN złamało potęgę związków zawodowych popierając dyrekcję Nissana w lokaucie 53r.). Wiele emocji budziła w Japonii kwestia stosunków z USA - obawiano się, że kraj może stać się obiektem ataku jądrowego na skutek uzależnienia wojskowego od St.Zjedn. Po przesileniu roku 60 przyszło uspokojenie, Japonia wkroczyła w "dekadę ekonomiczną". Malała rola MITI, poprawiła się konkurencyjność przemysłu (dzięki zmianom w organizacji pracy i gospodarce surowcami). Rosło znaczenie przemysłu stoczniowego i samochodowego, malało lekkiego i hutnictwa. Równocześnie dokonywały się poważne zmiany obyczajowe: przy urbanizacji i wzroście konsumpcji gwałtownie malał przyrost naturalny (aborcje, potem antykoncepcja).

Początek lat 70. - liczne sukcesy, plan przebudowy archipelagu przez szybkie linie kolejowe, w polityce ekonomicznej zwrot ku konsumpcji wewn. i ekologii, liberalizacja wymiany zagran. (MITI rezygnuje z reglamentowania importu, ale pozostaje protekcjonizm celny chroniący interesy rolników).

Pierwszy kryzys naftowy (73r) był ciosem niespodziewanym: rok 74 przyniósł, po raz pierwszy po wojnie, spadek GNP o 3%; inflacja wywołała panikę na rynku; w krytycznych dniach rezerwy surowców energetycznych spadały do 4 dni... Nakładały się na to problemy poszczególnych gałęzi przemysłu (chemicznego i stalowego zagrożonego konkurencją koreańską, oraz stoczniowego - otwarcie Kanału Sueskiego zakończyło erę wielkich tankowców). W tej sytuacji znów wzrosła rola MITI, zrezygnowano z planów przebudowy archipelagu. Związki zawodowe zgodziły się ograniczyć postulaty płacowe w zamian za rezygnację pracodawców z redukcji zatrudnienia. Od poł. lat 70. strajki są w Japonii rzadkością. Przebudowano przemysł (nowe gałęzie: robotyzacja i elektronika; ekonomizacja przemysłu samochodowego - samochody japońskie do dziś są najbardziej paliwooszczędne).

Drugi kryzys naftowy (79-81) miał w Japonii łagodniejszy przebieg niż w innych krajach uprzemysłowionych. Gospodarka nadal rozwijała się pomyślnie, jednak coraz większym problemem stawała się różnica między pozycją międzynarodową Japonii a poziomem konsumpcji. Partnerzy handlowi naciskali na Japonię, aby zmniejszyła nadwyżki w bilansie handlowym. Spowodowało to (w 85r) działania rządu na rzecz rozbudzenia konsumpcji wewn, zachęcania do kupna towarów importowanych i do turystyki zagranicznej. W okresie tym nastąpiło też odejście od etatyzmu: sprywatyzowano koleje i łączność.

Lata 1986-90 określa się mianem "gospodarki bańki mydlanej" - ukryte problemy ujawnił kryzys 1991, który spowodował zmianę ekipy rządzącej w 93 roku (symboliczny koniec epoki cudu gospodarczego).

22. ChRL pod rządami Mao

W 1949 roku w Chinach władze przejęli komuniści na czele z Mao Tse Tungiem. Powiedzieli cesarzowi parę miłych słów, wysłali go na dożywotnie wakacje, rozsiedli się na stołkach i zaczęli wprowadzać w życie idee socjalizmu. Początkowo wyglądało to nawet obiecująco (jak zwykle) - przejmując władzę nadali chłopom ziemię. Chłopi mieli problem, bo nie bardzo mogli ogarnąć, co to znaczy, że ziemia należy do nich. Tak było w Chinach od zawsze, że byli ścierwem i dziękowali cesarzowi, bo pozwolił im żyć (w uproszczeniu). No, ale powoli, jakoś by się może nauczyli, o co chodzi. Nie zdążyli nawet zacząć. Bo Mao sie rozmyślił i ziemię szybko zabrał - zachciało mu się kolektywizacji wsi na wzór Stalina. Na Chińczykach nie zrobiło to większego wrażenia - wszystko wróciło do normy, a do przedmiotowego traktowania byli przyzwyczajeni. To pierwszy z wielu mądrych pomysłów Mao, taki psikus. Taki, który nawet z krajach komunistycznych wywołał zdziwienie (jaki sens jest w nadaniu komuś ziemi tylko po to, żeby następnego dnia mu ją zabrać). A to był dopiero początek.

Komuniści stworzyli w ChRL (Chińska Republika Ludowa) społeczeństwo bezklasowe. Czytaj: wszyscy klepali biedę. No, prawie wszyscy, bo władza pieniądze miała. Jednakże to akurat nie było nic nowego. W każdym komunistycznym państwie wyglądało to tak samo.

W 1956 roku Mao wpadł na pomysł. A właściwie to Pomysł! Wydarzenie to nazwane zostało potem “Sto Kwiatów”. Chodziło o to, że Mao postanowił dać ludziom coś z życia i ogłosił wolność słowa w prasie. Tak! Można było legalnie krytykować władzę. Na początku ludzie podchodzili niechętnie (wiadomo, że w prasie wypowiadają się ludzie wykształceni, a ci widzieli jak to wyglądało choćby obok w Rosji), no ale w końcu się rozochocili, Mao zachęcał i zaczęła się dyskusja. Na temat władzy, co w niej złe, co dobre. A Mao słuchał i notował. Pierwszych krytyków nie rozstrzelano, więc szybko dołączyli do nich nowi. Otóż po około roku, kiedy już wszyscy przestali się bać, Mao powiedział “koniec zabawy”, wolność słowa anulował, a wszyscy dyskutanci, którzy odważyli się złe słówko na partię rządzącą powiedzieć - poszli do piachu. Urocze. W efekcie było tak, jak wszędzie, tylko trochę dłużej Mao miał radochę. Jednak Chiński przywódca oprócz kopiowania Stalinowskich metod wykazał się też nie lada inwencją…

Rok `59 to rok “Wielkiego Skoku”. Nasz ulubiony Mao Tse-Tung wymarzył sobie, że dogoni USA w rozwoju ekonomicznym. A konkretniej - Chiny dogonią. Jednym z czołowych punktów programu było przegonienie wrednych kapitalistów w ilości rocznie wytapianej stali. Uwaga: Kazał każdemu obywatelowi wybudować przed domem DYMIARKĘ. D Y M I A R K Ę. I każdy obywatel miał wytapiać tyle i tyle stali rocznie. No i wytapiali sobie ci chłopi biedni grabki, łopatki, wiaderka… Nie muszę chyba tłumaczyć, że ogólnie to pomysł się - niestety - nie sprawdził. Ale Mao starał się ratować sytuację - np. każdy miał zrobić rocznie dwie pary butów (nie wiem, z czego).

W bardzo szybkim czasie gospodarka nabrała tempa…. spadkowego. Na łeb na szyję, na łopatki, aż do piwnic zacofania. Przemysł upadł całkowicie, bieda nawet dla samej siebie była zbyt wielka. Zginęło (z głodu) około 35mln ludzi. Co ludzie mieli jeść? Buty, czy stal? Było tak źle, że próbowano w partii nawet usunąć Mao od władzy (co oznaczało skrajną desperację). Nie udało się… Niestety.

Trzeba nadmienić, że w owym czasie umarł Stalin, i Chinom bardzo nie podobało się odejście ZSRR od idei Stalinizmu. Toczyła się walka (prawie wojna) o przywództwo w świecie komunistycznym.

W `65 roku padło hasło “rewolucja kulturalna w Chinach”. W skrócie: zerwać CAŁKOWICIE ze starym modelem życia i stworzyć nowy, z niczego. Całkowicie. Ciężko to wyjaśnić, nie sądzę, żeby ktoś oprócz Mao naprawdę to pojmował. To prawie tak, jakby kazać ludziom chodzić do góry nogami, albo patrzeć nosem, a jeść uszami. Ale Mao był twardy.

Po pierwsze: powołano setki tysięcy młodych ludzi w oddziały hunwejbinów (Czerwona Gwardia). Ich zadanie polegało na tym, że krążyli sobie od wioski do wioski ze “Zbiorem Cytatów” w rękach (spis przemówień, wystąpień, myśli itp. Mao Tse-Tunga), z hasłem “zabić jak psa każdego, kto się przeciwstawia Wodzowi!”. Co najgorsze krążyli z dużą dozą fanatyzmu i kaleczącymi argumentami. W praktyce wyglądało to tak: Wpadali do wioski i pierwszego lepszego chłopa zagadywali, gdzie się kryją spiskowcy. Chłop zestresowany wskazywał kogoś, najczęściej losowo (z igłami pod paznokciami każdy przypomni sobie jakiegoś spiskowca). Efekt: ginął wskazany, bo wróg. Ginął ten, który wskazał, bo nie doniósł - wróg. Ginął sołtys (wójt, nie wiem, jak to jest w Chinach) - bo nie wiedział/nie wskazał, czyli wróg. Ginęło jeszcze parę osób - bo, ponieważ.

Drugi sposób to pytanie ze “Zbioru Cytatów” na wyrywki. Też trupogenny, jak się można domyślić. Hunwejbini tłukli się też między sobą, robili demonstracje… w sumie, dzięki nim zginęło kilka milionów osób. Przy nich nasze dresy to grzeczne dzieci.

Ponadto wprowadzono ateizację społeczeństwa, jednolite uniformy dla ludzi , intelektualistów kierowano do ciężkiej pracy fizycznej, a chłopi szli na studia.

Wydano też całkowicie niepowtarzalny, słodko kuriozalny dokument partyjny “Sto zasad zniszczenia starego i ustanowienia nowego [ładu]“. Kilka cytatów:

“1. Wszystkie komitety powinny być odpowiedzialne za ustawienie na każdej ulicy tablic z cytatami dzieł Mao, odpowiedzialne za to, aby w każdym domu i każdym mieszkaniu znajdował się portret Mao i tablica z cytatami z jego dzieł.
2. We wszystkich parkach należy ustawić ile tylko można tablic z cytatami Mao. Konduktorzy autobusów i obsługa pociągów pasażerskich muszą wiedzieć, że ich najważniejszym zadaniem jest propagowanie maoizmu i studiowanie wraz z pasażerami “Zbioru Cytatów”.
4. Wszystkie wydawnictwa powinny rzucić na rynek “Zbiór Cytatów” w takiej ilości, by książka ta dotarła do każdego obywatela.
24. Wszystkim właścicielom domów i nieruchomości, którzy żyją z wyzysku i spijają krwi z ludzi pracy - rozkazujemy: wy sukinsyny, macie natychmiast przekazać państwu swą majętność. W naszym socjalistycznym społeczeństwie nie ma miejsca dla wampirów. [...]
43. Zabrania się trzymania w domach świerszczy, akwariów z rybkami, kotów i psów. W Chinach nie ma miejsca na takie burżuazyjne nawyki. Kto nie dostosuje się do tego zarządzenia, ponosić będzie konsekwencje.
52. Wszyscy niezatrudnieni bogacze, kontrrewolucjoniści, prawicowcy itp. mają się udać na wieś i zająć pracą produkcyjną.
65. Obala się system głowy rodziny. Młodzież ma prawo krytykowania rodziców i starszych członków rodziny. [...]
69. Osobom poniżej 35 roku życia zakazuje się palenia tytoniu i picia alkoholu.
76. Proponujemy by ludzie, którzy udadzą się do kina, by krytykować złe filmy, nie opłacali wstępu. [...]
85. Zabrania się produkowania dużej ilości miękko wyściełanych krzeseł i kanap.
89. Lekarzom zabrania się wypisywania recept w języku angielskim. [...]
92. W programach szkolnych należy wysunąć na pierwsze miejsce ćwiczenia fizyczne, pracę fizyczną i szkolenie wojskowe.
93. Trzeba obalić feudalne stosunki panujące w szkole pomiędzy uczniem, a nauczycielem. Ich miejsce musi zająć stosunek całkowitej równości obu stron. [...]“

Taki był Mao.

W Chinach umarł Mao, nastąpiła niewielka liberalizacja, ale to nadal jest reżim. Który prowadzi eksterminację Nepalu, który całkowicie tępi prawa człowieka i wolność słowa. A wszyscy udają, że tego nie widzą. Bo taniej tam fabryki stawiać. Tak, USA mówi o szerzeniu demokracji, praw człowieka i idei Zachodu na świecie… To bujda. I dowodów na to nie trzeba daleko szukać.

23. Omów stosunki amerykańsko-radzieckie w latach 80-tych XX w.

POROZUMIENIA AMERYKAŃSKO - RADZIECKIE

W 1968 roku w Helsinkach rozpoczęły się rokowania USA - ZSRR w sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych , przede wszystkim chodziło o niebezpieczeństwo wybuchu bomby jądrowej . Zajęto się problemem udoskonalania zabezpieczeń , organizacji technicznych , oraz system wymiany informacji w celu zapobieżenia zagrożeniu
Rezultatem rządów było Porozumienie między ZSRR i USA środków zmniejszenia niebezpieczeństwa wybuchu wojny nuklearnej Waszyngton 1971 r. Przyjęto następujące zobowiązania
Realizować i udoskonalać środki organizacyjne i techniczne zapobiegające przypadkowemu użyciu broni jądrowej
- natychmiastowe informowanie o jakichkolwiek incydentach z tym związanych
- wzajemne informowanie w przypadku wykrycia użycia rakiet
- informować o planowych wystrzelenia rakiet
- wykorzystać linie bezpiecznej łączności
- prowadzić konsultacje

Aby umocnić zawarte porozumienie podjęto rokowania w celu wyeliminowania poszczególnych zagrożeń w Moskwie podpisano porozumienie w 1972 o zapobieganie incydentom na morzu otwartym i przestrzeni powietrznej
W szczególnych ustaleniach przewidziano m. In. Postępowanie , które eliminowałoby ryzyko zderzenia okrętów oraz manewrów utrudniających wykonywanie tych manewrów
Wszystkie pilotowane latające statki wojskowe powinny zachować największa ostrożność i rozwagę przy zbliżaniu się samolotów drugie strony tak samo w przypadku okrętów
W warunkach umacniania się sojuszy między USA i ZSRR zawarto kolejna umowę Jest to porozumienie zawarte w 1973 roku i ma na celu zapobieżenie wojnie nuklearnej . Porozumienie to redukuje niebezpieczeństwo konfliktu zbrojnego z użyciem broni jądrowej i do tego jeszcze umowa SALT 1 o ograniczeniu zbrojeń strategicznych . jest to tzw. rozpoczęta ,, era rokowań ,, namacalne stały się skutki powyższych porozumień i nieznacznego ocieplenia stosunków między obiema państwami

Wzrost napiec globalnych - utrwalenie. Podziały Europy w latach 1979-1985
> w sierpniu układ o zakazie prób jądrowych sygnowany przez USA, WB i ZSRR. w celu bardzo szybkiego komunikowania się założono bezpośrednią łączność telefoniczna miedzy przywódcami ZSRR i USA.
> wznowienie rozmów radziecko - amerykańskich w sprawie rozbrojeń .
> interwencja Armii Czerwonej w Afganistanie .w 1981 wprowadzono
> stan wojenny w Polsce ( przez generała Jaruzelskiego)
> Amerykańsko - radzieckie posiedzenie rady gospodarczej na Kremlu.
> Konsolidacja NATO w 1982 o Hiszpanię, Francję - przyjęcie do NATO. Turcja dokonała aneksji Cypru. Spór o Gibraltar - niedoszli do porozumienia.
>zmieniono reformy w RFN w latach 80-tych .
> Na przełomie lat 70-tych -80-tych państwa europy zachodniej zaczęły odczuwać kryzys.
> W 1986 przyjęto jednolity Akt Europejski EWG.
> Francuska inicjatywa o przestrzeń naukowo - badawcza.
> amerykanie nie panują nad sytuacja na bliskim wsch (Irak) a my Polacy im pomagamy.
> Po 1980 ożywiły się kontakty miedzy wschodem a zachodem zaś po 1985 zaczęły słabnąc. związek radziecki podjął decyzja o redukcji wojska.

24. Przyczyny i skutki rozpadu ZSRR.

W 1991 nastąpił rozpad największego pod względem terytorialnym, państwa świata, Związku Sowieckiego. Była to niebezpieczna geopolitycznie sytuacja, która postawiła Stany Zjednoczone przed wyzwaniem przeciwdziałania anarchii politycznej i dyktaturze w państwie dysponującym potężnym arsenałem nuklearnym. Zadaniem, a zarazem dylematem Stanów Zjednoczonych był sposób wsparcia demokratycznej transformacji i gospodarczej odbudowy Rosji, ale jednocześnie nie dopuszczając do powstania eurazjatyckiego imperium, które mogłoby utrudnić realizację utworzenia systemu euratlantyckiego.
Przyczyną rozpadu Imperium Wielkorosyjskiego był głęboki kryzys społeczno - gospodarczy.
W ciągu dwóch tygodni przywódcy republik, które wchodziły w skład Zw. Sowieckiego [Rosji, Białorusi i Ukrainy] ogłosili jego rozpad. Po tym fakcie utworzono Wspólnotę Niepodległych Państw. Wspólnota ta objęła wszystkie sowieckie republiki oprócz bałtyckich. Federacja Rosyjska, państwo narodowe liczące ok. 150 mln ludzi i pozostałe republiki, które liczyły porównywalną ilość ludności, charakteryzowały się w tym czasie różnym stopniem suwerenności. Panował geopolityczny chaos na terenach byłego Związku Radzieckiego. Granice na Kaukazie, w Azji Środkowej i na zachodzie zostały znacznie cofnięte. Większość państw wcześniej kontrolowanych przez Związek Sowiecki nie było przygotowanych do swojej autonomii. Były one zróżnicowane pod względem terytorialnym. Obywatele Związku Radzieckiego nagle zaczęli przynależeć do innych państw, które zdominowane były przez nacjonalistyczne elity polityczne. Na skutek rozpadu Imperium, wytworzyła się polityczna próżnia w samym środku Eurazji.
W Rosji nastąpił ustrojowy kryzys nasilający się pod wpływem demontażu sowieckiego modelu społeczno - gospodarczego, a poczucie narodowej klęski zostało spotęgowane przez militarną interwencję Rosji w Tadżykistanie i Czeczenii.

Rosja straciła swoją dawną pozycję na arenie międzynarodowej. Wskutek polityki prowadzonej przez to państwo naród rosyjski stracił wiele wybitnych jednostek począwszy od dwóch wojen światowych przez panowanie komunistów a na wojnie domowej skończywszy. Rosja przez długi okres czasu była skutecznie izolowana od innych części świata. Polityka ekologiczna była całkowicie zaniedbana w związku z czym ucierpiało środowisko naturalne i ludność. Wysoka była śmiertelność oraz procent urodzeń dzieci z upośledzeniem umysłowym.

Po rozpadzie Związku Radzieckiego zmianie na niekorzyść Rosji uległy zachodnie granice, utraciła ona Rygę i Tallin, co ograniczyło jej dostęp do Morza Bałtyckiego. Również utrata Rosji była dla bardzo bolesnym doświadczeniem ponieważ Ukraina odżegnując się od Rosji zmusiła ją do niejako do „przełknięcia” porażki pod względem geopolitycznym. Rosja straciła kontrolę nad bogatym regionem przemysłowym i rolniczym, została pozbawiona dominującej pozycji na Morzu Czarnym ucinając tym samym handel z krajami basenu Morza Śródziemnego i innymi częściami świata. W konsekwencji została ona ograniczona pod względem geostrategicznym, nie mogła już pretendować do roli przywódcy narodów południowych i południowo - wschodnich części dawnego Związku Sowieckiego. Próby odbudowania imperium eurazjatyckiego bez Ukrainy zapewne skończyłyby się na konfliktach z ludami niesłowiańskimi na tle religijnym i narodowościowym. Działania Ukrainy w 1991r czyli głoszenie niepodległości, opowiadanie się za luźną struktura WNP oraz przyjęcie dowództwa nad wojskami stacjonującymi na jej terenach zapobiegły stworzeniu kolejnego imperium sowieckiego. W ślad za Ukrainą poszły inne republiki sowieckie. Od 1991r państwa kaukaskie [Gruzja, Armenia, Azerbejdżan] umożliwiły Turcji odzyskanie utraconych wpływów na obszarze morza Czarnego. Na południowym wschodzie zaszła zmiana sytuacji krajów basenu Morza Kaspijskiego i Azji Środkowej. Po powstaniu niezależnych państw Azerbejdżanu, Kazachstanu i Turkmenistanu, Rosja stała się jednym z wielu pretendentów do bogactw basenu Morza Kaspijskiego. Nowe państwa kontrolowały ogromne zasoby surowców mineralnych i energetycznych, wśród elit i ludności zaczął dominować nacjonalizm i coraz mocniejsze poczucie islamskiej tożsamości religijnej. Nowe państwa coraz bardziej uniezależniały się od Rosji, Uzbekistan podkreślał swój postkolonialny status regionu, Turkmenistan nawiązał bliskie stosunki z Iranem po to, żeby zmniejszyć uzależnienie od rosyjskiej sieci komunikacyjnej umożliwiającej dostęp do światowych rynków. Rosjanie żywili nadzieję, że państwa Azji Środkowej zrezygnują z uzyskanej suwerenności politycznej, jednak ich oczekiwania nie sprawdziły się, kraje te wspierane były przez Turcję, Iran, Pakistan i Arabię Saudyjską.
Na Dalekim Wschodzie po rozpadzie Związku Radzieckiego nie zaszły żadne zmiany terytorialne ani polityczne. Chiny jednak miały stać się krajem bardziej rozwiniętym niż Rosja. Musiało to zagrozić poczuciu bezpieczeństwa Rosji na Dalekim Wschodzie oraz jej interesom w Azji Środkowej.
Rozpatrując stosunki z Ameryką po rozpadzie Związku Sowieckiego natrafimy na trzy koncepcje geostrategiczne: 1. Priorytet „dojrzałego partnerstwa strategicznego” z Ameryką - czyli wspólna rosyjsko-amerykańska władza nad światem. 2. Głównym źródłem niepokoju jest „bliska zagranica” - przywrócenie formy imperialnej kontroli i powstanie mocarstwa, które mogłoby równoważyć wpływy Ameryki i Europy. 3. Stworzenie eurazjatyckiej koalicji antyamerykańskiej, która ograniczałaby przewagę Ameryki w Eurazji.
Po rozpadzie imperium, Jelcyn opierał się na koncepcji, która nigdy nie odniosła sukcesu, a mianowicie prezentował stanowisko, że Rosja należy do Zachodu, powinna być jego częścią i musi przeprowadzać wewnętrzne reformy wzorując się na Zachodzie. Jelcyn stanowczo odżegnywał się od imperialnego dziedzictwa Rosji. Kiedy Ameryka pozytywnie ustosunkowała się do koncepcji „dojrzałego partnerstwa strategicznego” Rosja odebrała to jako przyczynek do demokratycznych rosyjsko-amerykańskich wspólnych rządów światem. Rosja pragnęła być równa Ameryce, chciała ażeby reszta świata uznawała jej potęgę, miała nadzieję, że wszystkie międzynarodowe problemy będą rozstrzygane za jej zgodą i z jej udziałem. Kalkulowano, że dzięki pomocy gospodarczej Zachodu zostaną przeprowadzone wewnętrzne reformy, umocnione zostaną demokratyczne instytucje, co skłoniłoby kraje WNP do integracji z Rosją a to byłoby równoznaczne ze zwiększonym zasięgiem geopolitycznym tego państwa. Jednak nowa Rosja była za słaba i zbyt zacofana, aby stać się równym partnerem Ameryki. Również cele dotyczące Bliskiego i Dalekiego Wschodu były dla obu tych państw zupełnie inne. W związku z tym hasło „dojrzałego partnerstwa strategicznego” straciło na znaczeniu, a Rosjanie zaczęli uznawać je jako grę Ameryki, która chce oszukać ich państwo. W 1996r Stany Zjednoczone postanowiły uczynić rozszerzenie NATO głównym narzędziem polityki, która miała służyć ukształtowaniu większej i bezpieczniejszej społeczności euratlentyckiej. Rosja zgłosiła stanowczy sprzeciw. Niektórzy Rosjanie uznali to za podstępne zbliżanie się do granic ich państwa pod przywództwem Ameryki. Uważali oni, że Stany Zjednoczone nie powinny ingerować w sprawy Eurazji, przy czym mieli nadzieje, że Europa Środkowa, kiedy nie będzie powiązana z NATO może kiedyś ponownie znaleźć się w sferze wpływów polityki rosyjskiej. Równocześnie jednak Rosja obawiała się, że pozostanie na zewnątrz Europy skazana na ostracyzm polityczny, podejrzewała Stany Zjednoczone o próbę długofalowego wyizolowania Rosji, aby pozostała sama podatna na liczne zagrożenia. Zachodnią opinię publiczną, głównie Skandynawię i Stany Zjednoczone bulwersowała dwuznaczna postawa Rosji wobec państw bałtyckich gdyż Kreml nie chciał zrezygnować z terenów podbitych przez Stalina oraz nie chciał potępić tajnego porozumienia nazistowsko-sowieckiego z 1939r, dzięki któremu przymusowo włączono te republiki do Związku Sowieckiego. Kreml w tej sprawie przyjął stanowisko, że kraje te zostały włączone dobrowolnie. Rosyjscy badacze polityki amerykańskiej uznali, że Ameryka dąży do przeprowadzenia reorganizacji w całej Eurazji w celu stworzenia kilku stabilnych, w miarę silnych państw, które jednak miały być słabsze od Stanów Zjednoczonych. W 1994r Ameryka zaczęła pomagać Ukrainie w umocnieniu niedawno uzyskanej niepodległości, oba kraje nawiązały pozytywne relacje, Rosja jednak uznała, że godzi to w jej interesy bowiem ona powinna uzyskać kontrolę nad Ukrainą. Podsumowując, nie było warunków dla partnerstwa między Ameryką, a Rosją. Rosja żądała zbyt wiele dając za mało w zamian. Przyczyną takiego stanu rzeczy był ich dwuznaczny stosunek do historii sowieckiej, nieumiejętność realistycznej oceny skali wpływów Rosji na arenie międzynarodowej, głęboki kryzys gospodarczy a także brak poparcia społecznego. W efekcie nie umieli oni stworzyć stabilnej i demokratycznej Rosji. Hasło „bliska zagranica” rozumieli oni jako symbol polityki dążącej do odtworzenia struktury organizacyjnej dawnego Związku Radzieckiego, w której Moskwa miałaby być ośrodkiem decyzyjnym. Inni zwolennicy „bliskiej zagranicy” twierdzili, że wyłącznie Rosja może decydować o terenach należących niegdyś do Związku Radzieckiego oraz oskarżyli oni państwa zachodnie o politykę antyrosyjską przez pomoc Ukrainie.
We wrześniu 1995r Jelcyn określił cel polityki Rosji wobec WNP, było to „stworzenie zintegrowanego gospodarczo i politycznie stowarzyszenia państw zdolnego zająć należne mu miejsce w społeczności światowej…umocnienie pozycji Rosji jako wiodącej siły w budowie układu międzypaństwowych stosunków politycznych i gospodarczych na terytorium dawnego ZSRR”. Stanowisko to jednoznacznie uwidocznia chęć dominacji w całej strukturze WNP, zacieśnienia więzów politycznych i wojskowych z członkami WNP, stworzenia wspólnego dowództwa wojskowego, powiązania sił zbrojnych WNP, kształtowania wspólnej polityki zagranicznej w ramach WNP, główne jej instytucje miały znajdować się w Moskwie, przewodniczącym miał być prezydent Rosji. W 1996r rosyjska Duma ogłosiła nieważność rozwiązania ZSRR. Wiosną tego roku Rosja podpisała dwa porozumienia, w celu ściślejszej integracji gospodarczej i politycznej - z Białorusią w ramach nowej „Wspólnoty Suwerennych Państw”, - i z Kazachstanem, Białorusią i Kirgistanem. Te porozumienia miały przyspieszyć integrację.
Coraz to większą popularność zaczęła zdobywać doktryna „ eurazjatyckości” koncentrująca się na „bliskiej zagranicy”. Był to pogląd, który mówił, że pod względem geopolitycznym i cywilizacyjnym Rosja nie jest krajem ani całkowicie europejskim, ani całkowicie azjatyckim, lecz posiada własną tożsamość. Odrzucano kulturę zachodnią, ponieważ Zachód i Ameryka uchodziły za antyrosyjskie pod względem kulturowym oraz odmawiały Rosji wyłącznej kontroli nad Eurazją.

Natomiast przywódca Kazachstanu, Nursułtan Nazarbajew stworzył formułę, która miała osłabić nacisk Rosji na integrację polityczną, a była to koncepcja „Unii Eurazjatyckiej” jako alternatywy dla nieskutecznej Wspólnoty Niepodległych Państw. Koncepcja ta opierała się na tezie, że Eurazja pod względem geograficznym tożsamym z dawnym ZSRR stanowi ograniczoną całość, która musi mieć także wymiar polityczny.
Często powtarzane porównanie z Unią Europejską pomija ważną różnicę, bowiem UE nie jest zdominowana przez jedno supermocarstwo, dla Rosji „Unia Eurazjatycka” byłaby przykrywką dla podporządkowania innych państw tego terenu. Takiej koncepcji szczególnie mocno sprzeciwiła się Ukraina, ponieważ widziała w owej integracji w efekcie utratę swojej suwerenności. Stany Zjednoczone oraz Niemcy poparły odrębną tożsamość Kijowa.

Bez Ukrainy nie była możliwa odbudowa imperium opartego na WNP, ponieważ to uczyniłoby Rosję bardziej azjatycką oraz bardziej oddaloną od Europy. Sprzeciw Ukrainy wobec inicjatyw Rosji silnie poparł Uzbekistan, a inne państwa członkowskie ANP skupiły się wokół nich. Odrzucono Moskwę, pogłębiło się poczucie świadomości narodowej.

W efekcie w połowie lat 90-tych ukształtował się nieformalny blok państw przeciwnych wysiłkom Rosji, cichym przywódcom tego bloku stała się Ukraina, a należały tu Uzbekistan, Turkmenistan, Azerbejdżan, Kazachstan, Gruzja i Mołdawia. Bez Ukrainy Rosji została tylko Białoruś i ewentualnie Kazachstan. W Kazachstanie natomiast dały się zauważyć silne wątki antyrosyjskie. Również w samej Rosji panowały nastroje nie napawające optymizmem dla rosyjskiej władzy. Pomimo agitacji i przekonywania narodu do swoich racji odbudowy imperium, Rosjanie nie przejawiali zapału dla owych planów. Chcieli oni otwartych granic, wolnego handlu, swobody poruszania się. Nie popierano również sposobu prowadzenia polityki wobec Czeczenii. Rosja była za słaba politycznie żeby narzucić niepodległym republikom swoją wolę, nie była także wystarczająco dla nich atrakcyjna, aby je sobie zjednać. Jaka więc opcja strategiczna pozostała Rosji? Zaczęto rozważać budowę kontrsojuszu przeciwko hegemonii Ameryki w Eurazji. Spekulowano, że w skład takiej koalicji może wejść Rosja, Chiny i Iran, które były najbardziej zainteresowane ograniczeniem prymatu Ameryki w Eurazji. Ale taka koalicja mogłaby powstać tylko wtedy kiedy Stany Zjednoczone zantagonizowałyby Chiny i Iran jednocześnie. Ale ani Chiny ani Iran nie wykazywały chęci uzależnienia swoich losów od słabej Rosji, co związane byłoby z odcięciem się od krajów wysoko rozwiniętych.
Jedyną rzeczywistą opcją, która mogłaby zapewnić jej sensowną rolę na arenie międzynarodowej jest Europa atlantycka, która oparta jest na Unii Europejskiej i NATO. Z nią Rosja powinna ułożyć poprawne stosunki, aby uniknąć geopolitycznego wyizolowania. Musiałaby wtedy obrać drogę modernizacji, europeizacji i demokratyzacji. Dla Europy i Ameryki demokratyczna Rosja jest pożądanym źródłem stabilizacji w niespokojnej Eurazji.

25. Kościół Katolicki wobec przemian politycznych i społecznych w II połowie XX w.

rzemiany społeczno - gospodarcze oraz nowe zjawiska polityczne zachodzące w Europie od drugiej połowy XIX do pierwszej połowy XX wieku wymusiły konieczność ustosunkowania się do nich Kościoła katolickiego, chociaż bardzo długo nie akceptował on tych zmian. Jeszcze w połowie XIX wieku Kościół stał na stanowisku uznania systemu stanowego i monarchii, jako przykłady porządku naturalnego, zgodnego z wolą Bożą. Hierarchia Kościoła stała po stronie systemu konserwatywnego, bez możliwości rewolucyjnych zmian. Często też Kościół był przeciwko wewnątrzpaństwowym przemianą. Kiedy posługę papieską pełnił Pius IX (Giovanni Maria Mastai Feretti 1792 - 1878) w Europie Zachodniej rodziło się wiele nowych ideologii i doktryn (np. marksizm, racjonalizm, socjalizm), do których odniósł się Pius IX. W 1864 roku papież wydał tzw. Syllabus Błędów (Syllabus Errorum) jako dodatek do encykliki Quanta cura, potępiając nowe doktryny i ideologie np. racjonalizm, socjalizm, panteizm, tajne stowarzyszenia, indyferentyzm naturalizm, fałszywy ekumenizm oraz rozdział Kościoła od państwa. Katolikom zabroniono wówczas udziału w laickim nauczaniu. Doszło do stworzenia scentralizowanego systemu władzy papieskiej.

W latach 1887 - 1903 przypadł pontyfikat następcy Piusa IX, nowy papież przybrał imię Leona XIII. W tym czasie doszło do całkowitego upadku ,,starego ładu” w Europie, pojawiły się rewolucyjne wręcz przemiany polityczne, społeczne i kulturalne, a z nimi nowe wyzwania dla Kościoła. O ile Pius IX głosił opinię, że Kościół nie powinien godzić się ze współczesnym światem, o tyle papież Leona XIII dążył do kompromisu pomiędzy chrześcijaństwem, a cywilizacją społeczeństwa masowego i kapitalizmem. W encyklikach „Immortate Dei” (wydanej w 1885 roku) oraz „Libertas ” (ogłoszonej w 1888 roku) zaprezentował stanowisko Kościoła wobec nowych ideologii i kapitalizmu, wskazując na możliwość współpracy pomiędzy nimi. Według papieża dialog pomiędzy Kościołem, a „nową cywilizacją ” nie tylko jest możliwy, ale konieczny, należy więc szukać warunków i możliwości współpracy. Bardzo dużym zainteresowaniem spotkała się u Leona XIII sprawa robotnicza, papież interesował się warunkami ich pracy oraz rozwojem wpływów ośrodków ideologii komunistycznej i socjalistycznej w tym środowisku. Dostrzegał niebezpieczeństwo tkwiące w tych kierunkach myślenia i zagrożenie płynące wobec samych robotników, obawiał się, że ideologia Marksa i Engelsa mogłaby skusić robotników.

W 1891 roku papież Leona XIII ogłosił kolejną encyklikę Rerum novarum, w której przedstawił założenia społecznej nauki Kościoła, opartej na zasadach wiary chrześcijańskiej. Wspomniana encyklika stała się podstawą wykształcenia się nowej ideologii zwanej chrześcijańską demokracją, która mogła stanowić konkurencje dla szerzącego się wśród robotników marksizmu. Encyklika stała się też podstawą do działalności niektórych związków zawodowych. Od chwili wydania Rerum novarum pojawiło się przekonanie, że katolik to osoba aktywna współtworząca i odpowiedzialna za swoją teraźniejszość. Encyklikę poruszała ponadto następujące zagadnienia :

• podkreślała nienaruszalności własności,

• poparła naturalne prawo własności,

• potępiała bogacenie się innych kosztem robotników,

• potępiała ideologię propagującą walkę klas (marksizm), wskazując na konieczność współpracy, a nie walki pomiędzy klasami. We wspomnianym dokumencie papież nawoływał do tworzenia społecznych stowarzyszeń, kierujących się nauką Kościoła,

• Encyklika wzywała pracowników i pracodawców do współpracy w imię solidaryzmu społecznego i dobra powszechnego. Papież upominał pracodawców, że „ani boskie, ani ludzkie prawa nie pozwalają uciskać potrzebujących i nędzarzy dla osobistej korzyści i zyski ciągnąć z cudzego niedostatku”,

• w końcu zawierała apel do ówczesnych rządów i właścicieli fabryk, aby działali w kierunku poprawy warunków życia i pracy robotników. Leon XIII pisał, że państwo powinno „strzec robotników przed wyzyskiem pracodawców”.

Encyklika Rerum novarum była opozycją wobec poglądów oświeceniowych na gospodarkę, utylitarnego liberalizmu, obecnego w modelu wczesnego kapitalizmu typu laissez-faire. Papież Leon XIII już w XIX wieku dostrzegł, niebezpieczeństwa systemu komunistycznego, oferowanego jako alternatywa dla wolnej ekonomii. Przedstawiona powyżej Encyklika została nazwana Wielką Kartą społecznego nauczania Kościoła.

Nieprzejednana postawa papiestwa wobec myśli socjalistycznej w XIX wieku spowodowała krytykę Kościoła, a następnie jego odrzucenie przez środowiska inteligencji, burżuazji, w końcu odrzucenie przez samych robotników. W konsekwencji tego zjawiska bardzo szybko rozwijały się ruchy antykościelne, antyklerykalne i ateistyczne.

Na początku XX wieku Kościół katolicki przeszedł poważny kryzys, miało to związek z dwoma faktami pierwszy z nich to tzw. Kryzys: modernistyczny, wywołany dyskusją nad wprowadzeniem nowoczesnych metod badawczych w teologii, drugi związany był z rozpowszechnieniem ateizacji wraz ze zwycięstwem partii bolszewickiej w Rosji (1917 rok). O ile z powodu pierwszego kryzysu udało się Kościołowi wyjść w miarę szybko, to drugi czynnik (rozwój socjalizmu) zapoczątkował długotrwałą walkę zakończoną dopiero na początku XXI wieku.

W latach 1922 - 1939 na stolicy Piotrowej w Rzymie zasiadał Piusa XI, zwolennik prawa naturalnego w stosunkach społeczno - ekonomicznych. Rozwój ideologii komunistycznej na początku XX wieku zainspirował papieża do wydania (1937 rok) Encykliki Divini Rrdemptoris, która potępiała komunizm jako ideologię, głównie z powodów jej antyreligijności, zniszczenia własności prywatnej oraz celowego zniszczenia rodziny. Pius XI mówił, że komunizm jest „zły w samej swej istocie” .

Z kolei w encyklice Quadragesimo anno (1931 rok), papież Pius XI napisał:

[Kapitalizm] sam z siebie nie zasługuje na potępienie. I rzeczywiście nie jest on z natury zły; sprawiedliwość gwałci zaś wtedy, gdy kapitał  całe życie gospodarcze uzależnia wyłącznie od siebie i na swoją korzyść obraca.

Rozwój wydarzeń II wojny światowej, a w konsekwencji  rozszerzenie wpływów  komunistycznych na tereny Europy Wschodniej spowodował wydanie przez kolejnego papieża Jana XIII (Angelo Giuseppe Roncalli 1958 - 1963 ) - w roku 1961 encykliki zatytułowanej Mater et Magistra. W dokumencie tym wskazał na istnienie własności zbiorowej, podkreślił znaczenie pracy oraz praw pracowników. 

Przytoczone powyżej fakty mogą świadczyć o tym, iż stosunek Kościoła zarówno do systemu kapitalistycznego, jak i ideologii socjalistycznej był złożony. Z jednej strony podkreślano naturalne i niezbywalne prawo własności, z drugiej zaś mówił o konieczności poszanowania pracy i godności pracownika. W stosunku do praw własności Jan XIII uważał, że każdy powinien stać się prawdziwym właścicielem kapitału.

A więc prawa do używania dóbr ziemskich, jako naturalnej podstawy życia, domaga się sama godność osoby ludzkiej. Prawu temu odpowiada również podstawowy obowiązek przyznania własności prywatnej możliwie wszystkim ludziom. 115. Dlatego, stosując roztropnie różne wypróbowane osiągnięcia postępu technicznego, nietrudno będzie władzom państwowym stosować taką politykę gospodarczą i społeczną, która ułatwiałaby jak najszerszy dostęp do prywatnego posiadania takich rzeczy, jak np. trwałe dobra konsumpcyjne, dom mieszkalny, posiadłość wiejska, narzędzia pracy niezbędne w warsztatach rzemieślniczych i jednorodzinnych gospodarstwach rolnych, udziały pieniężne w średnich czy wielkich przedsiębiorstwach.” (Jan XXIII, encyklika Mater et magistra, 15 V 1961 r.)

Kościół nie potępiał kapitalizmu jako systemu produkcyjnego, ale według słów następcy Jana XIII, papieża Pawła VI (1963 - 1978), „nieszczęsny system, który mu towarzyszy”, czyli system finansowy.

Kolejny papież Jan Paweł II (1978 - 2005), który podczas swojej posługi apostolskiej szczególnie dużo uwagi poświecił pracy, godności pracownika i obowiązkom pracodawcy, pochodził jak wszyscy wiedzą z kraju, w którym obowiązywał ustrój socjalistyczny. Na oczach papieża Jana Pawła II nie bez jego udziału system ten przestał funkcjonować nie tylko w Polsce, ale w całej Europie Wschodniej. Papież w wielu działaniach wyrażał swój stosunek do socjalizmu, chociaż najbardziej widoczne jest to zagadnienie w encyklikach: Laborem exercens, wydanej w 1981 roku, w Solliciludo rei socialis z 1987 roku oraz encyklice opublikowanej w rocznicę wydania encykliki społecznej Leona XIII Rerum novarum - (0l.05.1991 roku) Centesinius annus.

W pierwszej ze wspomnianych encyklik Jan Paweł II poruszył najważniejsze kwestie związane z pracą ludzką m. i. n. podkreślił w niej, że praca jako czynnik ludzki ma większą wartość niż kapitał, a zatem kapitał musi służyć pracy, nie odwrotnie. Oprócz tego papież wskazał na osobowy charakter praca, ze względu na tego, kto ją wykonuje i dla kogo jest przeznaczony jej produkt. Praca wyraża godność człowieka, „wyróżnia go wśród reszty stworzeń”, poprzez nią człowiek „poniekąd bardziej staje się człowiekiem”. Papież pisał dalej: „błąd kapitalizmu pierwotnego może się powtórzyć wszędzie tam, gdzie człowiek zostaje potraktowany jako narzędzie”. Zdaniem Jana Pawła II, to ekonomia powinna przesunąć uwagę na osobę np. przeznaczyć część zysku na tworzenie miejsc pracy lub jego podział z uwzględnieniem sytuacji rodzinnej pracownika. W omawianym dokumencie Jan Paweł II podjął również problem pracy emigrantów, podkreślając, że to „praca jest dla człowieka, nie człowiek dla pracy”. System socjalistyczny nazywał „system nadmiernej biurokratycznej centralizacji”, ale krytykował również kapitalizm.

Następna encyklika „Sollicitudo rei socialis”, wydana w grudniu 1987 roku, zawierała krytykę liberalnego kapitalizmu na Zachodzie Europy i marksizmu w Europie Wschodniej papież Jan Paweł II m. in. napisał w niej:

Jak wiadomo, napięcie między Wschodem i Zachodem nie dotyczy samo w sobie przeciwieństw między dwoma różnymi stopniami rozwoju, ale raczej między dwiema koncepcjami samego rozwoju ludzi i ludów. Obydwie są niedoskonałe i wymagają gruntownej korekty. Jest to jedna z racji, dla których społeczna nauka Kościoła jest krytyczna zarówno wobec kapitalizmu, jak i wobec kolektywizmu marksistowskiego.

W rocznicę wydania encykliki Rerum novarum przez Leona XIII, Jan Paweł II opublikował Centesinius annus (1991 rok). Zawarł w niej zdecydowanie krytyczną ocena „socjalistycznego kolektywizmu” z jednej strony, z drugiej zaś brak akceptacji dla „liberalnego indywidualizm”". Socjalizm oskarża się tam m.in. o dogmatyczny postulat wszechobecności państwa w gospodarce, co musiało pociągnąć za sobą dominację własności państwowej środków produkcji, system nakazowo-rozdzielczy, centralne planowanie itp. W swej rzeczywistej postaci socjalizm był więc de facto „kapitalizmem państwowym”, zwróconym przeciwko wolności „tak gospodarczej, jak i obywatelskiej”.

26. Wpływ globalizacji i rozwoju technologii na pozycję najważniejszych mocarstw współczesnego świata.

USA WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

1) czynniki określające wymiar potęgi USA i jej oddziaływanie,
- liczba ludności (260 mln)
- położenie geograficzne (posiada tylko dwie granice)
- bogactwa naturalne, które czynią ich samowystarczalnym
2) polityka globalna USA

Umiejętności wykorzystania i zarządzania zasobami
1/5 światowej gospodarki - gospodarka USA
1/5 PNB światowej gospodarki - 8 bln $, przekracza PNB Unii Europejskiej mimo dużo mniejszej liczby ludności. Większy od PNB Japonii, od Chin. Największe dochody na 1 mieszkańca.

Udział USA w gospodarce światowej:
- inwestycje w świecie 900 mld $ rocznie
- korporacje międzynarodowe (olbrzymie)
- największy procent inwestycji w nowe technologie
- dochody uzyskane ze sprzedaży licencji bardzo wysokie (50% światowych)
- najniższy poziom bezrobocia (4,2%)
- potęga militarna: - budżet wojskowy 250 - 300 mld $ rocznie; - badania i rozwój.

Priorytety amerykańskiej polityki zagranicznej:
- obszar Europy Zachodniej - Pakt Atlantycki najbardziej znaczący dla USA, czynne wsparcie,
- Bliski Wschód ze względu na napięcia Izrael - kraje Arabskie - konflikt światowy. Ropa naftowa - ważny surowiec strategiczny; czynne wsparcie,
- region Pacyfiku (Chiny, Azja, Japonia itd.) (przyszłość) - czynna obserwacja i ewentualne wsparcie (Ameryka Łacińska, kraje postkomunistyczne Europy Środkowo-Wschodniej, kraje Bałtyckie).

Rosja we współczesnym świecie
Rosja jest prezydencką republiką federacyjną. Składa się z 21 republik w nazwach wywodzących się z Cesarskiej Rosji( kulturowo uważają się za Rosjan). Zawiera też okręgi autonomiczne 10 . dzisiaj funkcje prezydenta jako władzy sprawują jego przedstawiciele w dystryktach, kilka obwodów ma swojego przedstawiciela prezydenckiego. Ważne ośrodki oddziaływania gosp. kultur. politycznego - Moskwa i Petersburg. Rosja przejęła wszystkie ambasady ZSRR. Stawia się ją na 1 miejscu ze względu na potencjał surowcowy. Rosja od 10 lat przeżywa transformację systemową. Najpierw była terapia wstrząsowa która zakończyła się wielką zapaścią - korupcja, dominacja tworzących się monopoli. Rozwarstwienie społeczne, bardzo słabo rozwija się system społeczny. Za czasów Jelcyna poprawiła się gospodarka, wysoki i masowy stopień szkolnictwa.

Dwie orientacje w polityce zagranicznej Rosji
- model euroatlantycki nie jest dokładnie sprecyzowany. Wg niego Rosja będzie dążyła do utrzymania wszechstronnych stosunków z krajami zachodnimi jak USA, tylko tą drogą można pozyskać technologię.
- Model euroazjatycki - Rosja nie może być zwrócona tylko w stronę USA gdyż popadła by w konflikt z Chinami. Polityka światowa przesuwa się ku Pacyfikowi.

Niemcy we współczesnym świecie
Los powojennych Niemiec został określony w Poczdamie. Karę za wywołanie wojny w której śmierć poniosło 50 mln ludzi była okupacja Niemiec i ich podział na 4 strefy okupacyjne. Bieg wydarzeń zmienił projekty dotyczące kształtu powojennych Niemiec. Zostało to spowodowane pojawieniem się zimnej wojny pomiędzy 2 mocarstwami. W 1949 państwa Zachodnie podjęły decyzję o utworzeniu państwa Niemieckiego tzn. NRF, która powstała z połączenia 3 stref. Odpowiedzią na to było utworzenie jesienią 1944 z 4 strefy radzieckiej NRD. Wynikiem tego Niemcy zostały podzielone na 2 strefy okupacyjne o różnych orientacjach politycznych. Był to podział sztuczny, który rozdzierał jedno państwo na 2 części i włączył w 2 różne układy międzynarodowe. Zjednoczenie całych Niemiec było bardzo ważne w NRF; dlatego główny cel jakim było zjednoczenie nie zniknął z programów i planów różnych orientacji politycznych działających w NRF. W 1973 stało się to wyrażanym życzeniem. „RFN będzie całkowicie tym, czym winna być i czym chce być gdy będzie przynależeć reszta Niemiec”. Podejścia do rozwiązania tego problemu były różne, w RFN władzę sprawowała chadecja. ta partia postrzegała możliwość zjednoczenia dzięki zwycięstwu na drodze walki z komunizmem jego pokonaniu. Przywódcy NRF oświadczyli że NRF nie uznaje NRD jako państwa suwerennego, nie będzie utrzymywało żadnych stosunków z państwami które będą NRD uznawały.

1949 - to okres bardzo zaostrzonych stosunków pomiędzy zachodem a ZSRR to szczyt zimnej wojny. Wielki brat przywódca partii socjaldemokratycznej miał odmienną koncepcję zjednoczenia , uważa że można tego dokonać, ale nie przez walkę z ZSRR, ale na bazie porozumienia z tym mocarstwem. Zmiana wew. miał umożliwić ten krok. Zmiany przez zbliżenia a nie zbliżenia przez zmiany, naruszenie ówczesnego stanu rzeczy było nierealne, co po pewnym czasie zrozumieli politycy Niemieccy, trzeba było poszukać innych dróg osiągnięcia celu.

1969 - kanclerzem Niemiec zostaje Willi Brandt, wprowadza nową politykę wschodnią. Wg niej przesłanki zjednoczenia Niemiec mogą być tworzone tylko w porozumieniu z ZSRR a nie bez niego. Tylko drogą rozmów z Moskwą można doprowadzić do zmiany.

1978 - zawarto porozumienie między USA, ZSRR co do zaprzestania użycia siły. W 1975 Helsinki - odbyła się konferencja, w 1970 wizyta Williego Brandta w Moskwie dotyczyła poprawy stosunków, zakończyła się fiaskiem, nie można było nic osiągnąć poza podpisaniem że zostaną otwarte ambasady ZSRR i NRF u siebie nawzajem. Zasługą polskiej dyplomacji Brandt decyduje się w 1970 12 na przyjazd do Polski. Zostaje podpisany układ w Warszawie który zawiera twardy warunek tzn. podpisanie układu o niepodważalności polskich granic. Następcą Brandta zostaje Schmidt, później Kohl. Przełomowym momentem dla biegu wydarzeń jest dojście do władzy w Moskwie Gorbaczowa. W 1985 ogłasza on zasady swojej polityki (sprzeczności nie będą rozwiązywane siłą, nie można budować bezpieczeństwa kraju przez naruszanie bezpieczeństwa drugiego kraju oraz obietnica nie mieszania się w wew. Sprawy innego kraju). Wynikiem tego 1987 do Moskwy przyjeżdża prezydent Niemiec, Gorgathow powiedział że na razie istnieją 2 państwa N, a co będzie za 100 lat to historia rozstrzygnie. W 1980 do Moskwy Kohl i G potwierdza swoją politykę.

6-7 1980 - w Berlinie wielkie obchody istnienia NRD - 40lecie, NRD było państwem w którym reżim był najbardziej autokratyczny. Przywódcy NRD charakteryzowali się anty zachodnim postępowaniem, uważali że z opozycją powinni się rozprawiać w sposób bezwzględny. Na obchody zostali zaproszeni przywódcy z całego świata, Gorbaczow był traktowany przez Honeckera ? za liberalizm, G próbował namawiać H do uznania pierestrojki ale bez powodzenia.

8-10 X 1980 w Lipsku i w Dreźnie odbywają się wielkie demonstracje przeciwko polityce
Honekera pod wpływem tej demonstracji H odchodzi z rządu na jego miejsce przychodzą politycy którzy starają się dostosować do tej nowej sytuacji w związku z tym 9.XI burzenie muru berlińskiego nie następuje użycie siły. 3 mln mieszkańców w dniach 11-12 przekraczają dawną granicę dzielącą Berlin na 2 części. Jest to zasługą Gorbaczowa. W tym okresie kiedy rozpada się mur na obszarze NRD stacjonuje 350 tys. armia radziecka. Kanclerz Kohl którego te wydarzenia zaskoczyły w ciągu kilkunastu godzin przygotowuje stanowisko wobec wydarzeń w NRD. W ten sposób powstał plan mający na celu uspokojenie sytuacji, rozwiązania kwestii niemieckiej.

PLAN
- przywrócenie jedności drogą integracji państwa wschodniego z państwem zachodnim. Miało temu służyć otwarcie dróg (istniała szczelna ochrona NRD np. przystanki metra kończyły się tam gdzie na powierzchni była granica NRD), kolei, brak telefonów, komunikacji miejskiej. Celem miało być też udzielenie pomocy humanitarnej . dlatego wszystko to wymuszało wydanie stanowiska NRF. Ale była tylko mowa o demokratyzacji stosunków, że nie będzie prześladowań a w marcu 90 odbędą się w NRD demokratyczne wybory. Przełom nastąpił dopiero po wyborach marcowych. Uważano że te wybory to najlepszym przypadku doprowadzą do utworzenia komórki socjaldemokratycznej. Wybory te były kolejnym zaskoczeniem zwycięstwo odnieśli kandydaci z ramienia chrześcijańskiej partii. To zwycięstwo stało się oczywiste. Droga do zjednoczenia była otwarta. Władze NRD ogłosił, że przyszłe państwo niemieckie ogłosi neutralność z tym stanowiskiem nie zgodził się zachód i NRF.

Stanowiska państw zachodnich wobec zjednoczenia .

Francja - Miterandt nie był za szybkim zjednoczeniem Niemiec. Obawiał się że naruszy to swoisty układ równowagi światowej. Poparcie ZSRR dawało Francji szansę bycia rozgrywającym.

Anglia - też nie była za szybkim zjednoczeniem, bała się umocnienia pozycji Niemiec, zachwianie równowagi w ramach UE, że to zmniejszy role UE.

Trzeci świat we współczesnym świecie
Powstanie państw 3 - go świata - było zw. z procesem dekolonizacji, który nastąpił po 2 wojnie.
12 największych krajów europejskich podzieliło 55% kuli ziemskiej.( Anglia, Francja, Belgia, Portugalia, Niemcy, Holandia - powstało 130 nowych państw - proces dekolonizacji)

Wpłynęło na to kilka czynników:
- sam charakter wojny - narody podjęły i prowadziły walkę przeciwko państwom faszystowskim. Było to wojna w obronie demokracji, rozciągnęła się ona na obszar Azji
- wojna spowodowała znaczące osłabienie imperialnych mocarstw
- wojna osłabiła militarnie Anglię
- okupienie zwycięstwa wieloma ofiarami - wprowadzenie racjonowania żywności
- podważenie prawa Francji jako uczestnika zwycięstwa
- klęska Niemiec, Japonii i Włoch(Włoch opierały swoją pozycję na koloniach)
- społeczeństwa państw kolonialnych zostały włączone do walk, podniosło to chęć walki o swoje wyzwolenie

Globalizacja - wnosi zmiany do najważniejszych dziedzin życia. Powstanie sieci współzależności na świecie. Narastająca intensyfikacja stosunków wszelkiego rodzaju i międzynarodowych. Współzależność krajów na całym świecie. Związane z rozpowszechnianiem się nowych technologii, sieci informatycznych itd.
MFW - technologia uczyniła globalizację powszechną. Przyczynia się do tego przepływ, a także powstanie nowego ładu instytucjonalnego.
Było też w przeszłości, ale nie z taką intensywnością, np. Wielka Brytania i jej królowie - dawniej; po II wojnie światowej - globalizacja z granicami wschodnimi i zachodnimi, miało to znaczenie na cały świat.

Obecnie (po rozpadzie układu dwubiegunowego)

Czynniki globalizacji:
1) Proces o wymiarze ogólnoświatowym. Nie są to tylko powiązania.
2) Wielkość powiązań i ich intensywność oraz wzajemność oddziaływania państw i społeczeństw.
3) Stanowi wyższy proces działalności człowieka w gospodarce politycznej.

Podstawowe czynniki globalizacji:
1) Powstanie korporacji ponadnarodowych - polowa z nich z 5 potęgą: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Japonia, Niemcy, ... .
2) Nowe technologie - globalne sieci informacji, produkcji itd., duże rozbieżności między państwami.
3) Powstanie światowego rynku finansowego.
4) Rewolucja w zakresie komunikacji.

Cechy globalizacji:
1) wielowymiarowość ( obecna we wszystkich płaszczyznach życia, kultura, wojsko)
2) złożoność i wielowątkowość procesów globalizacyjnych (niesie awanse dla jednych, dla innych degradację; związana z liberalizacją, znoszeniem granic, wzrostem konkurencji we wszystkich obszarach)
3) integrowanie się (nie jest związane z integracją. Globalizacja - proces pełen sprzeczności, więc nie tylko integruje ale i tworzy podziały, tworzy dysproporcje i asymetrie)
4) wielopoziomowość
5) nosiciele procesów globalizacji - korporacje ponadnarodowe i międzynarodowe (wymuszają przez konkurencję, politykę otwieranie rynków; narzucają standardy produktów itd.)

Skutki globalizacji:
Nieraz ich działalność koliduje z działalnością i celami państwa. Wyłamywanie się z systemu światowego poprzez tworzenie organizacji regionalnych broniących się przed globalizacją.

SPOŁECZNO - POLITYCZNE SKUTKI GLOBALIZACJI

Negatywne:
1) powoduje zdeterminowany rozwój większości społeczeństw tzn. straty kulturowe, dominacja silniejszych krajów wypierają je;
2) erozja społeczeństwa obywatelskiego - ograniczane możliwości wpływów zwykłych ludzi (gospodarka inwestycyjne, telewizja, telekomunikacja itd.), a nawet lokalnych organizacji społecznych;
3) osłabienie możliwości państw, rola ich (szczególnie tych słabszych);
4) destabilizacja porządku międzynarodowego - pogłębianie napięć społecznych np. migracje, ubóstwa, mniejszości religijne, poczucie krzywdy, niesprawiedliwości itd., etniczne problemy;
5) powstanie zjawisk negatywnych: przestępczość zorganizowana, korupcja itd.;
6) niszczenie społecznej solidarności: bezradność itd.

Skutki dla jednostki:
1) los pracownika zależy od kondycji firmy (korporacji) często na obcych rynkach;
2) ogranicza możliwości regulacji żywiołów rynkowych (jest to szczególnie niebezpieczne).

Skutki dla polityki zagranicznej:
1) państwo traci kontrolę nad potencjałami i instrumentami swojej polityki nie tylko gospodarczej ale też socjalnej, militarnej, a nawet systemu podatkowego itd., regulacje ponadnarodowe;
2) systemy informatyczne, technologie - poza krajem.

EROZJA DEMOKRACJI - demokracja stworzyła fundamenty do powstania korporacji; nie jest od nich wymagane kryterium: racjonalność, efektywność.
Polityka zagraniczna jest coraz mniej zrozumiała dla przeciętnego człowieka. Decyzje podejmowane „z mandatu” wielkości organizacji.
Polityka zagraniczna zmniejsza się na rzecz ekonomiki i polityki gospodarczej - nieingerencja państwa w procesy gospodarcze. Bezsilna jest polityka zagraniczna.
Rola państwa - nie ma już koncepcji strategicznych, koordynuje działalność podmiotów. Jest jednak wiele sprzeczności.

Globalizacja wymaga od państw elastyczności, uwzględnienia ich interesów - pozarządowych organizacji społecznych.

Pozytywne:
1) Pokojowe rozwiązania kredytów (jedna z zasad globalizacji). Wojny nie są opłacalne, nie ze względu zagrożeń, lecz ze względów ekonomicznych. Nie opłacalna jest ekspansja terytorialna. Zależy od finansów, a nie od wielkości fizycznej państwa. Spotkałoby się to z sankcjami ze strony innych państw. Granice interesów nie pokrywają się z granicami państw.
2) Rozwój nowoczesnych technologii - na tym polega ekspansja. Bardziej przyjazne technologie dla człowieka, rozwój nauki.
3) Ekspansja globalizacji wg. zwolenników oferuje lepsze możliwości dla biedniejszych państw, społeczeństw.
4) Żaden ład nie może zapewnić szczęścia ludzi na całym świecie, na wszystkich płaszczyznach.

Problemy globalne
Sprawy całej współczesnej ludzkości. Wynikają z konkretnego etapu rozwoju społecznego. Rezultaty współczesnych procesów rozwojowych. Rozwiązanie poprzez współpracę państw ruchów politycznych, organizacji pozarządowych itd. Powstały XIX / XX zrodziły je: rewolucje przemysłowe, podział pracy (dysproporcje), proces rozwojowy, np. nędza, głód, kryzys energetyczny, protekcjonizm, przestępczość, terroryzm, deficyty surowcowe, podziały społeczne, różnice.

Cechy problemów globalnych:
1) ogólnoświatowa skala tych problemów (dotyczy wszystkich ludzi);
2) szczególna waga - krytyczne zagrożenia (chodzi o przyszłość ludzkości);
3) wymagają wspólnych wysiłków (zwiększają się) - rozwiązanie w sposób kompleksowy;
4) są następstwem rozwoju społeczno - ekonomicznego.

Kryzysy:
- kryzys naftowy - przybrał charakter globalny,
- kryzys energetyczny - przechodzenie na paliwa ciekłe pochodzenia roślinnego,
- kryzys rolniczy - głód, powodzie; skutki uboczne(erozje gleby, susze itp.); 1950 - 1980 użycie genetyki w produkcji roślinnej,
- limity produkcji przemysłowej: źródła energii, hydroenergia - odtważalne źródło, próba uzależnienia energii atomowej; uboczne skutki; kolejny problem np. dziura ozonowa; bogate kraje - eksport do biednych krajów.

27. Procesy integracyjne w Europie w XX w.

Procesy integracyjne w Europie w latach 1945-2004

Wstęp

Próby integrowania Europy, w różnych formach, są znane od wieków. Można wspomnieć choćby starożytnych Rzymian, Karola Wielkiego, ale również średniowieczne chrześcijaństwo czy hitlerowską i sowiecką integrację przez dominację. Jednak o zalążku formalno-prawnych procesów integracyjnych na starym kontynencie na dobre możemy mówić dopiero po zakończeniu II wojny światowej. A o bardziej dynamicznej odsłonie działań integracyjnych od lat 80. i 90. XX wieku.

Pierwsze kroki ku wspólnocie

Specyfiką powojennej Europy, praktycznie przez kolejne 40 lat, był jej podział na dwa bloki: państw bloku wschodniego (zdominowanych przez ZSRR) oraz demokratycznych państw Zachodniej Europy, gdzie przebiegały procesy integracyjne, bądź co bądź w całkowicie innej formie niż te w bloku państw socjalistycznych. W tej pracy zajmiemy się nade wszystko demokratycznymi ruchami państw zachodnioeuropejskich, które w potencjalnym sfederalizowaniu się widziały sprawniejsze odbudowanie zniszczonej Europy, zabezpieczenie pokoju dla przyszłych pokoleń oraz przeciwwagę dla Związku radzieckiego i ekspansji komunizmu.

Pierwszym krokiem do integrowania Europy było przemówienie Winstona Churchilla w Zurychu z września 1946 roku, który mówił o konieczności stworzenia "Stanów Zjednoczonych Europy". Niecały rok później, bo 5 czerwca 1947 roku, amerykański Sekretarz Stany George Marshall ogłasza tzw. Plan Odbudowy Europy (później znany jako plan Marshalla, który miał pomóc krajom Europy w odbudowie gospodarek, ale również był kamieniem węgielnym pod zjednoczenie całej Europy (jak wiadomo z amerykańskiej pomocy skorzystała tylko Zachodnia Europa). Aby sprawnie administrować amerykańską pomocą, ale również stworzyć forum konsultacji na temat przyszłości Europy, 16 kwietnia 1947 roku w Paryżu szesnaście państw zachodnioeuropejskich utworzyło Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej (20 grudnia 1960 roku przekształciła się w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju).

Kolejnym krokiem na rzecz integracji było podpisanie w Brukseli 17 marca 1948 roku przez Belgię, Holandię, Francję, Luksemburg i Wielką Brytanię traktatu tworzącego Unię Zachodnią (UZ). Zakładał on współpracę tych pięciu państw w dziedzinach gospodarki, polityki społecznej i kulturalnej oraz zapewniał członków o zbiorowej samopomocy. Owa organizacja dzisiaj nosi nazwę Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE).

W okresie narastających konfrontacji z blokiem państw socjalistycznych państwa Zachodnie chciały stworzyć organizację, która jednoczyłaby kraje na gruncie demokracji, przestrzegania praw człowieka i pielęgnowania wspólnej tożsamości kulturowej. Ta idea była podstawą utworzenia w Londynie 5 maja 1949 roku Rady Europy. Inicjatywę poparło dziesięć państw europejskich (jednak bardzo szybko do Rady dołączyły inne państwa; dzisiaj RE liczy ponad czterdzieści państw). Utworzenie Rady Europy było wielkim sukcesem, a zarazem porażką polityków nastawionych na utworzenie federacji na kształt USA. Ich cel bowiem, utworzenie rządu i parlamentu państw europejskich, nie został zrealizowany.

Wspólnoty Europejskie

18 kwietnia 1951 roku w Paryżu sześć państw (Francja, Republika Federalna Niemiec, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg) podpisało traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), który po pewnych perturbacjach wszedł w życie 25 lipca 1952 roku (jego głównymi propagatorami byli Robert Schuman oraz Jean Monnet). Umowa ta miała zapewnić nade wszystko wolną konkurencję pomiędzy przedsiębiorcami całej Wspólnoty, państwa członkowskie zobowiązały się do stopniowego zniesienia wszystkich ceł i kontyngentów ograniczających swobodny przepływ produktów, kapitału i siły roboczej. Stworzono nową strukturę organizacji międzynarodowych, zasadniczo różną od tradycyjnych, bowiem faktycznie ograniczyła ona suwerenność państw członkowskich (mowa tu nade wszystko o organach EWWiS: Wysokiej Władzy oraz Trybunale Sprawiedliwości). Bez wątpienia struktury te są zalążkiem dzisiejszej Unii Europejskiej.

25 marca 1957 roku w Rzymie państwa członkowskie EWWiS powołują na mocy tzw. Traktatów Rzymskich, Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM). Te dwie wspólnoty są bezpośrednią konsekwencją wielomiesięcznych rozmów członków EWWiS, które miały swój początek już w 1955 roku (1 czerwca w Messynie odbyła się pierwsza konferencja, której celem było stworzenie wspólnego rynku oraz ujednolicenie polityki socjalnej). Traktaty Rzymskie ratyfikowano 1 stycznia 1958 roku.

Ważnym krokiem w spajaniu struktur trzech Wspólnot (EWWiS, EWG oraz EURATOMu) był traktat o fuzji instytucji z 1 lipca 1967 roku. Odtąd miały one cztery wspólne instytucje: Radę Ministrów, Komisję Europejską, Parlament Europejski i Europejski Trybunał Sprawiedliwości.

22 stycznia 1972 członkowie Wspólnot decydują się na przyjęcie do swojego grona czterech nowych członków (Wielkiej Brytanii, Norwegii, Danii oraz Irlandii). De facto państwa te starały się o członkowstwo już od 1961, jednak wcześniejsze rozmowy zakończyły się fiaskiem. W roku 1973 Wielka Brytania, Dania i Irlandia zostają pełnoprawnymi członkami Wspólnot. Norwegowie jednak nie ratyfikowali traktatu akcesyjnego, co było jednoznaczne z rezygnacją z członkowstwa.

W dniach 9-10 października 1974 r. w Paryżu szefowie dziewięciu państw Wspólnot powołują ważny organ koordynacyjny, Radę Europejską (tworzą ją szefowie rządów i ministrowie Ministerstw Spraw Zagranicznych), która ma za cel rozwiązywanie tych problemów, które nie leżą w gestii Rady Ministrów lub Komisji. W stolicy Francji, jednocześnie z utworzeniem Rady, podjęto decyzję o wprowadzeniu wyborów bezpośrednich do Parlamentu Europejskiego.

Droga do Unii Europejskiej

Od początku lat osiemdziesiątych kraje członkowskie Wspólnot podejmują działania zmierzające do zacieśnienia oraz przyspieszenia integracji w Europie, aby stać się istotną przeciwwagą dla takich państw, jak Stany Zjednoczone czy Japonia. W lipcu 1981 roku Parlament Europejski przyjmuje decyzję o powołaniu stałego komitetu ds. instytucjonalnych, który ma stworzyć podstawy silnej Unii Europejskiej. Równolegle do tej inicjatywy pojawiają się opracowania organów Wspólnot zmierzające do utrwalenia form integracji opartej o współpracę międzyrządową. Różne inicjatywy pogłębienia integracji również lobbują państwa członkowskie. W grudniu 1984 roku Rada Europejska podejmuje decyzję o zwołaniu konferencji przedstawicieli rządów państw członkowskich w celu zmiany układów Wspólnot Europejskich.

Decyzja ta była kamieniem węgielnym pod istotne reformy we Wspólnotach, których odzwierciedleniem jest ustanowienie Jednolitego Aktu Europejskiego (JAE). Wszedł on w życie 1 lipca 1987 roku. Akt wprowadził między innymi przepisy dotyczące zasad integracji gospodarczej i politycznej. Dał początek jednemu rynkowi wewnętrznemu, wprowadzając cztery wolności: wolny przepływ towarów, usług, kapitału oraz wolny ruch osobowy. Od tego momentu również weszło w życie pojęcie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, zastępując tym samym pojęcie Wspólnot w liczbie mnogiej. W między czasie do Wspólnot zostaje przyjęta Grecja (1981 rok) oraz Hiszpania i Portugalia (1 stycznia 1986 roku).

Kolejnym etapem w integrowaniu Europy (na razie Zachodniej), który stał się punktem zwrotnym w dziejach EWWiS, EWG oraz EURATOMu, był Traktat z Maastricht (Traktat o Unii Europejskiej) z 7 lutego 1992 roku. Głównymi postanowieniami tegoż Traktatu było ustanowienie trzech filarów:

1. najważniejszym jest unia gospodarcza i walutowa

2. polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

3. prawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwości (najsłabiej rozbudowany)

Ważne jest podkreślenie kwestii, iż Unia Europejska nie ma osobowości prawnej, ma ją tylko Wspólnota Europejska.

Postęp w UE

W miarę jak integracja we Wspólnocie postępowała, przybywało jej również nowych członków. 1 stycznia 1995 roku do Unii Europejskiej wchodzą Szwecja, Austria i Finlandia. Już w 1991 roku Wspólnoty Europejskie podpisują układy o stowarzyszeniu z Polską, Węgrami oraz Czechosłowacją, a w czerwcu 1995 roku na szczycie UE w Cannes Rada Europejska przyjmuje tzw. Białą Księgę w sprawie przygotowania krajów stowarzyszonych Europy Środkowej i Wschodniej do integracji z rynkiem wewnętrznym Unii Europejskiej. Tego samego roku rozpoczęto negocjację z Maltą i Cyprem. Rozmowy zaczęto prowadzić również ze Słowenią, Estonią, Łotwą i Litwą, a nawet Turcją.

Nowe wyzwania, przed którymi stała Unia Europejska, np. recesja i bezrobocie strukturalne, finalizowanie unii gospodarczej i walutowej oraz rozszerzanie składu członkowskiego o nowe kraje, zmusiły Wspólnotę do zreformowania swoich struktur. Dlatego 1 maja 1999 r. po półtorarocznych negocjacjach ratyfikowano tzw. Traktat Amsterdamski. W jego postanowieniach znalazły się poprawki m.in. do Traktatu o Unii Europejskiej. Umowa z Amsterdamu, chociaż nie spełniła wszystkich oczekiwań, jakie z nią wiązano, to przyczyniła się do usprawnienia czytelności i jawności działań UE, umocnienia ochrony szeroko pojętych praw podmiotowych obywateli Unii, a także uproszczenia procedur prawodawczych zmian instytucjonalnych.

Ważne usprawnienia w działalności Unii Europejskiej dokonały również postanowienia Traktatu z Nicei z 26 lutego 2001 roku. Odnoszą się one głównie do rozszerzenia UE, m.in. w zakresie przygotowania Unii instytucjonalnie do tego procesu oraz precyzując ramy czasowe procesu rozszerzenia.

Kolejnym etapem rozwoju Unii Europejskiej, już w XXI wieku, było przyjęcie 10 nowych członków (1 maja 2004 roku): Polski, Węgier, Czech, Słowenii, Malty, Słowacji, Estonii, Litwy, Łotwy oraz Cypru.

Zakończenie

Integracja w Europie od samego początku jej istnienia podlegała ciągłej ewolucji, czy to w formie instytucjonalnej, rozszerzeniowej czy prawno-konstytucjonalnej, jednak wciąż nie można powiedzieć, iż Europa jest spójnym bytem, a najlepszym dowodem na to jest fakt odrzucenia przez Irlandię referendum w sprawie Konstytucji Europejskiej, czy niespójna, a nawet nielegalna względem prawa Wspólnot, polityka państw Unii w zwalczaniu skutków kryzysu gospodarczego.

Bibliografia

• Alexander Noble, Przewodnik po Unii Europejskiej. Od Rzymu do Maastricht i Amsterdamu, Warszawa 2000,

• Elżbieta Dynia, Integracja Europejska, Warszawa 2004

28. „Pustynna Burza”. Przyczyny , przebieg i skutki.

• Oddzielny artykuł

29. „Wojna z terroryzmem” na początku XXI w.

„Walka Stanów Zjednoczonych z terroryzmem”.

Terroryzm jest i będzie przejawem ludzkiego okrucieństwa wobec drugiego człowieka. Nie jest on sposobem rozwiązywania konfliktów społecznych, ekonomicznych, politycznych czy religijnych. Zagraża wszystkim ludziom, państwom, narodom; uderza bezpośrednio w podstawowe wartości, wyznawane i pielęgnowane przez całe życie.

Absurdalna i bezlitosna logika terroryzmu żywi się strachem, jaki wywołuje stan masowego niepokoju, paniki, lęku, dezorientacji na której rośnie, dojrzewa i uderza. Stosowany w momentach najmniej oczekiwanych, gdzie świat nie jest na niego przygotowany odnosi największe skutki, masową śmierć niewinnych a zarazem bezradnych na zło ludzi. Często to właśnie one - samotne jednostki społeczne, bez zastanowienia, instynktownie podejmują walkę. Pierwsza z nich to walka ze samym sobą, z własnym strachem i przerażeniem przed własną śmiercią, która oplata wokół nich gęstą sieć bezradności która ściska i unieruchamia ciało i duszę coraz to mocniej. Druga zarazem ostatnia to walka podejmowana wobec osoby, terrorysty, tyrana w obliczu własnej bezsilności, bliskiego końca a jednocześnie z woli dalszego życia, świadomości posiadania rodziny, której nie chce się opuścić.

Terroryzm to trudny do przewidzenia akt przemocy w stosunku do osób sprawujących władzę lub zwykłych obywateli. Stosowany wbrew woli, z zaskoczenia i w najmniej oczekiwanych momentach przez terrorystów-jednostki działające zgodnie z wyznawaną ideologią, religią lub wolą „wodza”. Ataki terrorystyczne w XXI wieku cechują odmienne aspekty aniżeli te które odbywały się w wieku XIX i XX. W czasach obecnych są one oparte na określonych ideologiach, dla których walczą na arenie międzynarodowej, gdzie obszar ataku staje się coraz mniej przewidywalny, a metody działania coraz bardziej brutalne.

Siatka terrorystyczna jest tajna („przysłowie mówi: serca ludzi wolnych są niczym katakumby tajemnic” ), kontakty między terrorystami ograniczone jak również poufne, identyfikacja osób zaangażowanych i uczestniczących w zamachach jest coraz mniej realna. Wróg staje się niewidzialny i nieprzewidywalny dla państw i jednostek, które atakuje, czyniąc je bezradnymi i zdezorientowanymi w obliczu niebezpieczeństwa.

Pierwszy i najbrutalniejszy atak terrorystyczny XXI w. miał miejsce dnia 11 września 2001 r. na serce Stanów Zjednoczonych jakim jest Nowy Jork. Tragedia na masową skalę, która pochłonęła setki a nawet tysiące ofiar, które zginęły w gruzach wieżowców World Trade Center, a także Pentagonu. Po tym wydarzeniu Stany Zjednoczone wypowiedziały wojnę terroryzmowi.

USA to państwo nieustannie obecne i aktywne w świecie. Od początku XX wieku. uznawane za wielkie mocarstwo, odgrywa znaczącą rolę w świecie. Po rozpadzie ZSRR nie ma już żadnego godnego siebie przeciwnika. Najważniejszymi aspektami hegemoni Stanów Zjednoczonych są: dynamizm gospodarczy, umiejętność wykorzystywania osiągnięć technicznych do celów przede wszystkim wojskowych (które pozwoliły stworzyć potężną armię na skalę XXI w). Reasumując, Ameryka ma przewagę w 4 dziedzinach: pod względem militarnym jest potęgą na skalę światową; pod względem ekonomicznym jest ciągle wzorcem wzrostu gospodarczego; przewaga USA dotyczy również osiągnięć techniki i technologii, natomiast pod względem kulturowym cieszy się dużym zainteresowaniem
i atrakcyjnością przede wszystkim wśród młodzieży. Wszystkie te czynniki razem wzięte czynią Stany Zjednoczone jedynym supermocarstwem na skalę światową.

Dopiero zamach z dnia 11 września 2001 r. doprowadził do zburzenia amerykańskiej koncepcji o własnej nietykalności i braku zagrożenia. Został on dokonany w najmniej oczekiwanym momencie, na tle niedoświadczonego prezydenta, w czasie „spowolnienia”- spadającego tempa wzrostu gospodarczego. Atak ten przyniósł ogromne straty materialne, egzystencjonalne i moralne. Zaszokowana opinia publiczna zareagowała podobnie jak po japońskim ataku na Pearl Harbor: zmobilizowani obywatele bez wahania zaufali prezydentowi, że ich pomści.

Reakcja Białego Domu była natychmiastowa: wypowiedziawszy „wojnę
z terroryzmem” i otrzymawszy poparcie wielu krajów, rozpoczęli ustalanie przyczyn, które doprowadziły do ataku i starali się zrozumieć, dlaczego to właśnie USA mogły wzbudzić taką niechęć i nienawiść. Stany Zjednoczone nie zdawały sobie sprawy z faktu, w jaki sposób wola demokratyzacji, ekspansja amerykańskiej kultury, obecność wojskowa na świętej ziemi islamu armii „niewiernych”, nieustannie rodziła napięcie i jaki wywierała wpływ na opinię publiczną pod rządami dyktatorów narodów muzułmańskich, islamskich jak i siatki terrorystyczne. Przede wszystkim to właśnie te czynniki przyczyniły się do ataków terrorystycznych z 11 września 2001 r., których celem było pokazanie Ameryce silnej pozycji przeciwnika, którego próbują sobie podporządkować wbrew woli, zasadom i wartościom, które ich obywatele wyznają. Ta właśnie sytuacja została przez Osamę bin Ladena uznana za pretekst do rozpoczęcia świętej wojny - Dżihadu. „Nie ma obowiązku ważniejszego niż przepędzenie amerykańskiego wroga z ziemi świętej”.

Walka z terroryzmem była prowadzona przez USA etapowo; przede wszystkim poprzez stopniowe odcinanie źródeł finansowych Al-Quaidy, szukanie przyczyn zamachu, jak również osób odpowiedzialnych i współodpowiedzialnych za ataki. Walka ta szybko przeniosła się na terytorium Afganistanu, na którym od grudnia 2001 r. wojska amerykańskie stawiały czoła reżimowi Talibów i siatce terrorystycznej, której ten kraj użyczył schronienia.

Moim zdaniem była to wojna, która w pewnym sensie miała wzmocnić dość niskie poparcie prezydenta i umocnić jego pozycję wśród opinii publicznej jak i na arenie międzynarodowej. Ukazała tak naprawdę bezradność Stanów Zjednoczonych - mocarstwa na skalę światową wobec przywódcy ugrupowania terrorystycznego który okazał się bardziej inteligentny i nieuchwytny niż władzy się zdawało. Pokazała także przepaść między potęgą militarną USA a biedą i zacofaniem Afganistanu, stąd też prezydent Bush i jego ekipa zaniechali poszukiwania głębszych przyczyn ataku z 11 września.

Metodą na „zatuszowanie” całej sytuacji, niepowodzenia misji w Afganistanie było przedstawienie przez rząd amerykański innego problemu, który według administracji Busha stanowił rosnące zagrożenie dla bezpieczeństwa Zachodu. Przedstawiono tym razem wroga rozpoznawalnego i realnego go wyeliminowania. Na początku 2002 r. Biały Dom ogłosił, iż „Rząd Saddama Husajna stanowi teraz zagrożenie znacznie większe niż w grudniu 1998 r., kiedy inspektorzy ONZ wyjechali z tego kraju. Nie ma wątpliwości, że rozwinął program produkcji broni masowej zagłady i zwiększył potencjał militarny.” W obliczu faktu, iż
bin Laden pozostaje nadal nieuchwytny, a jego popularność wśród arabskiej opinii publicznej rośnie, amerykanie zwracają się w kierunku łatwego do zidentyfikowania celu, jakim jest Irak.

Uważam, że typowe dla amerykańskiej polityki jest szukanie wroga i łatwego punktu odniesienia po klęsce i niepowodzeniu, jakie odnieśli w Afganistanie. Szukanie bezpodstawnie wroga, aby zyskać poparcie i szacunek na arenie międzynarodowej mija się z celem, jaki na początku został zamierzony przez władze Białego Domu. Stany Zjednoczone aby zapobiegać dalszym atakom terrorystycznym i ograniczać wszelką nienawiść i niechęć krajów Europy, powinny w sposób szczególny polepszyć stosunki z organizacjami takimi jak ONZ czy NATO, a nie udowadniać swą potęgę pod każdym względem: militarnym, ekonomicznym czy kulturowym. Jednakże jak widać postępują trochę inaczej. Stosunek USA do Iraku nie jest stabilny, co widzą mieszkańcy amerykańskiego kontynentu i którym coraz mniej zaczyna podobać się ta sytuacja. Politycy i dyplomaci Białego Domu mają różne opinie, zdania i propozycję postępowania wobec kraju który daje schronienie terrorystom. Sugestie osób rządzących tworzą dwa odrębne kręgi, z których jeden opowiada się po stronie walki zbrojnej z krajem irackim, a drugi po stronie dyplomatycznego, która wzbudza mniejsze kontrowersje wśród opinii publicznej.

Jak widać z perspektywy czasu wygrała kwestia walki zbrojnej Stanów Zjednoczonych-potęgi militarnej i gospodarczej świata z Irakiem- krajem ubogim gospodarczo, ekonomicznie oraz militarnie. Tereny irackie od ponad czterech lat okupowane są przez amerykańskie wojska., które patrolują tereny w poszukiwaniu Saddama Husajna. Wroga Stanów Zjednoczonych, który zdaniem władz Białego Domu zamierza użyć broni masowej zagłady wobec USA celem unicestwienia wszystkiego co amerykańskie. Z przykrością muszę stwierdzić iż pożytku z prowadzonej wojny niestety nie widać, Osama bin Laden jak i Saddam Husajn nadal są nieuchwytni, wzbudzając coraz większe poparcie wobec swojej polityki wśród irackiej i afgańskiej ludności. W miarę upływu czasu problem ten staje się być coraz to mniej ważny zwłaszcza dla opinii publicznej, która zaczyna wstydzić się za swój kraj i sposób jego postępowania. W rozmowach między amerykanami dominuje niekończąca się wojna w Iraku, niepokojący stan gospodarki, brak powszechnej opieki medycznej i ogólne znużenie polityką i politykami. Jeszcze nigdy Amerykanie nie byli tak zirytowani stanem państwa. Za ten fatalny stan państwa obarczają winą zarówno rządzących republikanów, jak i mających od roku przewagę demokratów. Zdaniem ludności USA nikt się nie zastanawia, czy jakieś rozwiązanie jest dobre dla kraju, ważne jest tylko czy to pomysł republikanów czy demokratów. Na liście powodów chandry obywateli dominuje Irak- prawie połowa Amerykanów uważa, że zakończenie wojny to pierwsze wyzwanie dla przyszłego gospodarza Białego Domu( Ameryka przygotowuje się do wyborów, które maja odbyć się w listopadzie 2008r ). Opinia publiczna jest zgodna co do kwestii rozpoczęcia wojny w Iraku- nie powinni jej w ogóle zaczynać. Uważają iż Bush wysłał wojska pod fałszywym pretekstem(- z czym w 100% się zgadzam). Są oni poirytowani faktem jak wielkie kwoty pieniędzy zostały na ten cel przeznaczone, za te marnie wykorzystane fundusze można było np. wprowadzić powszechna opiekę medyczną w USA. Wojna bez perspektyw i pomysłu na jej zakończenie oraz urażona duma narodowa stała się priorytetowym problemem Amerykanów. Na drugim miejscu znajduje się ogólne zaniepokojenie stanem gospodarki państwa, która pogłębia się w miarę trwania wojny prowadzonej w Iraku. Od inwazji na Irak w marcu 2003 roku do początku listopada bieżącego roku zginęło przynajmniej 3871 amerykańskich żołnierzy, więcej niż było ofiar ataków 11 września 2001 roku (było 3000 ofiar). Należałoby dodać jeszcze tysiące zabitych Irakijczyków, straty wśród amerykańskiego personelu cywilnego, samobójstwa żołnierzy po powrocie do kraju, tysiące okaleczonych młodych ludzi.

Amerykanów drażni powszechna krytyka międzynarodowa ich kraju. -Za czasów Busha USA straciły wiarygodność jako obrońca praw człowieka i demokracji. Jego administracja zmieniła termin : demokracja” w slogan polityczny. Amerykanie wstydzą się, że są Amerykanami-powiedział Charles J. Becker, tłumacz z Silver Spring pod Waszyngtonem. Taką opinię wyraża cała społeczność amerykańska która zbulwersowana faktem „cofania” się ich kraju zaczyna głośno i wyraźnie sprzeciwiać się prowadzonej polityce władz Stanów Zjednoczonych.

Terroryzm jest i będzie przejawem ludzkiego okrucieństwa wobec państw, narodów i jednostek społecznych.. Stosowany przez osoby kierujące się dość wyidealizowaną ideologią życia trafia w cel w najmniej oczekiwanym momencie. Kiedy panika, lęk i strach osiągają punkt kulminacyjny. Ataki terrorystyczne przechodziły swój rozkwit w wieku XIX, kiedy ich działanie było bardziej przewidywalne aniżeli teraz w czasie rozwoju techniki, technologii, gdzie identyfikacja siatki terrorystycznej jest bardzo trudne jak i czasem niemożliwe.

Największy atak terrorystyczny miał miejsce dnia 11 września 2001 roku na Stany Zjednoczone- ich serce Nowy Jork i budynek Pentagonu. To właśnie po tym pamiętnym wydarzeniu zostaje po raz pierwszy wypowiedziana przez USA wojna z terroryzmem. Miała ona za zadanie pomścić bezbronne ofiary tego dramatycznego wydarzenia, ukaranie winnych jak również zapobiec dalszym tego typu atakom. Jednak w rzeczywistości uważam, że stała się ona powodem podziału władz Białego Domu, niepewności dobrych decyzji samego prezydenta, skutkiem wielu ofiar śmiertelnych ginących za własny naród oraz ogromnego wstydu jakim został oblany naród amerykański. Ameryka ma już dość krytyki z jaką spotyka się na każdym kroku. Dlatego też sądzę, iż wojska amerykańskie zostaną szybko wycofane z terenów irackich, i wielki kryzys jaki teraz panuje w Stanach Zjednoczonych wkrętne zażegnany. Moim zdaniem USA nie maiło konkretnych powodów do rozpoczęcia tej wojny, pomimo ataku z jakim przyszło im się zmierzyć szybko potrafili stawić czoła niebezpieczeństwu i klęsce jaka ich dotknęła. Pamięć o tym wydarzeniu już zanikła a skutki są nadal widoczne, niestety negatywne. Skutki te mają swój wymiar w tysiącach ofiar, które do dziś opłakuje amerykańskie środowisko, które stawia coraz to większy sprzeciw wysyłaniu swoich mężczyzn na służbę wojskową czy misję wcześniej w Afganistanie a teraz w Iraku, która i tak nie przynosi takiego efektu jaki był zamierzony.

Podsumowując moje refleksje na temat walki Stanów Zjednoczonych z terroryzmem uważam iż zamierzenie tej wojny byłoby uzasadnione natomiast forma i sposób w jaki ta woja była i jest prowadzona jak najbardziej nie. USA- potężny gracz na arenie międzynarodowej który powinien propagować przestrzeganie praw człowieka, poszanowania życia i wyższych wartości, odrzuca wszystkie swe ideologie, zasady wprowadzane przez ONZ i wyrusza na krwawą wojnę z reżimem Talibów, Osama bin Ladena i Saddama Husajna. Zamiast poklasków jakich oczekuje w oczach opinii publicznej za to iż walczy w ich imieniu i (według rządu USA) o ich wspólne dobro, bezpieczeństwo i wartości, spotyka się z ogromną krytyką, niechęcią i pogardą. Pogardą ludzi którzy maja już dość wojny, nienawiści, śmierci, którzy już są tym wszystkim zmęczeni, tak jak i cała Europa, śledząca poczynania rządu Amerykańskiego w tak istotnej dla nich sprawie.

Reasumując, decyzje i działania jakie są podejmowane rzez rząd Stanów Zjednoczonych nie zawsze podobają się zwykłym obywatelom, którym przyszło żyć w takim a nie inny państwie.

Ta woja nie powinna mieć miejsca, gdyż nie była ona uzasadniona i potrzebna. Nie przyniosła żadnych pozytywnych skutków ale tylko śmierć, niepotrzebną śmierć wielu osób. Zamiast stać na czele przestrzegania praw człowieka, Ameryka walczyła z nimi i przeciwko nim, narażając się, jak również swoich obywateli i obywateli innych państw na cierpienie i utratę życia.

Oby nigdy Polska nie podejmowała tak nieprzemyślanych, decyzji…

30. Powstanie ONZ i jej rola we współczesnym świecie.

ONZ - to międzynarodowa uniwersalna organizacja polityczna o bardzo szerokim zakresie uprawnień. Uniwersalizm Organizacji Narodów Zjednoczonych należy pojmować w odniesieniu do członkostwa - obecnie należy do niej 191 państw, jak i do działalności.
Prototypem Organizacji Narodów Zjednoczonych była powołana w 1919 roku Liga Narodów- pierwsze organizacja międzynarodowa mająca być gwarantem bezpieczeństwa zbrojnego. Istnienie Ligi Narodów nie zapobiegło jednak wybuchowi II wojny światowej, co dowodzi, że nie spełniała ona lokowanych w niej nadziei. Już w czasie II wojny światowej podjęto szereg kroków zmierzających do stworzenia skutecznego systemu bezpieczeństwa zbrojnego, przez utworzenie nowoczesnej, powszechnej organizacji międzynarodowej odpowiedzialnej za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Na historię utworzenia ONZ składały się w szczególności następujące wydarzenia:
Ř Podpisanie 14.08.1941 r. Z inicjatywy premiera Wielkiej Brytanii W. Churchilla i prezydenta USA F. D. Roosvelta tzw. Karty Atlantyckiej, w której wyrażano zamiar przywrócenia przedwojennego terytorialnego status quo i potwierdzono skonstruowanie skutecznego systemu bezpieczeństwa zbrojnego
Ř Podpisanie 1.1.1942 r. Przez antyfaszystowską koalicję 26 państw Deklaracji Narodów Zjednoczonych, w której potwierdzano zasady Karty Atlantyckiej
Ř Ustalenie na konferencji w Dumbarton Oaks (25.08 - 9.09.1944) przez ekspertów czterech mocarstw najważniejszych postanowień przyszłego statutu nowej organizacji
Ř Powołanie na konferencji w San Francisco (25.04 - 26.04.945), w której uczestniczyło 50 państw, Organizacji Narodów Zjednoczonych
Ř Wejście w życie Karty Narodów Zjednoczonych 24.10.1945
Ř Pierwsze posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego ONZ 10.01.1946

ONZ została wyposażona przez państwa założycielskie w międzynarodową osobowość prawną. Fakt ten nie został zapisany wprost w postanowieniach Kart NZ, niemniej państwa członkowskie zakreśliły Organizacji takie cele i wyposażyła ją w takie uprawnienia, że osobowość prawna ONZ jest niezbędna dla ich realizacje. ONZ posiada również na terytorium każdego z jej państw członkowskich taką zdolność do działań prawnych, jaka jest potrzebna do realizacji jej celów i wykonywania funkcji. Organizacji przysługują także na terytorium każdego z jej państw członkowskich przywileje i immunitety konieczne do osiągania celów..
Statutem Organizacji Narodów Zjednoczonych jest Karta NZ, sporządzona w języku chińskim, francuskim, rosyjskim, angielskim i hiszpańskim (przy czym wszystkie teksty są jednakowo autentyczne), składająca się z 111 artykułów ujętych w XIX rozdziałach. Załącznikiem do Karty NZ jest przyjęty wraz z Kartą Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości stanowiącego jej integralną część. Poprawki do Karty, uprawomocniają się wtedy, gdy zostaną uchwalone większością 2/3 głosów członków Zgromadzenia Ogólnego, a następnie ratyfikowane przez 2/3 członków Organizacji włączając w to wszystkich stałych członków Rady Bezpieczeństwa. Każdy stały członek Rady Bezpieczeństwa ma prawo weta wobec poprawki. Rewizja Karty jest możliwa tylko wtedy, gdy zostanie zwołana w tym celu specjalna konferencja członków ONZ.
Cele Organizacji Narodów Zjednoczonych:
Ř Utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego
Ř Rozwijanie przyjaznych stosunków pomiędzy narodami, opartych na poszanowaniu zasady równouprawnienia i stanowienia narodów o sobie
Ř Nawiązanie międzynarodowej współpracy przy rozwiązywaniu zagadnień międzynarodowych o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również przy popieraniu i zachęcaniu do poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód dla wszystkich bez różnicy płci, języka lub religii
Ř Mając na uwadze stworzenie warunków stałości i dobrobytu, które są niezbędne do pokojowych i przyjaznych stosunków między narodami Narody Zjednoczone będą popierały: podnoszenie stopy życiowej, pełne zatrudnienie oraz warunki postępu i rozwoju gospodarczego, społecznego jak również współpracę kulturalną i oświatową

Karta NZ jest niezwykle istotnym dokumentem międzynarodowo prawnym i bywa traktowana jako tzw. Quasi- konstytucje całej społeczności międzynarodowej.
Siedzibą główną OZN jest Nowy Jork, tzw. Europejska siedzibą ONZ jest natomiast Genewa, gdzie znajduje się wiele instytucji systemu ONZ.
ONZ zrzesza aktualnie 191 państw. Polska ratyfikowała Kartę NZ w dniu 16.10.1945 r. Zaś w dniu 24.10.1945 r., kiedy to dokument ratyfikacyjny został złożony rządowi Stanów Zjednoczonych Ameryki, Karta weszła w życie w stosunku do Polski.
Karta Narodów Zjednoczonych wyróżnia dwa rodzaje członkostwa:
Ř Pierwotne - obejmują one tylko państwa założycielskie a więc jedynie uczestników konferencji w San Francisco ( Polska należy do pierwszej grupy)
Ř Zwykłe - państwa przyjmowane są na zasadach Karty

Do Organizacji Narodów Zjednoczonych może być przyjęta każde państwo „miłujące” pokój, które przyjmie zobowiązanie zawarte w Karcie. Przyjęcie nowego państwa do ONZ odbywa się w ten sposób, że dane państwo składa wniosek do Sekretarza Generalnego, w którym zobowiązuje się do przestrzegania Karty. Wniosek ten jest opiniowany przez Rade Bezpieczeństwa. Następnie Zgromadzenie Ogólne w drodze uchwały podjętej większością ¾ głosów, wyraża zgodę na przyjęcie nowego państwa w poczet swoich członków. Z Organizacji Narodów Zjednoczonych może dane państwo zostać wykluczone w przypadku, kiedy uporczywie łamie zasady Karty. Przewidziane jest tu procedura, wedle której najpierw Rada Bezpieczeństwa wydaje zalecenie, a następnie Zgromadzenie Ogólne większością ¾ głosów podejmuje stosowną uchwałę. Dane państwo może być również zawieszone w korzystaniu z praw i przywilejów członkowskich. Zawieszone może być państwo przeciw któremu Rada Bezpieczeństwa zastosowała akcje prewencji lub przymusu. Zawieszenie prawa głosowania w Zgromadzeniu Ogólnym automatycznie dotyka również takie państwo członkowskie, które zalega z opłaceniem składek członkowskich.

Organami głównymi ONZ są:
1. Zgromadzenie Ogólne, będące swego rodzaju parlamentem, w którym każde państwo członkowskie ma jeden głos. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów (wybór nowych członków, deklaracje pokojowe, budżet, w sprawach Rady Bezpieczeństwa czy polecenia użycia sił zbrojnych).Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane przez Radę Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ. Sesja wyjątkowa zwoływana jest z 24-godzinnym wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju światowego.
2. Rada Bezpieczeństwa, którą tworzy pięciu członków stałych: Chiny, Francja, Wielka Brytania, USA i Federacja Rosyjska oraz dziesięciu członków niestałych wybieranych na kadencję dwuletnią (5 z Afryki i Azji, 2 z Ameryki Łacińskiej, 3 z Europy). Obecnie do członków niestałych nalezą: Angola, Bułgaria, Chile, Gwinea, Hiszpania, Kamerun, Meksyk, Niemcy, Pakistan, Syria. W 1995 członkiem została wybrana Polska. Członkowie stali dysponują prawem weta, które zawiesza każde postępowanie. W sprawach proceduralnych decyzje zapadają zwykłą większością, a w sprawach merytorycznych większością 9 głosów. Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą: wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje co do użycia sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków. Kompetencje te są przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczeństwa jest centralnym ogniwem systemu bezpieczeństwa zbiorowego i utrzymania światowego status quo.
3. Sekretariat, którym kieruje Sekretarz Generalny. Wybierany jest na kadencję pięcioletnią przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Funkcję tę pełnili kolejno: T.H. Lie (1946-1952), D. Hammarskjöld (1953-1961), U Thant (1961-1971), K. Waldheim (1972-1981), J. Pérez de Cuéllar (1982-1991), B. Butrus Ghali (1992-1996), K. Annan (od 1997). Sekretarz Generalny jest najważniejszym funkcjonariuszem administracyjnym Organizacji. Składa Zgromadzeniu Ogólnemu roczne sprawozdanie z działalności Organizacji, zwraca również uwagę Rady Bezpieczeństwa na każdą sprawę, która jego zdaniem może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
4. Rada Gospodarcza i Społeczna, w której skład wchodzi 54 członków wybieranych na 3 lata przy zachowaniu zasady corocznej rotacji 1/3 członków. Do kompetencji Rady należą w szczególności sprawy gospodarcze, kulturalne, wychowawcze i zdrowie. W zakresie tych spraw Rada podejmuje badania, opracowuje sprawozdania, udziela zleceń, przygotowuje projekty konwencji i przedstawia je Zgromadzeniu Ogólnemu oraz zwołuje konferencje międzynarodowe. Rada może również udzielać zleceń w celu poszanowania i przestrzegania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich. Organ ten współpracuje również z organizacjami wyspecjalizowanymi. W 2003 roku w skład Rady wchodzą następujące państwa: Andora, Argentyna, Australia, Azerbejdżan, Benin, Bhutan, Brazylia, Bułgaria, Burundi, Chile, Chiny, Ekwador, Egipt, Etiopia, Finlandia, Francja, Ghana, Grecja, Gruzja, Gwatemala, Holandia, Indie, Iran, Irlandia , Jamajka, Japonia, Katar, Kenia, Kongo, Republika Korei, Kuba, Libia, Malezja, Mozambik, Nepal, Niemcy, Nigeria, Nikaragua, Pakistan, Peru, Afryka Południowa, Portugalia, Federacja Rosyjska, Rumunia, Salwador, Arabia Saudyjska, Senegal, Szwecja, Uganda, Ukraina, Wielka Brytania, Włochy, Stany Zjednoczone i Zimbabwe.
5. Rada Powiernicza to organ, który został utworzony po to, by sprawować nadzór nad realizacją postanowień Karty NZ dotyczących administrowana tzw. terytoriów powierniczych. Rola Rady wygasła wraz z ogłaszaniem niepodległości terytoriów powierniczych.
6. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze, powołany do rozstrzygania sporów międzynarodowych w składzie 15 sędziów. Jest to główny organ sądowniczy ONZ. Funkcje Trybunału to rozstrzyganie sporów międzynarodowych i wydawanie opinii doradczych. Stronami w postępowaniu przed Trybunałem mogą być wyłącznie państwa. W grę wchodzą państwa członkowskie ONZ oraz państwa nie będące członkami Organizacji. Opinie doradcze w kwestiach prawnych wydawane są na żądanie Zgromadzenia Ogólnego lub Rady Bezpieczeństwa. Państwa nie mogą żądać opinii doradczych od trybunału.
7. Organizacje wyspecjalizowane ONZ. Organizacje te są powiązane z ONZ na podstawie umów zawartych z nimi przez Radę Gospodarczą i Społeczną. Rada ta koordynuje działalność organizacji.
W skład organizacji wyspecjalizowanych wchodzą m. in.:
v Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO) - jej główną koncepcją jest zajmowanie się warunkami pracy i życia w państwach członkowskich,
v Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) wspiera rozwój rolnictwa na świcie oraz poprawia poziom życia ludności utrzymującej się z rolnictwa,
v Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) wspiera rozwój oświaty i szkolnictwa, rozwija współpracę międzynarodową w tych dziedzinach oraz pomoc w rozwoju nauki i techniki.
v Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) - zajmuje się działalnością na rzecz podniesienia poziomu opieki zdrowotnej zwłaszcza w państwach trzeciego świata (w szczególności zwalczanie chorób zakaźnych jak AIDS),
v Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF),
v Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD),
v Międzynarodowe Towarzystwo Finansowe (IFC),
v Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA),
v Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) - zajmuje się rozwojem techniki i organizacji międzynarodowego transportu lotniczego w aspekcie bezpieczeństwa, nawigacji, meteorologii, łączności, procedur, kontroli ruchu i zagadnień prawnych.,
v Powszechny Związek Pocztowy (UPU),
v Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU),
v Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO),
v Międzynarodowa Doradcza Organizacja Morska (IMCO),
v Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO),
v Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA) - swoje cele realizuje m.in. udzielając pomocy ekspertów atomowych krajom rozwijającym się, przyznając stypendia umożliwiające kształcenie przez te kraje własnych kadr, wspomagając materialnie programy badawcze realizowane przez kraje członkowskie, organizując wymianę naukową (wydawnictwa, sympozja, konferencje) oraz prowadząc badania w dziedzinie wzrostu szeroko rozumianego bezpieczeństwa obiektów jądrowych.,
v Światowa Organizacja Turystyki (WTO),
v status zbliżony do wyżej wymienionych posiada także Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu (GATT).
Można do nich zaliczyć także organizacje utworzone przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, np.:
v Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF) jego działalność polega na: dostarczaniu żywności, odzieży i środków medycznych, upowszechnianiu wiedzy o racjonalnym żywieniu dzieci, wspieraniu produkcji niektórych pokarmów (np. mleka w proszku), zwalczaniu chorób dziecięcych, rozwijaniu współpracy z innymi wyspecjalizowanymi organizacjami ONZ. W 1965 UNICEF otrzymał pokojową Nagrodę Nobla. ,
v Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych (UNDAP),
v Organizacja Narodów zjednoczonych do spraw Rozwoju Przemysłowego (UNIDO) - wspiera procesy industrializacji i pomaga krajom rozwijającym się oraz krajom znajdującym się w okresie transformacji gospodarczej w uzyskaniu należnego miejsca w coraz bardziej zglobalizowanej gospodarce światowej.
v Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR) - urząd chroni dziś 22,3 miliona osób w ponad 120 krajach. Jego zadania to ochrona uchodźców i poszukiwanie trwałych rozwiązań ich problemów,
v Program Narodów Zjednoczonych Ochrony Środowiska (UNEP) i inne
Przystąpienie do organizacji wyspecjalizowanej państwa będącego członkiem ONZ następuje w drodze jednostronnego aktu w formie oświadczenia o akceptacji postanowień jej statutu. Organizacja wyspecjalizowana ma obowiązek składania corocznych sprawozdań ze swej działalności Radzie Gospodarczo-Społecznej. W wypadku Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej sprawozdanie to składane jest również Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ. Każda organizacja wykonuje też wszystkie polecenia Rady Bezpieczeństwa. Organizacje międzynarodowe pozarządowe posiadają status konsultacyjny przy Radzie Gospodarczo-Społecznej ONZ w kategoriach od I do III. Kategorie te oznaczają zakres częstotliwości kontaktów. Do I kategorii należą m.in.: Światowa Federacja Związków Zawodowych, Międzynarodowa Izba Handlowa, Liga Czerwonego Krzyża, do kategorii II m.in.: INTERPOL, Międzynarodowa Organizacja Prawnicza, Międzynarodowa Organizacja Dziennikarzy, a do kategorii III np. Międzynarodowa Organizacja Samochodowa czy Międzynarodowe Stowarzyszenie Hoteli.

Miejsce ONZ we współczesnym świecie

Współpraca ONZ - UE
Działalność agend ONZ jest ważna dla Unii Europejskiej, gdyż spełniają one rolę forum, na którym rządy oraz przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego negocjują i uzgadniają wspólne stanowisko w celu rozwiązania kluczowych problemów współczesnego świata. Wszystkie państwa tworzące Unię Europejską są członkami ONZ. Unia Europejska bierze udział w pracach Europejskiej Komisji Gospodarczej (ECE), Konferencji NZ ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD), Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA), Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), Organizacji NZ d/s Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Programu NZ d/s Środowiska (UNEP), Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) i Światowej Organizacja Zdrowia (WHO). Kooperacja ONZ-UE dotyczy głównie takich dziedzin jak rozwój społeczno-gospodarczy, prawa człowieka, pomoc humanitarna, operacje pokojowe, ochrona środowiska, rozwój globalny oraz kulturalny. W agendach ONZ Unia Europejska posiada status obserwatora, bierze również udział w spotkaniach ministerialnych, na których ma prawo zabierania głosu. Unia Europejska często odgrywa kluczową rolę w międzynarodowych konferencjach organizowanych przez ONZ.

ONZ wobec konfliktów zbrojnych
ONZ odgrywa ważną rolę we współczesnych stosunkach międzynarodowych, nie zawsze jednak zdołała zapobiec czy rozwiązać konfliktom grożącym pokojowi. W okresie „zimnej wojny”, wbrew deklaracjom Karty Narodów Zjednoczonych, niejednokrotnie stosowała dyskryminację państw socjalistycznych oraz wciągnięta została w konflikt koreański (1950-1953). Ma jednak wielkie zasługi dla pokoju na świcie, jak np.: pokojowa dekolonizacja, przyznanie Indonezji od maja 1963 r. administracji nad Irianem Zachodnim (zachodnia część Nowej Gwinei), które to terytorium od 1949 było przedmiotem sporu z Holandią, pomoc w zażegnani konfliktu sueskiego z 1956 roku, położenie kresu konfliktowi zbrojnemu między Turkami Cypryjskimi a Grekami na Cyprze w 1964 roku, aktywna mediacja porozumienia palestyńsko - izraelskiego, podpisanego w 1995, konflikt w byłej Jugosławii (tu działania dość nieskuteczne). ONZ tworzy również własne siły pokojowe, które mają za zadanie rozpoczynać negocjacje pokojowe, pilnować zawieszenia broni podczas ich trwania, itp. W 1974 powstały Siły Obserwacyjne Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Rozdzielenia Wojsk (UNDOF), miały one sprowadzić do trwałego przerwania ognia w wojnie arabsko - izraelskiej. W listopadzie 1991 roku powstały siły pokojowe Siły Ochronne Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNPROFOR), które miały rozpocząć negocjacje pokojowe między Chorwacją i Serbią.
OZN nakłada również sankcje ekonomiczne na kraje, które wywołały konflikt zbrojny. W maju 1992 Rada Bezpieczeństwa ONZ obarczyła Jugosławię odpowiedzialnością za konflikt Bośni i Hercegowinie i nałożyła na Serbię sankcje ekonomiczne. ONZ miał również auspicje nad siłami bezpieczeństwa stacjonującymi w Kosowie był to warunek planu pokojowego G-8, który Jugosławia musiała zaakceptować. W 1999 OZN nałożyło sankcje na Afganistan, po tym jak Talibowie przejęli władzę na krajem.

Obecnie ONZ jest związana z konfliktem w Iraku. Konflikt iracki rozpoczął się w 1990 kiedy to irackie wojska zajęły Kuwejt, uznając go za swą historyczną i geograficzną część, choć Kuwejt uzyskał niepodległość w 1961, przez Irak został uznany dopiero 1973. Rada Bezpieczeństwa potępiła iracką agresję, wprowadziła zakaz importu irackiej ropy oraz nałożyła embargo gospodarcze na Irak. 29 listopada 1990 Rada Bezpieczeństwa ONZ upoważniła kraje koalicji antyirackiej do udzielenia pomocy wojskowej Kuwejtowi w celu jego wyzwolenia, jeśli Irak nie wycofa się dobrowolnie do 15 stycznia 1991 roku. Była to pierwsza od powstania ONZ tak zgodna akcja pięciu wielkich mocarstw, stałych członków ONZ - było to możliwe dzięki zakończeniu zimnej wojny: ZSRR po raz pierwszy do zakończenia II wojny światowej znalazł się w konflikcie po tej samej stronie co USA. W skład antyirackiej koalicji, liczącej ponad 700 tys. żołnierzy, poza wojskami USA, wchodziły oddziały m. in. z: Arabii Saudyjskiej, Bangladeszu, Egiptu, Francji, Kanady, Wielkiej Brytanii, Włoch, a także symboliczne kontyngenty z wielu innych krajów, w tym także z Polski. Ultimatum nie zostało przyjęte i 16 stycznia 1991 rozpoczęły się zmasowane ataki lotnicze na Irak, akcję tą określono kryptonimem „Pustynna Burza”. Konflikt zakończył się 27 lutego 1991 gdy Saddam Husajn zgodził się na wycofanie wojsk irackich z Kuwejtu. Na mocy rozejmu zobowiązano Irak m. in. do: ujawnieniu stanu prac na bronią nuklearną, wprowadzenia ograniczeń w eksporcie irackiej ropy. ONZ w 1992 zaaprobowała przesunięcie granicy iracki - kuwejckiej na korzyść Kuwejtu, który otrzymał 120 km2 roponośnego terenu. W następnych latach Saddam Husajn wyrzucił z Iraku inspektorów, którzy mieli sprawdzić, czy Irak faktycznie zaprzestał produkcji broni masowego rażenia. W następnych latach ONZ złagodziła embargo na sprzedaż irackiej ropy naftowej, aby Irak nabywał żywność za zdobyte w ten sposób pieniądze. Rosja i Chiny stali członkowie Rady Bezpieczeństwa przestali popierać twardy kurs antyiracki. W samej tylko sprawie irackiej od 1991 r. Rada Bezpieczeństwa podjęła 17 rezolucji, z których żadna nie została wykonana w sposób zadawalający
W październiku 2002 roku Rada Bezpieczeństwa uchwaliła rezolucję o rozbrojeniu Iraku (tzw. Rezolucja 1441). Decyzję to można było interpretować jako zgodne międzynarodowe poparcie amerykańskiej tezy, że należy obalić rządy Saddama Husajna. W razie odmówienia współpracy władz Iraku przy rozbrojeniu Rada miała spotkać się jeszcze raz i ustalić dalszy tryb postępowania. Irak wpuścił inspektorów rozbrojeniowych, którzy mogli pracować bez przeszkód. Dzień przed upływem wyznaczonego terminu (8.12.2002) na złożenie raportu o stanie broni, władze irackie przekazały ONZ dokumenty dotyczące posiadanej broni. Zapowiadało się na załagodzenie sporu. Amerykanie liczyli na to, że przedstawione Radzie Bezpieczeństwa ONZ dowody irackiego zagrożenia. Amerykanie chcieli zaatakować Irak ale ONZ podtrzymywała swoją pokojową politykę. Sednem rezolucji 1441 nie była praca inspektorów rozbrojeniowych, lecz nakaz, by Irak się rozliczył z broni masowego zrażenia i udowodnił, że zniszczył jej zapasy (w skład dowodów miały wchodzić bomby chemiczne, zasoby wąglika i gazu bojowego VX). Amerykanie uważali, że zwiększenie liczby inspektorów niewiele by dało, zlekceważyli więc postanowienie ONZ i zaatakowali Irak 20 marca 2003. Zlekceważenie ONZ przez Amerykanów znacznie osłabiło jej pozycje w świecie, podzieliło kraje członkowskie. Konflikt ten uszkodził jednocześnie trzy organizacje: NATO, ONZ i UE. ONZ została ośmieszona, gdyż dominują w niej Amerykanie, którzy jednocześnie nie stosują się do jej postanowień. NATO przeżył bardzo poważny kryzys. A Unia Europejska podzieliła się zanim jeszcze skończył się proces jej rozszerzenia.
W obecnej sytuacji ONZ może tylko udzielać pomocy humanitarnej cywilnej ludności Iraku. Rehabilitacją Organizacji Narodów Zjednoczonych ma być sprawowanie przez nią kontrola nad powojennym Irakiem.
Organizacja Narodów Zjednoczonych swoją działalnością zrobiła bardzo wiele dla światowego pokoju, polepszenia warunków życia, walce z chorobami cywilizacyjnymi jednak w obecnych czasach przeżywa kryzys w swoich strukturach. Jeśli poradzi sobie z obecnymi problemami nadal będzie dobrze funkcjonować i pomagać ludziom ma całym świecie.

1

---