Lista paremii obowiązująca na egzamin z przedmiotu ,,Podstawy języka łacińskiego dla prawników” w roku akademickim 2009/2010
Actor sequitur forum rei - Powód idzie za sądem pozwanego/ dla powoda właściwy jest sąd pozwanego. Sentencja oparta na słowach konstytucji cesarzy Dioklecjana i Maximiana z 293 r. - C.3,13,2.
Actus simulatus nullius est momenti -czynność pozorna jest nieważna. Sentencja znajdująca oparcie w rzymskich źródłach. Zob. np. D. 23,2,30; C. 4,22.
Adoptio naturam imitatur - Przysposobienie naśladuje naturę/Adopcja naśladuje naturę (Iutinianus w I.1,11,4).
Audiatur et altera pars (Audi alteram partem)- Niech będzie wysłuchana druga strony/ należy wysłuchać także strony przeciwnej. Sentencja porzymska, oparta jednak na źródłach prawa rzymskiego. Zob. D. 48,17,1 pr. (Marcianus - z powołaniem na słowa reskryptu cesarzy Septimiusza Sewera i Karakalli).
Bis de eadem re agere non licet/Bis de eadem re agi non potest -nie można procesować się dwa razy w tej samej sprawie.
Clara non sunt interpretanda - To co jasne, nie wymaga interpretacji, wyjaśnienia. Zasada w myśl, której przedmiotem wykładni powinny być tylko te teksty prawne, które budzą wątpliwości.
Commodum eius esse debet, cuius est periculum - pożytek jest należy temu, czyje jest ryzyko/ korzyść musi przypadać temu, kto ponosi ryzyko. I.3,23,3.
Confessus pro iudicato est - ten, kto się przyznał, uważany jest za zasądzonego. D. 42,2,1.
Dies interpellat pro homine- termin wzywa za człowieka.
Dolus non praesumitur - złego zamiaru nie domniemuje się.
Dura lex, sed lex- surowe prawo lecz prawo/ surowa ustawa, lecz ustawa. Skrócona wersja wypowiedzi Ulpiana z D. 40,9,12.1.
Ei incumbit probatio qui dicit non qui negat- ciężar przeprowadzenia dowodu spoczywa na tym kto twierdzi, a nie na tym kto zaprzecza. D.22,3,2.
Genus perire non censetur - uważa się że gatunek nie ginie.
Hominem causa omne ius constitutum sit - wszelkie prawo winno być ustanawiane ze względu na człowieka.
Ignorantia iuris nocet- nieznajomość prawa szkodzi.
Impossibilium nulla obligatio est- zobowiązanie do wykonania świadczenia niemożliwego jest nieważne. D.50,17,185.
In dubio pro reo- w razie wątpliwości należy orzec na korzyść oskarżonego. D.44,7,47.
In pari causa melior est conditio possidentis- w równym położeniu za lepszego należy uznać posiadacza. D.50,17,128 pr.
Ius est ars boni et aequi - prawo jest sztuką stosowania tego co dobre i słuszne.
Ius publicum privatorum pactis mutari non potest - prawa publiczne nie może być zmieniane umowami osób prywatnych.
Legem brevem esse oportet - Ustawa powinna być zwięzła.
Lex posterior derogat legi priori - ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą. Zob. D.1,4,4.
Lex retro non agit - ustawa nie działa wstecz.
Lex specialis derogate legi generali - ustawa szczególna uchyla ogólną.
Lex superior derogat legi inferiori - ustawa wyższej rangi uchyla ustawę rangi niższej.
Male enim nostro iure uti non debemus- nie powinniśmy bowiem źle korzystać z naszego prawa/ nie powinniśmy robić złego użytku z przysługującego nam prawa.
Magna neglegentia culpa est, magna culpa dolus est - wielkie niedbalstwo jest winą, wielka wina jest oszustwo (wina umyślna). D.50,16,226.
Mora trahit periculum - zwłoka pociąga za sobą ryzyko.
Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur-dziecko poczęte, lecz jeszcze nieurodzone, uważa się za już urodzone, ilekroć chodzi o jego korzyści.
Neglegentia culpa est- zaniedbanie jest winą.
Nemo iudex idoneus in propria causa - nikt nie jest odpowiednim sędzią we własnej sprawie. Sentencja oparta na tekście konstytucji cesarzy Walensa, Gracjana I Walentyniana zawartej w C. 3,5,1.
Nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet - nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa iż sam ma.
Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest- niekt nie moze pozostawić dziedziców w części testamentowych, w części zaś ustawowych.
Non omen quod licet honestum est - nie wszystko co dozwolone jest uczciwe.
Nullum crimen sine lege- nie ma przestępstwa bez ustawy.
Nulla poena sine lege - nie manie ma kary bez ustawy.
Nulli res sua servit - nikomu rzecz własna nie jest służebną.
Omnis definitio in iure civili periculosa est- wszelka definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna.
Pacta sunt servanda - umów należy dotrzymywać.
Prior tempore potior iure - kto pierwszy w czasie ten pierwszy co do prawa.
Res iudicata pro veritate accipitur- rzecz osądzoną przyjmuje się za prawdę.
Salus rei publicae suprema lex esto- dobro publiczne powinno być najwyższym prawem.
Semel heres, semper heres - kto raz został dziedzicem, nie może przestać nim być. Paremia znajdująca oparcie w źródłach prawa rzymskiego. Zob. D.28,5,89.
Si in ius vocat ito - kto został wezwany przed sąd niech się stawi.
Servitutibus civiliter utendum est- służebności należy wykonywać w sposób oględny. Zob. D. 8,1,9.
Species perit ei, cui debetur- rzecz oznaczona indywidualnie przypada temu , komu się należy.
Summum ius summa iniuria - najwyższe prawo najwyższym bezprawiem.
Superficies solo cedit- to co znajduje się na powierzchni, przypada gruntowi.
Vim vi repellere licet- siłe wolno odpierać siłą.
Volenti non fit iniuria- chcącemu nie dzieje się krzywda. Skrócona wersja wypowiedzi Ulpiana w D.47,10,1,5.