bez niechęci i stronniczości / bezstronnie - sine ira et studio
chcącemu nie dzieje się krzywda - Volenti non fit iniuria
co do przyszłego umocowania; co do pożądanej, postulowanej zmiany prawa - De lege ferenda
co za czasy! Co za obyczaje! - O tempora ! o mores!
Czynność prawna między żyjącymi - Negotia inter vivos
Czynność prawna na wypadek śmierci - Negotia mortis causa
delikty popełnione przez rodziców nie szkodzą dzieciom - Delicta parentum liberis non nocent
dobrze pachnie, kto w ogóle nie pachnie - Bene olet, qui non olet
dokąd idziesz panie - QUO VADIS DOMINE
domniemanie obalone - praesumptio iuris tantum
dowodzenie z mniejszego o większym - Argumentum a minori ad maius
dowodzenie z większego o mniejszym - Argumentum a minori ad minus
drugiemu nie szkodzić - alterum non laedere
dziecko poczęte uważa się za już urodzne, ile kroć chodzi o jego korzyści - Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur
Fakty oczywiste nie wymagają dowodu - Manifestum non eget probatione
gdzie społeczeństwo, tam i prawo - Ubi societas ibi ius
jasne (przepisy) nie wymagają interpretacji - Clara non sunt interpretanda
kara ustanowiona jest w celu poprawienia ludzi - Poena constituitur in emendationem hominum
małżeństwo tworzy nie faktyczne pożycie, lecz zgodne porozumienie - Nuptias non concubitus sed consensus facit
matka zawsze jest pewna, ojcem jest ten, na którego wskazuje małżeństwo - Mater semper certa est, pater est, quem nuptiae demonstrant
miastu i światu - błogosławieństwo papieskie - Urbi et orbi
na powodzie leży ciężar dowodu - Actorit incumbit probatio
najwyższe prawo może stać się najwyższym bezprawiem - Summum ius, summa iniuria
Należy wysłuchać drugą stronę - Utudiatur et alterra pars
należy wysłuchać i drugą stronę - audiatur et altera pars
nic nowego pod słońcem - nihil novi sub sole
niczego nie udowadnia ten, kto zbyt dużo udowadnia - nihil probat, qui nimium probat
nie jest adwokatem w danej sprawie ten, kto nie został do niej powołany (nie ma pełnomocnictwa) - Non advocatus nisi vocatus
nie ma kary bez ustawy - Nulla poena sine lege
nie ma przestępstwa bez ustawy - Nullum crimen sine lege
nie można wytaczać ponownego powództwa w tej samej sprawie, już raz rozstrzygniętej prawomocnym wyrokiem - Bis de eadem re ne sit actio
nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie - Bis de eadem re agere non licet
nie wszystko, co jest dozwolone, jest uczciwe - Non omne, quod licet, honestum est
niechaj sędzia nie wychodzi ponad żądanie stron - Ne eat iudex ultra petita partium
nieznajomość prawa szkodzi - Ignorantia iuris nocet
Nikt nie jest odpowiednim sędzią we własnej sprawie - Nemo iudex in causa sua
nikt nie jest prorokiem we własnej ojczyźnie - Nemo propheta in patria sua
nikt nie jest właściwym świadkiem we własnej sprawie - Nemo testis idoneus in causa sua
nikt nie może być jednocześnie powodem i sędzią - Nemo potest esse simil actor et iudex
nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw, niż sam ma - Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet
Nikt nie ponosi kary za myślenie - Cogitationis poenam nemo patitur
nowy król, nowa ustawa (nowe prawo) - Novus rex nova lex
obowiązek przeprowadzenia dowodu spoczyma na tym kto występuje z twierdzeniem, a nie na tym, kto tylko zaprzecza - Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat
od założenia - Ab urte condita
od założenia miasta - Ab urbe condita
oddawać każdemu co mu się należy - Suum eurique tribuere
okoliczności faktyczne należy udowodnić, a prawo sąd zna - Facta probantur, iura novit curia
okoliczności powszechnie znane nie wymagają dowodu - Notoria non egent probatione
pieniądze nie śmierdzą - Pecunia on olet
powaga sprawy osądzonej prawomocnym wyrokiem - res indicata
powód idzie za sądem miejsca zamieszkania pozwanego - Actor sequitur forum rei
pozwanie przed sąd - in ius vocatio
pozwany poprzez podniesienie zarzutu procesowego staje się powodem - Reus in excipiendo actor est
prawo jest dla czujnych - Vigilantibus leges sunt scriptae
prawo jest sztuką (umiejętnością) stosowania tego co dobre i słuszne - ius est ars bonit et aequi
prawo przychodzi z pomocą osobom czujnym, starannym, a nie drzemiącym, nie dbającym o sprawy - Vigilantibus, non dormientibus, iura subveniunt
prawomocny wyrok określa stan prawny między stronami - res iudicata ius facit inter partes
Prawomocny wyrok przyjmuje się jako prawdę - Res iudicata pro veritate accipitur
prawomocny wyrok uznaje się za prawdę - les indicata pro reritate recipitur
prostota jest przyjaciółką ustaw - Simplicitas legum amica
Przedstaw mi fakty a ja dam ci prawo - Da mihi factum dabo tibi ius
rzecz mówi sama za siebie - Res ipsa loquitur
rzecz, o którą toczy się spór - res litigiosa
rzeczy oznaczona indywidualnie przepada temu komu się - species perit ei cui debetur
sąd właściwy ze względu na miejsce popełnienia przestępstwa - forum delicti commissi
sąd właściwy ze względu na położenie rzeczy spornej - forum rei sitae
Sąd zna prawo - Iura novit curia
sens ustawy jest jej duszą - Ratio legis est anima legis
siłę wolno odeprzeć siłą. Zasada leżąca u podstaw obrony - vim vi repellere licet
skarb państwa nie rumieni się (ze wstydu) - Fiscus non erubescit
skarga przeciwko osobie ze stosunku obligacyjnego osobowe - actiones in persone
sprawiedliwości musi się stać zadość, choćby miał zginąć świat - Fiat iustitia et pereat mundus
sprawiedliwość jest podstawą rządów - Iustitia est fundamentum regnorum
sprawiedliwość jest stałą i trwałą wolą oddania każdemu, co mu się należy - Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi
sprawiedliwość nie powinna kuleć - Iustitia non debet claudicare
ten, który orzeka - qui ius dicit
To co Celsus elegancko zdefiniował: prawo jest sztuką stosowania co dobre i sprawiedliwe - Ut elegante Celsus definiti ius est ars boni et aequum
to, co znajduje się na powierzchni gruntu, przypada gruntowi - superficies solo cedit
trzy osoby tworzą stowarzyszenie - Tres faciunt collegium
twarde prawo lecz prawo - Dura lex sed lex
ustawa nie działa wstecz - Lex retro non agit
ustawa patrzy naprzód, a nie wstecz - Lex proscipit, non respicit
ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą - Lex posterior derogat (legi) priori
ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną - lex specialis derogat legi generali
uważa się, że gatunek nie ginie - Genus perire non censetur
w celu obejścia ustawy - in fraudem legis
w razie wątpliwości należy orzec na korzyść pozwanego - In dubio pro reo
w takim stanie rzeczy - rebus sic stantibus
Wyrok nieistniejący niepodpisany - Sententia non exisentens
wyrok stanowi prawo - Sententia facit ius
za podstęp zawsze ponosi się odpowiedzialność - Dolus semper praestatur
zarzut sprawy już raz osądzonej prawomocnym wyrokiem - exceptio rei indicatae
zarzutów procesowych nie należy interpretować rozszerzająco - Exceptiones non sunt extentendae
Zasady są następujące - Iuris praecepta sunt haec
zastrzeżenie, że umowa obowiązuje tylko dopóty, dopóki stosunki istniejące przy jej zawarciu nie ulegną zasadniczej zmianie - rebus sic stantibus clausula
zastrzeżenie, że umowa obowiązuje w istniejących okolicznościach, które nie ulegną zmianie - Clausula rebus sic stantibus
zmiana na gorsze - reformatio in peius
zmiana na lepsze - reformatio in melius
zobowiązanie do wykonania świadczenia niemożliwego jest nie ważne - Imposibilium nulla obligatio
żadne przestępstwo nie powinno pozostać bez kary - Nullum crimen sine poena