Zasady prowadzenia

sesji rodzinnej.

Pytania cyrkularne,

pytania refleksyjne,

pozytywna konotacja

Hipotezy

• Hipoteza: Co i jak dzieje się w rodzinie

• Hipoteza ma wartość pragmatyczną –

porządkuje dane, informacje, nasze

przypuszczenia

• Może być kilka równoważnych hipotez, ale

sprawdzamy je pojedynczo

• Hipoteza musi być systemowa!!! – musi

dotyczyć wszystkich członków rodziny

• Hipoteza tworzona jest w oparciu o to, w

jakim etapie cyklu życia jest rodzina

– Rodzina z adolescentem – separacja

– Rodzina z małym dzieckiem – trudności

wychowawcze

Hipotezy

• Jeśli hipoteza jest słuszna to pytania

angażują rodzinę

• Hipotezy dotyczą objawów, które dają

rodzinie czas na uporanie się z problemem,

trudnościami, przejściem do kolejnej fazy

• Hipoteza dotyczy ustalenia związku objawu

z tym, co dzieje się w rodzinie

– Objawy dają rodzinie czas …
– Przyjrzenie się skutkom wyzdrowienia –

konsekwencje zmiany gorsze niż to co jest …

– Co by się stało gdyby objawy zniknęły?

Stawianie hipotez a zasada
zaciekawienia

• Hipoteza – przeszkoda w zrozumieniu

rodziny

• Pusta głowa na początku sesji –

pozwala utrzymywać zaciekawienie

– Czego jeszcze nie wiemy o rodzinie
– Im więcej wiemy, tym mniej jesteśmy

ciekawi

Szkoła mediolańska i

postmediolańska

Stawianie hipotez – cyrkularność –

neutralność (1980) - Instytut Badań nad
Rodziną w Mediolanie: Selvini-Palazolli,
Prata, Boscolo, Cecchin – szkoła
mediolańska

Stawianie hipotez, cyrkularność i

neutralność raz jeszcze: zachęta do
ciekawości (1995) – szkoła
postmediolańska: Boscolo, Cecchin

Zadanie:

w grupach 5-6-osobowych:
•

jedna osoba opowiada o rodzinie

z problemem, którą zna;

•

grupa: zadaje pytania;

•

jedna osoba zapisuje pytania

Jakie pytania pojawiały się

najczęściej?

Założenia

linearne

Założenia

cyrkularne

orientacja

zmiana

PYTANIA
STRATEGICZNE

PYTANIA
REFLEKTUJĄCE

PYTANIA
LINERANE

PYTANIA
CYRKULARNE

Pytania o
sposób
rozwiązywani
a problemu

Pytania
dotyczące
przyszłości;

Z
perspektywy
obserwatora

Pytania
dotyczące
zachowań;

Pytania o
różnice

Pytania
definiujące
problem;
dotyczące
przyczyn

• bad. pokazały, że dialog terapeutyczny

prowadzony pytaniami refleksyjnymi i
cyrkularnymi oceniany był pozytywnie,
zaś pozostałymi pytaniami – neutralnie
(Dozier, Hicks, Cornille, Peterson 1998;
Ryan, Carr 2001)

• Tomm – pytania cyrkularne i refleksyjne

dają poczucie akceptacji, linerane i
strategiczne – wrażenie bycia ocenianym

Pytania cyrkularne (P. Penn)

• pytania o różnice

• pytania o zachowania

• kierowane do każdego członka

rodziny

Pytania cyrkularne

• pytania dotyczące problemu

– Co dla Państwa jest problemem?
– O czym chcieliby Państwo

porozmawiać?

• grupa pytań wokół problemu

– Dla kogo jest to największy problem?
– Kto martwi się najbardziej?
– Co zmieniło się w Państwa rodzinie od

kiedy pojawił się problem?

Pytania cyrkularne

• grupa pytań o zachowania

–

Co kto robi, kiedy pojawia się
problematyczne zachowanie?

–

W jakich okolicznościach pojawia się
zachowanie?

–

Kto reaguje najpierw, kto potem?

• pytania – plotkowanie

–

pytania do ojca, z kim w rodzinie jest
najbliżej matka

–

pytania do dzieci o zachowania rodziców: co
robią? O czym rozmawiają?

Pytania cyrkularne

• pytania hipotetyczne, dotyczące

przyszłości

– Co się stanie, gdy problem nasili się/

zniknie?

– Komu będzie najtrudniej rozstać się z

rodzicami?

• pytania pobudzające do wyjaśnień

– Jak Pan myśli, dlaczego córka ...?
– Jak Pani wyjaśnia sobie zachowanie

męża?

Pytania cyrkularne

• pytania oceniające przeszłość i

przyszłość

– Co było problemem kilka lat temu?
– Co się zmieniło?
– Co się stanie, gdy ...?

• pytania o cel spotkań

– Po czym poznaliby Państwo, że ta sesja

im pomogła?

Pytania refleksyjne (K.
Tomm)

• inicjują proces samoleczenia rodziny

• uruchamiają zasoby rodziny

• kierowane do sfery problemowej i

bezproblemowej

Pytania refleksyjne

•

pytania adresowane do sfery problemowej

–

konkretyzujące, zawężające problem

–

umieszczające zachowania w kontekście

czasowym, przestrzennym, interpersonalnym

•

Kiedy wystąpił symptom?

•

Co się dzieje w rodzinie, kiedy pojawia się zachowanie?

–

pokazujące sposoby wzmacniania symptomu/

problemu

•

Co mogłaby Pani zrobić, żeby mąż złościł się jeszcze

bardziej?

•

pytania o procenty i skale

–

umieszczenie problemu na skali

–

różnicowanie procentowe

Pytania refleksyjne

•

pytania adresowane do sfery, w której nie ma

problemu, a w której istnieją rozwiązania

problemów

–

pytanie o wyjątki

•

Czy był okres, kiedy problem nie występował?

•

Kiedy ostatnio nie kłóciliście się?

•

Co robiłeś wtedy inaczej?

–

pytania o zdolność radzenia sobie z problemem/

niepokazywania problemu

•

Jak udało się to zrobić?

•

Jak to robicie, że w 20% radzicie sobie?

•

Jak udało Wam się nie pokazywać problemu?

–

pytania pomocne w rozwiązaniu problemu

•

Kto mógłby Ci pomóc?

•

Jaka umiejętność byłaby pomocna w rozwiązaniu problemu?

•

Jakie wskazówki i kogo byłyby pomocne?

–

pytanie o cud (wg de Shazer’a)

Pytania refleksyjne

• pytania dotyczące nieoczekiwanej

zmiany kontekstu (forma hipotetyczna)

• pytania wprowadzające nieoczekiwane

nowe możliwości

–

w formie pytań wprowadza się nowe

zachowania

–

pokazywanie nowych możliwości: co by było,

gdyby ...

• pytania normalizujące (porównujące do

normy)

–

Jak inni radzą sobie z podobnymi problemami?

–

To zdarza się w rodzinach, a jak wygląda to u

Państwa?

Pytania refleksyjne

• pytania, jak różne osoby wyjaśniają

sobie to, co się zdarzyło

–

dopuszczenie wielorakich wyjaśnień (koalicje)

–

celem dostrzeżenie różnic w wyjaśnieniach

• pytania przerywające proces

–

Jak Państwo uważają, kto będzie zadowolony, a

kto nie, jeżeli nasza rozmowa będzie toczyła

się tak dalej?

–

Co nowego wniesie taki sposób prowadzenia

rozmowy

–

Załóżmy, że przyznałabym Pani rację, to jak

Pani uważa, jak zareagowałby mąż

(zaproszenie do koalicji)

Pozytywna konotacja

• „Szklanka do połowy pełna, czy od

połowy pusta”

• Pozytywne przeformułowanie:

co kto robi dla kogo

• Zasada mówienia rodzinie wszystkiego

w kontekście pozytywnym

• Nie oznacza „wciskania rodzinie kitu”

– jeśli terapeuta tego nie czuje, nie

powinien na siłę przeformułowywać

Pozytywna konotacja

Zachowania autodestrukcyjne

adolescenta

Chce scalić rodzinę

Troszczy się o rodziców

Neutralność

• Zyskuje się ją w relacji z

pacjentem/klientem

• Nie jest to cecha terapeuty
• Pacjenci potrafią powiedzieć, jakim

człowiekiem jest terapeuta, ale nie

potrafią odpowiedzieć na pytanie, po

stronie kogo z rodziny się opowiada,

kogo lubi mniej, kogo bardziej

(Pallazoli – szkoła mediolańska)

Neutralność – aspekty

1. Względem relacji osobowych –

„lubienie”

2. Zachowanie równowagi pomiędzy

mówieniem o problemie a szukaniem
rozwiązań

•

Rodzina tkwi w problemie, a my ciągle

szukamy rozwiązań – brak równowagi

•

Rodzina mówi, że nie ma problemu, a

my go poszukujemy – brak neutralności

Utrata neutralności – odczucia

terapeuty

• Bezsilność i bezradność – utrudnia pozytywne

rozwiązania

• Złość – uniemożliwia pozytywną pracę

• Sympatia – powoduje zbytnie angażowanie się w

związki z pacjentem

• Brak ciekawości, wrażenie, że już wszystko

wiemy i nic więcej się nie wydarzy

Skąd te odczucia?

Jak sobie radzić?

1. Rozmawiać z rodziną o tym, jak o problemie,

spożytkować dla celów terapii

2. Superwizja

3. Rozmowa z team’em reflektującym

Parasole kontaktu

terapeutycznego (Minuchin)

•

terapeuta wie, co jest dysfunkcją rodziny i co należy

zmienić –

T>R

•

pozycja autorytarna, aktywna, dominująca, z

dystansem

•

terapeuta posiada wiedzę o tym, jaka ma być rodzina

•

terapeuta dyskutuje z rodziną o konsekwencjach

zmiany –

T=R

•

kontakt o charakterze przymierza terapeutycznego z

poszanowaniem zdania rodziny

•

terapeuta zaciekawiony

•

pytania cyrkularne – uwzględnienie zdania członków

rodziny

•

terapeuta jest partnerem dialogu, uczestnikiem

tworzenia nowej narracji –

T<R

•

rodzina przynosi swoją opowieść (narrację)

•

terapeuta słucha i pobudza do refleksji – pytania

refleksyjne

•

terapeuta przystępuje do dialogu bez koncepcji, jaka

zmiana jest dobra dla rodziny