HISTORIA PSYCHOLOGII

Wykład VI

Instytucjonalna emancypacja

• Psychologia
…w walce o byt

Kłopoty z początkiem

• Psychologia filozoficzna

(Arystoteles)

• Psychologia naukowa

(Kant –

200 lat nieciągłego rozwoju)

• Psychologia eksperymentalna

–

1879 r

– pierwsze

laboratorium.

O co wojna?

Wojna z
psychologizme

m

Pozytywizm

Nauki
przyrodnicz
e

XIX-wieczne
ruchy
intelekt.

Edmund Husserl
i krytyka

psychologizmu

„Wiedzieć – aby
przewidywać – aby
móc zawładnąć”
[Comte]
(pozytywizm francuski)

Vesalius XVI w. -
anatomia. Brak jednak
anatomii systemu
nerwowego.
Kartezjusz aktualny

Psychologia
ludów

Franz Brentano

Karl Vogt
(pozyt.niem)
•Myśli znajdują się w
takim samym
stosunku do mózgu,
jak żółć do wątroby,
lub mocz do nerek.

Dopiero XVII/XIX w.
przyniósł przełom w
anatomii i fizjologii
układu nerwowego

Psychologia
tłumu

J.Moleschott,
L.Büchner
•Wszelkie zdarzenia
chcą wyjaśnić w
kategoriach
fizycznych,
chemicznych,
fizjologicznych
procesów.

Teoria ewolucji

Nauki

przyrodnicz

e

• H. Lotze (filozof i lekarz):

„psychologia medyczna”,

„natywizm”/empiryzm w teorii

spostrzegania, w kontekście

natury postrzegania czasu i

przestrzeni, gdzie poszedł za

Kantem, pierwszy oponentem

teogoż będzie Helmholtz

• Luigi Rolando - część mózgu

nosi jego imię

• M.X. Bichat - twórca histologii

– nauki o tkankach, Badania

nad życiem i śmiercią

• F.J. GALL – frenologia (nauka o

umyśle, „osobowości”),

spekulatywna teoria dotycząca

związku przyczynowego między

budową czaszki a jakością i

stopniem rozwoju pewnych

cech psychicznych.

• Florens był już empirykiem

pierwszej wody, tam wyciął, tam

sprawdził i wyszło panu, że

poszczególne części mózgu nie są

wyspecjalizowane.

• Ch. Bell – o nerwach

sensorycznych i motorycznych

• M. Hall – sztuczne oddychanie,

ruchy dowolne, czynności witalne i

odruchy

• Dalton (fizyk, teoria atomowej

budowy materii) daltonizm przy

okazji

• Young – fizjologiczna teoria barw

• Johannes Mueller - „swoiste

energie nerwowe”, asocjacjonizm,

zainspirowany starożytnymi.

Zmysły faktyczne na swój sposób

informują nas o zjawiskach i

rzeczach?

Pozytywizm

• Przedmiot nauk społecznych nie różni się od

przedmiotu nauk przyrodniczych

• Metody badań nauk przyrodniczych do

zastosowania w naukach społecznych

– Poznanie jako bezpośredni skutek percepcji zmysłowej
– Wyjaśnianie ludzkich działań w kontekście ogólnych i

mechanicznie działających praw. (Asocjacjonizm)

• Skutek:

– Neoempiryzm angielski:

• J.S. Mill (

psychologizm

, czyli: prawa logiczne= prawa

myślenia=psychologia)

– Ewolucjonizm

• Na początku przyjął się po prostu jako teoria bez boga

Filozofia

antypozytywistyczna

• Kierunki interpretatywne w

przeciwieństwie do szeroko rozumianego

pozytywizmu: od idealizmu do filozofii życia

• Hegel: Ja ogranicza i określa nie-ja, jest

czystym aktem świadomości, w której

ustanawia siebie samą.

• Fichte, Schelling, Hegel, Nietzsche,

Bergson, Dilthey, Klages, Edmund

Spranger, Oswald Spengler,

Antypozytywizm – psychologia

jakościowa

• Istnieją fundamentalne różnice między ludzkim

życiem (nieprzewidywalność ludzkiego

zachowania rządząca się regułami a nie

prawami) a faktami przyrodniczymi

• W świadomości żyje dynamiczna rzeczywistość

życia. Czas (trwanie) jest przeżywany.

• Przeciw „wyjaśniającej” psychologii w

kategoriach mechanicznie działających praw.

• Psychologia ROZUMIEJĄCA – rozumieć szczegół

w kontekście nadającej sens struktury całości,

relatywizowanie prawdy poprzez jej

psychologiczne i historyczne uwarunkowanie.

Brentano(1838-1917)

• Psychologia z empirycznego punktu widzenia,(1874 r.) -

książka

34 lata po Kancie!

• Empiryczna psychologia to nauka o

wewnętrznych doświadczeniach, czyli

świadomości.

• Świadomość jest:

– Intencjonalnie odniesiona do zewnętrznych istności

(dotarcie do elementów tego, co doświadczane –

psychologia genetyczna – biologiczna

)

– Refleksyjnie odniesiona do samej siebie (badanie

intencjonalnej struktury umysłu –

psychologia

opisowa

)

Realne i rzeczywiste

• Psychologia aktów

- musi się skupić na

umysłowych „funkcjach” czy też

„aktach”

• Relacja:

– akt umysłowy oraz
– to, na co jest on skierowany.

• Akt umysłowy zawsze jest realny, choć

to do czego się odnosi nie musi takim

być. Jednorożec nie jest, ale myślenie o

nim owszem.

DANE

• Dane dla naszej świadomości to:

1. zjawiska fizyczne,
2. zjawiska umysłowe:
– przedstawienia, sądy i zjawiska emocjonalne
– charakteryzowane są przez intencjonalną

relację do „treści” czy immanentnego obiektu
oraz są aktami świadomymi i refleksyjnymi

• każdy akt zwraca się ku czemuś, czym

sam nie jest i jednocześnie jest
refleksyjnie odniesiony do samego siebie.

Wpływowi uczniowie

• Carl Stumpf

• F. Kafka

• Z. Freud

• A. Mainong

„Szkoła z Grazu”

• C. v. Ehrenfels

- jeden z twórców szkoły psychologii

postaci

• T. Kotarbiński – twórca reizmu

• T.G. Masaryk – twórca konkretyzmu

• G.F. Stout, którego uczniem był B. Russel,

• O. Külpe

– „szkoła würzburska” i eksperymentalna

psychologia myślenia

• M. Scheler – o sympatii, o uczuciach,

• M. Heidegger

• E. Husserl – twórca fenomenologii.

Edmund Husserl

• Krytyka psychologizmu

,

stawiającego znak równości
miedzy formalną logiką a
prawami psychologii (prawdziwe
przedmioty zasłonięte przez
pojęcia), sprawiającego, że nauka
o faktach staje się metateorią –
logiką.

• oparcie psychologii

na

doświadczeniu

, ale krytyka

psychologii fizjologicznej

Epochè

• zalecenie powrotu do tego, co dane

w doświadczeniu bezpośrednio, bez
skalania tym, co zostało wcześniej
doświadczone, a tym okazują się być
jedynie intencjonalne przedmioty
psychiczne

Fenomena i noumena

• Husserl określa odrębność aktu myślenia i

aktu postrzegania na podstawie ich
sensu, czyli

co zostało pomyślane?

a

co

stanowiło przedmiot percepcji

.

– Fenomena – to, co się przejawia (zmysłowo)
– Noumena – to, co jest myślane (jak Platońskie

idee, formy)

• Poznanie może być zatem bezpośrednie

(ogląd) albo pośrednie (zmysłowe i
aspektowe)

Poznanie jaźni

• Umysł może w sposób całościowy

uchwycić ISTOTĘ w jednym akcie oglądu

(bryłowatość, kulistość itp..), tymczasem

obiekty postrzegania zmysłowego dane są

tylko w pewnych aspektach.

– Przedmioty zmysłowe i ich poznanie: w

doświadczeniu zmysłowym mamy do czynienia

z fenomenami, rzeczami jednostkowymi jako

zjawiskami

– Przedmioty psychiczne i ich poznanie:

świadomość ujmujemy bezpośrednio, podobnie

jak istoty, są zawsze dostępne w całości a nie

w aspektach

• Inne Jaźnie dane nam są tylko pośrednio,

tak jak przedmioty zmysłowe.

Psychologia

eksperymentalna

• Ma nieco ponad 170 lat
• Psychologia Wundta jest ostatecznie

dzieckiem nauk przyrodniczych (medycyny,

fizjologii, fizyki, chemii) i filozofii

„pozytywistycznej”:

– asocjacjonizmu Hume’a i paralelizmu
– psychofizycznego Malebranche’a.

• Dlatego też pierwszymi, rudymentarnymi

postaciami, jakie przyjęła psychologia

eksperymentalna była: psychofizyka i

psychologia fizjologiczna.

Herman von Helmholtz

• Fizyk, fizjolog, lekarz, filozof

• Optyka fizjologiczna

– był

pierwszym, który się tym

zajmował tak systematycznie:

postrzeżenia powstają w skutek

wielokrotnego powtarzania się

takich samych zespołów wrażeń i

kojarzenia wrażeń pochodzących

z różnych zmysłów.

• W komentarzu do tego zasłużenie

ważnego dzieła rozbawił mnie

niewątpliwie komentarz Pietera:

„dzieło w dużej mierze o

charakterze psychologicznym”.

Gustaw Theodor Fechner

• Niemiecki lekarz, eseista,

filozofn

1860 r. – Elementy psychofizyki

• Prawo E. H. Webera i G.T.

Fechnera określa zależność
między siłą bodźców a
intensywnością wywołanego
przez nie wrażenia. Wrażenie
rośnie logarytmicznie.

• Po raz pierwszy zjawiska

psychiczne wyrażono
liczbami!

W. Wundt (1832-1920 lub

1921)

Dwudzielna

psychologia

• „Klasyczna”

psychologia
Wundta powstaje
na bazie:

1. Nauk

przyrodniczych

2. Pozytywizmu
3. Koncepcji

świadomości
Kartezjusza

Psychologia

EKSPERYMENTALNA

Indywidualna

Fechner,
Helmholtz

Psychologia

Historyczno-Kulturowa

Główne hasła

1. ŚWIADMOŚĆ (aktualistyczna

koncepcja psychiki)

2. ELEMENT PSYCHICZNY
3. PARALELIZM
4. APERCEPCJA
5. SYNTEZA TWÓRCZA (Rezultanta

psychiczna)

dziękuję