Generatywność - wyniki badań

Motto:

Rodzice nie zawsze są w stanie dać
dzieciom tego, czego one potrzebują a
dzieci nie zawsze cenią to, co rodzice
oferują

Koncepcja generatywności według

Koncepcja generatywności według

Marcii

Marcii

(1998)

(1998)

- zgadza się z Eriksonem, że w wieku

- zgadza się z Eriksonem, że w wieku

średnim dominującą aktywnością jest troska

średnim dominującą aktywnością jest troska

o cykl życia innych czyli Generatywność;

o cykl życia innych czyli Generatywność;

- podobnie sądzi, że Generatywność

- podobnie sądzi, że Generatywność

przejawia się w: twórczości i opiece;

przejawia się w: twórczości i opiece;

rezultatem

rezultatem

twórczości

twórczości

może być potomstwo

może być potomstwo

lub dzieło;

lub dzieło;

opieka

opieka

może być skierowana na

może być skierowana na

dzieci swoje lub dzieci innych osób, a także

dzieci swoje lub dzieci innych osób, a także

na wykreowane produkty;

na wykreowane produkty;

ZAKŁADA, ŻE

ZAKŁADA, ŻE

:

:

opieka wobec innych musi

opieka wobec innych musi

być

być

zrównoważona

zrównoważona

przez opiekę nad własną

przez opiekę nad własną

osobą, by nie przekształciła się w

osobą, by nie przekształciła się w

męczeństwo!

męczeństwo!

(dla przypomnienia: Erikson mówił o

(dla przypomnienia: Erikson mówił o

równowadze między publiczną i prywatną

równowadze między publiczną i prywatną

ekspresją generatywności)

ekspresją generatywności)

Opis stadium generatywności przez Bradley

Opis stadium generatywności przez Bradley

- współpracującą z Marcią

- współpracującą z Marcią

- przyjęte kryteria: 1. Aktywne

- przyjęte kryteria: 1. Aktywne

zaangażowanie; 2. Tolerancja dla siebie i

zaangażowanie; 2. Tolerancja dla siebie i

innych;

innych;

ad 1. Aktywne zaangażowanie to

ad 1. Aktywne zaangażowanie to

inwestowanie czasu i energii w twórcze

inwestowanie czasu i energii w twórcze

zajęcia;

zajęcia;

ad 2. Tolerancja dotyczy wyrozumiałości

ad 2. Tolerancja dotyczy wyrozumiałości

wobec obiektów opieki.

wobec obiektów opieki.

Miary psychospołeczne okresu średniej

Miary psychospołeczne okresu średniej

dorosłości (statusy generatywności):

dorosłości (statusy generatywności):

1. STAGNACJA;

1. STAGNACJA;

2. Status KONWENCJONALNY;

2. Status KONWENCJONALNY;

3. Status PSEUDOGENERATYWNY:

3. Status PSEUDOGENERATYWNY:

a) osobisty

a) osobisty

b) społeczny;

b) społeczny;

4. GENERATYWNOŚĆ.

4. GENERATYWNOŚĆ.

1.

1.

Generatywna

Generatywna

osoba jest wysoce zaangażowana

osoba jest wysoce zaangażowana

w zajmowanie się innymi i sobą;

w zajmowanie się innymi i sobą;

2. Osoba o

2. Osoba o

osobistej pseudogeneratywności

osobistej pseudogeneratywności

: jest

: jest

bardzo zaangażowana w swoją własną pracę i

bardzo zaangażowana w swoją własną pracę i

tylko w te osoby, które mogą ją wspomóc w jej

tylko w te osoby, które mogą ją wspomóc w jej

projektach; słabo zajmuje się indywidualnym

projektach; słabo zajmuje się indywidualnym

rozwojem innych;

rozwojem innych;

3. Osoba o

3. Osoba o

społecznej pseudogeneratywności

społecznej pseudogeneratywności

: nie

: nie

ma żadnych planów dotyczących jej osoby, ale

ma żadnych planów dotyczących jej osoby, ale

jest bardzo zaangażowana w aktywność na rzecz

jest bardzo zaangażowana w aktywność na rzecz

innych;

innych;

4. Osoba

4. Osoba

konwencjonalna

konwencjonalna

: wysoce zaangażowana

: wysoce zaangażowana

wobec innych, ale tylko tak długo, jak spełniają

wobec innych, ale tylko tak długo, jak spełniają

wyznaczone przez nią cele lub stosują się do jej

wyznaczone przez nią cele lub stosują się do jej

systemu wartości;

systemu wartości;

5. Osoba w

5. Osoba w

stagnacji

stagnacji

: ogólnie nieproduktywna i nie

: ogólnie nieproduktywna i nie

zajmująca się innymi.

zajmująca się innymi.

- CZY GENERATYWNOŚĆ JEST STADIUM ŚREDNIEJ

- CZY GENERATYWNOŚĆ JEST STADIUM ŚREDNIEJ

DOROSŁOŚCI?

DOROSŁOŚCI?

Hipoteza

Hipoteza

:

:

- Generatywność stopniowo wzrasta wraz ze zmierzaniem do

- Generatywność stopniowo wzrasta wraz ze zmierzaniem do

ostatniego stadium;

ostatniego stadium;

- Generatywność zwiększa się wraz z wkroczeniem w wiek

- Generatywność zwiększa się wraz z wkroczeniem w wiek

średni, a zmniejsza się w późnej dorosłości.

średni, a zmniejsza się w późnej dorosłości.

Analiza studiów przypadku

Analiza studiów przypadku

- danych biograficznych

- danych biograficznych

zawartych w dziennikach i autobiografiach pod kątem

zawartych w dziennikach i autobiografiach pod kątem

tożsamości, intymności i generatywności.

tożsamości, intymności i generatywności.

1. analiza książki „Testament of Youth” oraz dzienników

1. analiza książki „Testament of Youth” oraz dzienników

feministki i pacyfistki z wczesnych lat XX wieku Very

feministki i pacyfistki z wczesnych lat XX wieku Very

Brittain (Stewart, Franz i Layton, 1988) napisanych we

Brittain (Stewart, Franz i Layton, 1988) napisanych we

wczesnej dorosłości, wczesno-średniej i późno-średniej

wczesnej dorosłości, wczesno-średniej i późno-średniej

dorosłości;

dorosłości;

- w badanych okresach rozwojowych

- w badanych okresach rozwojowych

dominowała tematyka tożsamości, ale następował

dominowała tematyka tożsamości, ale następował

stopniowy wzrost koncentracji na generatywności w

stopniowy wzrost koncentracji na generatywności w

średnim wieku.

średnim wieku.

2. Analiza korespondencji dorastającej dziewczynki -

emigrantki (Espin, Stewart i Gomez, 1990): tematyka
generatywna może występować w wysokim stopniu w
adolescencji.

Badania w różnych kohortach wiekowych
1. Wywiady z dorosłymi w wieku 40 - 65r.ż. - na temat

pozytywnego rozwiązania 8 kryzysów psychospołecznych
(Gruen,1964): nie stwierdzono różnic wiekowych w
zakresie generatywności (ani efektu płci lub klasy
społecznej).

2. Samooceny własnej generatywności przeszłej, aktualnej i

antycypowanej na skali generatywności (Ryff i Heincke,
1983). Osoby badane to:
- młodzi dorośli (średni wiek 21);
- średnia dorosłość (średni wiek 48);
- późna dorosłość (średni wiek 69)

-- wyniki:



Dorośli w średnim wieku wyżej szacowali aktualną
generatywność niż przeszłą i przyszłą;



Dorośli młodzi szacowali przyszłą generatywność w
średnim wieku wyżej niż aktualną;



Dorośli starsi szacowali swoją generatywność w średniej
dorosłości wyżej niż aktualną

--wniosek: dorośli oceniając swe życie najwyższą

generatywność przypisują średniej dorosłości.

3. Badanie skalą Loyola Generativity Scale (McAdams i de

St.Aubin, 1992) mierzącą: generatywną koncentrację,
generatywne zobowiązania, generatywne działania oraz
generatywne tematy w autobiograficznej narracji. Osoby
badane to trzy kohorty:
- dorośli młodzi (22 - 27, urodzeni w późnych latach 60.);
- dorośli średni (37 - 42, dzieci wyżu demograficznego);
- dorośli starsi (67 - 72, urodzeni przed II Wojną Światową)

--wyniki:



Kohorta średniej dorosłości wykazywała znacząco
wyższą generatywność niż młodsi i starsi dorośli -
zwłaszcza w działaniach generatywnych i tematach
generatywnych w relacjach o ważnych scenach
autobiograficznych;



Jednak: dorośli młodzi wykazywali taki sam wysoki
poziom generatywności, co dorośli średni; a obie grupy
wykazywały poziom znacząco wyższy niż dorośli starsi;



Jednak: starsi dorośli nie różnili się od średnich
dorosłych w zakresie generatywnych aktualnych celów.

-- wniosek: w dorosłości średniej wyższe wyniki

generatywności niż w pozostałych grupach, ale
poszczególne wymiary mogą mieć odmienny wzór
związku z wiekiem.

4. Badania związku między wiekiem a generatywnością

(Keyes i Ryff (1998) w 48 Stanach Ameryki.

Trzy miary generatywności:
- Generatywne zachowanie: w jakim zakresie dorosły
dostarcza emocjonalnego wsparcia i pomocy innym
(także dzieciom i wnuczętom);
- Generatywne zobowiązanie w zakresie obowiązku
pomocy rodzinie, przyjaciołom i w obowiązkach
obywatelskich;
- Samoocena: jak dorosły spostrzega swoją
generatywność ogólnie.
Osoby badane:
- dorośli młodzi (25 - 39);
- dorośli średni (40 - 59);
- dorośli starsi (60 - 74)

-- wyniki:



Wiek wpływa na trzy dymensje generatywności, ale
wpływ ten wchodzi czasami w interakcję z poziomem
wykształcenia i płcią;



Dorośli w średnim i starszym wieku dostarczali więcej
emocjonalnego wsparcia i bezinteresownej pomocy innym
niż młodsi dorośli (behawioralna miara generatywności);



Generatywne zobowiązanie: a) dorośli średni i starsi
wykazywali wyższy poziom obowiązków obywatelskich niż
dorośli młodsi; b) dorośli młodsi ujawniali wyższy poziom
zobowiązań wobec dzieci i innych ludzi bezpośrednio -niż
kohorty starsze;



Ogólna samoocena generatywności była wyższa u
dorosłych w średnim wieku niż u młodszych i starszych
dorosłych.

Badania podłużne

1. Badania w dwóch kohortach kobiet z wyższym

wykształceniem (Stewart i Vandewater, 1993). Kohorta
kobiet z Radcliffe badana w wieku 31, 36 i 43; kohorta z
Michigan - w wieku 21, 24, 31 i 47.
Mierzono generatywną motywację projekcyjnie i
bezpośrednio.

-- wyniki



Motywacja generatywna wzrasta z wiekiem;



Motywacja generatywna może ulegać zmniejszeniu w
porównaniu z generatywną realizacją wraz z
przechodzeniem od wczesnej do średniej dorosłości.

WNIOSKI Z BADAŃ

- nie można jednoznacznie stwierdzić, że generatywność

zwiększa się wraz z wiekiem;

- nie można jednoznacznie powiedzieć, że generatywność

jest cechą średniej dorosłości.

GENERATYWNOŚĆ W KURSIE ŻYCIA

Krytyka koncepcji stadialnych:



bieg życia jest mniej uporządkowany niż zakładają to
koncepcje stadialne;



Konieczne jest uwzględnianie ogólnych społecznych i
historycznych trendów oraz indywidualnych zdarzeń w
życiu jednostek;



Społecznie wyznaczone zadania w kursie życia dorosłego
mogą być realizowane w indywidualny sposób.

Koncepcja kursu życia zakłada, że:
Uwzględniając kontekst społeczny, kulturowy i historyczny -

życie toczy się według różnych dróg rozwojowych.

Generatywność wyznaczana jest więc przez:
Warunki ekonomiczne, normy kulturowe, społeczne zmiany,

historyczne zdarzenia, perspektywy dobrostanu, a także
przez wpływ jednostek konstruujących swe życie w
złożonym i rozwijającym się kontekście.

Z perspektywy biegu życia należy rozważyć:



Społeczny czas i punktualność;



Społeczne role i stosunki;



Społeczną strukturę;



Rolę indywidualnego zróżnicowania w rozwoju
psychospołecznym w dorosłości.

Koncepcja społecznej punktualności (social timing)

(orientacja czasowa w podejściu do średniej dorosłości)

Główne założenia koncepcji społecznej punktualności



Społeczna punktualność (B.L.Neugarten) odnosi się do

częstości, czasu trwania i następstwa ról oraz związanych z

wiekiem oczekiwań i przekonań dotyczących biegu życia

charakterystycznych dla danego społeczeństwa i

społecznych kontekstów;



Zakres, w jakim dane wydarzenie społeczne lub przyjęcie

danej roli jest „punktualne” lub „spóźnione” pełni

podstawową rolę w życiu społecznym i indywidualnym

dobrostanie;



Społecznie skonstruowany zegar zdarzeń jest przez

jednostkę przyswajany poprzez kulturowy przekaz,

dokonywanie porównań z przedstawicielami podobnego

wieku chronologicznego, kształtując w efekcie strukturę

umysłową, do której jednostka odwołuje się przy ocenie, w

jakim stopniu jej działania są zgodne z jej wiekiem, czy są

punktualne, spóźnione czy przyspieszone.



Dokonana przez jednostkę ocena czasu wystąpienia
indywidualnego zdarzenia, dająca przeświadczenie o
podobieństwie w tym zakresie do przedstawicieli
danego wieku sprawia, że sytuacje te są uznawane
przez jednostkę za normatywne i dlatego, mimo że
mogą wywołać negatywne przeżycia, nie stanowią
źródła kryzysu.



Punktualność wystąpienia zdarzenia chroni przed
wystąpieniem kryzysu także dlatego, że dzięki
posiadanej wiedzy społecznej jednostka antycypuje
mogące nastąpić w określonym czasie sytuacje i jest w
stanie przygotować się do radzenia sobie z nimi.



Zaangażowanie generatywne jest różne w zależności od
ról (zawodowych, małżeńskich, rodzicielskich,
obywatelskich i religijnych), a siła lub jakość
generatywności w jednej roli nie stanowi predyktora siły
lub jakości generatywności w innej roli.

Czynniki społeczne a generatywność

Wykształcenie jest pozytywnie skorelowane z niektórymi

miarami generatywności; wyżej wykształceni dorośli
wykazywali wyższy poziom obywatelskiego zobowiązania
niż dorośli niżej wykształceni; wyżej wykształceni dorośli
w średniej i późnej dorosłości dostarczali więcej
emocjonalnego wsparcia; bardziej wykształcone kobiety
określały się jako bardziej generatywne niż kobiety
słabiej wykształcone (u mężczyzn brak związku między
poziomem wykształcenia a generatywnością);



(rola rodzicielska) Mężczyźni, którzy nigdy nie byli ojcami
mieli niższe wyniki w generatywności niż ojcowie;



Hipoteza wymagająca weryfikacji: generatywna
ekspresja u mężczyzn ma charakter społeczny, u kobiet -
symboliczny (twórczość, praca).



Wysoko generatywne kobiety pracujące znajdują
satysfakcję poprzez pracę; generatywne kobiety nie
pracujące doświadczają satysfakcji przez rodzicielstwo;



Brak związku między generatywnością a dochodami
rodziny;



Generatywność w średnim wieku pozytywnie koreluje z
aktywnością polityczną w czasie studiów tak u białych,
jak i czarnych Amerykanek