Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko Efektywności

Inwestycji

Politechnika Warszawska

Wydział Inżynierii Lądowej

[e-mail]

Dr inż. Andrzej

Minasowicz

FCIOB, SIDIR, PSMB

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Niepewność i ryzyko są naturalnymi
i nieodłącznymi cechami
procesów inwestycyjnych
Rezultat działalności inwestora, a więc
jego sukces i porażka, zależy od
rozpoznania obecnych i przyszłych
obszarów niepewności
i ryzyka, zwłaszcza w sytuacji
długookresowych ocen projektów

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Według F. Knighta niepewność
oznacza możliwość odchyleń od stanu
oczekiwanego, której nie można
zmierzyć, ponieważ nie można
zastosować rachunku
prawdopodobieństwa
Ryzyko natomiast jest również
możliwością odchylenia od stanu
oczekiwanego, ale można je wyrazić
prawdopodobieństwem
Niepewność i ryzyko łącznie składają
się na całość sytuacji i działań
ludzkich, które cechuje
brak absolutnej pewności

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Popularnie przez pojęcie ryzyka
rozumie się możliwość zaistnienia
stanu niekorzystnego
Ryzyko powinno zatem stwarzać
również
możliwość zysku
W praktyce spotkać można zarówno
ryzyko jednokierunkowe (strata), jak
również
różnokierunkowe (strata, zysk)

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Dążeniem każdego kto podejmuje
ryzyko jest zapewnienie sobie
możliwości opisu potencjalnych
następstw podjętych decyzji
Następstwa, o których mowa, mogą
być różne
i przybierają charakter zdarzeń lub
zdarzeń
o określonej mierze

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Zaistnienie zdarzenia jest związane z
określeniem potencjalnych skutków
podjęcia ryzyka za pomocą
scenariusza, czyli opisowej formy
uzyskania zależności i następstw
określonych działań

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Nadanie zdarzeniom - elementom
ryzyka matematycznej miary, co jest
szczególnie wskazane z punktu
widzenia podejmowania decyzji w
warunkach badania rozwiązań
alternatywnych, jak również oceny
własnego potencjału ekonomicznego w
kontaktach z ryzykiem

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Przedmiotem rozważań w przypadku
pomiaru ryzyka powinno być przede
wszystkim



określenie przedmiotu pomiaru



przyjęcie możliwych do zastosowania

miar ryzyka



przyjęcie standardów pomiaru i

pomiar właściwy

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Określenie przedmiotu pomiaru
oznaczać będzie wyodrębnienie
czynników determinujących badane
potencjalne ryzyko, których
ewentualny pomiar będzie pomocny
przy podejmowaniu decyzji

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Przyjęcie miar ryzyka to znalezienie
określonych procedur, za pomocą
których elementy ryzyka będzie można
określić w postaci liczbowej
Postulowanymi miarami ryzyka są:



prawdopodobieństwo



wagowe znaczenie poszczególnych

czynników
Pierwsza z miar pozwala określić
możliwość lub brak możliwości
zaistnienia określonego skutku
Waga z kolei nadaje elementom ryzyka
wymiar ekonomiczny

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Możliwości poniesienia straty są w
przypadku realizacji przedsięwzięć
budowlanych
szczególnie rozległe
Wiele powodów może składać się na to,
że wzrosną koszty, wydłuży się czas
realizacji, pogorszy się jakość
wykonywanych robót
Powody te są poza tym, często od
siebie zależne
i trudno oddzielić dokładnie jedne od
drugich
Zachodzi jednak konieczność pewnego
ich pogrupowania

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Źródła i rodzaje ryzyka w ocenie projektu

inwestycyjnego

CZYNNIKI MIKROGOSPODARCZE

CZYNNIKI MEZOGOSPODARCZE

CZYNNIKI MAKROGOSPODARCZE

ŹRÓDŁA RYZYKA

RODZAJE RYZYKA

W OCENIE

INWESTOWANIA

Ryzyko

•regionu

•kraju

•międzynar-
odowe
(globalne)

Ryzyko

•systematyczne

•specyficzne

Ryzyko

•projektu
inwestycyjnego

•przedsiębiorstwa

•rynkowe właścicieli
przedsiębiorstwa

•sektora

Ryzyko

•operacyjne

•finansowe

Ryzyko

•zerowe

•ukryte

•jawne

•pewne

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Opierając się na kryterium
geograficznej dywersyfikacji kapitału,
związanej z przepływem kapitału w
ujęciu geograficznym, można
wyodrębnić ryzyko:



regionu



kraju



międzynarodowe (globalne)

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko inwestycyjne regionu jest
uzależnione od sytuacji społeczno-
gospodarczej i ekologicznej regionu
(województwa), w tym zasobów
naturalnych, warunków lokalizacyjno-
-komunikacyjnych i możliwości
pozyskania
siły roboczych

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko inwestycyjne kraju ma wpływ
na decyzje inwestorów zagranicznych
Zależy ono od sytuacji polityczno-
ekonomicznej (strajki, zmienność
władz, inflacja, budżet, koszty pracy) i
prawno-społecznej (jasność i
zmienność prawa, bezrobocie, nastroje
społeczne)
danego kraju

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko inwestycyjne w wymiarze

międzynarodowym wynika ze

światowych tendencji do

internacjonalizacji i liberalizacji

gospodarki, a więc tendencji do jej

globalizacji

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Przyczyną ryzyka systematycznego
(tzn. rynkowego, stałego lub
niedywersyfikowalnego) są czynniki
ogólnogospodarcze oraz losowe (np.
inflacja i wojna)
Dotyczy ono wszystkich realizowanych
projektów inwestycyjnych, przy
uwzględnieniu różnej wrażliwości
projektów na to ryzyko

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Z kolei, źródłem ryzyka specyficznego

(tzn. nierynkowego, zmiennego,

dywersyfikowalnego) są czynniki

mezogospodarcze i mikrogospodarcze
Ryzyko specyficzne dotyczy

konkretnych projektów, a nawet ich

wariantów i scenariuszy

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Na podstawie kryterium skutków
decyzji inwestycyjnej w globalnej
strategii przedsiębiorstwa (sektora)
można natomiast wyodrębnić ryzyko:



projektu inwestycyjnego



przedsiębiorstwa



rynkowe właścicieli przedsiębiorstwa

i sektora

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko projektu inwestycyjnego
wynika ze skali trafności założeń
technicznych i ekonomiczno-
-finansowych tego projektu (np.
zbieżność efektywności produkcji w
warunkach doświadczalnych i przy jej
prowadzeniu
na skalę przemysłową)

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko przedsiębiorstwa

zamierzającego realizować nową

inwestycję zazwyczaj nie jest takie

samo jak ryzyko tej inwestycji
Ryzyko przedsiębiorstwa zależy od

relacji między korzyściami

osiągniętymi z realizacji danego

projektu inwestycyjnego a korzyściami

związanymi z eksploatowaniem

majątku będącego w dyspozycji tego

przedsiębiorstwa

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko rynkowe właścicieli

przedsiębiorstwa, czyli właścicieli

kapitału, jest związane z ryzykiem

systematycznym oraz ze skłonnością i

preferencjami tychże właścicieli do

lokaty kapitału w różnych formach

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko inwestycyjne sektora wynika z

bardziej lub mniej nieuzasadnionego

poglądu inwestorów, a także instytucji

finansowych lub władz lokalnych, że

przedsiębiorstwa danego sektora

gospodarki mogą uzyskać większą

stopę zysku (lub są zagrożone mniejszą

stopą zysku)

w porównaniu do przedsiębiorstw

innego sektora

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

W strategii inwestycyjnej bardzo

istotna jest analiza ryzyka

operacyjnego i finansowego

Zostały one wyodrębnione według

kryterium efektywnego doboru

projektu inwestycyjnego

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko operacyjne jest związane ze
zmianami w strukturze aktywów, tzn.
ze zmianami elementów majątku
trwałego i obrotowego, a szczególnie
elementów aktywów wpływających na
zysk operacyjny przedsiębiorstwa
Ryzyko to wynika ze stopnia wpływu
zmian sprzedaży na kształtowanie się
zysku operacyjnego (zmiana cen
surowców i wyrobów końcowych)

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko finansowe ma inny charakter,

ponieważ dotyczy sposobu

finansowania przedsięwzięcia

inwestycyjnego
Jego wyznacznikami są zmiany w

strukturze pasywów przedsiębiorstw,

czyli wyników pionowej i poziomej

struktury jego bilansu
Mogą to być zmiany relacji w

strukturze kapitału (kapitał własny i

obcy) lub zobowiązań i należności

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Z punktu widzenia źródła dopływu
niezbędnego kapitału istotne jest
rozpoznanie i ustalenie znaczenia
ryzyka zerowego, ukrytego,
jawnego i pewnego

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko zerowe występuje przy
realizacji inwestycji finansowanych
kredytami, które są gwarantowane, np.
przez państwo w przypadku inwestycji
prestiżowych

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko ukryte dotyczy głównie etapu

przygotowania projektu (studium

możliwości i zagrożeń inwestycyjnych

oraz studium przedrealizacyjnego),

czyli okresu pierwszych sygnałów

rozwoju negatywnych tendencji, np.

malejącej płynności finansowej

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko jawne natomiast powstaje
wtedy, gdy prawdopodobieństwo
poniesienia straty jest większe od
prawdopodobieństwa
uniknięcia tej straty

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Ryzyko pewne, czyli całkowitej
niewypłacalności inwestora, powstaje
wraz z utratą jego zdolności do obsługi
zobowiązań
Z reguły prawdopodobieństwo obsługi
kredytu równa się zeru, a więc dla
banku jest to
kredyt stracony

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Wpływ ryzyka na powodzenie

inwestycji

Ignorancja

Posiadane informacje

Posiadane informacje

Analizy

Sprawdzenie

Symulacje

Synteza

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Klienci



Rodzaj klienta



Uwarunkowania w
wyborze kontrahentów



Posiadane kompetencje



Procedury

biurokratyczne



Zmiany wymagań



Potwierdzenie
kompetencji



Opóźnienia w
podejmowaniu /
zatwierdzaniu decyzji



Zmiany w strategii /
zmiana własności
projektu



Polityka rządu



Wymagania
współinwestora



Procedury

zatwierdzania



Komunikacja



Interpretacja wymagań

Współpracujący

architekci



Doświadczenie zespołu



Ciągłość współpracy z jednym
zespołem



Autorytet zespołu



Wpływ zarządzających projektem
na pracę architektów



Pokrywanie się pracy



Tolerancja



Poziom przepływu informacji



Praktyczność i wykonalność
projektu

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Finanse



Stopa procentowa



Opóźnienia w
procesie

zatwierdzania
kosztów



Ograniczenia

nałożone na
przepływy gotówki



Stopa inflacji



Zmienność
kontraktów



Wahania kursu

wymiany walut

Istota projektu



Doświadczenie zespołu



Dodatkowe wymagania
powierzchniowe Wymagane

parkingi



Drogi dojazdowe



Piwnice



Wysokość pięter



Dodatkowe budynki



Dodatkowe instalacje



Rozkład / kształt pięter



Klimatyzacja i inne dodatkowo

wymagane serwisy



Dodatkowe, niestandardowe
wymagania oferentów

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Wymagania

społeczne i

normy
bezpieczeństwa



Wymagania
przeciwpożarowe



Wymagania zdrowotne i
normy bezpieczeństwa



Wymagania klienta



Akceptacja projektu i prac
przez społeczeństwo



Normy branżowe

Projekt

architektoniczny



Praktyczność projektu



Zgodność z posiadanymi
funduszami



Braki w wspomagających
usługach



Nowatorstwo projektu



Tolerancja



Wzrastające wymagania i
specyfikacje



Wpływ zagranicznych wymagań



Zmiany w przepisach

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Proces

wykonawczy



Opóźnienia w
rozpoczęciu prac



Wcześniejsze place



Tempo prac



Nieplanowane
opóźnienia



Jakość projektu
konstrukcyjno-
-architektonicznego



Wykonalność projektu



Niezmienność daty
ukończenia prac

Kontrakty



Forma kontraktu



Typ oferty i umowy

Przewidywane koszty



Tendencje rynkowe wahania cen



Wzrost wymagań jakości
względem pierwotnych ustaleń



Zmiany cen materiałów i
robocizny



Zmiany przepisów podatkowych



Wpływ inflacji



Dokładność informacji

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Parametry placu

budowy



Lokalizacja



Możliwości dostępu do placu

budowy



Istniejące zanieczyszczenia

ziemi



Prawo dojazdu



Utylizacja zanieczyszczeń



Redukcja hałasu



Dodatkowe serwisy i objazdy



Wymagania infrastrukturalne



Własność działki



Wymagania legislacyjne



Konieczność wyburzania

istniejących budynków



Typ gruntu / poziom wad

gruntowych



Sąsiednie budynki i

współwłaściciele



Prawo do światła słonecznego



Uwarunkowania klientów

Proces konstrukcyjny



Bankructwo kontrahentów



Zmiany w koniunkturze



Zmiany i warianty w podpisanych

kontraktach



Opóźnienia w wykonaniu prac



Ilość i jakość pracy

podwykonawców



Praca kierownictwa budowy i

nadzoru budowlanego



Usterki w pracy



Ryzyko pożaru



Ryzyko włamania i kradzieży



Dostępność materiałów



Zaopatrzenie w materiały



Niezauważone wcześniej problemy

finansowe

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Zależność między procesem

budowlanym i zarządzaniem

ryzykiem

POMYSŁ

 

PROJEKT

 

PRZETARG

REALIZACJA

 

PRZEKAZANIE

 

UŻYTKOWANI

E

 

 

RYZYKO NA POZIOMIE

ZARZĄDZANIA FIRMĄ

 

RYZYKO NA POZIOMIE

STRATEGICZNYM

 

RYZYKO NA POZIOMIE REALIZACJI PROJEKTU

 

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Poziom zarządzania

przedsiębiorstwem



Spostrzeganie problemu

przez Inwestora



Wpływ podatków



Wymagania klientów



Okres spłaty



Porównanie różnego
podejścia do inwestycji



Inflacja



Oczekiwane przepływy

pieniężne



Zamówienia publiczne



Porównanie wstępnych

ocen ryzyka z
oczekiwanymi stopami

zwrotu kapitału



Obliczenia IRR,

wewnętrznej stopy
zwrotu



Analizy portfelowe



Trendy rynkowe



Wstępne oceny i
identyfikacje ryzyka



Amortyzacja

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Poziom strategiczny



Procedura wyboru

wykonawcy



Polityka wybory

projektanta



Metody kontroli

kosztów



System informacyjny

zarządzania projektem



Kontrola kluczowych

zagadnień projektu,
kontrola drogi

krytycznej



Wybór ubezpieczenia



Finansowanie projektu



Priorytety projektu



Wynik wstępnej analizy
ryzyka

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Poziom realizacji projektu



Prawa rynku



Brak materiałów



Przypadek



Pogoda



Zmiany w zamówieniach



Opóźnienia w
projektowaniu



Upadłość lub
bankructwo kontrahenta



Dodatkowe koszty

kontrahent6w



Bezpieczeństwo



Jakość pracownik6w



Nieznajome parametry

placu budowy



Bezpieczeństwo i

ochrona środowiska



Interpretacja projektu

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany
pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Typowy schemat zarządzania

ryzykiem

IDENTYFIKACJA

KLASYFIKACJA

ANALIZA

ILOŚCIOWA

ODPOWIEDŹ

KONTROLA

Identyfikuj

zagrożenie

Ustal czas

potrzebny na

opracowanie

planów

reakcji

Umieść

zagrożenie na

liście

zagrożeń

Ustal wagę

zagrożenia

Ustal

prawdopodob

ieństwo

wystąpienia

Określ

alternatywne

reakcje na

dane

zagrożenie

Określ wpływ

zagrożenia na

zarządzanie i

koszt

projektu

Analizuj możliwe

scenariusze

wydarzeń i akcji

Uwzględnij

możliwe

następstwa akcji

zabezpieczającyc

h

Wybierz i

rozwiń

plan reakcji

na zagrożenie

Zmiany w

zagrożeniach

i

nowe

zagrożenia

Problem

rozwiązany

Kontroluj

powodzenie

Wprowadź

plan w życie

ANALIZA

ZARZĄDZANIE