Metoda nauczania

Marii Montessori

System wychowania Marii Montessori

zwany jest też metodą Montessori.

Metoda ta daje dziecku szansę

wszechstronnego rozwoju fizycznego

i duchowego oraz kulturowego

i społecznego,

wspiera jego spontaniczną i

twórczą aktywność.
Celem metody jest rozwijanie

indywidualnych cech osobowości,

w formowaniu prawidłowego

charakteru, zdobywaniu wiedzy,

umiejętności szkolnych i

współdziałania.

Psychologiczne podstawy

metody

Podstawę działalności praktycznej i zagadnień

teoretycznych Marii Montessori stanowi dziecko i jego

rozwój. Jej zdaniem dzieciństwo to bardzo ważny okres

dla rozwoju jednostki, w którym zachodzą wszystkie

podstawowe procesy twórcze, nadające kształt

osobowości.
Następuje wówczas stały wzrost i postęp w sferze ciała

i ducha, które są ze sobą zintegrowane. Wszystkie

dzieci wyposażone są w wewnętrzną energię, która

skłania je do aktywności i sprawia, że są niestrudzone,

nie boją się wysiłku, wręcz stale go poszukują

i wytrwale realizują podjęte działanie
. Zdaniem Montessori na tej potrzebie spontanicznej

i wszechstronnej aktywności dziecka należy oprzeć

wychowanie.

Z otaczającego świata dziecko najpierw

nieświadomie, a następnie w sposób

zamierzony

i świadomy chłonie różne uczucia, zdobywa wiedzę

i doświadczenie, które wpływają na jego dalszy

rozwój. Proces ten dokonuje się dzięki typowym dla

okresu dzieciństwa właściwościom takim, jak:

„absorbująca psychika”, „okresy szczególnej

wrażliwości”, „polaryzacja uwagi”.
„Absorbująca psychika” - inaczej chłonny umysł,

umożliwia okolicznościowe uczenie się dziecka już od

wczesnego okresu życia. Dzięki niej dziecko

rejestruje w podświadomości wszelkie

informacje docierające z otoczenia, które

przenikają umysł i tworzą jego intelektualne

predyspozycje. Czyni to mimowolnie i bez wysiłku.

Skutkiem jej działanie jest zapisanie

w podświadomości obrazu otoczenia oraz powstanie

świadomości dziecka.

„Okresy szczególnej wrażliwości” – tzw. „wrażliwe cykle”, to

okresy, w których wrażliwość dziecka nastawiona jest na

określone rodzaje bodźców. Dziecko łatwo wtedy opanowuje

określone umiejętności. Okresy te są przejściowe, a dziecko

w toku rozwoju kieruje swoje zainteresowanie i aktywność

na coraz to inne przedmioty i treści, na opanowanie coraz to

nowych umiejętności, do opanowania, których dojrzało. W

tym czasie dziecko uczy się chętnie i intensywnie.

„Polaryzacja uwagi” - to zjawisko głębokiego i

długotrwałego zainteresowania jednym przedmiotem lub

jedną czynnością. Tej długotrwałej i głębokiej koncentracji,

dzięki której dziecko dokonuje samodzielnych odkryć,

głęboko je przeżywając Montessori przypisywała

fundamentalne znaczenie w rozwoju osobowości. Dzięki niej

potrafi ono pracować poważnie i w sposób zdyscyplinowany,

przeżywając jednocześnie radość i czerpiąc satysfakcję z

efektu własnych działań. Zjawisko to występuje tylko wtedy,

gdy w procesie wychowania uwzględniane są potrzeby

rozwojowe dziecka i gdy wykorzystywane są okresy

szczególnej wrażliwości.

Maria Montessori podzieliła dzieci ze
względu na wiek:
I poziom – przedszkole – od 3 do 6 lat,
II poziom – szkoła podstawowa – od 6 do 9
lat,
III poziom – szkoła podstawowa – od 9 do
12 lat.

Cele i zadania metody

Jest to realizowane poprzez pomoc dziecku w:

•

rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,

•

wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,

•

wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy

indywidualnej i zbiorowej,

•

osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym

zadaniem,

•

wypracowaniu podstaw posłuszeństwa opartego na

samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,

•

uniezależnieniu od nagrody,

•

formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,

•

szacunku dla pracy innych,

•

rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,

•

osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z

dziecięcego posłuszeństwa,

•

umiłowanie do rzeczywistości i otoczenia.

Głównymi zadaniami metody Marii

Montessori są:

uczenie przez działanie – dzieci zdobywają wiedzę

i praktyczne umiejętności poprzez własną

aktywność, w przemyślanym środowisku

pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami,
samodzielność – dzieci swobodnie wybierają rodzaj,

miejsce, czas i formę pracy przy zachowaniu reguł

społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i

uczą się realnej oceny swoich umiejętności,
koncentracja – dzieci ćwiczą dokładność i

wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych działań,
lekcje ciszy – na nich dzieci uczą się współpracować

w cichych zajęciach indywidualnych i

grupowych,

porządek – dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania

porządku w otoczeniu i swoim działaniu,

społeczne reguły – dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy

roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie

wzajemnych zdolności i umiejętności. Uczą się one

przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj,

obserwacja – jest kluczem dorosłych do poznania świata

dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje

postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem,

indywidualny tok rozwoju każdego dziecka – dziecko jest

serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną

opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i

możliwości, podejmując zadania, do których jest już

gotowe.

Według Marii Montessori podstawowym
warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka jest
właściwie przygotowane otoczenie, które
wspomaga w pełni harmonijny rozwój
osobowości dziecka – sprawia, że czuje się ono
szczęśliwe i radosne; szybko i
chętnie się uczy.
Najważniejszymi elementami tego otoczenia
są: wolność, porządek, kontakt z
rzeczywistością i naturą –poprzez
spacery i wycieczki, piękno (wszystko w klasie
musi być dobrze zaplanowane, doskonałej
jakości i atrakcyjnie rozmieszczone) oraz
materiały dydaktyczne.

Materiały dydaktyczne

Zadaniem materiału dydaktycznego jest
wspomaganie rozwoju dziecka, dlatego
zwany jest materiałem rozwojowym. Jest tak
przygotowany, rozmieszczony w klasie i
udostępniony dzieciom, że tworzy logicznie
uporządkowaną całość programową.
Umożliwia on wyjście w uczeniu się dziecka
od doświadczenia i poznania zmysłowego.
Służy nie tylko rozwojowi intelektualnemu,
ale także kształtowaniu się osobowości.

Oryginalny zestaw pomocy

dydaktycznych zwany Materiałem

Montessori

Posiada on takie cechy:

•

prostota, precyzja i estetyka wykonania,

•

uwzględnienie zasady stopniowania trudności,

•

dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka,

•

budzenia ciekawości i zainteresowań dziecka,

•

przechodzenie od materiału konkretnego do bardziej

abstrakcyjnego,

•

konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę

błędów,

•

logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych,

•

ograniczenie – dany rodzaj występuje tylko raz, w

jednym egzemplarzu.

Maria Montessori podzieliła materiał

dydaktyczny na:

•

materiał niezbędny do ćwiczeń życia

praktycznego, związany z samoobsługą, troską o

środowisko,

zwyczajami i normami społecznymi;

•

materiał „akademicki” służący nauce języka,

matematyki i innych dziedzin wiedzy;

•

materiał artystyczny związany z ekspresją

muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka;

•

materiał religijny, np. przedstawiające

przypowieści biblijne;

•

materiał sensoryczny, rozwijający poznanie

zmysłowe, służy pobudzaniu aktywności

umysłowej.

Materiały dydaktyczne Marii Montessori

są estetyczne, precyzyjnie wykonane i

trwałe. Dzięki tym pomocom możliwe jest

samodzielne wykonywanie różnych zadań

i doświadczeń, w myśl zasady,

że jedyną drogą rozwoju dziecka jest jego

własna praca.

Konstrukcja pomocy umożliwia zazwyczaj

samokontrolę i korektę błędu. Materiały

dydaktyczne uwzględniają zasadę

stopniowania trudności i są dostosowane

do potrzeb rozwojowych dziecka.

Przykłady materiałów

dydaktycznych

1.Piramida

To wycięte trójkąty równoramienne, ich ilość może być różna w zależności od ilości

pięter,

każdy brzeg trójkąta zaznaczony jest innym kolorem.
Przy pomocy tej metody dzieci muszą dobrać wyniki do działań lub odwrotnie na

zasadzie

gry w domino. Tylko w przypadku ułożenia prawidłowo wszystkich elementów powstanie
Piramida. Piramida uczy dodawania, odejmowania, mnożenia lub dzielenia w zakresie

100.

2.Termometr

To zafoliowany schematyczny rysunek termometru, flamaster suchościeralny, pasek do
przesuwania (na przemian: z zapisaną temperaturą i rysunkiem termometru do
samokontroli). Można zastosować paski ze zróżnicowanym stopniem trudności tj.
temperatury dodanie i ujemne. Używając tej pomocy dziecko musi przesunąć pasek tak,

aby możliwe było odczytanie temperatury.

Na rysunku zaznacza flamastrem daną temperaturę i przesuwa pasek, by w okienku

pojawił

się termometr do samokontroli (po przesunięciu paska w okienku pojawia się termometr
prawidłowo wskazujący daną temperaturę). Po sprawdzeniu dziecko ściera i ponownie
przesuwa pasek. Celem jest nauka odczytywania wskazań termometru.

Rola nauczyciela

Środowisko dziecka powinno być przygotowane przez

mądrego i wrażliwego nauczyciela, który także jest

jego częścią. Nauczyciel będzie wspomagał

samodzielne wysiłki dziecka, wnikliwie i

systematycznie obserwować dziecko i jego działanie,

by niczego nie przeoczyć, zwłaszcza pojawienia się

okresu krytycznego, by dostrzec, które dziecko

potrzebuje wsparcia i pomocy. Powinien przy tym

stale pamiętać, że podstawą zajęć w klasach

Montessori jest samodzielna praca dziecka.

Wspierana jest ona indywidualną pomocą nauczyciela

tylko wtedy, kiedy to rzeczywiście konieczne i zgodne

z dewizą: „pomóż mi to zrobić samemu”.

.

Nauczyciel ma stworzyć warunki do

podejmowania aktywności i wspierać działania

dziecka bez nadmiernego narzucania się. Może

używać pochwał i innych społecznych wzmocnień.

Jednakże powinien być ostrożny w ocenach

odnoszących się do pracy dziecka, ponieważ

ważne jest, aby rozwijało się u niego poczucie

satysfakcji z samej pracy, a nie z aprobaty

nauczyciela czy innych osób
W żadnym wypadku nie może interweniować, gdy

dziecko popełni błąd w czasie wykorzystywania

materiałów, ponieważ zakłócałby proces

sprzężenia zwrotnego. Powinien się też

powstrzymywać od interwencji, kiedy dziecko

zaczyna poznawać nowe sposoby użycia

materiałów, jeśli tylko są one zgodne z celami ich

przygotowania.