Nowe zagrożenia

Bioterroryzm

SARS

Ptasia Grypa

Na przełomie XX i XXI wieku lawinowo zaczęło narastać
zagrożenie terroryzmem i to w skali ogólnoświatowej

Zmasowany atak terrorystyczny na World Trade Center i
Pentagon w dniu 11 września uświadomił całej
ludzkości skalę zagrożenia terroryzmem, a atak
biologiczny przy użyciu zarodników laseczek wąglika
rozsyłanych drogą pocztową w USA w miesiąc później
uświadomił społeczeństwom i państwom realną groźbę
bioterroryzmu

Należy pamiętać, że zastosowanie broni biologicznej
przez terrorystów poza efektami psychologicznymi
paniki i chaosu, masowymi zachorowaniami
i śmiertelnością raczej nie będzie o wiązało się ze
zniszczeniami w zakresie infrastruktury, pożarami,
katastrofami lotniczymi itp.

Ataki wywołane tego rodzaju bronią mogą mieć
katastroficzne konsekwencje w zakresie
bezpieczeństwa zdrowotnego ludności, łącznie z
masową śmiertelnością
     

Doskonalenie metod szybkiego i skutecznego
reagowania na takie sytuacje może uratować wiele
istnień ludzkich

Z wielu źródeł wiadomo, że organizacje terrorystyczne
mają dostęp do broni biologicznej i w każdej chwili
mogą jej użyć

Według nieoficjalnych źródeł z Departamentu Stanu -
od 1997 roku nasiliły się działania przedstawicieli
niektórych krajów arabskich, mające na celu pozyskanie
z laboratoriów w państwach byłego ZSRR
drobnoustrojów chorobotwórczych oraz  technologii ich
hodowli

Są również sygnały o przypadkach kradzieży
szczególnie niebezpiecznych mikroorganizmów
z instytutów naukowych w Rosji, Gruzji i Kazachstanie

Według ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia
organizacja terrorystyczna al-Quaida może mieć dostęp
do zarodników laseczek wąglika, laseczek jadu
kiełbasianego, a nawet wirusów ospy prawdziwej

Zastosowanie broni biologicznej w ataku
terrorystycznym może nastąpić przez rozpylenie
aerozolu, skażenie żywności, wody i/lub gleby

Obiektami takiego ataku mogą być wszystkie miejsca,
w których gromadzi się ludność

Należy tu wymienić przede wszystkim: stacje metra,
dworce kolejowe, porty lotnicze, centra handlowe,
ośrodki zbiorowego żywienia, obiekty sportowe,
budynki rządowe i publiczne, miejsca koncentracji
wojsk, wiece wyborcze itp.

Szczególnie „wdzięcznymi” obiektami dla terrorystów
są obiekty mające wydajne systemy wentylacyjne,
a zwłaszcza stacje metra

W tych ostatnich występują specyficzne prądy
powietrzne wywołane oprócz wentylacji także ruchem
pociągów

Wiele symulacji wykonano z użyciem bakterii
niepatogennych w metrze londyńskim, paryskim,
moskiewskim i nowojorskim

W takich warunkach nawet niewielka liczba patogenów
w formie aerozolu rozprzestrzenia się błyskawicznie
w obrębie stacji i w jej otoczeniu, powodując zakażenie
kilkudziesięciu tysięcy osób

Współczesne zagrożenie chorobami zakaźnymi może

mieć trzy

źródła:

- bioterroryzm,
- pojawienie się nowych patogenów wywołujących

nieznane

dotychczas niebezpieczne choroby ("emerging

diseases") oraz

- nawrót znanych i zdawałoby się opanowanych chorób
zakaźnych ("re-emerging diseases")

Broń biologiczna jest atrakcyjnym narzędziem w ręku

terrorystów

tzn. jest ona łatwa w produkcji (niektóre jej rodzaje,

np. zarodniki

laseczek wąglika), bardzo tania, niezwykle skuteczna,

łatwa do

ukrycia i przenoszenia, niewidzialna w czasie ataku,

niezwykle

trudne jest szybkie rozpoznanie przyczyn zachorowań i

zgonów, a

tym samym wykrycie faktu jej użycia

Zamiarem działania terrorystów stosujących broń
biologiczną może być:

-wywołanie epidemii, których skutkiem będzie wysoka
śmiertelność,

-wywołanie epidemii chorób, które mimo niewielkiej
śmiertelności doprowadzą do znacznych strat
społecznych i ekonomicznych,

-wywołanie paniki społecznej,

-spowodowanie paraliżu ekonomicznego danego kraju
lub regionu

W przypadku użycia broni biologicznej możemy mieć do
czynienia z patogenami już znanymi ("klasycznymi")
bądź zmodyfikowanymi w sposób naturalny lub
sztuczny oraz z czynnikami dotychczas nieznanymi,
otrzymanymi przy użyciu metod inżynierii genetycznej

Patogeny biologiczne i wywoływane przez nie choroby
na trzy kategorie: A, B i C

- Do kategorii A zaliczono czynniki, które cechuje
wysoka zakaźność, łatwa metoda rozsiewu i łatwa
transmisja, a wywołane przez nie choroby powodują
wysoką śmiertelność, będąc ogromnym zagrożeniem
dla zdrowia publicznego

Należą do niej: min. Bacillus anthracis (waglik), Variola
virus (ospa prawdziwa), toksyna Clostridium botulinum
(zatrucie jadem kiełbasianym), wirusy wywołujące
gorączki krwotoczne (np. Ebola)

-Do kategorii B zaliczono patogeny wywołujące choroby
o umiarkowanej zachorowalności i stosunkowo niskiej
śmiertelności, ale przez możliwość masowych
zachorowań stwarzające istotne problemy dla zdrowia
publicznego

Wśród 10 grup patogenów znajdujących się w tej
kategorii są m.in. dogodne do skażenia żywności
(Salmonella sp.,Shigella sp.), wody (Vibrio cholerae),
gronkowcowa enterotoksyna B

- Do kategorii C zaliczono patogeny nowo pojawiające
się, których właściwości jeszcze nie są znane, włącznie
z tymi, które mogą być otrzymane metodami inżynierii
genetycznej specjalnie jako narzędzie ataku
biologicznego (

wiadomo, że w niektórych krajach

prowadzono i nadal prawdopodobnie prowadzi się badania nad
uzyskaniem tych patogenów, stąd prawdopodobieństwo
takiego ataku jest w pełni realne)

WYKAZ NIEKTÓRYCH SYTUACJI STANOWIĄCYCH

EPIDEMIOLOGICZNE OZNAKI UKRYTEGO ATAKU

BIOTERRORYSTYCZNEGO

1. Duża liczba niewyjaśnionych zachorowań lub zgonów w

zbliżonym czasie o podobnym obrazie klinicznym,
dotyczących w szczególności występowania zmian na
skórze i/lub błonach śluzowych, objawów uszkodzenia
układu nerwowego, układu oddechowego, przewodu
pokarmowego lub uszkodzeń wieloukładowych

2. Pojawienie się nowych (dotąd nie spotykanych) chorób

wśród ludności na danym terenie

3. Nagły, nieoczekiwany wzrost zachorowalności i

umieralności z powodu znanych chorób

4. Zaobserwowanie nieskuteczności leczenia w rutynowej

terapii występujących powszechnie chorób

5. Wystąpienie zachorowań w nietypowym dla nich

sezonie i terenie geograficznym

6. Wystąpienie licznych nietypowych dla danego

czynnika zakaźnego objawów chorobowych

7. Nietypowy sposób transmisji chorób (aerosol, woda,

żywność)

SCHEMAT POSTĘPOWANIA I WSPÓŁPRACY W

PRZYPADKU ZAGROŻENIA NIEBEZPIECZNĄ CHOROBĄ

ZAKAŹNĄ ORAZ

BIOTERRORYZMEM

1. Zgłoszenia się do lekarza (lekarza pierwszego

kontaktu, lekarza pogotowia ratunkowego lub lekarza
w szpitalu)

2. Lekarz podejrzewający zakażenie niebezpieczną

chorobą zakaźną powiadamia telefonicznie
Powiatowego Inspektora Sanitarnego (PIS)

4. PIS powiadamia telefonicznie Wojewódzkiego
Inspektora Sanitarnego, Powiatowe Centrum
Zarządzania Kryzysowego, Policję, Państwową Straż
Pożarną (PSP) oraz dyrektora właściwego terenowo
szpitala

Służby te powiadamiają przedstawicieli kolejnych ogniw
wg. schematu organizacyjnego (zgodnie z podległością
służbową, aż do przedstawicieli szczebla
ministerialnego)

5. Postępowanie w szpitalu z chorym, podejrzanym o
szczególnie niebezpieczną chorobę, osobami z kontaktu
zgodne z wytycznymi konsultanta krajowego w zakresie
chorób zakaźnych

6. Postępowanie ze zwłokami osób zmarłych z powodu
choroby zakaźnej zgodnie z obowiązującymi przepisami
sanitarnymi

JAK POSTĘPOWAĆ W PRZYPADKU OTRZYMANIA

PRZESYŁKI NIEWIADOMEGO POCHODZENIA

W przypadku otrzymania jakiejkolwiek przesyłki
niewiadomego pochodzenia lub budzącej podejrzenia z
jakiegokolwiek innego powodu (brak nadawcy, przesyłka
pochodzi od nadawcy lub z miejsca z którego nie
spodziewamy się)

należy:
1. Nie otwierać tej przesyłki !

2. Umieścić tę przesyłkę w grubym (podwójnym) worku
plastikowym, szczelnie zamknąć (zawiązać) i zakleić
taśmą klejącą

3. Paczki nie należy przemieszczać. Należy pozostawić ją
na miejscu

4. Powiadomić lokalny posterunek policji (nr policji: 997
lub 112)
lub straż pożarną (tel. nr 998)
Służby te podejmą wszystkie niezbędne kroki w celu
bezpiecznego przejęcia przesyłki

W przypadku, gdy przesyłka została otwarta i zawiera
jakąkolwiek podejrzaną zawartość w formie stałej

(proszek, galareta,

pianka) lub płynnej należy:

1. Nie naruszać tej zawartości: nie rozsypywać, nie

przenosić, nie dotykać, nie wąchać, nie powodować
ruchu powietrza w pomieszczeniu (wyłączyć systemy
wentylacji i klimatyzacji, zamknąć okna)

2. Całą zawartość umieścić w podwójnym

worku

plastikowym,

zamknąć go i zakleić taśmą

3. Dokładnie umyć ręce

4. Bezzwłocznie powiadomić lokalny posterunek policji (nr

997; 112)

lub straż pożarną (tel. nr 998)

Po przybyciu właściwych służb należy bezwzględnie

stosować się do ich zaleceń

S A R S

SARS (ang. Severe Acute Respiratory Syndrome – tj.
zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej

Rodzaj nietypowego zapalenia płuc, które po raz
pierwszy pojawiło się w końcu 2002 roku w prowincji
Guangdong, na południu Chin.

Informacje o tej nowej chorobie pojawiły się dopiero
wtedy gdy zachorowali pierwsi pacjenci w Hongkongu i
Wietnamie

Pierwszy raz rozpoznał chorobę lekarz WHO, Carlo
Urbani, który diagnozował 48-letniego biznesmena z
nieznanym schorzeniem wyglądającym na zapalenie
płuc

Lekarz uległ zakażeniu od niego ww. chorego i zmarł w
marcu 2003 roku w Tajlandii. Po pewnym czasie choroba
rozprzestrzeniła się drogą podróży lotniczych na inne
kraje świata

Do chwili obecnej śmiertelność w przypadku
zachorowania na SARS jest oceniana na około 7%.

Czynnik etiologiczny : choroba ta jest wywoływana
przez nowo odkrytego wirusa zwanego wirusem SARS

Źródło zakażenia : chory człowiek

Drogi zakażenia : choroba rozprzestrzenia się drogą
kropelkową, jednak nie da się także wykluczyć, że
może też rozprzestrzeniać się poprzez kontakt z
przedmiotami z otoczenia pacjenta zanieczyszczonymi
wydzielinami chorego

Okres wylęgania : najczęściej w 2-7 dni po zakażeniu
(sporadycznie 10 dni) dochodzi do wystąpienia
objawów

Objawy : Początkowe objawy zachorowania
przypominają grypę (gorączka powyżej 38°C, bóle
mięśniowe, osłabienie, zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
kaszel, ból gardła). W dalszym okresie choroby
dochodzi do rozwoju atypowego zapalenia płuc z ciężką
dusznością. W około 20% przypadków występuję ciężka
niewydolność oddechowa, która u około 5-7%
przypadków prowadzi do zgonu

Ważnym w ustaleniu przyczyny choroby jest ustalenie
kontaktu chorego w ciągu ostatnich 10 dni z inną osobą
chorą na SARS lub powrót z terenów zachorowań na
SARS (Chiny, Hongkong, Wietnam, Singapur)

Zapobieganie :

- Pacjenci, zgodnie z zaleceniami WHO powinni być
izolowani w
oddziale chorób zakaźnych z zachowaniem
rygorystycznych
barier epidemicznych ( zachowaniem ścisłego reżimu
sanitarnego)

- Stosowanie kwarantanny w przypadku osób ze
styczności z
chorym

PTASIA GRYPA

To choroba zakaźna, która atakuje ptactwo dzikie jednak
w sporadycznych przypadkach przekracza barierę
gatunku i może atakować ludzi

Wirus H5N1 wywołał największą liczbę ciężkich
przypadków choroby i zgonów wśród ludzi. W
przeciwieństwie do zwykłej grypy sezonowej, która w
większości przypadków wywołuje jedynie łagodne objawy
ze strony układu oddechowego, infekcja wywołana
wirusem H5N1 ma zwykle ostry przebieg i charakteryzuje
się szybkim pogorszeniem stanu zdrowia oraz wysoką
śmiertelnością

Do chwili obecnej ponad połowa zarażonych ludzi tym
wirusem zmarła
Wysoko niebezpiecznym jest fakt możliwości zmutowania
wirusa H5N1 do formy łatwo infekującej ludzi i szybko
rozprzestrzeniającej się z osoby na osobę. Taka sytuacja
mogłaby doprowadzić do światowej katastrofy
(pandemii)

Pierwsze przypadki zakażenia ludzi wirusem H5N1 –
ptasiej grypy – wystąpiły w 1997 roku w Hongkongu.
Zachorowało wówczas 18 osób, z których 6 zmarło.

Jej epidemie wybuchają najczęściej w krajach Azji
Południowo-Wschodniej

Od chwili pojawienia się wirusa, do września 2008 roku
zakażeniu uległo na świecie 387 osób, z czego 245
zmarło
Najwięcej przypadków tej choroby u ludzi stwierdzono w
Indonezji – 137 (112 zgonów), Wietnamie – 106 (52
zgony) i
Egipcie – 50 (22 zgony)

Stwierdzono, że przyczyną wystąpienia choroby u ludzi
był bliski kontakt z zakażonym drobiem

Czynnik etiologiczny :
Wysoce patogenna odmiana wirusa grypy typu H5N1

Źródło zakażenia : Głównym źródłem zagrożenia dla
zdrowia ludzi i zwierząt (drobiu) są ptaki wolnożyjące
(głównie ptaki wodne), będące bezobjawowymi
nosicielami wirusa ptasiej grypy

Drogi zakażenia :Człowiek może zakazić się wirusem
grypy ptaków poprzez bardzo bliski bezpośredni kontakt
z zakażonym drobiem, bądź z powierzchniami i
przedmiotami zanieczyszczonymi jego
odchodami
Bezpośredni kontakt oznacza przenoszenie lub
przebywanie w odległości do 1 metra od ptaków, bądź
też ich odchodów (ptaki wydalają wirusa z kałem)
Jak dotąd najwięcej przypadków zakażenia u ludzi
odnotowano na obszarach wiejskich i podmiejskich,
gdzie w wielu gospodarstwach utrzymuje się małe stada
drobiu, który wędruje swobodnie, czasem wchodząc do
domów lub pojawiając się w miejscach, w których bawią
się dzieci

Okres wylęgania : średni czas od narażenia na
zakażenie do wystąpienia objawów wynosi około 3-5
dni (maksymalnie 7 dni)

Objawy :

Główne objawy, które występują przy zakażeniu
człowieka wirusem H5N1 to m.in.:

- podwyższenie temperatury ciała do 38 C lub powyżej,
- kaszel
- trudności w oddychaniu
- bóle mięśni, stawów
- ból gardła
- katar
- zapalenie spojówek

Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia, które pozwalają
zmniejszyć ryzyko zakażenia:

- Zaleca się unikanie kontaktu z wszelkim ptactwem niezależnie
od stanu jego zdrowia (unikaj miejsc, gdzie występują duże
skupiska ptaków – ferm, kurników, stad gołębi na placach)

- Osoby, które muszą pracować z ptakami powinny nosić maski i
kombinezony chroniące przed pyłem unoszącym się ze ściółki, a
także dbać o higienę

- Należy myć i dezynfekować ręce po każdorazowym zetknięciu z
ptactwem, zarówno dzikim, jak i hodowlanym

- Nie należy spożywać mięsa drobiowego, przetworów
drobiarskich i jaj nie poddanych odpowiedniej obróbce cieplnej w
temperaturze minimum 70°C

- Drób z zarażonych stad musi być niszczony i nie może być
przeznaczony do spożycia przez ludzi ani przez zwierzęta nawet
po przetworzeniu

Ponadto zaleca się:

• w przypadku wystąpienia objawów chorobowych
(podwyższona temperatura ciała, kaszel, duszności,
bóle mięśniowo-stawowe) – natychmiastowy kontakt z
lekarzem

• poddanie się szczepieniu p/grypie sezonowej co
najmniej 14 dni przed wyjazdem do krajów, w których
występują ogniska ptasiej grypy