EPIDMIOLOGIA

PRZEDMIOT „EPIDEMIOLOGIA”

WYKŁADY - 15 godz.

ĆWICZENIA – 40 godz.

eL – 35 godz.

Treści kształcenia : epidemiologia jako dyscyplina
naukowa, rola i zadania epidemiologii w zakresie
zdrowia publicznego, źródła informacji o stanie
zdrowia ludności, miary stanu zdrowia populacji,
sytuacja demograficzna i jej związek ze stanem
zdrowia ludności, badania epidemiologiczne,
środowiskowe uwarunkowania stanu zdrowia
ludności, choroby zawodowe, sytuacja
epidemiologiczna w zakresie wybranych chorób
niezakaźnych, nowotworowych i zakaźnych,
szczepienia ochronne, opracowanie ogniska choroby
zakaźnej, medycyna katastrof

LITERATURA

OBOWIĄZKOWA

-Jędrych Wiesław. Epidemiologia – wprowadzenie i metody
badań.
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

-Jabłoński Leon (red.). Epidemiologia. Podręcznik dla lekarzy i
studentów. Wydawnictwo Folium. Lublin 1999.

-Jabłoński Leon, Irena Dorota Karwat (red.). Podstawy
epidemiologii ogólnej, epidemiologia chorób zakaźnych.
Wydawnictwo Czelej. Lublin 2002.

UZUPEŁNIAJĄCA

-Beaglehole R., Bonita R., Kjellstrom T. Podstawy
epidemiologii. Instytut
Medycyny Pracy. Łódź 2002.

-Manicka-Bryła I., Martini-Fiwek J. Epidemiologia z elementami
biostatystyki. Uniwersytet Medyczny. Łódź 2005.

WARUNKI ZALICZENIA ĆWICZEŃ

- Kolokwium I – pozytywna ocena

- Kolokwium II – pozytywna ocena

- Przygotowanie i prezentacja problemu
epidemiologicznego –
pozytywna ocena

Ocena końcowa będzie średnią trzech ww. ocen

Nieobecność na zajęciach będzie powodowała
konieczność zaliczenia zaległego materiału oraz
będzie warunkiem dopuszczenia do kolokwium
cząstkowego

Trzy lub więcej nieobecności = skreślenie z listy
studentów

EPIDMIOLOGIA

Wiedza i umiejętności z zakresu epidemiologii w

Wiedza i umiejętności z zakresu epidemiologii w

szerokim zakresie stanowi podstawę do rozpoznawania

szerokim zakresie stanowi podstawę do rozpoznawania

sytuacji zdrowotnej populacji oraz pełni bardzo ważną

sytuacji zdrowotnej populacji oraz pełni bardzo ważną

rolę w zakresie zdrowia publicznego

rolę w zakresie zdrowia publicznego

*

Wiedza z zakresu epidemiologii jest niezbędna w

procesie
kształcenia kadr odpowiedzialnych za zdrowie
publiczne (politykę
społeczną i zdrowotną, organizację i zarządzanie w
ochronie
zdrowia, promocję i edukację zdrowotną, profilaktykę)

*

Epidemiologia jako przedmiot pełni kluczową rolę w

programach
nauczania kadr medycznych

Każdemu absolwentowi kończącemu kierunek medyczny

wiedza z dziedziny epidemiologii jest absolutnie niezbędna

(student, który tej wiedzy nie opanował przypomina

zawodowego tenisistę, który chciałby występować w

największych turniejach i zdobywać cenne nagrody, lecz nie

opanował wszystkich elementów gry. Kontynuując ten wątek

sportowy można porównać nauki podstawowe w medycynie do

serwisu (bez którego nie sposób rozpocząć gry), nauki

kliniczne do uderzenia z forhendu (który najczęściej stosujemy

w grze), zaś epidemiologię i biostatystykę do uderzenia z

backhandu (bez którego nie sposób poprawnie grać w tenisa i

… wygrywać)

Współczesny stan wiedzy o zdrowiu i chorobach jest

sumą wkładu

wielu dyscyplin tj. : mikrobiologia, fizjologia, patologia,

medycyna

kliniczna, epidemiologia. Dyscypliny te można

poklasyfikować

wg. celów i metod badawczych.

Należy wyróżnić trzy główne grupy dyscyplin
I.

Nauki podstawowe (biologia, chemia, patologia itp.)

II. Nauki kliniczne (choroby wewnętrzne, chirurgia itp.)
III. Epidemiologię

Pomiędzy wszystkimi zachodzi współzależność

Na przykładzie gruźlicy można zobrazować te trzy różne

podejścia.

*Nauki podstawowe zainteresowane są np.

właściwościami prątka

(jego morfologią, strukturą, opornością na antybiotyki

itp.)

*Zadaniem kliniki jest rozpoznanie choroby, wybór

leczenia, ocena

jego skuteczności.
*Zadania związane z epidemiologią gruźlicy dot.

rozpowszechnienia

tej choroby w populacji, rozpoznanie czynników

środowiskowych

warunkujących

(ile nowych zachorowań, jakiej grupy

wiekowej dot.,

jakie zapotrzebowanie na opiekę medyczną itp.)

Termin epidemiologia wywodzi się od trzech greckich

Termin epidemiologia wywodzi się od trzech greckich

słów :

słów :

epi- na, demos – ludność, logos – nauka

epi- na, demos – ludność, logos – nauka

Epidemiologia jest to dział medycyny, nauka

Epidemiologia jest to dział medycyny, nauka

o

o

przyczynach i prawach powstawania oraz

przyczynach i prawach powstawania oraz

szerzenia się wszystkich chorób w populacji

szerzenia się wszystkich chorób w populacji

ludzkiej, o ich natężeniu i zapobieganiu im

ludzkiej, o ich natężeniu i zapobieganiu im

W szerokim ujęciu, jest to nauka o czynnikach

W szerokim ujęciu, jest to nauka o czynnikach

wpływających na częstość występowania i skalę

wpływających na częstość występowania i skalę

rozpowszechniania się chorób w populacji ludzi.

rozpowszechniania się chorób w populacji ludzi.

Podstawowym celem epidemiologii jest badanie i

Podstawowym celem epidemiologii jest badanie i

ocena stanu zdrowia populacji

ocena stanu zdrowia populacji

Epidemiolodzy

Epidemiolodzy

liczą, mierzą i analizują zjawiska

liczą, mierzą i analizują zjawiska

zdrowotne: pozytywne, negatywne oraz czynniki

zdrowotne: pozytywne, negatywne oraz czynniki

narażenia zdrowia w populacji ludzkiej i w

narażenia zdrowia w populacji ludzkiej i w

środowisku życia ludzi.

środowisku życia ludzi.

Przedmiotem badań epidemiologii

Przedmiotem badań epidemiologii

jest populacja

jest populacja

ludzka.

ludzka.

Populacja ta tworzy bazę, z której wyłaniane są

Populacja ta tworzy bazę, z której wyłaniane są

podgrupy według takich kryteriów jak płeć, wiek,

podgrupy według takich kryteriów jak płeć, wiek,

miejsce zamieszkania,

miejsce zamieszkania,

przynależność etniczna itp.

przynależność etniczna itp.

Stan zdrowia jest badany i oceniany przez

Stan zdrowia jest badany i oceniany przez

epidemiologów metodami właściwymi dla badań

epidemiologów metodami właściwymi dla badań

masowych

masowych

PODZIAŁ EPIDEMIOLOGII

I. Wg. stosowanych metod badawczych

-Epidemiologia opisowa
-Epidemiologia analityczna
-Epidemiologia eksperymentalna

II. Wg. rodzaju wiedzy teoretycznej i praktycznego
zastosowania
jej w medycynie

- Epidemiologia ogólna

- Epidemiologia szczegółowa
- Epidemiologia chorób zakaźnych i inwazyjnych
- Epidemiologia zakażeń szpitalnych
- Epidemiologia chorób zawodowych
- Epidemiologia chorób i wypadków związanych z pracą
- Epidemiologia katastrof

- Epidemiologia środowiskowa
- Geografia środowiskowa

CELE PRZEDMIOTU

I.

ZDOBYCIE WIEDZY z zakresu:

-

Klasyfikacji źródeł informacji o stanie zdrowia ludności

-

Negatywnych i pozytywnych mierników stanu zdrowia

-

Metod wykorzystywanych w epidemiologii

-

Uwarunkowań stanu zdrowia na przykładzie czynników

środowiskowych

-

Najważniejszych problemów zdrowotnych w różnych

przekrojach społeczno-demograficznych

II. Zdobycie umiejętności z zakresu

-Zdobywanie różnego typu informacji o zdrowiu populacji

-Przeprowadzanie porównań i ocen sytuacji zdrowotnej
populacji w różnych przekrojach, a w szczególności w
Polsce na tle Unii Europejskiej

-Oceny wpływu struktury demograficznej na sytuację
zdrowotną ludności

-Rozumienia związków pomiędzy problematyką zdrowotną
ludności a czynnikami środowiskowymi

-Gromadzenia danych o sytuacji zdrowotnej w
szczególności dot. najważniejszych problemów stanu
zdrowia populacji

-Stosowania właściwych metod statystycznych do oceny
konkretnych problemów epidemiologicznych

III. Kształtowanie postaw

-Samodzielne i krytyczne myślenie

-Dociekliwość

-Ciekawość poznawcza

Zdobyta wiedza, umiejętności i wykształcone
postawy powinny
służyć wykształceniu aktywnego, kreatywnego
podejścia do zadań w zakresie zdrowia publicznego,
w tym w szczególności do polityki zdrowotnej, jak i
konieczność uczestnictwa w procesach wynikających
z globalizacji.

OSIĄGNIĘCIA EPIDEMIOLOGII

Jak w przypadku wielu nauk , początków epidemiologii
należy poszukiwać w starożytności. Wiązane są one z
nazwiskiem Hipokratesa (469-377 p.n.e.), który w swoich
pismach wskazywał na to, że występowanie wielu chorób
uwarunkowane jest bezpośrednio lub pośrednio
przyczynami tkwiącymi w środowisku.
Hipokrates stał się prekursorem epidemiologii
środowiskowej.

Z bogatych kart historii tej dyscypliny warto przywołać trzy
nazwiska wybitnych lekarzy XIX wieku, którzy stworzyli
podstawy współczesnej epidemiologii.

John Snow

(lekarz angielski) w czasie epidemii cholery w

Londynie poczynił spostrzeżenia, które przyczyniły się do
wykrycia źródła zakażenia i opanowania szerzącej się
choroby. Prześledził on dokładnie rozmieszczenie zgonów w
mieście i stwierdziła, że nośnikiem zakażenia była
zanieczyszczona fekaliami woda czerpana z Tamizy. Zachęcił
do wprowadzenia usprawnień w dostarczaniu wody, a jego
badania miały bezpośredni wpływ na politykę zdrowotną.
Były to pierwsze badania epidemiologiczne oparte na
współczynnikach umieralności.

William Farr

-

stworzył system klasyfikacji chorób, będący

pierwowzorem powszechnie stosowanej Międzynarodowej
Klasyfikacji Statystycznej Chorób i Problemów Zdrowotnych

Ignaz Semmelweiz

jest prekursorem nowoczesnej

epidemiologii dzięki odkryciom przyczyn zakażeń
wewnątrzszpitalnych.

Przez dziesiątki lat epidemiologia zajmowała się chorobami
zakaźnymi,
gdyż stanowiły one (w krajach rozwijających się nadal
stanowią)
najpoważniejszy problem zdrowotny.

Eliminacja ospy

na świecie stała się wspaniałym

osiągnięciem przyczyniającym się do poprawy zdrowia
milionów ludzi, szczególnie zamieszkałych w wielu
najbiedniejszych krajach świata. Epidemiologia
odegrała tu centralną rolę, dostarczając
informacji m.in. o mechanizmach i warunkach
przenoszenia zarazka, skali i natężeniu zachorowań,
skuteczności podejmowanych działań leczniczo-
zapobiegawczych.

AIDS

(zespół nabytego upośledzenia odporności) –

badania epidemiologiczne odegrały decydująca rolę w
rozpoznaniu epidemii, modelu jej rozprzestrzeniania,
poznaniu czynników ryzyka oraz ocenie skuteczności
działań interwencyjnych.

PODSTAWOWE ELEMENTY ORGANIZACJI SŁUŻB

SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNYCH

Najważniejszą z punktu widzenia strategicznego

oddziaływania na zdrowie społeczeństwa jest
Państwowa Inspekcja Sanitarna.

Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS, zwyczajowa

nazwa: Sanepid) to wyspecjalizowana instytucja
wykonująca zadania z zakresu zdrowia
publicznego, poprzez sprawowanie kontroli i
nadzoru nad warunkami higieny w różnych
dziedzinach życia. Inspekcja gromadzi również
dane epidemiologiczne dotyczące niektórych
chorób

STRUKTURA ORGANIZACYJNA PIS :

Główny Inspektor Sanitarny - jest centralnym

organem administracji

rządowej podległym Ministrowi Zdrowia,

Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny
(Wojewódzkie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne),

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny
(Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne),

Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny
(Graniczna Stacja Sanitarno-Epidemiologiczne),

Resortowe inspekcje sanitarne

Dwa ministerstwa (MON oraz M S W i A) posiadają własne

inspekcje sanitarne tj.:

- Wojskową Inspekcję Sanitarną oraz
- Państwową Inspekcję Sanitarną M S W i A

ZADANIA REALIZOWANE PRZEZ PIS

określa Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej

Inspekcji Sanitarnej

Państwowa Inspekcja Sanitarna jest organem powołanym
do:
I. Sprawowania nadzoru sanitarnego nad warunkami:
  1)   higieny środowiska,
  2)   higieny pracy w zakładach pracy,
  3)   higieny w szkołach i innych placówkach oświatowo-
wychowawczych,
szkołach wyższych oraz w ośrodkach wypoczynku,
  4)   zdrowotnymi żywności i żywienia

-w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem
czynników szkodliwych lub uciążliwych, a w szczególności
w celu zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych i
zawodowych oraz

II. Prowadzenia działalności zapobiegawczej i
przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych i innych
chorób powodowanych warunkami środowiska, jeżeli ich
występowanie ma charakter epidemiczny, a także
prowadzenia działalności oświatowo-zdrowotnej.

INSTYTUTY NAUKOWO-BADAWCZE

WSPÓŁPRACUJĄCE MERYTORYCZNIE Z

INSPEKCJĄ SANITARNĄ

Państwowy Zakład Higieny (PZH)

Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie

Instytut Medycyny Pracy w Łodzi

Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej w

Gdyni

Instytut Medycyny Wsi w Lublinie

Merytorycznie właściwe katedry i zakłady

uniwersytetów

medycznych (akademii medycznych)