Dr inż. Marcin Krause

Podmioty funkcjonujące w systemie ochrony pracy w Polsce

Podstawowe podmioty funkcjonujące w systemie ochrony pracy w Polsce to m.in.:

Podmioty funkcjonujące w ramach systemu ochrony pracy można także podzielić na trzy sektory, które różnią się usytuowaniem, zakresem uprawnień i obowiązków oraz odpowiedzialnością:

Należy dążyć do integracji działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie poprzez wykorzystanie najnowszych osiągnięć z takich dziedzin jak techniczne bezpieczeństwo pracy, medycyna i higiena pracy, ergonomia i fizjologia pracy, psychologia i socjologia pracy. Integracja ta powinna dotyczyć obszaru nadzoru i kontroli oraz doradztwa i szkolenia.

Ważną rolę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy pełnią wyspecjalizowane organy państwa, sprawujące zewnętrzny nadzór i kontrolę nad warunkami pracy. Do podstawowych organów państwowego nadzoru i kontroli nad warunkami pracy zalicza się m.in.:

Podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie / zakładzie pracy realizują wyspecjalizowane służby wewnętrzne pracodawcy lub podmioty zewnętrzne działające na zasadzie zlecenia oraz pracownicy i ich przedstawiciele, które pełnią funkcje kontrolne i doradcze nad warunkami pracy. Do podstawowych organów kontrolnych i doradczych pracodawcy zalicza się m.in.:

Ważną rolę w zakresie nauki i edukacji w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy pełnią szkoły wyższe, np. politechniki, uniwersytety, akademie medyczne, ekonomiczne i rolnicze, które prowadzą zarówno działalność naukowo-badawczą i badawczo-rozwojową, jak i realizują kształcenie na studiach wyższych i studiach podyplomowych w obszarze problemowym „bezpieczeństwo i higiena pracy”.

Wśród wielu samodzielnych jednostek naukowo-badawczych i badawczo-rozwojowych działających w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy można wymienić m.in. następujące:

W dziedzinie doradztwa i szkolenia oprócz ww. jednostek działają także inne jednostki badawcze oraz organizacje zawodowe i naukowo-techniczne, w tym stowarzyszenia, towarzystwa i związki skupiające pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy, lekarzy medycyny pracy i higienistów pracy (przemysłowych), np.:

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy, jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Obowiązki pracodawcy charakteryzują nie tylko przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ale także zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz aktualne osiągnięcia nauki i techniki, dlatego stan wiedzy naukowej i technicznej wyznacza potencjalne granice obowiązków pracodawcy.

Do przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązany jest nie tylko pracodawca, ale również wszyscy pracownicy i osoby kierujące pracownikami, np. kierownicy, mistrzowie, brygadziści, zmianowi.

Osoba kierująca pracownikami, podobnie jak pracodawca, jest obowiązana znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pracownik jest obowiązany przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych. Pracownicy, w celu reprezentacji obrony swoich praw i interesów, mają prawo tworzyć związki zawodowe. Związki zawodowe oraz kierowana przez nie społeczna inspekcja pracy sprawują w zakładach pracy społeczny nadzór nad warunkami pracy.

Społeczna inspekcja pracy (sip) jest to społeczna służba pełniona przez pracowników, która ma na celu zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochrony uprawnień pracowniczych.

Służba bezpieczeństwa i higieny pracy (służba bhp) jest to specjalistyczna jednostka pełniąca funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, którą mogą tworzyć (głównie w zależności od liczby zatrudnionych pracowników, rodzaju prowadzonej działalności lub nasilenia zagrożeń zawodowych) wyodrębniona w strukturze zakładu pracy komórka organizacyjna, pracownik zatrudniony przy innej pracy, sam pracodawca lub podmiot zewnętrzny, np. na zasadzie umowy zlecenia.

Służba medycyny pracy jest to organ kontrolny i doradczy pracodawcy w zakresie ochrony zdrowia pracujących przed wpływem niekorzystnych warunków związanych ze środowiskiem pracy i sposobem wykonywania pracy.

Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy (komisja bhp) jest to organ doradczy i opiniodawczy pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zatrudniającego więcej niż 250 pracowników.

Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) jest organem nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Państwowa Inspekcja Pracy podlega Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej, a nadzór nad nią sprawuje Rada Ochrony Pracy (ROP). PIP posiada najszerszy zakres uprawnień w dziedzinie nadzoru nad warunkami pracy, a jej organami są Główny Inspektor Pracy, okręgowi inspektorzy pracy, inspektorzy pracy. Jednostkami organizacyjnymi Państwowej Inspekcji Pracy są Główny Inspektorat Pracy (GIP) i okręgowe inspektoraty pracy (OIP), a w OIP mogą być tworzone oddziały. Państwowa Inspekcja Pracy w zakresie swego działania współdziała z innych organami nadzoru i kontroli warunków pracy, organizacjami pracodawców, związkami zawodowymi i społeczną inspekcją pracy, a także prowadzi placówkę szkoleniową - Ośrodek Szkolenia Państwowej Inspekcji Pracy (OSPIP).

Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS) jest organem nadzoru i kontroli przestrzegania zasad, przepisów higieny pracy i warunków pracy w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników szkodliwych, w szczególności to m.in.: zapobieganie powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych, prowadzenie działalności oświatowo-zdrowotnej, sprawowanie nadzoru nad stanem sanitarnym zakładów opieki zdrowotnej i przestrzeganiem zasad profilaktyki zakażeń szpitalnych. Państwowa Inspekcja Sanitarna podlega Ministrowi Zdrowia, a jej organami są Główny Inspektor Sanitarny, wojewódzcy inspektorzy sanitarni, powiatowi inspektorzy sanitarni, graniczni inspektorzy sanitarni. Główne obszary nadzoru sanitarnego to: higiena środowiska, higiena pracy w zakładach pracy, higiena radiacyjna, higiena wypoczynku i rekreacji, higiena w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych, szkołach wyższych i ośrodkach wypoczynkowych, warunki zdrowotne żywności i żywienia.