PODSTAWOWE ZASADY POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

Dr Z. Szczurek

Literatura:

1. prof. Broniewski, Prawo cywilne.

2. prof. S. Danka, Podstawy Postępowania cywilnego.

3. Zieliński, Postępowanie cywilne.

4. Kodeks Postępowania Cywilnego

Postępowanie cywilne - przez postępowanie cywilne rozumie się prowadzoną w określonych prawem formach działalność organów państwowych lub społecznych oraz występujących przed tymi organami zainteresowanych osób zmierzających do realizacji określonych przez prawo celów.

Na pojecie postępowania cywilnego składają się różnego rodzaju postępowania sądowe i pozasądowe, które mają za zadanie rozpoznanie spraw wynikających ze stosunków prawa cywilnego, rodzinnego, prawa pracy oraz wynikających z tych stosunków praw podmiotowych.

Postępowanie cywilne ma urzeczywistniać normy prawa cywilnego w sensie ogólnym.

Urzeczywistniane stosunków prawa cywilnego polega zwykle na przymusowym wykonywaniu orzeczeń sądowych i aktów innych organów sądowych i pomocniczych. O rodzaju postępowania cywilnego decyduje przede wszystkim to, jaki organ będzie załatwiał lub rozpoznawał daną sprawę cywilną. Trzeba wiedzieć, że w sądowym postępowaniu egzekucyjnym wiele czynności spełniają komornicy. Również sprawy cywilne mogą być załatwiane przez sądy polubowne.

Mamy jeszcze inne organy orzekające w sprawach cywilnych :

1. Kolegia Urzędów Patentowych.

2. Komisje odwoławcze przy Urzędzie Patentowym

Sprawa cywilna - określa art. 1 kpc, występują dwa kryteria:

Art. 1. Kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne).

1. w znaczeniu materialnym - są to sprawy wynikające z gałęzi prawa cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego oraz prawa pracy,

2. w znaczeniu formalnym - chodzi np. o sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, sprawy wynikające z innych stosunków prawnych, czyli sprawy, które są przekazane.

Wyjątkowo tylko sprawa cywilna w znaczeniu materialnym może być przekazana innym pozasądowym organom jurysdykcyjnym do rozpoznania, np. jednostkom samorządowym sprawy dotyczące zmiany nazwiska, udzielenie pozwoleń wodno - prawnych.

Rodzaje postępowania cywilnego

Postępowanie cywilne nie jest jednolite, bo składa się z różnych postępowań, które charakteryzują się odmiennością podmiotów rozpoznających sprawy cywilne lub szczególną odrębnością postępowań w tych sprawach.

RODZAJE POSTĘPOWANIA CYWILNEGO :

1. Sądowe postępowanie cywilne - toczy się przed sądami powszechnymi, jeżeli sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, lub przed Sądem Najwyższym.

2. Pozasądowe postępowanie cywilne - toczy się przed innymi organami niż sądy.

Sądowe postępowanie cywilne składa się z szeregu postępowań :

1. Postępowania rozpoznawczego,

2 Postępowania pomocniczego, 3. Postępowania egzekucyjnego,

4. Postępowania w sprawach o uznanie orzeczeń sądów

zagranicznych,

5. Postępowania upadłościowego,

6. Postępowania układowego.

Pozasądowe postępowania cywilne obejmują:

1. Postępowanie pojednawcze w sprawach z zakresu prawa pracy,

2. Postępowanie przed Sądem Polubownym

SĄDOWE POSTĘPOWANIE CYWILNE

1. Postępowanie rozpoznawcze

Postępowanie rozpoznawcze służy rozpoznawaniu i rozstrzygnięciu sprawy cywilnej. Toczy się ono w trybie procesu cywilnego i postępowania nieprocesowego.

Z jednego stosunku prawnego mogą wynikać sprawy, które będą rozpoznawane w dwóch trybach : część w procesowym, a część w nieprocesowym np. ustalenie ojcostwa, czy problem własności nieruchomości.

Proces cywilny zwany jest także sporem o prawo materialne.

Charakteryzuje się dwustronnością - mamy dwie strony ( powód i pozwany ). Ten proces wyróżnia to, że proces może być wszczęty na wniosek za pośrednictwem powództwa, a nie z urzędu. Proces jest podstawowym trybem postępowania rozpoznawczego przed sądem powszechnym.

Rozpoznawanie spraw cywilnych w innym trybie odbywa się na mocy innych przepisów odrębnych - art.. 13 § 2 kpc.

Art. 13. § 2. Przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w niniejszym kodeksie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Te przepisy o procesie stosuje się w innych postępowaniach przed sądem powszechnym.

Jeżeli w przepisach egzekucyjnych nie ma regulacji, to poprzez art. 13 § 2 stosujemy przepisy o procesie egzekucyjnym.

Rodzaje procesu :

• Postępowanie zwykłe ( zwyczajne ), od art. 15 do 416 kpc,

• w ramach procesu cywilnego rozróżniamy 8 postępowań odrębnych, od 425 do 505¹³ kpc, tj. :

1. w sprawach małżeńskich,

2. w sprawach ze stosunku między rodzicami a dziećmi,

3. w sprawach prawa pracy i ubezpieczeń społecznych,

4. w sprawach o naruszenie posiadania,

5. w sprawach gospodarczych,

6. postępowanie nakazowe,

7. postępowanie upominawcze,

8. postępowanie uproszczone,

Pierwsze 5 postępowań ma charakter obligatoryjny. Pozostałe są zależne od wniosku powoda.

Postępowanie nieprocesowe

Objęcie sprawy cywilnej postępowaniem nieprocesowym musi wyraźnie wynikać z przepisu ustawowego. W razie ewentualnych wątpliwości przyjmuje się, że sprawę rozstrzyga się w trybie procesu. Postępowanie nieprocesowe składa się z szeregu odrębnych rodzajów postępowań, które odpowiadają charakterowi spraw regulowanych przepisami szczególnymi.

Wyróżnia się ono tym, że w sprawach tych nie musi zachodzić sprzeczność interesów uczestniczących w tym postępowaniu osób.

W trybie nieprocesowym są dokonywane czynności o charakterze rejestracyjnym lub pomocniczym, np. spis inwentarza, ogłoszenie testamentu.

Przepisy regulujące postępowanie nieprocesowe zawarte są w art. od 506 do 694 kpc.

I grupa przepisów :

W postępowaniu nieprocesowym stosowane są przepisy o :

1. terminach - stosujemy prawie w całości ( zaskarżanie orzeczeń sądowych),

2. doręczeniu,

3. postępowanie związane z zaskarżeniem orzecznictwa,

4. pełnomocnictwie sądowym.

II grupa przepisów, które stosuje się odpowiednio :

Stosuje się przepisy w postępowaniu procesowym i nieprocesowym :

- przepisy o zawieszeniu postępowania,

- przepisy o orzeczeniach.

Szereg przepisów nie może być zastosowana w postępowaniu nieprocesowym, np. przepisy o współuczestnictwie, o przypozwaniu w powództwie wzajemnym.

Odmienności postępowania nieprocesowego :

1. wszczęcie postępowania nieprocesowego następuje nie tylko na wniosek, ale i z urzędu,

2. w postępowaniu nieprocesowym nie ma stron, lecz występują zainteresowani i uczestnicy,

3. sprawy w postępowaniu nieprocesowym z zasady rozpoznawane są w I instancji przez Sądy Rejonowe w składzie jednoosobowym bez udziału ławników,

wyjątek : art. 509 kpc, zgodnie z którym w sprawach podlegających rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu nieprocesowym orzeka jeden sędzia bez udziału ławników, z wyjątkiem spraw o:

1) pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej,

2) udzielenie zezwolenia rodzicom i opiekunom na rozporządzenie majątkiem dziecka,

3) przysposobienie,

4) rozstrzygnięcie sporu między radą pracowniczą przedsiębiorstwa a dyrektorem przedsiębiorstwa albo między tymi organami a organem założycielskim lub sprawującym nadzór nad przedsiębiorstwem,

4. sprawy w tym postępowaniu rozpoznaje się głównie na posiedzeniu niejawnym lub posiedzeniach jawnych, które nie są rozprawami,

5. Sąd nie może przesłuchać świadków i biegłych bez udziału uczestników postępowania,

6. Sąd może również zażądać od osób, które nie są uczestnikami, złożenia wyjaśnienia na piśmie,

7. orzeczenia w postępowaniu nieprocesowym zapadają w formie postanowień co do istoty sprawy,

8. w postępowaniu nieprocesowym koszty ponosi ten, kto wnioskuje podjęcie czynności sądowych. Sąd może jednak obciążyć także tego uczestnika, który utrudniał postępowanie,

9. w pewnych sytuacjach prawomocne orzeczenie nieprocesowe może być zmienione lub uchylone,

10. legitymacja do wznowienia postępowania - osoba, która powinna być uczestnikiem a nie brała udziału w sprawie, może wznowić sprawę prawomocnie zakończoną.

W kpc wymieniono sprawy, które nie mogą być rozpoznawane w trybie

nieprocesowym tj.:

1. sprawy z zakresu prawa osobowego, art. od 526 do 560, np. o uznanie za zmarłego, o stwierdzenie zgonu, o ubezwłasnowolnienie,

2. sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli, art. od 561 do 605, np. zezwolenie na zawarcie związku małżeńskiego, zezwolenie na złożenie oświadczenia na zawarcie związku małżeńskiego przez pełnomocnika,

3. sprawy z zakresu prawa rzeczowego, art. od 606 do 626, np. sprawy o zasiedzenie, zarząd związany ze współwłasnością, czy użytkowaniem,

4. sprawy spadkowe, art. od 627 do 691, np. sprawy o zabezpieczenie spadku i spis inwentarza, sprawy o przyjęcie lub odrzucenie spadku, o otwarciu spadku, o ogłoszeniu testamentu, przesłuchanie świadków,

5. sprawy z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi, art. od 691¹ - 691⁹ ,

6. sprawy o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego, art. 692 - 694 kpc.

Regulacja spraw pozakodeksowych w trybie nieprocesowym :

a/ sprawy z zakresu akt stanu cywilnego np. sprostowanie aktu urodzenia,

b/ prawo geodezyjne i kartograficzne np. sprawy o rozgraniczenie nieruchomości,

c/ sprawy wieczysto - księgowe i o ustanowienie hipoteki,

d/ sprawy o umorzenie utraconych dokumentów / dekret z 1946 roku/,

e/ sprawy wynikające z przepisów kodeksu morskiego,

f/ sprawy rejestrowe - przedsiębiorstw państwowych, zagranicznych, stowarzyszeń, fundacji, itd.

g/ sprawy z zakresu prawa o notariacie,

h/ sprawy przymusowego leczenia alkoholików,

i/ sprawy z zakresu postępowania nieletnich,

j/ sprawy związane z nadużywaniem narkotyków - Ustawa o przymusowym leczeniu i rehabilitacji narkomanów,

k) sprawy dotyczące ochrony zdrowia psychicznego - Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego.

2. Postępowania pomocnicze

Do postępowania pomocniczego zaliczamy:

1. postępowanie o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt, art. od 716 do 729,

2. postępowanie zabezpieczające zwane postępowaniem o zabezpieczenie powództwa lub roszczenia, art. od 730 do 757,

3. w postępowaniu rozpoznawczym postępowanie o zwolnienie z kosztów sądowych, art. od 111 do 124,

4. o oznaczenie przez Sąd Najwyższy Sądu właściwego do rozpoznania sprawy - art. 45 kpc,

5. postępowanie pojednawcze, art. od 184 do 186,

6. postępowanie o zabezpieczenie dowodów, art. od 310 do 315,

7. postępowanie rekwizycyjne - odesłanie odezw do innego sądu, art. od 235 do 238,

8. postępowanie w związku z postępowaniem przed sądem polubownym art.. 704-711 kpc.

3. Postępowanie egzekucyjne

Postępowanie egzekucyjne służy przymusowemu wykonywaniu orzeczeń zapadających we wszelkiego rodzaju postępowaniach cywilnych także toczących się nie tylko przed sądami powszechnymi, ale i innymi organami, a także rozstrzygnięć zapadających w postępowaniu karnym i administracyjnym, a także aktów egzekucyjnych powstałych na innej drodze, np. akt notarialny, tytuły bankowe.

W ramach tego postępowania wyróżniamy:

1. postępowanie klauzulowe, art. od 776 do 795,

2. postępowanie o nadanie zagranicznemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, art. od 1150 do 1153,

3. właściwe postępowanie egzekucyjne, art. 796 - 1095 kpc.

Rodzaje egzekucji:

1. ze świadczeń pieniężnych,

2. ze świadczeń niepieniężnych.

W ramach egzekucji świadczeń pieniężnych wyróżnia się sposoby egzekucji:

1. egzekucja z wynagrodzeniem za pracę,

2. egzekucja z rachunku bankowego,

3. egzekucja z ruchomości,

4. egzekucja z nieruchomości,

5. egzekucja z wierzytelności i praw.

Normy procesowe a normy prawa materialnego

Normy procesowe nie regulują bezpośrednio stosunków społecznych, tak jak normy prawa materialnego ale służą głównie do urzeczywistnienia norm określających treść ich stosunków.

Normy procesowe dzieli się na :

1. normy stricto procesowe, określają tryb, sposób załatwienia spraw cywilnych przed sądami,

2. normy kompetencyjne , określają właściwości.

Te przepisy łącznie tworzą zespół norm formalnych, które zachowują ścisły związek z prawem materialnym.

Charakterystyczne jest to, że normy procesowe to są normy ius cogens, które trzeba bezwzględnie przestrzegać.

Analizując stosunek prawa procesowego do prawa materialnego można wyróżnić :

1. grupę pojęć, które obydwa działy przyjmują równoznacznie np.:

• pojęcie osoby fizycznej, art.64 i 65 kc oraz 16 i 65 kpc,

• pojęcie człowieka, art. 64 i 65 kc oraz 8 i 16,i 25 kpc,

• pojęcie osoby prawnej, art. 33 i 35 kc oraz 67 kpc,

• pojęcie zamieszkania, art. 25 kc oraz 27 par. 2 kpc,

• pojęcie pełnomocnictwa , art. 98, 108 kc oraz 86,97 kpc,

• pojęcie terminu, art. 110 i 116 kc oraz 164 i 166 kpc.

Są sytuacje, w których czynności procesowe ze względu na złożone przez strony oświadczenia woli wywierać będą nie tylko skutki procesowe, ale również skutki materialnoprawne, np. uznanie powództwa.

Możemy dostrzec, że w kpc zawarte są normy o charakterze materialnoprawnym, które ze względów celowościowych nie zostały zawarte w kodeksie cywilnym np. 769kpc, 746 kpc.

Art. 769. § 1. Komornik obowiązany jest do naprawienia szkód, wyrządzonych umyślnie lub przez niedbalstwo, jeżeli poszkodowany nie mógł w toku postępowania zapobiec szkodzie za pomocą środków przewidzianych w kodeksie niniejszym.

§ 2. Skarb Państwa jest odpowiedzialny za szkodę solidarnie z komornikiem.

§ 3. Roszczenie o naprawienie szkody przedawnia się z upływem lat dwóch od dnia, kiedy poszkodowany dowiedział się o czynności lub zaniedbaniu komornika, z których szkoda wynikła.

Art. 746. § 1. Jeżeli wierzyciel nie wytoczył sprawy w terminie przepisanym albo cofnął pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania, jak również gdy żądanie jego zostało oddalone, dłużnikowi przysługuje przeciwko wierzycielowi roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia. Roszczenie to wygasa, jeżeli dłużnik nie dochodził go sądownie w ciągu roku od chwili jego powstania.

§ 2. Wierzyciele, którzy łącznie wykonali zabezpieczenie, ponoszą solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę.

§ 3. Jeżeli w ciągu miesiąca od chwili powstania roszczenia o odszkodowanie z powodu wykonania zarządzenia tymczasowego dłużnik nie wytoczy powództwa, sąd zwróci wierzycielowi na jego wniosek kaucję złożoną na zabezpieczenie tego roszczenia.

Stosowanie norm procesowych w czasie i przestrzeni

Przy wykonywaniu czynności procesowych stosuje się prawo, które obowiązuje w czasie dokonywania czynności, czyli stosuje się zasadę lex retro non agit - prawo nie działa wstecz.

Zasada jednolitości postępowania - prowadzone postępowanie prowadzi się do chwili zakończenia na podstawie starych przepisów - dział XVII kpc.

Zasada stadiów procesowych - pozwala ona na stosowanie dotychczasowych przepisów do czasu zakończenia określonej fazy postępowania.

Problem terytorialnego zasięgu mocy obowiązującej kpc:

1. kpc obowiązuje na terenie RP,

2. sąd stosuje także prawo jakie obowiązuje w siedzibie sądu,

3. 
   są sytuacje, w których sąd stosuje prawo zagraniczne, art. 1096 kpc.

Art. 1096. Przepisów części niniejszej nie stosuje się, jeżeli umowa międzynarodowa, w której Polska Rzeczpospolita Ludowa jest stroną, stanowi inaczej.

KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

Wykład II 20.04.2001r.

Jurysdykcja krajowa - jest terminem pochodnym od pojęcia jurysdykcja. Pojęcie

jurysdykcji oznacza władzę państwa dostosowania prawa i realizacji

porządku prawnego na swym terytorium .

Krótko mówiąc pojęcie jurysdykcji służy do oznaczenia zakresu kompetencji sądu danego państwa do sprawowania wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych o charakterze międzynarodowym. Niektórzy autorzy twierdzą, że to pojęcie odpowiada właściwości międzynarodowej w sprawach cywilnych. Chodzi tu o właściwość sądownictwa danego państwa, a nie o właściwość określonego sądu.

Co oznacza prawo międzynarodowe publiczne, a prawo międzynarodowe prywatne?

Prawo międzynarodowe publiczne to ta gałąź prawa, gzie podmiotami są państwa. Natomiast prawo międzynarodowe prywatne oznacza taką gałąź prawa czy część prawa procesowego, w którym podmiotami są obywatele państw ( osoby fizyczne czy prawne).

Mówiliśmy o zawartym związku małżeńskim między Niemcem a Polką - to ta problematyka rozwodu jest regulowana prawem prywatnym międzynarodowym.

Gdy chodzi o stosunki międzypaństwowe to jest prawo międzynarodowe publiczne.

Przy jurysdykcji krajowej będziemy odwoływać się do kwestii związanych właśnie z umowami, konwencjami, które mogą jurysdykcję uregulować stosunki prawne między określonymi państwami.

Właściwość sądownictwa danego państwa w ogóle, a nie właściwość określonego sądu w tym państwie.

Jurysdykcja krajowa jest pojęciem szerszymi i nadrzędnym nad pojęciem właściwości sądu.

Zakres jurysdykcji krajowej może być szerszy od zakresu funkcjonowania sądownictwa danego państwa i może wykraczać poza jego terytorium. Może obejmować podmioty prawne związane z miejscem zamieszkania, siedzibą lub obywatelstwem związanym z innym państwem. Np. obywatel innego państwa, zamieszkały za granicą spowodował wypadek komunikacyjny na terenie Polski. Będzie jurysdykcja sądu polskiego, mimo że, ma on miejsce zamieszkania w innym państwie. Polak przebywający za granicą. Ma się toczyć postępowanie o ubezwłasnowolnienie. Podlega on jurysdykcji tego państwa, z którego pochodzi.

Zakres jurysdykcji krajowej może być węższy, gdy weźmiemy pod uwagę instytucję immunitetu dyplomatycznego. Podmiot mieszka w Polsce ale z uwagi na to, że korzysta z immunitetu dyplomatycznego nie będzie jurysdykcji sądu polskiego.

Ważne jest to, że każde państwo określa samo w granicach swej suwerennej władzy zakres kompetencji swoich organów sądowych. Normy, zatem dotyczące jurysdykcji krajowej są częścią składową systemu prawa wewnętrznego każdego państwa. Może się zdarzyć, że w świetle przepisów kilku państw uzasadniona jest jurysdykcja krajowa każdego z nich. Krótko mówiąc, mogą wtedy powstać tzw. konflikty jurysdykcyjne (najczęściej prawo rozwodowe). Musimy wiedzieć jak w takich sprawach zachować się, co rozstrzyga, co należy robić. Przyjęto, że te kwestie rozstrzygają umowy międzynarodowe, albo też obowiązują pewne zasady, taka niepisana zasada można nawet powiedzieć zwyczaj - zasada respektowania jurysdykcji krajowej innych państw.

Przewidziana jest również jurysdykcja fakultatywna - oznacza, że dopuszczalna jest jurysdykcja jednego państwa i drugiego. Oznacza to, że wniesienie sprawy do sądu danego lub innego państwa zależy od wyboru osoby zainteresowanej, ale ta jurysdykcja fakultatywna nie może dotyczyć jakiś ważniejszych spraw. W wielu państwach rozpoznawanie spraw ważnych społecznie należy do jurysdykcji wyłącznej określonego państwa.

Jakie to sprawy mogą być tak ważne społecznie?

• Sprawy o prawa stanu - związane z obywatelstwem, prawa osobiste,

• Sprawy związane z terytorium danego państwa dotyczące nieruchomości np. obojętne kim był spadkodawca i gdzie zmarł, jeżeli był właścicielem nieruchomości położonej na terytorium Polski, to tylko będzie jurysdykcja sądu polskiego w tej sprawie o nabycie praw do spadku, bo tu mamy zastrzeżoną jurysdykcję wyłączną. Większość państw na świecie w sprawach dotyczących nieruchomości uznaje jurysdykcję wyłączną.

• Przy sprawach stanu (np. ubezwłasnowolnienie) Polska zastrzegła sobie jurysdykcję wyłączną.

Jurysdykcja krajowa sądów polskich.

Uregulowana jest w księdze I części III k.p.c. - art.1097 - 1116. Ta jurysdykcja określona w tych przepisach dotyczy zarówno postępowania procesowego jak i nieprocesowego. Czytając te przepisy dostrzegamy, że określenie jurysdykcji krajowej sądów polskich opiera się na łącznikach, które przesądzają, określają czym kierujemy się przyjmując określoną jurysdykcję.

Co to jest łącznik?

To jest, co łączy dany podmiot z sądem polskim. Co przemawia za tym, że będzie jurysdykcja sądu polskiego.

Jakie mamy łączniki, przy określaniu jurysdykcji krajowej sądów polskich?

OBYWATELSTWO

1) obywatelstwo polskie jednej ze stron w sprawach małżeńskich, ze stosunków rodziców i

dzieci i o przysposobieniu art. 1100-1101,

• obywatelstwo spadkodawcy w sprawach spadkowych art. 1108,

• obywatelstwo gdy uznajemy osobę za zmarłą

Tutaj ten łącznik obywatelstwa przesądza o jurysdykcji krajowej sądu polskiego (wskazanie opieki również)

ZAMIESZKANIE

Czyli będzie chodziło o siedzibę lub pobyt pozwanego w Polsce w chwili doręczenia pozwu w sprawach majątkowych rozpoznawanych w procesie.

ZNAJDOWANIE SIĘ W POLSCE PRZEDMIOTU SPORU

• posiadanie przez pozwanego majątku na terenie Polski,

• powstanie w Polsce albo wykonanie zobowiązania

• otwarcie spadku w Polsce art. 1103

Jurysdykcja krajowa sądów polskich ma charakter wyłączny przede wszystkim w sprawach małżeńskich i rodzinnych, gdy obie strony mają zamieszkanie w Polsce i jedna z nich jest obywatelem polskim art. 1100 § 2 k.p.c., dotyczy również spraw o prawa rzeczowe i posiadanie nieruchomości w Polsce art. 1102 § 1 k.p.c.. również w sprawach o ubezwłasnowolnienie.

Jurysdykcja krajowa stanowi przesłankę procesową, którą sąd bierze pod uwagę w każdym stadium sprawy. Jakie są skutki gdy sąd stwierdzi brak jurysdykcji?

Jeżeli sąd stwierdzi brak jurysdykcji sądu polskiego to pozew lub wniosek odrzuca. A jeżeli sąd nie dostrzegł i rozpoznał sprawę mimo braku jurysdykcji krajowej to powoduje to nieważność postępowania art. 1099 k.p.c.

Prawo polskie w dość szerokim zakresie dopuszcza wybór sądu w drodze umów prorogacyjnych - o podanie sporu do rozstrzygnięcia sądowi polskiemu lub innemu sądowi lub derogacyjnych.

Umowy prorogacyjne - to jest dopuszczalność wyboru sądu w drodze umowy, - czyli poddanie sporu do rozstrzygnięcia sądowi polskiemu lub innemu sądowi. .

Umowa derogacyjna - to jest umowa o wyłączeniu jurysdykcji sądu polskiego w odniesieniu do spraw majątkowych. Strony mogą zawrzeć umowę, że nie będzie właściwy sąd polski.

Oczywiście te umowy są dopuszczalne w odniesieniu do sporów majątkowych art. 1104-1105 k.p.c.

Art. 1105

§ 1“W zakresie zobowiązań z umów podmioty prowadzące działalność gospodarczą mogą umówić się na piśmie o wyłączenie jurysdykcji sądów polskich na rzecz sądów państwa obcego, jeżeli zmiana taka jest skuteczna według prawa tego państwa. Nie dotyczy to spraw należących do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich”.

§ 3 “Umowę o jurysdykcji sądów państwa obcego oraz umowę o zagraniczny sąd polubowny sąd polski bierze pod rozwagę tylko na zarzut strony zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy”.

Zwolnienia spod jurysdykcji krajowej. Kwestie związane z immunitetem.

Problem tzw. immunitetu sądowego powoduje pewien wyłom suwerenności państwa w zakresie jurysdykcji krajowej. Kto posiada immunitet?

Immunitet posiada państwo jako podmiot prawa międzynarodowego publicznego - korzysta z immunitetu. Oznacza to, że żadne państwo nie ma władzy sądowej nad innym państwem (w sprawach cywilnych).

Istnieje taka instytucja jak zrzeczenie się takiego immunitetu. Państwo może zrzec się immunitetu z różnych względów, to wówczas, jeżeli doszło do zrzeczenia się immunitetu to musi to jednak wyraźnie wynikać i musi być zawarte w oświadczeniu jednego rządu do drugiego. Np. rząd państwa szwedzkiego zrzeka się immunitetu wobec rządu polskiego - to wówczas bałaby jurysdykcja sądu polskiego.

Od immunitetu państwa należy odróżnić immunitet sądowy osób eksterytorialnych tzn. zwolnionych z pod władzy państwa, na terytorium, którego się znajdują. Przeciwko tym osobom nie można wszcząć skutecznie ani postępowania cywilnego przed sądem polskim, ani też postępowania egzekucyjnego przez polski organ egzekucyjny.

Powstaje pytanie, w jakich przepisach uregulowany jest problem immunitetu?

Istnieją konwencje międzynarodowe, w szczególności 2 konwencje wiedeńskie z 1960 roku:

• o stosunkach dyplomatycznych

• o stosunkach konsularnych.

To wynika z generalnych zasad z tych konwencji, ale to nie pozbawia stron państw, które są podmiotami prawa międzynarodowego publicznego do jednego uregulowania problemów immunitetów w umowach dwustronnych.

Immunitet:

Wyróżniamy tu:

• immunitet pełny

• immunitet ograniczony

Zgodnie z art. 1111 § 1 k.p.c. z pełnego immunitetu w świetle prawa polskiego korzystają:

• uwierzytelnieni w Polscy szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych

• osoby należące do personelu dyplomatycznego przedstawicielstw w R.P.

• inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na mocy ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych

np. głowa innego państwa

Ograniczony immunitet dyplomatyczny art. 1112 k.p.c. - urzędnicy pełniących funkcje konsularne, cudzoziemcy będący pracownikami administracyjnymi i technicznymi. Nie mogą być pozywani przez sady polskie w sprawach wchodzących w zakres czynności dokonanych w toku pełnienia ich funkcji urzędowych.

Dopuszczalność drogi sądowej w sprawach cywilnych.

Dla zapewnienia możliwości załatwienia określonej sprawy w postępowaniu cywilnym przed sądem powszechnym musi zachodzić okoliczność dopuszczalności drogi sądowej. Dopuszczalność ta zgodnie z art. 2 § 1 zachodzi wtedy, gdy sprawa jest cywilna i podlega załatwieniu przez sąd powszechny i Sąd Najwyższy. Na gruncie prawa polskiego sprawą cywilną jest sprawa, w której ochrona prawna ma polegać na wywołaniu skutku prawnego w zakresie stosunku prawno-cywilnego w szerszym tego słowa znaczeniu. Np. sprawy rodzinne, osobiste, majątkowe, powództwa z prawa pracy, prawa ubezpieczeniowego pod warunkiem, że wystąpią elementy istotne dla sprawy cywilnej - strony występują w charakterze równouprawnionych podmiotów.

Sądowe postępowanie cywilne jest regułą, a wyjątkiem, że sprawy cywilne są rozpatrywane przez inne sądy, dopuszczalność drogi sądowej bezwzględna przesłanka procesowa, której brak powoduje odrzucenie pozwu lub umorzenie postępowania.

Niedopuszczalność bezwzględna drogi sądowej zachodzi wówczas, gdy sprawa nie podlega załatwieniu przez sąd powszechny, bo sprawa nie ma charakteru sprawy cywilnej.

Względna niedopuszczalność - sprawa w znaczeniu materialnym może być w drodze wyboru zainteresowanego podmiotu załatwiona zarówno przez sąd powszechny jak i przez inny organ np. zapis na sąd polubowny.

Czasowa niedopuszczalność drogi sądowej zachodzi wówczas, gdy określona sprawa cywilna może być załatwiona przez sąd powszechny dopiero po uprzednim obligatoryjnym przeprowadzeniu postępowania przed innym organem administracyjnym.

Skutki niedopuszczalności drogi sądowej w postępowaniu rozpoznawczym zależą od tego czy niedopuszczalność ma charakter pierwotny czy następczy.

Gdy niedopuszczalność pierwotna - odrzucenie wniosku lub pozwu.

Jeżeli w toku postępowania - niedopuszczalność następcza - umorzenie postępowania art. 355 § 1.

Niedopuszczalność drogi sądowej stanowi okoliczność nie podlegającą konwalidacji, którą sąd bierze pod uwagę z urzędu w każdym stadium postępowania art. 202 k.p.c. Zgodnie, z którym:

“ zapis na sąd polubowny oraz niewłaściwość sądu dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór, co do istoty sprawy. Inne okoliczności, które uzasadniają odrzucenie pozwu, jak również niewłaściwy tryb postępowania, brak zdolności procesowej pozwanego, brak w składzie jego organów lub niedziałanie jego przedstawiciela ustawowego sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy”.

Jeżeli zaś postępowanie toczy się mimo niedopuszczalności drągi sądowej to postępowanie jest dotknięte nieważnością (art. 379 pkt 1 k.p.c.).

Właściwy tryb postępowania:

Sprawa należąca do drogi sądowej cywilnej powinna być rozpoznana przez sąd powszechny we właściwym trybie postępowania rozpoznawczego (tj. podstawowa zasada) - albo w trybie procesu cywilnego, albo w trybie postępowania nieprocesowego.

Sprawa powinna być również rozpoznana w obligatoryjnym postępowaniu odrębnym, tzn., że sąd z urzędu powinien ja rozpoznać przy zastosowaniu tych przepisów dotyczących postępowania odrębnego np. postępowanie w sprawach małżeńskich, - jeżeli taka sprawa wpłynęła do sądu, to sąd przy uwzględnieniu tych przepisów powinien sprawę rozpoznać.

Właściwy tryb postępowania rozpoznawczego stanowi jedynie względną przesłankę procesową tzn. w razie jej naruszenia nie występuje nieważność postępowania, ale sąd powinien w każdym wypadku rozpoznać sprawę w trybie właściwym, względnie przekazać ją z urzędu sądowi właściwemu do rozpoznania w takim trybie.

Np. w małym sądzie, gdzie jest jeden wydział cywilny w sądzie rejonowym,

to w tym wydziale rozpoznaje się sprawy i w trybie procesowym i

nieprocesowym. Jeżeli sędzia stwierdzi w którejś ze spraw, która powinna

być rozpoznana w trybie nieprocesowym - powinien ją rozpoznać we

właściwym trybie (dokonać tylko rejestracji we właściwym trybie).

Ale w dużych sądach - są odrębne wydziały nieprocesowe - to taka sprawa

powinna być przekazana do tego sądu, który rozpoznaje w trybie

nieprocesowym - czyli z jednego wydziału do drugiego zarządzeniem.

Sąd, któremu sprawa została przekazana jest związany postanowieniem o przekazaniu sprawy. Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym lub w trybie niewłaściwym pozostają w mocy, ale każda ze stron może żądać powtórzenia czynności dokonanych bez jej udziału.

Sąd odwoławczy weźmie pod uwagę niewłaściwy tryb postępowania w sprawie jedynie na zarzut skarżącego, podniesiony przez niego w apelacji. W razie uwzględnienia zarzutu sąd odwoławczy, gdy zaistniała potrzeba wydając zaskarżone orzeczenie przekazuje właściwemu sądowi do rozpoznania we właściwym trybie.

Zagadnienia związane ze stosunkiem postępowania cywilnego do postępowania karnego.

Mimo różnic między tymi postępowaniami występuje związek tych postępowań może on mieć charakter faktyczny lub prawny i ten związek może wynikać zarówno ze wspólnego jak i pokrewnego stanu faktycznego oraz może wpływać na sferę stosunków prawnych obydwu dziedzin, które są przedmiotem regulacji.

Niekiedy też ustalenia sądu karnego będą miały wpływ na przebieg postępowania cywilnego

Np. złożenie fałszywych zeznań w postępowaniu karnym stanowi

przestępstwo, ale może mieć wpływ na wiarygodność tych zeznań, na

ocenę tych zeznań, na przydatność tych zeznań w postępowaniu

cywilnym.

Z kolei wyrok sądu cywilnego, co do rozwodu, unieważnienie

małżeństwa, ustalenie ojcostwa ma wpływ na postępowanie karne, sąd

karny jest tym związany zwłaszcza przy przestępstwie bigamii - stan

cywilny może być określony przez sąd cywilny i to przesądza o

przestępstwie.

Niezależnie od tego, w postępowaniu karnym mogą być również rozpoznawane sprawy cywilne. Chodzi tu o tzw. powództwo adhezyjne oraz o zasądzenie odszkodowania z urzędu, które nie wykluczają, możliwości prowadzenia postępowania cywilnego art. 552-559 k.p.k.

Dochodzenie roszczeń wynikających z przestępstwa.

Jeżeli chodzi o k.p.c. przyjął on w art. 12 k.p.c. jako zasadę, “że roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone w postępowaniu cywilnym albo w wypadkach w ustawie przewidzianych w postępowaniu karnym”.

Z tej zasady wynika, przede wszystkim to, że dochodzenie roszczeń majątkowych związanych z przestępstwem przed sądem karanym ma charakter fakultatywny.

Postępowanie adhezyjne nazywane też postępowaniem przydawkowym w procesie karnym jest raczej formą zastępczą w stosunku do drogi procesu cywilnego i jej nie wyłącza, gdy wybór tych dróg należy do osoby uprawnionej. To powództwo adhezyjne może być wniesione przez osobę bezpośrednio pokrzywdzoną przestępstwem, czynem niedozwolonym przeciwko osobie oskarżonej w procesie karnym, najpóźniej do momentu rozpoczęcia rozprawy głównej (art. 62 k.p.k.).

Co sąd karny może zrobić z powództwem adhezyjnym?

• sąd karny odmówi jednak przyjęcia powództwa cywilnego i pozostawi je bez rozpoznania jeżeli okaże się, że proces o to samo roszczenie już się toczy w postępowaniu cywilnym.

• może być druga sytuacja, że o tym roszczeniu sąd cywilny już prawomocnie orzekł..

• ale najczęściej sądy karne korzystają z trzeciej sytuacji. Mianowicie wynika z art. 65 k.p.k. dotyczy takich sytuacji, gdy sąd karny stwierdzi, że roszczenia powoda cywilnego nie mają bezpośredniego związku z przedmiotem oskarżenia.

Z roszczeniem, które może być dochodzone w postępowaniu adhezyjnym może wystąpić:

• pokrzywdzony

• prokurator.

Co może być dochodzone powództwem adhezyjnym?

Z analizy art. 72 k.p.k. wynika, że w postępowaniu adhezyjnym nie mogą być dochodzone roszczenia niemajątkowe. Jednakże okoliczność, że roszczenie powoda cywilnego musi mieć charakter majątkowy nie wyklucza tego, że w tym postępowaniu można również dochodzić zadośćuczynienia pieniężnego za szkodę majątkową lub zadośćuczynienie za krzywdę moralną (art. 448 k.c.). Wobec tego, nie jest możliwe dochodzenie roszczeń niemajątkowych w postępowaniu adhezyjnym, SN stoi na stanowisku, że powództwo cywilne w procesie karnym, może być tylko powództwem o zasądzenie świadczenia czyli a contrario nie może być to powództwo o ukształtowanie prawa.

Postępowanie adhezyjne przed sądem karnym toczy się w trybie określonym przepisami k.p.k,., ale posiłkowo sąd karny stosuje również odpowiednie przepisy k.p.c. wynika, to wprost z art. 70 k.p.k..

Wpływ wyroku i procesu karnego na postępowanie cywilne oraz wyroku i postępowania cywilnego na proces karny.

Mianowicie, zagadnienie to wynika z podstawowej zasady z zasady respektowania w prawie polskim postępowania sądowego.

Szczególne, zatem znaczenie ma związanie sądu w sprawie cywilnej wyrokiem karnym, którego moc wiążąca (tzw. moc prejudycjalna) oznacza, że ustalenia faktyczne wyroku karnego obowiązują sąd cywilny i nie mogą być w postępowaniu cywilnym obalone lub pominięte. Te ustalenia, którymi sąd cywilny jest związany z reguły nie wystarczają same przez się do dokonania pełnej oceny prawno - materialnej. Aby dokonać pełnej oceny potrzebne są często inne okoliczności, które musimy uwzględnić (uzupełnić postępowanie karne, które miało miejsce).

Jaki jest zakres tego związania?

Związanie wyrokiem karnym w postępowaniu cywilnym wynika z treści art. 11 k.p.c. (zdanie pierwsze).

“ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym”.

Odnosi się to do mocy prawomocnego wyroku skazującego. Tylko wyroki skazujące - to powoduje, że sąd cywilny nie jest związany innymi orzeczeniami np. wyrokiem uniewinniającym.

Art.. 59 k.k.

R e a s u m u j ą c

Sąd cywilny wiąże jedynie zawarte w wyroku skazującym ustalenia, co do popełnienia przestępstwa, że taki czyn miał miejsce i ta osoba za ten czyn została skazana.. Sąd cywilny nie może dokonać odmiennej oceny i odnosi to się do wszystkich okoliczności, ale składających się na czyn faktyczny przestępstwa ( to co składa się na istotę przestępstwa) to w tym zakresie w wypadku wyroku skazującego sąd jest tym związany tzn. odnośnie elementów przestępstwa:

• podmiotu,

• samego czynu,

• przedmiotu przestępstwa.

Czyli odnośnie tych 3 elementów sąd cywilny jest związany. Natomiast nie wiążą sądu cywilnego ustalenia faktyczne dotyczące okoliczności ubocznych zawartych w wyroku.

Interpretując art. 11 k.p.c. należy dojść również do takiego wniosku, że nie może ulegać wątpliwości, że wykładnia tego art. 11 musi być ścisła, dlatego orzeczenie skazujące zapadłe w innym postępowaniu np. przed kolegiami ds. wykroczeń nie jest wyrokiem sądu, a więc orzeczenia kolegium nie są wiążące dla postępowania cywilnego.

Powiedzieliśmy, że sąd cywilny jest związany wyrokiem skazującym w zakresie 3 elementów przestępstwa. I tu mamy pewne odstępstwo od zasady pozbawiającej możliwości podważenia ustaleń zawartych w sentencji prawomocnego wyroku skazującego przewiduje zdanie 2 art. 11.

“osoba, która nie była oskarżona, może powołać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną”.

Kogo to dotyczy?

Chodzi o to, że to wiąże się z osobą, która była oskarżona. I tylko możemy powołać się w postępowaniu cywilnym na te okoliczności w stosunku do tej osoby. Pamiętamy z prawa cywilnego gdzie mamy odpowiedzialność za cudze czyny np. Skarbu Państwa za funkcjonariuszy, że jest tu odpowiedzialność oparta na zasadzie ryzyka. Skarb Państwa odpowiada za swoich funkcjonariuszy na zasadzie ryzyka za zawinione działanie tych osób, czyli zawinione działanie osób, które szkodę wyrządziły -przełożony, Skarb Państwa, gmina - na zasadzie ryzyka za te osoby odpowiada. W związku z tym, jak oceniać teraz sytuację, skazano funkcjonariusza, ale Skarb Państwa na zasadzie ryzyka odpowiada. Przy tej zasadzie odpowiedzialności, skoro Skarb państwa jest pozwany, to Skarb Państwa ma prawo podważać te ustalenia. Bo Skarb Państwa, nie ten podmiot, który jest pozwany, on nie był oskarżony, czyli te podmioty mogą bronić i podważać ustalenia sądu karnego.

Osoby prawne więc mogą tu powoływać się na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność z wyłączeniem możliwości obalenia ustaleń co do popełnienia przestępstwa przez osoby skazane.

Ale mogą wystąpić inne sytuacje - mianowicie kiedy postępowanie cywilne i karne toczy się jednocześnie, może być sytuacja, że postępowanie cywilne zostało wszczęte przed wszczęciem postępowania karnego. Jakie są wówczas relacje między tymi postępowaniami?

• Gdy postępowanie cywilne i karne toczy się jednocześnie to ze względu na istniejący związek między sprawą karną a sprawą cywilną sąd może zawiesić postępowanie (art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c.). Sąd może, to nie oznacza że musi. Bywa tak, że sąd cywilny zawiesił postępowanie a postępowanie karne wydłuża się. W związku z tym rodzi się pytanie, czy sąd cywilny może podjąć takie zawieszenie postępowania karnego? Może, bo tu jest fakultatywnie.

• W drugiej sytuacji, gdy postępowanie cywilne zostało wszczęte przed wszczęciem postępowania karnego. W tym wypadku kiedy związek między postępowaniem cywilnym a przyszłym postępowaniem karnym jest oczywisty, sąd cywilny stwierdza fakt zaistnienia przestępstwa. Co sąd cywilny robi? W tej sytuacji sąd cywilny zawiadamia Prokuratora o podejrzeniach o dokonaniu przestępstwie i aby Prokurator rozważył celowość wszczęcia postępowania karnego. Prokurator wszczął postępowanie karne. Sąd cywilny zawiesił postępowanie cywilne. Prokurator ustalił fakt popełnienia przestępstwa, zakres wyrządzonej szkody i skorzystał w pierwszej fazie z ustaleń sądu cywilnego u szybko zakończył postępowanie karne. Następnie sąd cywilny podjął zawieszone postępowanie opierając się na ustaleniach faktycznych z postępowania karnego kończąc sprawę cywilną.

• Mamy jeszcze trzecią sytuację. Postępowanie cywilne zostało już prawomocnie zakończone, a dopiero później wszczęto postępowanie karne. Wtedy kiedy będzie miał wyrok karny skazujący na ten istniejący już wyrok cywilny- jest to podstawa do wznowienia postępowania cywilnego (art. 403 § 2 k.p.c.) “ Można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu”.

Wpływ postępowania i orzeczenia cywilnego na postępowanie i orzeczenie karne.

Zagadnienie to powinniśmy rozpatrywać głównie na podstawie art. 365 § 1 k.p.k.., według którego “ orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe(...)”

§ 2 “ kodeks postępowania karnego określa, w jakim zakresie orzeczenia sądu cywilnego nie wiążą sądu w postępowaniu karnym”

Generalnie te kwestie reguluje k.p.k. art. 8 § 2

“ w postępowaniu karnym wiążące są rozstrzygnięcia sądu cywilnego kształtujące prawo lub stosunek prawny”

Głównie chodzi tu o to najczęściej gdy prokurator prowadząc śledztwo będzie związany orzeczeniem cywilnym. Głównie chodzi o orzeczenia wydane w sprawach o prawa stanu:

• ustalenie nieistnienia lub unieważnienie małżeństwa,

• zaprzeczenie ojcostwa,

• uznanie za zmarłego,

• o przysposobieniu.

Naczelne zasady postępowania cywilnego:

I. Naczelne zasady postępowania cywilnego zależą ściśle od systemu prawa danego państwa. Są to centralne idee poglądów prawnych zawartych w systemach postępowania cywilnego. Inni mówią, że są to wiodące lub podstawowe tj. ukierunkowujące całą działalność procesową sądu i innych organów państwowych i społecznych oraz stron i uczestników postępowania. To są naczelne zasady. Skoro są naczelne to muszą być inne zasady.

II. Te inne natomiast zasady procesowe takich ważnych cech nie posiadają i zalicza się zwykle do zasad o charakterze techniczno-procesowym lub konstrukcyjnym (konstytutywne). Możemy o tym mówić, że taka zasada istnieje - z tego co było powiedziane, że zasady postępowania cywilnego zyskują charakter dopiero takich naczelnych zasad, jeżeli ustawodawca da temu wyraz w normach prawnych, czyli w kodeksie muszą takie zapisy być. Niektóre zasady wynikają wprost z jednego przepisu. Bardzo często ta zasada wynika z szeregu przepisów.

Jeżeli chodzi o takie zasady naczelne, które wynikają wprost z przepisu to będzie to zasada prawdy obiektywnej (art. 3 k.p.c.) i zasada swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1).

Art.3

“strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody”

Art. 233 § 1

“Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”.

Zasady postępowania wzajemnie się uzupełniają, harmonizują i są ze sobą powiązane.

Zasada jawności - też zaliczana do naczelnych zasad można powiedzieć, że wynika też wprost z art. 9 k.p.c., zgodnie z którym “Rozpoznawanie spraw odbywa się jawnie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Strony i uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać akta sprawy i otrzymywać odpisy lub wyciągi z tych akt.”

Jedna z podstawowych zasad obowiązujących w naszym systemie to jest zasada prawa do sądu - ta zasada nie jest wyrażona w k.p.c., a wynika z art. 1 Konstytucji i z Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1953r. i w świetle tej zasady każdy w sprawach cywilnych ma prawo do słusznego i publicznego procesu przed sądem, który powinien sprawę rozpoznać w rozsądnym terminie i sąd powinien być niezawisły i bezstronny.

.

Mówiąc o tych zasadach musimy pamiętać, że wszystkie te naczelne zasady postępowania cywilnego, chociaż mając różny zakres funkcjonowania i odmiennie przejawiają się w postępowaniu cywilnym, są jednak ze sobą ściśle powiązane, tworząc pewną harmonijną całość. Te wszystkie zasady wzajemnie uzupełniają się. Przez to uzupełnienie i powiązanie tworzą pewien system, który obowiązuje w postępowaniu w Polsce. Dotyczy to równie postępowań innych procedur.

Szczególne znaczenie ma zasada prawdy obiektywnej. Większość autorów w nauce przyjmuje i uznaje, że jest to zasada prawdy obiektywnej (prawdy materialnej) i oznacza, że sąd musi rozstrzygać w oparciu o rzeczywistość, która miała miejsce, o prawdę materialną. Bo odwrotnością zasady prawdy materialnej jest prawda formalna. Prawda formalna polega na tym, że sąd np. byłby związany gdyby dwóch świadków potwierdziło, złożyło zeznanie, to sąd jest związany takim dowodem. Swoboda byłaby ograniczona, że sąd swoje rozstrzygnięcia opierałby na prawdzie formalnej.

Zasada prawdy obiektywnej.

Mówiąc o tej zasadzie chcemy ustalić prawdę - to jest cel, ustalenie prawdy obiektywnej - materialnej, ale rodzi się pytanie - co to jest prawda?

Już w starożytności nurtowało to prawników - co to jest prawda?

Arystoteles tak definiował prawdę:

“Prawda jest to zgodność treści sądu z rzeczywistym stanem rzeczy”

Nie chodzi przy tym o badanie i ustalanie tylko prawdziwości twierdzeń stron lecz o prawdziwości samych faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Prawda obiektywna jest odwrotnością prawdy formalnej. Gdyby przyjąć w naszych procedurach zasadę prawdy formalnej to dawałaby taka sytuacja znaczną możliwość zaistnienia fikcji procesowej. .

Jeżeli chodzi o normatywny wyraz zasady prawdy obiektywnej to odwołujemy się do art. 3 k.p.c. “strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy z godnie z prawdą” (bez zatajania).

To właśnie najistotniejsze w procesie jest “zgodnie z prawdą” - z taką prawdą jaką określał już Arystoteles. Aby tą prawdę obiektywną uzyskać to polski ustawodawca zapewnił w normach procesowych specjalne gwarancje. Mówimy o pewnych gwarancjach, które powodują to, że prawda obiektywna w naszym postępowaniu cywilnym nie jest tylko deklaracją.

Podstawową gwarancją prewencyjną jest obowiązek mówienia prawdy, ale to stwierdzenie zawarte w art. 3 k.p.c. nakaz aktywności stron służy realizacji zasady prawdy obiektywnej. Ta aktywność oraz sama działalność stron i uczestników postępowania cywilnego podlega kontroli sądu.

Jakie przepisy k.p.c. odwołują się do zasady prawdy obiektywnej i które mają związek

z tą zasadą?

• art. 212 “Przewodniczący, jeżeli jest to możliwe, jeszcze przed wszczęciem postępowania dowodowego powinien przez zadawanie pytań stronom ustalić, jakie z istotnych okoliczności sprawy są między nimi sporne, i dążyć do ich wyjaśnienia. W razie potrzeby udziela stronom odpowiednich pouczeń i wskazówek, a stosownie do okoliczności zwraca im uwagę na celowość ustanowienia pełnomocnika procesowego.”

• art. 213 § 1 “Fakty powszechnie znane sąd bierze pod uwagę nawet bez powołania się na nie przez strony”.

• art. 217 “Strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swych wniosków lub odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej, z zastrzeżeniem niekorzystnych skutków, jakie według przepisów niniejszego kodeksu mogą dla niej wyniknąć z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego i postanowień sądu”

§ 2 Sąd pominie środki dowodowe, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione lub jeżeli strona powołuje dowody jedynie dla zwłoki.”

• art. 224 “Przewodniczący zamyka rozprawę, gdy sąd uzna za dostatecznie wyjaśnioną. Przed zamknięciem rozprawy przewodniczący udziela głosu stronom”

• art. 232 “Strony są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę”.

Ale mówiąc o tej zasadzie prawdy musimy pamiętać, że ta zasada może być wykorzystywana przez strony do przedłużania postępowania sądowego tzn. strona zainteresowana wydaniem orzeczenia w późniejszym czasie może składać różne wnioski dowodowe, może podważać przeprowadzone dowody.

Dlatego chcąc prawidłowo realizować te przepisy, które pozostają w związku z zasadą prawdy obiektywnej musimy pamiętać o art. 6 k.p.c.

“ Sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy”.

Zasada kontradyktoryjności (sporności).

Ze względu na to, że charakter procesu cywilnego określa się jako spór o prawo może w nim występować przeciwstawność i ścieranie się stanowisk stron.

Oczywiście w procesie mamy powoda i pozwanego. Towarzyszy temu aktywna rola sądu i możliwość działania w ograniczonym oczywiście stopniu przez sąd. Strony prowadza spór, ale to nie jest spór, który nie jest oceniany przez skład sądowy. Sąd może w ograniczonym stopniu ingerować, działać, aby przeciwdziałać przewlekłości postępowania, aby postępowanie było prowadzone w celu wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy. Czyli zasada kontradyktoryjności (sporności) ten spór prowadzony przez strony w procesie nie oznacza, że nie podlega to kontroli sądu. Takie uprawnienie sądu nie może eliminować inicjatywy stron w gromadzeniu materiałów procesowych. Strony mają wnioskować dowody, mają wypowiadać się, co do przeprowadzonych dowodów i sąd działając z urzędu musi respektować, żeby nie eliminować inicjatywy stron w gromadzeniu materiału procesowego. Strony przecież mają obowiązek wskazania faktów, z których prowadzą swoje prawo do dowodów na ich poparcie.

Aczkolwiek ta zasada kontradyktoryjności nie została określona w jakimś przepisie, ale mamy szereg przepisów w k.p.c., które stwierdzają istnienie takiej zasady to jednak wyrażona jest w wielu artykułach począwszy od przepisów ogólnych poprzez normy regulujące wszczęcie i prowadzenie postępowania rozpoznawczego w procesie, aż do wznowienia postępowania:

• mamy pozew strona może złożyć odpowiedź na pozew,

• mamy apelację strona może złożyć odpowiedź na apelację,

• strona składa zażalenie, strona przeciwna może złożyć odpowiedź na zażalenie.

Te wszystkie przepisy k.p.c. wskazują na tą zasadę, możemy dostrzec odbicie zasady w poszczególnych przepisach z nią związanych.

Zasada inkwizycyjności (art. 187 § 1 pkt 2, 210, 217 ,232, 344 § 2, 493.

Art. 187 § 1 pkt. 1

“Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zwierać:

2. przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.”

Art. 210

§ 1 “Rozprawa odbywa się w ten sposób, że po wywołaniu sprawy strony- najpierw powód, a potem pozwany zgłaszają ustnie swe żądania i wnioski oraz przedstawiają twierdzenia i dowody na ich poparcie. Strony mogą ponadto wskazywać podstawy prane swych żądań i wniosków. Na żądanie prokuratora sąd udziela mu głosu w każdym stanie rozprawy.

§ 2 Każda ze stron zobowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności faktycznych.

§ 3 Ponadto rozprawa obejmuje, stosownie do okoliczności, postępowanie dowodowe i rozstrzygnięcie jego wyników”.

Art. 217

“Strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swych wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej, z zastrzeżeniem niekorzystnych skutków, jakie według przepisów niniejszego kodeksu mogą dla niej wynikać z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego i postanowień sądu”.

Art. 232

“Strony są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę”.

Art. 344 § 2

“W piśmie zawierającym sprzeciw pozwany powinien przytoczyć zarzuty przeciwko żądaniu pozwu oraz fakty i dowody na ich uzasadnienie”.

Art. 493

“Pismo zwierające zarzuty wnosi się do sądu, który wydał nakaz. Zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, powinny być przedstawione już w tym piśmie. Fakty i dowody mogą być przytaczane aż do zamknięcia rozprawy”.

Zasada dyspozycyjności.

Polega na tym, że strony, uczestnicy mają uprawnienie w zakresie rozporządzalności swoimi prawami. I ta zasada odnosi się do rozporządzania w granicach ustawowych przedmiotem procesu, czyli prawami podmiotowymi albo środkami jego ochrony tj. prawami procesowymi.

Zasada dyspozycyjności odgrywa bardzo ważną rolę w postępowaniu egzekucyjnym.

POJĘCIE I RODZAJE WŁAŚCIWOŚCI

Właściwość sądu - zakres jego uprawnień do rozpoznawania i rozstrzygania spraw w sądowym postępowaniu cywilnym oraz do dokonywania czynności w postępowaniu cywilnym.

Rodzaje właściwości wg źródeł pochodzenia:

1. właściwość ustawowa - określona przepisami ustawy procesowej, stanowi regułę w postępowaniu cywilnym; przepisy w tym zakresie mają charakter imperatywny czyli musimy je bezwzględnie stosować

2. właściwość umowna - wynikająca z umowy stron działających w granicach zakreślonych przez ustawę procesową

3. właściwość delegacyjna - wynika z delegacji czyli przydzielenia danej sprawy lub do dokonania określonej czynności sądowi przez inny sąd wyższej instancji lub przez sąd przełożony.

W postępowaniu nieprocesowym właściwość delegacyjna musi być uzasadniona zarówno koniecznością, jak i celowością (art. 508 §2 kpc - w wypadku gdy sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy lub podjąć innej czynności albo gdy wymagają tego względy celowości, sąd nad nim przełożony wyznaczy na posiedzeniu niejawnym inny sąd do rozpoznania sprawy w całości lub w części).

Najistotniejszy dla praktyki podział właściwości, który sprowadza się do rozgraniczenia kompetencji:

1. właściwość miejscowa - określa jaki sąd, ze względu na administracyjny podział państwa, jest terytorialnie właściwy do rozpoznania danej sprawy w I instancji

inaczej: przez właściwość miejscową rozumiemy zakres spraw jakie rozpoznają poszczególne sądy apelacyjne, okręgowe i rejonowe.

Zakres działania sądu apelacyjnego obejmuje w naszym systemie z reguły kilka województw. Zmiana administracyjna kraju spowodowała, że w RP nie mamy sądów wojewódzkich. W Polsce mamy 10 sądów apelacyjnych.

Zakres działania sądów okręgowych nie pokrywa się z podziałem terytorialnym na województwa. To skomplikowało sytuację.

Natomiast okręgi sądów rejonowych oparte są na innych kryteriach. Tzn. ta właściwość z reguły oparta jest dla dużego miasta czy dla kilku gmin miejskich lub wiejskich, albo też minister sprawiedliwości tworzył sądy i określał ich właściwość miejscową.

Przepisy o właściwości miejscowej wskazują sądy właściwe rzeczowo.

W procesie cywilnym wyróżniamy 3 rodzaje właściwości miejscowej:

1. ogólną

2. przemienną

3. wyłączną

Zasadnicze znaczenie ma właściwość ogólna, pozostałe stanowią wyjątki od właściwości ogólnej.

1) Właściwość ogólna - opiera się na zasadzie, że powództwo powinno być wytoczone w sądzie pozwanego. Sąd pozwanego dla osoby fizycznej to sąd, w okręgu którego pozwany ma miejsce zamieszkania (art. 27 kpc). Pojęcie zamieszkania określa się wg kc - miejsce zamieszkania to miejscowość, w której osoba fizyczna przebywa z zamiarem stałgo pobytu (art. 25 kc). Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce - według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce (art. 28 kpc)..

Są to przesłanki do ustalenia właściwości ogólnej.

Inne kryteria stosuje się, jeżeli pozwanym jest Skarb Państwa - powództwo przeciwko Skarbowi Państwa wytacza się według siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie (art. 29 kpc).

Natomiast powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi nie będącemu osobą fizyczną wytacza się wg miejsca ich siedziby (art. 30 kpc).

Z kolei siedzibę organizacji społecznych dopuszczonych do działania na podstawie obowiązujących przepisów, a nie posiadających osobowości prawnej (art. 64 § 2 ) określa ich statut. W razie braku statutu właściwość miejscową takiej organizacji wyznacza siedziba jej władz.

2) Może być taka sytuacja, że wg wskazanych kryteriów jest uzasadniona właściwość miejscowa albo jeżeli powództwo wytacza się przeciwko kilku osobom dla których na podstawie przepisów o właściwości ogólnej są różne sądy. W takiej sytuacji wybór między sądami należy do powoda (art. 31 kpc). Właściwość przemienna odgrywa dość istotną rolę. Zachodzi wówczas, gdy na podstawie przepisów ustawy przysługuje wybór właściwości ogólnej lub innego sądu oznaczonego przez ustawodawcę ze względu na przedmiot sporu lub osobę.

Funkcje właściwości przemiennej:

wprowadzenie tej właściwości stwarza dla powoda możliwość ułatwienia dochodzenia niektórych roszczeń.

Właściwość przemienna dopuszczalna jest tylko w określonych sytuacjach:

Art. 32. Powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie ojcostwa i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.

Art. 33. Powództwo o roszczenie majątkowe wytoczyć można przez sąd, w którego okręgu znajduje się jednostka organizacyjna pozwanego lub jej zakład mający za zadanie prowadzenie działalności gospodarczej, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tej jednostki lub zakładu.

Art. 34. Powództwo o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, jako też o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy wytoczyć można przed sąd miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem.

Art. 35. Powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Art. 36. Powództwo o zapłatę należności za prowadzenie sprawy wytoczyć można przed sąd miejsca, gdzie pełnomocnik procesowy sprawę prowadził.

Art. 37. Powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości wytoczyć można przed sąd miejsca położenia nieruchomości.

Art. 461. § 1. Powództwo w sprawach z zakresu prawa pracy może być wytoczone bądź przed sąd właściwości ogólnej pozwanego, bądź przez sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, bądź też przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy.

Art. 488. § 1. Pozew może być wniesiony do sądu właściwości ogólnej albo sądu miejsca wykonania zobowiązania (postępowanie nakazowe)

3. właściwość wyłączna polega na bezwzględnych ustawowych wyjątkach od właściwości ogólnej, tylko sam przepis wyraźnie określa przed jakim sądem sprawa ma być prowadzona. Są to przepisy art. 38 - 42 kpc.

Art. 38. § 1. Powództwo o własność lub o inne prawa rzeczowe na nieruchomości, jak również powództwo o posiadanie nieruchomości można wytoczyć wyłącznie przed sąd miejsca jej położenia. Jeżeli przedmiotem sporu jest służebność gruntowa, właściwość oznacza się według położenia nieruchomości obciążonej.

§ 2. Właściwość powyższa rozciąga się na roszczenia osobiste związane z prawami rzeczowymi i dochodzone łącznie z nimi przeciwko temu samemu pozwanemu.

Art. 39. Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Art. 40. Powództwo ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia wytacza się wyłącznie według miejsca ich siedziby.

Art. 41. Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne zamieszkanie, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze stale przebywa. W braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a gdy i tej podstawy nie ma - sąd miejsca zamieszkania powoda.

Art. 42. Powództwo ze stosunku między rodzicami a dziećmi oraz między przysposabiającym a przysposobionym wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca zamieszkania powoda, jeżeli brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według przepisów o właściwości ogólnej.

2. właściwość rzeczowa (przedmiotowa) - polega na podziale spraw rozpoznawanych przez sądy I instancji tzn. sądy rejonowe i okręgowe

Przepisy kpc wyrażają tendencję do wprowadzania zasady jednolitego sądu I instancji. Dlatego art. 16 kpc przekazuje w zasadzie ogół spraw do sądów rejonowych. Natomiast art. 17 kpc przekazuje właściwość sądom okręgowym. Art. 17 wylicza enumeratywnie sprawy przekazane ich właściwości. Zasadą jest w systemie prawa polskiego, że sądem I instancji jest sąd rejonowy, a z mocy przepisów musi wynikać, że właściwy będzie sąd okręgowy.

Art. 17.  Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:

1) o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o unieważnienie uznania dziecka oraz o rozwiązanie przysposobienia,

2) o ochronę praw autorskich, jak również praw wynikających z opatentowania wynalazków lub rejestracji wzorów użytkowych i zdobniczych oraz znaków towarowych;

3) o roszczenia wynikające z Prawa prasowego;

4) o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa trzydzieści tysięcy złotych, oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania i o zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami,

5) o orzeczenie przepadku świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli świadczenie to zostało spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym.

3. właściwość funkcjonalna (funkcyjna) - sprowadza się do podziału funkcji i określonych czynności procesowych między sądami różnych instancji

Polega na podziale zadań i do zakresu tej właściwości sądu rejonowego należy m. in.:

1. rozpoznawanie i rozstrzyganie spraw cywilnych w I instancji w granicach określonych właściwością rzeczową o miejscową

2. przyjmowanie środków odwoławczych (zażaleń i apelacji) oraz kontrola tych środków pod względem formalnym

3. wydawanie nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym i upominawczym

4. przeprowadzanie postępowania pojednawczego w razie wezwania do próby ugodowej przed wszczęciem procesu

5. przeprowadzanie postępowanie o zabezpieczenie dowodów w wypadkach niecierpiących zwłoki lub gdy postępowanie nie zostało jeszcze wszczęte

POJĘCIE I RODZAJE WSPÓŁUCZESTNICTWA PROCESOWEGO

Współuczestnictwo zachodzi wówczas, gdy stroną procesową nie jest jedna osoba (fizyczna, prawna lub inny podmiot prawny mający zdolność sądową), ale większa ilość osób. Większa ilość osób może występować zarówno po stronie powodowej, jak i pozwanej lub po obu stronach jednocześnie.

Instytucja współuczestnictwa w pewnych wypadkach wynika z konieczności. Są to sytuacje:

1. gdy na podstawie przepisów prawa materialnego lub procesowego musi występować w sporze po jednej lub po drugiej stronie kilka osób

2. gdy przemawiają za tym względy ekonomii - dzięki tej instytucji może nastąpić rozstrzygnięcie w jednym postępowaniu kilku spraw

3. z punktu widzenia jednolitości orzecznictwa, gdyż unika się tą drogą ewentualnej sprzeczności orzeczeń sądowych, wydawanych na podstawie tych samych lub takich samych okoliczności faktycznych.

Rodzaje współuczestnictwa procesowego:

I podział na:

1. pierwotne - istnieje od początku procesu, jest następstwem tego, że kilku powodów wystąpiło z jednym pozwem przeciwko kilku pozwanym, albo jeden powód wystąpił z pozwem przeciwko kilku pozwanym

2. następne - może powstać w toku procesu po jednej lub po drugiej stronie procesowej, wskutek zmiany stron; ma to miejsce najczęściej wtedy, gdy wskutek śmierci jednej ze stron wchodzą w jej miejsce spadkobiercy

II podział na:

1. czynne - zachodzi po stronie powodowej, a więc jeżeli kilka osób występuje w sprawie w charakterze powodów

2. bierne - zachodzi po stronie pozwanej, a więc gdy kilka osób występuje w sprawie w charakterze pozwanych

III podział na:

1. materialne - zachodzi wówczas, gdy przedmiot sporu stanowią prawa lub obowiązki wspólne dla współuczestników lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej; współuczestnictwo materialne oparte jest na wewnętrznej czyli materialnoprawnej łączności między współuczestnikami. Oparte jest na wspólności praw i obowiązków. Jest najczęstszym współuczestnictwie. Występuje przy np. współwłasności, małżeńskiej wspólności majątkowej.

W ramach współuczestnictwa materialnego wyróżnia się:

1. współuczestnictwo jednolite - zachodzi wówczas, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników (art. 73 § 2 kpc). Oznacza to, że wyrok dla współuczestników musi być taki sam w zakresie rozstrzygnięcia i że rozbieżność rozstrzygnięcia nie byłaby możliwa.

Z istoty stosunku spornego współuczestnictwo jednolite występuje w wypadkach praw i obowiązków niepodzielnych, a nadto na gruncie prawa rodzinnego.

2. Współuczestnictwo konieczne - zachodzi wówczas, gdy sprawa kilku osób czy przeciwko kilku osobom może toczyć się tylko łącznie. Legitymacja procesowa współuczestnikom koniecznym przysługuje jedynie łącznie, a nie oddzielnie każdemu z nich. Występuje np. w prawie rodzinnym

3. Współuczestnictwo dowolne - przeciwieństwo współuczestnictwa koniecznego - od woli stron zależy objęcie jednym pozwem kilku osób czy to po stronie powodowej czy to po stronie pozwanej.

Formalne - zachodzi wtedy, gdy między współuczestnikami zachodzi łączność zewnętrzna; zachodzi wówczas, gdy przedmiotem sporu są roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej. Roszczenia te są w pełni samodzielne, zbliża je do siebie „jednakowa”, a nie, jak przy współuczestnictwie materialnym „ta sama”, podstawa faktyczna i prawna

POJĘCIE I RODZAJE POWÓDZTWA

Powództwo - wniosek o rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy realizowany za pośrednictwem pozwu.

Pozew - pismo procesowe, jego istota sprowadza się do tego, że wnoszę pozew, aby sąd rozpoznał sprawę czyli rozstrzygnął spór. Musi zawierać uzasadnienie wraz z okolicznościami, wtedy dopiero daje podstawę do wszczęcia postępowania.

Powództwo jest procesowym środkiem, za pośrednictwem którego powód wysuwa przed sądem w stosunku do pozwanego konkretne żądania.

W zależności od treści żądania (podstawy powództwa) wyróżnia się 3 rodzaje powództw:

1. powództwo o świadczeniu

2. powództwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego

3. powództwo o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego.

Podział ten jest istotny z tego względu, że składając pozew do sądu musimy wiedzieć jakiego rodzaju to jest powództwo, o co wnosimy, czego domagamy się. W zależności od tego będą różne wymogi sądowe.

Ad. 1.

Powództwo o zasądzenie świadczenia. Najczęściej spotykane. W drodze takiego powództwa powód może żądać od pozwanego należnego mu świadczenia, jeżeli pozwany nie świadczy tego świadczenia.

Chodzi tu nie tylko o powództwo wyraźnie polegające na zasądzeniu określonej kwoty pieniędzy, ale też o np. powództwo windykacyjne, odszkodowawcze, o świadczenie alimentów, o ochronę posiadania.

Legitymację procesową (kto jest uprawniony do występowania z żądaniem) określa tu przepis prawa materialnego.

Przy powództwach o zasądzeniu roszczenia prawo procesowe określa jedynie, że wymagalność roszczenia musi nastąpić najpóźniej przed zamknięciem rozprawy w I instancji ( art. 316 kpc). Po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok biorąc pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Wyjątek to powództwo o przyszłe powtarzające się świadczenia (np. alimenty, renta dożywotnia) - art. 190 kpc.

Cechą dodatkową powództw o świadczenie jest możliwość kontynuowania żądań lub formułowane alternatywnie przy zobowiązaniach przemiennych, przy których prawo wyboru świadczenia przysługuje dłużnikowi.

Wyroki zapadłe w sprawach, których przedmiotem było zasądzenie należnego świadczenia nadaje się do egzekucji sądowej.

Ad. 2

Podstawę prawną powództwo o ustalenie jest przepis art. 189 kpc - powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Należą tu też powództwa o ustalenie nieważności czynności prawnych - np. powództwo o ustalenie nieważności umowy (art. 58 kc). Również przepis art. 425 kpc. - sprawy o unieważnienie małżeństwa, o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa i o rozwód oraz o separację na żądanie jednego z małżonków.

Zgodnie z art. 189 kpc. konieczne są następujące warunki dopuszczalności powództwa o ustalenie:

1. w drodze powództwa o ustalenie można żądać ustalenia stosunku prawnego lub prawa np. prawa własności lub stosunku najmu, dzierżawy. Nie można żądać ustalenia jakiegoś faktu lub stanu psychicznego albo właściwości jakiejś rzeczy.

2. powództwo o ustalenie może wytoczyć ten, kto ma interes prawny w ustaleniu istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego

interes prawny - stanowi materialnoprawną przesłankę dochodzenia ochrony praw. Interes prawny musi być zgodny z prawem.

Legitymację czynną do wytoczenia powództwa o ustalenie posiada tylko ten podmiot (powód), który ma interes prawny w ustaleniu istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Interes prawny musi być związany nie tylko z prawem lub stosunkiem prawnym, ale również z osobą pozwanego. Na powodzie ciąży konieczność wykazania obu tych elementów. Poza tym legitymację czynną posiada prokurator i organizacje społeczne.

Powództwo o ustalenie nie podlega ograniczeniu czasowemu, przedawnieniu.

Ad. 3

Powództwo o ukształtowanie zmierza do przekształcenia istniejącego stanu prawa. Na tym polega istota powództwa o ukształtowanie.

Powództwo o ukształtowanie wyróżnia w szczególności to, że skutek prawny jaki ma się za jego pośrednictwem urzeczywistnić uzależniony jest w zasadzie od wyroku sądowego. Te wyroki, podobnie jak wyroki z powództwa o ustalenie, nie nadają się do wyegzekwowania. Wyroki zapadłe na wskutek wniesienia tych powództw mają charakter konstytutywny (prawotwórczy) i obowiązują z chwilą ich uprawomocnienia się (np. wyrok znoszący wspólność majątkową małżeńską, wyrok orzekający rozwód) lub z mocą wsteczną (np. wyrok stwierdzający unieważnienie małżeństwa, wyrok w sprawie o zaprzeczenie macierzyństwa).

Powództwo o ukształtowanie nie wymaga wykazania interesu prawnego, legitymacja czynna bowiem opiera się na przepisach prawa materialnego.

Podobieństwa do innych powództw:

tak jak powództwo o świadczenie tak i powództwo o ukształtowanie może zostać wniesione w zasadzie w terminach przewidzianych w prawie materialnym

Powództwo o ustalenie ojcostwa nie jest powództwem o ustalenie, ale powództwem o ukształtowanie prawa.

PODSTAWOWE ZASADY POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

wykład nr III - 2001.06.01.

Odrzucenie pozwu

Przyczyna odrzucenia pozwu jest w zasadzie brak jednej z bezwględnych przesłanek procesowych.

Jeżeli brak ten nie może być usunięty w toku postępowania lub nie został on usunięty w wyznaczonym terminie, np. w zakresie braków nowych prezentacji stron, to Sąd może zobowiązać do uzupełnienia braków prezentacji. Jeżeli zostanie usunięty ten brak, to Sąd odrzuca pozew art. 199 § 2 KPC.

Art. 199 § 2.

Z powodu braku zdolności sądowej jednej ze stron albo zdolności procesowej powoda i nie działania przedstawiciela ustawowego lub braku w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem, uniemożliwiającego jej działanie, sąd odrzuci pozew dopiero wówczas, gdy brak nie będzie uzupełniony zgodnie z przepisami kodeksu.

Również wystąpienie ujemnych bezwzględnych przesłanek procesowych ma takie same znaczenie.

Jednakże odrzucenie pozwu może nastąpić tylko w wypadkach wyraźnie przewidzianych w przepisach KPC. - art. 199 KPC.

Sąd odrzuci pozew również jeżeli brak jest jurysdykcji krajowej - art.1099 KPC

Art. 1099. Brak jurysdykcji krajowej stanowi przyczynę nieważności, którą sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. W razie stwierdzenia braku jurysdykcji krajowej sąd odrzuca pozew lub wniosek.

Sąd odrzuci pozew także :

Art. 1124. § 1. Zgłaszając w przepisanym czasie wniosek o zabezpieczenie kosztów, pozwany nie ma obowiązku składać wyjaśnień co do istoty sprawy przed rozstrzygnięciem tego wniosku.

§ 2. Sąd wyznaczy powodowi termin do złożenia kaucji.

§ 3. Po bezskutecznym upływie terminu sąd na wniosek pozwanego odrzuci pozew lub środek odwoławczy, orzekając o kosztach jak w wypadku cofnięcia pozwu.

Art. 199. § 1. Sąd odrzuci pozew:

1) jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna;

2) jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona;

3) jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie;

4) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu polubownego.

Kiedy może nastąpić odrzucenie pozwu ? - 2 sytuacje :

1. odrzucenie pozwu może nastąpić od razu po wpłynięciu wniosku,

2. przewodniczący nie dostrzegł przyczyny odrzucenia wniosku i dopiero w toku postępowania Sąd stwierdza, że istnieje podstawa odrzucenia pozwu.

Odrzucenie może także nastąpić :

• przed Sądem II instacji, gdy Sąd I instancji nie dostrzegł przyczyny odrzucenia.

• 
  również w postępowaniu odwoławczym aż do uprawomocnienia się wyroku :

wyjątek : jeżeli wszczęto postępowanie o wznowienie postępowania, Sąd wznowił postępowanie i stwierdził przyczynę odrzucenia pozwu, to wtedy może odrzucić pozew - jest to wyjątek odrzucenia pozwu po uprawomocnieniu się wyroku.

Forma odrzucenia pozwu :

Następuje w formie POSTANOWIENIA, które może nastąpić na posiedzeniu niejawnym - Art. 199 § 3, ale jeżeli była rozprawa, to na rozprawie.

Postanowienia zawsze wydaje Sędzia. Takie odrzucenie pozwu kończy postępowanie. Na postanowienie Sądu odrzucające pozew przysługuje zażalenie do Sądu odwoławczego.

Odrzucając pozew w zasadzie nie trzeba umarzać postępowania.

Czy postępowanie o odrzuceniu pozwu korzysta z prawomocności tzw. materialnej, czy prawomocności formalnej ?

Wydaje się, że nie korzysta z tzw. prawomocności materialnej.

Cofnięcie pozwu i zrzeczenie się roszczenia.

Nie tylko czynność przewodniczącego Sądu ale także czynności procesowe powoda decydują o losie postępowania, np. powód może cofnąć pozew.

Wniesienie powództwa :

1. jest procesowym poświadczeniem woli powoda,

2. podjęte jest ono dla ochrony jego praw podmiotowych, czyli wnosi powództwo dla ochrony swoich praw podmiotowych.

Decyzje powoda maja więc charakter dyspozycyjny. W ramach tej dyspozycyjności powoda mieści się to, że może on cofnąć pozew.

Akt cofnięcia pozwu może występować jako tzw. zwykły albo tzw. akt kwalifikowany.

KWALIFIKOWANY - jeśli jest połączony z zrzeczeniem się roszczenia - art. 203 § 1 i 2.

Art. 203. § 1. Pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku.

§ 2. Pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. - w szczególności nie przerywa biegu przedawnienia. Na żądanie pozwanego powód zwraca mu koszty, jeżeli sąd już przedtem nie orzekł prawomocnie o obowiązku ich uiszczenia przez pozwanego.

Może być sytuacja taka, że Przewodniczący już wyznaczył postępowanie : Po złożeniu pozwu i wyznaczeniu rozprawy Sąd może cofnąć powództwo :

§ 3. W razie cofnięcia pozwu poza rozprawą przewodniczący odwołuje wyznaczoną rozprawę i o cofnięciu zawiadamia pozwanego, który może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów. Gdy skuteczność cofnięcia pozwu zależy od zgody pozwanego, nie złożenie przez niego oświadczenia w tym przedmiocie w powyższym terminie uważa się za wyrażenie zgody.

§ 4. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.

Sąd może badac dopuszczalność cofnięcia pozwu. Aktu cofnięcia pozwu może dokonać osoba fizyczna i osoba prawna.

Czynności tej może dokonać zarówno sam powód osobiście, jak i w jego imieniu pełnomocnik procesowy.

wobec tego, że kodeks nie uzależnia cofnięcia pozwu od uzasadnienia przyczyny tego aktu, czyli strona składając pozew nie musi uzasadniać przyczyny dlaczego cofa, to brak takiego uzasadnienia nie stanowi braku formalnego.

Wobec tego Sąd nie może wzywać do uzupełnienia pozwu z powodu braku formalnego.

Pozew może być cofnięty pisemnie i ustnie. Można cofnąć pozew w każdym stadium procesu. Cofnięcie pozwu nie jest ograniczone żadnym terminem - art. 164-165 KPC.. (art. 110-116 KC.).

Do jakiego momentu można cofnąć pozew ?

Aż do czasu uprawomocnienia się wyroku, czy też postanowienia o umorzeniu postepowania, jeżeli nie jest prawomocne.

to cofnięcie nie może być dokonane pod jakimś warunkiem, czy terminem. Cofnięcie pozwu musi mieć charakter nieodwołalny, jednoznaczny. Przy czym trzeba wiedzieć, że cofnięcie pozwu nie jest uzależnione od uiszczenia opłat sądowych.

Jeżeli cofnięcie nastąpiło poza rozprawą , to przewodniczący odwołuje wyznaczona rozprawę - art. 203 § 3 :

§ 3. W razie cofnięcia pozwu poza rozprawą przewodniczący odwołuje wyznaczoną rozprawę i o cofnięciu zawiadamia pozwanego, który może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów.

Kwalifikowane cofnięcie pozwu musi być połączone z zrzeczeniem się roszczenia - jest dalej idące w swych skutkach, skoro uniemożliwia ponowne wytoczenie powództwa przez te sam podmiot w stosunku do tej samej osoby.

Jeżeli po rozpoczęciu rozprawy powód cofnie pozew, pozwany ma prawo żądać ażeby rozprawa była dalej prowadzona aż do wydania wyroku, albo może żądać od powoda zrzeczenia się roszczenia.

W wyjątkowych wypadkach może Sąd umorzyć postępowanie na skutek cofnięcia pozwu z zrzeczeniem, się roszczenia przez powoda po wydaniu wyroku, ale przed jego uprawomocnieniem - art. 332 § 2 KPC. - to wyjątek :

Art. 332. § 1. Sąd jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia.

§ 2. Jednakże w razie cofnięcia pozwu przed uprawomocnieniem się wyroku i przed jego zaskarżeniem z jednoczesnym zrzeczeniem się dochodzonego roszczenia, a za zgodą pozwanego również bez takiego zrzeczenia się, sąd pierwszej instancji uchyli swój wyrok i postępowanie w sprawie umorzy, jeżeli uzna cofnięcie takie za dopuszczalne. Postanowienie sądu w tym przedmiocie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

Art. 355. § 1. Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne.

§ 2. Postanowienie o umorzeniu postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew w piśmie procesowym.

Skuteczne cofnięcie pozwu powoduje to, że jak gdyby powództwo nie zostało wytoczone, to unicestwienie tego co osiągnięto w procesie.

W zwykłym cofnięciu nie - powód może ponownie złożyć pozew.

Doktryna - przedstawiciele uważają, że cofnięcie powództwa i zrzeczenie się roszczenia jest tylko czynnością procesową, skoro wywołuje przede wszystkim pewną sytuację procesową. I uważają, że powód może ponownie złożyć pozew, jeśli nawet zrzekł się roszczenia. Zrzeczenie się roszczenia nie spowoduje odrzucenia pozwu.

Wobec tego, że prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania nawet w takiej sytuacji nie ma powagi rzeczy osądzonej, to powód teoretycznie w zasadzie może wytoczyć powództwo.

Kumulacja roszczeń - ze względów ekonomii kodeks dopuszcza możliwość kumulowania roszczeń w jednym pozwie. Kumulacja wyraża się w zgłoszeniu przez powoda w jednym pozwie lub w toku procesu przeciwko temu samemu pozwanemu kilku roszczeń lub żądań.

Kumulacja może być pierwotna lub następcza.

Pierwotna - już składając pozew powód żąda kilku roszczeń.

Następcza- wystąpienie przez powoda w toku procesu z nowym roszczeniem obok pierwotnego.

Ze względów techniczno - organizacyjnych Kodeks dozwala na przedmiotowe łączenie roszczeń, pod następującymi warunkami:

1. muszą nadawać się do tego samego trybu postępowania,

1. sąd musi być właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń,

2. nie może być dla któregokolwiek z tych roszczeń przewidziane postępowanie odrębne, ani też zachodzić niewłaściwość sądu ze względu na wartość przedmiotu sporu Art. 191 KPC „ powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania oraz jeżeli sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń, a ponadto - gdy roszczenia różnego rodzaju - o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani też nie zachodzi niewłaściwość sądu według przepisów o właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu.”

Przez ten sam tryb postępowania należy rozumieć nie tylko postępowanie procesowe, ale również trzeba brać pod uwagę postępowanie odrębne.

Musi być właściwość rzeczowa tego sądu. Dla oceny warunku dotyczącego właściwości rzeczowej sądu istotne jest to czy roszczenia są tego samego rodzaju..

Warunki dopuszczalności kumulacji obowiązany jest badać sąd procesowy z urzędu.

W wypadku kiedy zaś roszczenia są różnego rodzaju, sąd musi być właściwy dla każdego z dochodzonych roszczeń z osobna. Jeżeli sąd stwierdza, że jest właściwy tylko dla jednego z połączonych roszczeń to inne przekazuje właściwemu sądowi.

Gdy sąd jest właściwy dla każdego z roszczeń z osobna a nie może ich rozpoznać łącznie ze względu na różne tryby postępowania to powinien zarządzić rozdzielenie spraw i rozpoznać każdą z nich oddzielnie.

Skutkiem kumulacji roszczeń jest ich rozpoznanie i rozstrzygnięcie w tym samym (jednym) postępowaniu i jednym wyrokiem.

Sąd może jednak ze względów celowości zarządzić oddzielną rozprawę, co do kilku roszczeń połączonych w jednym pozwie. Może także wydać wyrok częściowy, jeżeli dostatecznie wyjaśnione zostało rozstrzygnięcie którejś z żądań pozwu.

Art. 218 KPC „ sąd może zarządzić oddzielną rozprawę co do pozwu głównego i wzajemnego, jako też co do jednego z kilku roszczeń połączonych w jednym pozwie, bądź to głównym, bądź wzajemnym, albo w stosunku do poszczególnych współuczestników.”

Nie ma charakteru kumulacji art. 219 KPC

„sąd może zarządzić połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed nim w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli są one ze sobą w związku lub mogły być objęte jednym pozwem.”

Odwrotnością kumulacji roszczeń jest ich rozdrabnianie. Ma ono miejsce wtedy, gdy powód dochodzi tylko części roszczenia. Najczęściej zdarza się to w sytuacjach, kiedy powód nie jest pewien wyniku sporu i nie chce ryzykować przegrania znacznych kosztów procesu ( np. powód uważa, że ma w stosunku do pozwanego roszczenie o 100 000 zł, ale występuje li tylko o zapłatę 1 000 zł, aby uzyskać precedensowe rozstrzygnięcie).

Tylko roszczenia materialno prawne są dzielone gdyż wynikające z nich świadczenia są podzielne.

Oddalenie pozwu, co do części dochodzonej roszczeniem nie odrzuca możliwości dochodzenia reszty roszczenia.

Art. 58 KPC

„wyrok prawomocny zapadły w sprawie wytoczonej przez prokuratora ma powagę rzeczy osądzonej pomiędzy stroną, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, a stroną przeciwną. Jednakże w sprawach o roszczenia majątkowe prawomocne rozstrzygnięcie sprawy nie pozbawia strony zainteresowanej, która nie brała udziału w sporze, możności dochodzenia swoich roszczeń w całości lub w tej części, w której nie zostały zasądzone.”

Przepisy KPC nie zakazują rozdrabniania roszczeń

Zmiana powództwa.

Kodeks dopuszcza zmianę powództwa, o ile nie wpływa ona na właściwość sądu art. 193 § 1 KPC.

Zmiana powództwa może dotyczyć:

3. żądania powództwa - polega na żądaniu przez powoda w miejsce dotychczasowego roszczenia, innego roszczenia. Może to być zmiana jakościowa i ilościowa.

4. podstawy powództwa dotyczy zmiany istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie pozwu.

Skutkiem zmiany przedmiotowej powództwa jest to, że nowe roszczenie wstępuje w miejsce dotychczasowego żądania albo też występuje obok niego.

Nie jest zmianą powództwa zmiana podstawy prawnej.

Art. 200 KPC !!!!!!

§ 1 „Sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekazuje sprawę sądowi właściwemu. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym.”

§ 2 „Sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem o przekazaniu sprawy. Nie dotyczy to wypadku przekazania sprawy sądowi wyższego rzędu. Sąd ten w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekaże sprawę innemu sądowi, który uzna za właściwy, nie wyłączając sądu przekazującego”.

§ 3 „ Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy”.

Postępowanie nieprocesowe.

W Polsce postępowanie nieprocesowe jest równorzędnym w stosunku do procesu trybem postępowania rozpoznawczego, toczący się przed sądem powszechnym w sprawach cywilnych. Jest to więc jeden z dwóch głównych trybów postępowania rozpoznawczego.

O tym czy dana sprawa należy do trybu postępowania procesowego czy tez nieprocesowego decyduje kryterium charakteru sprawy, a w szczególności czy ma ona charakter sporny, czy niesporny.

Zarówno postępowanie procesowe jak i nieprocesowe uregulowane jest w jednym akcie. Zasady procesowe oddziaływują na postępowanie nieprocesowe (prawie wszystkie). Uczestnicy postępowania nieprocesowego nie mogą decydować, jakie sprawy mogą być rozpoznane w trybie nieprocesowym. Nie mogą zawierać umów o zmianie trybu. Uczestnicy mogą poddać należące do trybu postępowania nieprocesowego sprawy majątkowe pod rozstrzygnięcie sądu polubownego

Działalność rozstrzygającą sądu w postępowaniu nieprocesowym należy zakwalifikować jako wykonywanie wymiaru sprawiedliwości.

Na tle zastosowania zbliżenia trybów mamy 3 sytuacje:

1. Są przepisy odnośnie procesu, które niemal w całości znajdują zastosowanie w

postępowaniu nieprocesowym np. Przepisy o terminach, o doręczeniu, o badaniu

wymogów formalnych wniosku, zwolnienie od kosztów sądowych, problematyka

pełnomocnictwa.

1. Są przepisy, które stosuje się odpowiednio przy uwzględnieniu odmienności

postępowania nieprocesowego i różnic zachodzących między tymi postępowaniami

np. o zawieszeniu postępowania, o udziale prokuratora, o orzeczeniach.

2. przepisy o procesie, które nie mogą mieć zastosowania np. współuczestnictwo w

sporze, interwencja główna i uboczna, przypozwanie, wyrok zaoczny, powództwa

wzajemne.

System przepisów postępowania nieprocesowego art. 506-525 przepisy ogólne, dla poszczególnych rodzajów spraw, art. 526-694 przepisy szczególne.

Niektóre ustawy szczególne regulują niektóre kwestie np. o aktach stanu cywilnego..

3. wszczęcie postępowania nieprocesowego na wniosek i z urzędu art. 506

4. legitymację procesową do złożenia wniosku ma podmiot wyraźnie wskazany w ustawie

5. w postępowaniu nieprocesowym nie ma stron, są zainteresowani i uczestnicy postępowania, sąd wzywa te osoby do wzięcia udziału w sprawie,

6. w I instancji sprawy rozpoznaje sąd rejonowy, wyjątek gdy I instancją jest sąd okręgowy np. o ubezwłasnowolnienie, sprawy rejestrowe, jest to wyraźnie wskazane w ustawie.

7. Sąd rozpoznaje sprawy jednoosobowo, a z udziałem ławników według art. 509 w sprawach o:

8. pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej,

9. udzielenie zezwolenia rodzicom i opiekunom na rozporządzanie majątkiem dziecka,

10. przysposobienie,

11. rozstrzygnięcie sporu między rada pracowniczą przedsiębiorstwa, a dyrektorem przedsiębiorstwa albo między tymi organami a organem założycielskim lub sprawującym nadzór nad przedsiębiorstwem.

12. Sprawy rozpoznawane w zasadzie na posiedzeniach niejawnych

13. W postępowaniu nieprocesowym wprowadzona została instytucja wysłuchania uczestników postępowania na posiedzeniu sądowym przez żądanie oświadczenia na piśmie.

Sąd może przesłuchać świadka i biegłych bez przyrzeczenia w nieobecności uczestników, sąd może zarządzić od osób, które nie są uczestnikami wyjaśnienia na piśmie.

14. Orzeczenia zapadają w formie postanowień - są to orzeczenia co do istoty sprawy -

merytoryczne , ponadto wydawane są postanowienia procesowe np. dopuszczenie

dowodu.

15. Od postanowień, co do istoty sprawy przysługuje apelacja na inne zażalenie

16. Od postanowień II instancji w zasadzie przysługuje kasacja do Sadu Najwyższego

17. Koszty procesu - ponosi ten kto wnioskuje podjęcie czynności sądowych albo ten, którego udział w sprawie powoduje koszt, jeżeli uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub interesy są sprzeczne to sad może rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub obciążyć jednego. Sad może nałożyć na 1 uczestnika koszty, którego wnioski zostały odrzucone, a niesumienne zachowanie

spowodowało koszty.

Postanowienia wydane w sprawie, które mogą być wszczęte z urzędu to z urzędu podlegają wykonaniu.

Prawomocne orzeczenie orzekające co do istoty sprawy może być uchylone przez ten sam sąd.

19

---