1. Pojęcie organizacji międzynarodowej - ujęcie statyczne (strukturalne) i dynamiczne

Podstawowym podziałem organizacji międzynarodowych jest podział na organizacje rządowe (zwane również organizacjami międzyrządowymi) i organizacje pozarządowe.

Do rządowych zaliczyć należy organizacje tworzone przez państwa i działające na podstawie umó
w międzynarodowych - ich członkami są wyłącznie państwa. Są one zorganizowaną formą stałej współpracy państw, ustaloną w wielostronnej umowie międzynarodowej, obejmującą względnie stały zakres uczestników i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów.

Podstawowe cechy charakterystyczne sygnalizowane definicją:

• traktatowa podstawa;

• członkostwo ograniczone do państw lub w pierwszym rzędzie do państw;

• odrębna od państw osobowość/ podmiotowość prawna;

• podmiot finansowany przez państwa członkowskie;

• stała struktura - organy;

Jeżeli chodzi o pozarządowe, to tworzą je związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z różnych państw. W organizacjach pozarządowych łączą się różne organizacje działające w poszczególnych państwach, które łączą wspólne interesy i zainteresowania określonych grup osób. Organizacje te nawiązują ze sobą kontakty, a następnie tworzą organizację, która jest stałą i zinstytucjonalizowaną formą tych kontaktów. Działają one na podstawie nieformalnych porozumień lub na podstawie porozumień o charakterze wewnętrznoprawnym.

Organizacje rządowe można sklasyfikować według trzech podstawowych kryteriów:
a) członkostwa;
b) przysługujących im kompetencji;
c) stopnia władzy wobec państw członkowskich.

Ad. a) Organizacje mogą dążyć do przyjęcia w swoje ramy jak największej liczby członków, są otwarte dla wszystkich państw (uniwersalne) lub regionalne.

Ad. b) Do tej grupy zaliczymy organizacje o kompetencjach ogólnych, które nie mają dokładnie sprecyzowanego zakresu działania np.: ONZ, jak również organizacje specjalne których działalność sprowadza się do określonej dziedziny np.: gospodarki - EWG.
Ad. c) W kryterium tym zawrzeć należy organizacje o charakterze koordynacyjnym, które uzgadniają działalność swoich członków w zakresie realizacji celów określonych w statucie organizacji oraz organizacje o charakterze ponadpaństwowym, którym państwa delegują niektóre swe suwerenne uprawnienia.

PODMIOTAMI PM MOGĄ BYĆ ORGANIZACJE O CHARAKTERZE MIĘDZYRZĄDOWYM, ponieważ tylko organizacje złożone z państw mogą występować w charakterze podmiotów prawa międzynarodowego.

Można zauważyć, że nie zawsze ten charakter rządowy organizacji jest całkowicie jednoznaczny, wątpliwości takie czy jest to organizacja rządowa czy pozarządowa narzuca na przykład status międzynarodowy ruchu Czerwonego Krzyża i Półksiężyca ponieważ składa się z organizacji o nazwie Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (organizacja w skład której wchodzą osoby fizyczne, przede wszystkim obywatele Szwajcarii), Ligi Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Półksiężyca oraz Stowarzyszenia Krajowe pochodzące z ponad 120 państw zaangażowanych w działalność tego ruchu. Tutaj więc mamy zarówno reprezentację państwową (Stowarzyszenia krajowe) oraz Ligę Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Półksiężyca, składająca się ze stowarzyszeń działających w różnych krajach członkowskich.

W przypadku innych organizacji międzynarodowych sprawa ich zakwalifikowania do organizacji międzyrządowych może być znacznie prostsza. Bywają też sytuacje kiedy też pewne konferencje międzynarodowe przekształcają się w system organizacji międzynarodowych, np. KBWE w OBWE dnia 1 stycznia 1995 roku na mocy decyzji podjętych w Budapeszcie.

Organizacje międzynarodowe o charakterze międzyrządowym mają najczęściej osobowość prawną. Może być ona bezpośrednio zagwarantowana w statucie danej organizacji (np. Organizacja Dna Morskiego) ale niekiedy ta osobowość prawna nie jest wyraźnie zaznaczona, ale zakres uczestnictwa w stosunkach międzynarodowych świadczy o posiadaniu tej osobowości. Mówiąc o podmiotowości organizacji międzynarodowych należy zwrócić uwagę na opinię doradczą. MTS z 11 kwietnia 1949 roku w której podkreślono, że podmioty prawa międzynarodowego nie muszą być identyczne, nie muszą charakteryzować się takim samym zakresem praw i obowiązków jak państwa. MTS odnosząc się w tej opinii do odszkodowania za szkody poniesione w służbie ONZ stwierdził, że ONZ może być traktowana jako podmiot prawa międzynarodowego, chociaż jej podmiotowość nie jest identyczna z podmiotowością państw należących do niej.

Mówiąc o podmiotowości organizacji międzynarodowej należy odnieść się do atrybutów podmiotowości:

1. Zdolność do zawierania umów międzynarodowych

Zagadnienie to zostało potraktowane w odrębnej konwencji międzynarodowej dotyczącej umów międzynarodowych zawieranych przez państwa z organizacjami międzynarodowymi lub pomiędzy organizacjami międzynarodowymi z 21 marca 1986 r. Konwencja ta nie uzyskała jeszcze mocy wiążącej gdyż nie zebrano wystarczającej liczby dokumentów ratyfikacyjnych, powinna być ratyfikowana przez 35 państw, teraz ta liczba stron związanych konwencją wynosi 37, ale część z nich zaliczamy do grona organizacji międzynarodowych. Umowy międzynarodowe mogą być zawierane przez organizacje międzynarodowe. To są przede wszystkim umowy dotyczące siedziby (ONZ ma umowę z USA - New York), czasowego przebywania funkcjonariuszy organizacji na terytorium państwa. Organizacje międzynarodowe zawierają też z państwami umowy dotyczące udzielania tym państwom pomocy. Istnieją umowy, które dotyczą współpracy, koordynacji działań pomiędzy organizacjami międzynarodowymi, umowy np. o stowarzyszeniu państw z organizacją (np. układ europejski między Polską a Wspólnotami Europejskimi).

2. Prawo legacji (wysyłania i przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych)

Należy zwrócić uwagę na umowy międzynarodowe zawierana przez państwa dotyczące reprezentacji państw przy organizacjach międzynarodowych. Najważniejszą konwencją o charakterze uniwersalnym (jeszcze nie będącą w mocy) jest konwencja dotycząca reprezentacji państw w organizacjach międzynarodowych o charakterze powszechnym czy uniwersalnym podpisana w Wiedniu 14 marca 1975 roku. Dotyczy możliwości ustanawiania przez państwa zarówno swoich stałych przedstawicieli przy organizacjach międzynarodowych, jak też przewiduje możliwość ustanawiania misji obserwatorów przez państwa, które nie należą do danej organizacji. OM korzystają przede wszystkim z biernego prawa legacji (państwa mogą ustanawiać przy organizacjach międzynarodowych swoje przedstawicielstwa). Współcześnie wiele organizacji międzynarodowych korzysta także z prawa legacji czynnego, wysyłając swoje misje, przedstawicieli do państw członkowskich, jak i niebędących członkami danej organizacji międzynarodowej, np. Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne ze Wspólnotami Europejskimi pod koniec lat 80. (1988 r.) i potem ustanowiono przedstawicieli Polski przy Wspólnotach Europejskich i przedstawicielstwo w Komisji Europejskiej.

3. Ponoszenie odpowiedzialności przez organizacje międzynarodowe

OM ponoszą odpowiedzialność za działania swoich organów i funkcjonariuszy na podobnych zasadach jak państwa.

4. Zdolność sądowa.

Niektóre organizacje międzynarodowe mogą występować w charakterze strony przed sądami międzynarodowymi, np. często dochodzi do sporów sądowych między państwami a instytucjami Unii Europejskiej. Główne sądy międzynarodowe dopuszczają możliwość występowania organizacji międzynarodowej jako strony (tzw. Locus standi), np. przed Międzynarodowym Trybunałem Prawa Morza jako strona może występować Organizacja Dna Morskiego. Przed MTS nie mogą występować organizacje międzynarodowe w charakterze stron sporu, natomiast organy ONZ mogą występować do MTS z prośbą o wydanie opinii doradczej.

WEDŁUG KRYTERIUM GEOGRAFICZNEGO OM DZIELĄ SIĘ NA:

• organizacje o charakterze powszechnym, tj. otwarte dla członków z wszystkich regionów świata, np. ONZ, Światowa Organizacja Handlu (WTO), Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOl);

• organizacje o charakterze regionalnym, dominujące liczebnie np. NATO, Unia Afrykańska, Organizacja Państw Amerykańskich;

Istnieją także organizacje międzynarodowe, których członkostwo opiera się na pozageograficznych kryteriach, np. związkach kulturowych i historycznych (Commonwealth), religijnych (Organizacja Konferencji Islamskiej), poziomie rozwoju gospodarczego (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - OECD), ukierunkowania gospodarki (Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową - OPEC).

WEDŁUG KRYTERIUM ZAKRESU CELÓW DZIELĄ SIĘ NA:

• organizacje wszechstronne (ONZ, OPA, Unia Afrykańska);

• organizacje wyspecjalizowane, zajmujące się konkretnymi dziedzinami życia społecznego (np. EWWiS), wśród których znajdują się organizacje wyspecjalizowane ONZ (np. ILO, Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury - UNESCO).

Statuty organizacji międzynarodowych są traktatami w rozumieniu KWPT z 1969 r. Sama KWPT wyróżnia tą kategorię traktatów w art. 5. zgodnie, z którym Konwencja ma zastosowanie do każdego traktatu będącego traktatem konstytucyjnym organizacji i traktatów zawartych w OM. bez uszczerbku dla innych traktatów międzynarodowych. Ich przyjmowanie określa się mianem konstytucjonalizacja prawa międzynarodowego = traktaty mają charakter konstytucyjny. Niektórzy rozróżniają dwa wymiary traktatów, będących statutami OM:

1. zewnętrzny - statut jest traktatem (inne organizacje traktują go jak traktat),

2. wewnętrzny - statuty są traktatami konstytucyjnymi.

OM - nie ma równości między powołaniem/ istnieniem organizacji a jej suwerennością. Przez sam fakt ustanowienia OM i wyposażenia jej w określone kompetencje, państwa członkowskie przyznały jej zdolność do działań prawnych w ramach tych kompetencji.

MTS w opinii doradczej z 1949 r. w sprawie odszkodowania za straty poniesione w służbie ONZ stwierdził, że osobowość prawno - międzynarodowa musi być niezbędna dla osiągnięcia celów organizacji. Organizacja musi posiadać organy z określonymi zadaniami. Statut musi wyraźnie określać relacje między organami a państwami członkowskimi. Organizacja musi faktycznie wykonywać swoje działania.

OM działają w oparciu o zasadę kompetencji powierzonych. NIE MA DOMNIEMANIA. Ma tylko te kompetencje, które państwa jej przekazały. STSM w opinii doradczej w sprawie Europejskiej Komisji Dunaju z 1926 r., stwierdził, że ponieważ Komisja nie jest państwem ma tylko te kompetencje, które zostały jej powierzone przez statut dla realizacji tego celu. Z drugiej strony kompetencje te posiada w pełnym zakresie. Ta zasada kompetencji powierzonych wynika z kompetencji powierzanych przez państwa, które w ten sposób ograniczają swoją swobodę działalności w SM (sprawa statku Lotus → suwerenności nie można ograniczać).

Z tą doktryną współgra zasada kompetencji dorozumianych (wyczytanych) - takich, które na podstawie interpretacji aktu tworzącego organizację można dojść do wniosku, że mimo braku zapisania wprost pewnych kompetencji to chciano, żeby one były. Wiąże się z tym praktyka WE - TWE wyraźnie podkreśla, że wspólnota działa w ramach kompetencji powierzonych. W praktyce międzynarodowej KW z 1986 r. w art. 6. stwierdza, że OM mają zdolność do zawierania traktatów, gdy jest to konieczne dla wykonywania ich funkcji i realizacji celów; Zdolność traktatowa organizacji wynika z prawa międzynarodowego, nie musi być raźnie określona w statucie, podlega regułom organizacji.

UCHWAŁY OM JAKO ŹRÓDŁO PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO.

Wg niektórych prawników uchwały organizacji międzynarodowych stanowią niezależne od umowy i zwyczaju źródło prawa międzynarodowego. Aby były one za nie uznane muszą spełniać równocześnie dwa warunki:

1. BYĆ PRAWNIE WIĄŻĄCE; uchwały mające charakter zaleceń, życzeń, propozycji czy sugestii (np. uchwały ZO ONZ adresowane do państw członkowskich) nie mają mocy wiążącej i nie mogą być uznane za źródło prawa; państwo może później jednak taką niewiążącą uchwałę zatwierdzić lub zaniechać zgłoszenia sprzeciwu w określonym terminie; nawet wtedy mają one jednak odmienny charakter - i są traktowane inaczej - niż umowy międzynarodowe.

2. TWORZYĆ NOWE NORMY PRAWNE (MIEĆ CHARAKTER PRAWOTWÓRCZY); posiadają go tylko i wyłącznie te uchwały, które ustalają reguły postępowania na przyszłość, odnoszące się do sytuacji, które mogą występować nieokreśloną ilość razy.

Uchwały OM można podzielić na dwa rodzaje:

1. Uchwały odnoszące się do zagadnień związanych z wewnętrzną strukturą i funkcjonowaniem samej organizacji (pro foro interno). Nie odnoszą się więc do działalności państw członkowskich poza organizacją. Ich adresatami są zazwyczaj organy organizacji międzynarodowej oraz państwa członkowskie.

Tego typu uchwały tworzą tzw. prawo wewnętrzne organizacji międzynarodowych.

2. Uchwały odnoszące się do postępowania państw poza organizacją międzynarodową (przeznaczone pro foro externo). Dotyczą relacji między państwami członkowskimi. A więc adresatami nie są już organy organizacji międzynarodowych.

W skład prawa wewnętrznego OM wchodzą następujące kategorie przepisów:

• wewnętrzne regulaminy i przepisy proceduralne,

• przepisy budżetowe i finansowe,

• przepisy dotyczące personelu organizacji

• przepisy regulujące inne sprawy administracyjne organizacji (np. związane z siedzibą)

• przepisy dotyczące realizacji funkcji operacyjnych organizacji w zakresie ich kompetencji

• przepisy dotyczące tworzenia i funkcjonowania organów pomocniczych.

Tworzenie prawa wynika ze statutów lub z kompetencji domniemanych.

Aby zapobiec podejmowaniu przez organizacje międzynarodowe decyzji niekorzystnych dla państw członkowskich, tworzone są statuty. Ponadto państwo ma możliwość opuszczenia organizacji (wtedy przepisy organizacji nie mają mocy wiążącej dla takiego państwa).

Charakter norm prawa wewnętrznego organizacji międzynarodowych w doktrynie jest dyskutowany. Przez niektórych uważany jest za nowy dział prawa międzynarodowego (rozszerzona koncepcja prawa międzynarodowego), inni za autonomiczną gałąź prawa (Morawiecki część norm uważa za normy prawa międzynarodowego, np. regulaminy procedury, a część za normy autonomiczne, np. regulujące stosunki między organizacją a osobami fizycznymi). Zasadniczo traktuje się jednak prawo wewnętrzne jako dział prawa międzynarodowego.

W wyjątkowych sytuacjach organizacje międzynarodowe mogą tworzyć normy dla państw i regulujące ich działalność poza organizacją (pro foro externo). Organizacja musi mieć do tego wyraźne upoważnienie (np. statutowe lub umowne, ale nigdy domniemane). MOC PRAWNA UCHWAŁ OPIERA SIĘ WIĘC NA ZGODZIE PAŃSTW.

Procedura tworzenia norm wiążących dla państw odbywa się trzema sposobami:

1. jednomyślnie przez organ złożony z przedstawicieli państw - np. w OECD,

2. system contracting out (ang. wyłączenie się z umowy) - większością, ale z możliwością wyłączenia stosowania norm wobec państw sprzeciwiających się (poprzez odpowiednie oświadczenie - milczenie jest traktowane jako zgoda) - np. w ICAO, WHO, WMO,

3. większością głosów, z mocą wiążącą dla wszystkich państw - np. w EWWiS, Euratom.

2. Teoria gier, a organizacje międzynarodowe

Wstęp

Teoria gier jako dział matematyki znajduje swoje zastosowanie w wielu innych dziedzinach, takich jak: ekonomia, biologia, socjologia czy informatyka. W swoim referacie postaram się wykazać, że stosuje się ją także badając stosunki międzynarodowe, a konkretniej współpracę między państwami. Każde państwo, jako aktor na arenie międzynarodowej, stara się realizować własne interesy, ale należy pamiętać, że inne państwa także chcą realizować swoje interesy. W związku z tym dochodzi do wielu konfliktów, którym można jednak zapobiec. Sposobem na zapobieganie konfliktów między państwami jest współpraca międzynarodowa, najpełniej rozwinięta w ramach organizacji międzynarodowej, w ramach której, państwa przekazują część swoich kompetencji na rzecz wspólnych organów realizujących cele zrzeszonych państw. Taka współpraca wymaga kompromisu, gdyż ciężko jest zharmonizować dążenia tak dużej grupy państw. Także w ramach organizacji międzynarodowych nie można wykluczyć rywalizacji między jej członkami, którzy chcą narzucić reszcie swoje stanowisko. Teoria gier doskonale wyjaśnia procesy współpracy państw na arenie międzynarodowej, mimo iż wywodzi się z nauk ścisłych.

Pojęcie teorii gier

Teoria gier to dział matematyki zajmujący się badaniem optymalnego zachowania w przypadku konfliktu interesów. Teoria gier wywodzi się z badania gier hazardowych i taka jest też jej terminologia, jednak zastosowanie znajduje głównie w ekonomii, biologii (szczególnie w socjobiologii), socjologii oraz informatyce. Teoria gier to teoria podejmowania decyzji w szczególnych interaktywnych warunkach, w których konsekwencje działań podejmowanych przez poszczególnych uczestników, nazywanych graczami, zależą od działań pozostałych uczestników. Teoria gier jest teorią normatywną oznacza to, że bada możliwe zachowania i decyzje uczestników (nie muszą to być pojedyncze osoby, lecz również grupy osób koordynujących swoje działania, nazywane na ogół koalicjami, organizacje, a nawet zwierzęta, rośliny lub komputery) w sytuacjach częściowego lub pełnego konfliktu interesów między nimi i poszukuje takich wyborów, jakich powinni dokonać racjonalni uczestnicy tych sytuacji oraz rozwiązań, które powinni zaakceptować. Teoria gier pozwala również przewidywać rozwiązania sytuacji konfliktowych.

Teoria gier obrazuje, że nawiązanie i utrzymanie współpracy między państwami nie zawsze jest łatwe. Wyróżnia się w niej dwie podstawowe strategie: kooperacyjną(pokojową) oraz rywalizacyjną(wojenną), a także cztery sytuacje, wyrażane przez odpowiednią grę strategiczną: kooperację, którą określa tzw. dylemat więźnia, koordynację, ilustrowaną przez grę „walka płci”, perswazję oraz zapewnienie, wyrażone przez grę „polowanie na jelenia”.

Wybór strategii oparty jest na racjonalnej kalkulacji. Według teorii gier, racjonalni aktorzy: dokonują oceny każdego z wyników, porządkują wyniki według swoich preferencji i wybierają najlepszą możliwą opcję. Teoria gier a organizacje międzynarodowe (gry)

Kooperacja (dylemat więźnia)

Problem kooperacji ilustruje dylemat więźnia. Wyobraźmy sobie dwóch ludzi oskarżonych o to samo przestępstwo, którzy zostali osadzeni w areszcie. Prokurator, spotykając się z każdym osobno, przedstawił następującą alternatywę: jeżeli odmówisz składania zeznań i twój wspólnik również odmówi, obaj zostaniecie skazani na jeden rok więzienia. Jeżeli obciążysz wspólnika, a on odmówi zeznań, wyjdziesz na wolność, a on zostanie skazany na dziesięć lat więzienia. Jeżeli natomiast odmówisz zeznań, a on ciebie obciąży, wówczas ty zostaniesz skazany na dziesięć lat więzienia, a twój wspólnik wyjdzie na wolność. Może tak się zdarzyć, że zarówno ty, jak i twój wspólnik obciążycie siebie wzajemnie, wówczas każdy z was zostanie skazany na pięć lat. Jak w powyższej sytuacji zachowają się więźniowie? Teoria mówi, że działając racjonalnie więźniowie złożą zeznania, niezależnie od zachowania wspólnika. Jeśli bowiem wspólnik odmówi składania zeznań, więzień wyjdzie na wolność, co jest sytuacją lepszą niż skazanie na rok, w przypadku odmowy zeznań. Jeśli natomiast wspólnik złoży zeznania obciążające, wówczas więzień zostanie skazany na pięć lat, co również jest sytuacją lepszą niż gdyby odmówił zeznań i został skazany na dziesięć lat. Złożenie zeznań jest korzystniejsze w każdej sytuacji, dlatego obaj więźniowie, którzy działając racjonalnie obciążają się wzajemnie, zostaną skazani na pięć lat.

Dylemat więźnia pokazuje, że działanie zgodne z racjonalnością indywidualną może prowadzić do nieracjonalnych rezultatów z punktu widzenia racjonalności zbiorowej. Gdyby więźniowie kierowali się racjonalnością zbiorową i odmówili zeznań, zostaliby skazani na rok, a nie pięć lat więzienia. Dylematu więźnia można uniknąć, gdyby strony porozumiały się i utworzyły mechanizm współpracy. Analitycy badali jakie strategie są najlepsze w sytuacji dylematu więźnia. Najlepszą okazała się strategia „wet za wet”. Polega ona na powtarzaniu poprzedniego ruchu partnera, czyli odpowiadaniu agresją na agresję. Strategia ta jest czytelna, uświadamia drugiej stronie, że przestrzeganie zasad współpracy jest korzystne dla obu stron. Generalne cztery zasady skutecznej strategii to: 1-współpraca i unikanie zbędnych konfliktów tak długo, jak to możliwe, 2- zdecydowana odpowiedź w przypadku niesprowokowanej zdrady, 3-wybaczanie po odpowiedzi na uprzednią prowokację, 4-przejrzystość postępowania, aby przeciwnik mógł się dostosować do naszego zachowania.

Dylemat więźnia występuje w relacjach między państwami, zarówno w sferze gospodarczej, np. w ramach Światowej Organizacji Handlu, jak i w sferze bezpieczeństwa, np. w negocjacjach dotyczących kontroli zbrojeń. Gdy dylemat więźnia przyjmuje postać dylematu bezpieczeństwa, powoduje że aktorzy rozwijają siły zbrojne, nawet gdyby preferowali wzajemne rozbrojenie. Rozwiązanie tego dylematu wymaga, aby państwa postrzegały się jako zależne od siebie, miały możliwość bieżącego monitorowania działań partnera, jasno sprecyzowane długookresowe interesy, a korzyści z niewywiązywania się ze zobowiązań były niewielkie. Problemy w kooperacji wymagają silnych mechanizmów podtrzymywania porozumienia i formalnych organizacji międzynarodowych. Państwa preferują zasadę bezpośredniej wzajemności, czyli natychmiastowej realizacji korzyści ze współpracy.

Koordynacja (walka płci)

„Walka płci” ilustruje problem koordynacji. Wyobraźmy sobie małżeństwo, które chce razem spędzić wakacje, z tym, że żona chce wyjechać nad morze, a mąż w góry. Jednak dla małżonków ważniejsze od tego, dokąd pojadą, jest przebywanie razem. Innymi słowy, żona woli wyjechać z mężem w góry, niż sama nad morze, i odwrotnie, mąż woli wyjechać z żoną nad morze, niż samemu w góry.

Gra ma dwa rozwiązania optymalne, z których jedno preferowane jest przez każdego z graczy. Małżonkowie muszą zawrzeć porozumienie, np. podzielić urlop na dwie części lub umówić się, że jednego roku pojadą nad morze, a za rok w góry. Spór o to, który wariant zwycięży, może być burzliwy, lecz gdy porozumienie jest zawarte, żadna ze stron nie ma interesu w nieprzestrzeganiu go. Dlatego sytuacja typu „koordynacja” nie wymaga silnych mechanizmów kontrolnych, zapobiegających oszukiwaniu. Ważną rolę odgrywają struktury ułatwiające negocjacje i dochodzenie do porozumienia, lecz formalne organizacje międzynarodowe nie są konieczne. Przykładem mogą być porozumienia dotyczące podziału częstotliwości radiowych lub zasad ruchu międzynarodowego.

Perswazja

Gra typu „perswazja” występuje w sytuacji, gdy silniejsze państwo utrzymuje reżim, natomiast mniejsze państwa mają silne bodźce do obchodzenia zasad i unikania ponoszenia kosztów. Taka sytuacja może zachodzić np. w NATO, gdzie państwa europejskie korzystają z parasola bezpieczeństwa stworzonego przez Amerykanów, ale ich wkład w koszty funkcjonowania sojuszu jest mniejszy. Stany Zjednoczone preferują sytuację, w której państwa europejskie współpracują, ponosząc proporcjonalne wydatki na obronę, natomiast państwa europejskie wolą wydawać mniej i być „pasażerami na gapę”(free riders). Jednakże byłoby dla nich gorzej, gdyby Stany Zjednoczone nie chciały współpracować przy zapewnianiu Europie bezpieczeństwa.

Zapewnienie (polowanie na jelenia)

Sytuacja typu „zapewnienie” wyrażana jest przez grę „polowanie na jelenia”. Rousseau zauważył, że polowanie na jelenia wymaga współpracy, tymczasem ludzie wyłamują się z niej, preferując samodzielną zdobycz w postaci zająca. Gdyby dwie osoby współpracowały, miałyby po pół jelenia, co ma większą wartość niż cały zając. Podobnie państwa porzucają obowiązki kolektywne i przez to tracą potencjalne zyski, jakie ponosi współpraca, na rzecz mniejszych, ale pewnych korzyści indywidualnych. Mimo, że preferowanym rezultatem jest współpraca, może do niej nie dojść z powodu np. niepewności co do racjonalności zachowania drugiej strony. W tej sytuacji ważne jest jasne sformułowanie preferencji, wymiana informacji i przejrzystość działań. Strony mają silne bodźce do negocjowania, zachęty wyłamania się ze współpracy są mniejsze w grze typu kooperacja, dlatego bodźce do tworzenia instytucji międzynarodowych są niewielkie. Również zmiany wewnętrzne np. w wyniku procesu wyborczego, prowadzą do wzrostu niepewności. Państwa powinny chronić wewnętrzny proces polityczny przed naciskiem na działania nieracjonalne, i nie podejmować działań jednostronnych. Przykładem sytuacji typu „zapewnienie” jest chęć zabezpieczenia przed groźbą wybuchu przypadkowej wojny.

Podsumowanie

Różne problemy współpracy prowadzą do różnych rozwiązań instytucjonalnych. W grze typu „kooperacja” istnieją silne bodźce do tworzenia organizacji międzynarodowych, które monitorowałyby wprowadzenie stosowania się do zasad. W rozwiązywaniu problemów typu „koordynacja” ważną rolę odgrywają normy wielostronne. W grze perswazji współpracę osiąga się za pomocą strategii łączenia spraw, a w sytuacji zapewnienia istotna jest przejrzystość działania i wymiana informacji.

Zakończenie

Harmonia oznacza sytuację, w której działanie jednego państwa, mimo że ukierunkowane na realizację własnego interesu, automatycznie ułatwia osiągnięcie celów innych państw. Współpraca oznacza koordynację działań w sytuacji braku harmonii, tzn. wtedy, gdy jednostronne działania jednego państwa mogą negatywnie wpłynąć na interesy innych państw. Współpraca nie oznacza zatem braku konfliktu, prowadzi do realizacji wspólnego interesu mimo występowania różnic, a potencjalny konflikt zwykle jej towarzyszy. Zwiększeniu współpracy służy przejrzystość i dostęp do informacji, ponieważ państwa chętniej stosują się do ustanowionych zasad, jeżeli są pewne, że inne państwa czynią to samo. Ważną strategią jest wciąganie państw do współpracy przez wskazywanie im przyszłych korzyści („cień przyszłości”).

Liberalni instytucjonaliści utrzymują, że państwa tworzą organizacje międzynarodowe jako ramy dla wzajemnych interakcji i zmniejszenia prawdopodobieństwa konfliktu. Za ich pomocą skuteczniej realizują swoje interesy. Czynnikiem determinującym powstanie organizacji międzynarodowych jest skłonność państw do współpracy.

3. ONZ - cele i zasady w świetle rozwoju stosunków międzynarodowych

KNZ powołując do życia nową organizację, stała się jej prawną podstawą do funkcjonowania oraz określiła jej kształt, zasady działania , funkcje i cele.

Celami ONZ zgodnie z artykułem 1 rozdziału 1 KNZ są:

1. Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

2. Tłumienie aktów agresji i innych naruszeń pokoju

3. Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami, opartych na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia narodów

4. Rozwiązywanie w drodze międzynarodowej współpracy zagadnień międzynarodowych o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i humanitarnym

5. Popieranie i promocja praw człowieka, zachęcanie do poszanowania tych praw i podstawowych wolności dla wszystkich

6. Odgrywanie roli ośrodka uzgadniania działalności międzynarodowej, zmierzającej do osiągnięcia wspólnych celów

Nowe cele → rezolucja ZO → Deklaracja milenijna NZ (brak charakteru prawnego - NIEWIĄŻĄCA):

• zmniejszenie o połowę do 2015 roku liczby osób, których dochód jest mniejszy niż 1$ dziennie i cierpią z powodu głodu

• zapewnienie edukacji na poziomie podstawowym i równego dostępu do poziomu ponadpodstawowego

• zmniejszenie umieralności niemowląt o ¾ i dzieci poniżej 5 lat o ⅔

• zatrzymanie lub odwrócenie (jeśli to możliwe) rozprzestrzeniania się HIV i AIDS, malarii i innych wpływających na śmiertelność całych populacji; wsparcie dla dzieci chorych na HIV i AIDS

• do 2020 roku poprawa warunków życia (losu) 100 mln ludzi zamieszkujących slumsy

Zasady postępowania ONZ określają punkty od 1 do 7 artykułu 2 rozdziału I KNZ:

• suwerenna równość wszystkich członków

• wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań zgodnie z KNZ

• rozwiązywanie sporów środkami pokojowymi

• powstrzymanie się od groźby użycia siły lub użycia jej w sposób nieuzgodniony z celami ONZ

• okazywanie wszelkiej pomocy ONZ w każdej akcji podjętej zgodnie z KNZ, jako środka zapobiegawczego lub przymusu

• nieingerowanie ONZ w sprawy, które należą do kompetencji wewnętrznej państwa

• wpływanie na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa

W artykule 51 KNZ precyzuje jednocześnie, że żadne jej postanowienie nie narusza naturalnego prawa każdego członka ONZ, przeciwko któremu dokonano zbrojnej napaści, do indywidualnej czy zbiorowej samoobrony, zanim Rada Bezpieczeństwa zastosuje środki konieczne do przywrócenia pokoju międzynarodowego.

Można powiedzieć, że ONZ dopiero na przełomie lat 80. i 90. zaczęła odzyskiwać możliwości podejmowania działań statutowych zgodnie z postanowieniami KNZ. Związane z tym przemiany, zwłaszcza zwrot ku wartościom demokratycznym, przyczyniły się do zwiększenia presji na restrukturyzację i uniwersalizm celów stawianych oraz realizowanych przez cały system ONZ.

W myśl KNZ, ONZ nie jest organizacją ponadnarodową czy swoistym rządem światowym. Nie ma ona władzy nad państwami i nie posiada własnych, niezależnych od państw prerogatyw i środków działania. ONZ została skonstruowana w taki sposób, że jej możliwości działania zależą od własnej woli i chęci do współpracy. Jednocześnie KNZ bardzo wyraźnie podkreśla, że jej członkami są suwerenne państwa, a ich współdziałanie jest wyznaczone przez zasadę suwerennej równości. Żadne z postanowień karty nie upoważnia Narodów Zjednoczonych do interwencji w sprawy wewnętrzne któregokolwiek państwa, ani żądania członków, aby przekazywali takie sprawy do załatwienia.

Rada Bezpieczeństwa może użyć swych uprawnień tylko w sytuacji BEZPOŚREDNIEGO zagrożenia dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

KNZ odgrywa mimo wielu mankamentów istotną rolę w kształtowaniu ładu międzynarodowego. Prawie cała społeczność uznaje uniwersalny charakter zasad głoszonych przez KNZ. Jest ona obecnie jednym z najważniejszych punków odniesienia w stosunkach między państwami i PMP.

4. Zgromadzenie Ogólne ONZ - funkcje i znaczenie w stosunkach międzynarodowych

ZO jest organem plenarnym - składa się ze wszystkich członków ONZ, reprezentowanych przez swoich delegatów (do 5 delegatów), którym towarzyszą zastępcy, doradcy, eksperci. Na czele delegacji stoją zazwyczaj ministrowie lub wiceministrowie spraw zagranicznych. W praktyce w każdej sesji ZO bierze udział od kilku do kilkunastu, lub nawet kilkudziesięciu szefów państw i rządów lub ich zastępców, którzy wygłaszają przemówienia na posiedzeniu plenarnym. ZO może zajmować się wszystkimi sprawami wchodzącymi w zakres kompetencji ONZ. Jednak w przypadku problemów dot. utrzymania pokoju i bezpieczeństwa na świecie, Zgromadzenie zobowiązane jest przekazać je RB. ZO inicjuje badania służące rozwojowi współpracy międzynarodowej w dziedzinach politycznych, gospodarczych, społecznych, kulturalnych, oświatowych, ochrony zdrowia, a także badania służące przestrzeganiu praw człowieka i podstawowych wolności oraz rozwojowi PMP i jego kodyfikacji.

Zadania ZO:

• sprawuje nadzór nad systemem powiernictwa ONZ oraz obszarami samodzielnymi

• decyduje o przyjęciu nowych członków, zawieszeniu, wykluczeniu z ONZ

• wybiera członków Rady Gospodarczo-Społecznej, niestałych członków RB, członków Rady Powierniczej, Sekretarza Generalnego ( na zlecenie RB), a wspólnie z RB wybiera sędziów MTS-u

• ZO otrzymuje roczne sprawozdania z działalności innych organów ONZ, rozpatruje je oraz uchwala zlecenia pod ich adresem

• Uchwala budżet ONZ oraz inne sprawozdania finansowe i budżetowe, ustala składki członkowskie dla poszczególnych państw

• Sprawuje nadzór nad pracami sekretariatu

KAŻDE PAŃSTWO DYSPONUJE 1 GŁOSEM.

Uchwały w sprawach ważnych, tj. utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa, wybór członków, funkcjonowanie systemu powiernictwa, zawieszenie w korzystaniu z praw i przywilejów, sprawy budżetowe, wymagają większości 2/3 głosów członków obecnych i głosujących. ZO może rozciągnąć powyższy wymóg na decyzje dot. innych spraw.

Podjęcie uchwały w pozostałych sprawach wymaga oddania zwykłej większości głosów.

W praktyce jednak ok. 55% rezolucji jest podejmowanych przez ZO na zasadzie consensusu.

Uchwały zgromadzenia mają charakter zaleceń. Wyjątek stanowią tutaj uchwały dotyczące wewnętrznego funkcjonowania ONZ, które mają charakter prawnie wiążący.

ZO może uchwalać zalecenia pod adresem członków oraz organów ONZ, nie może jednak uchwalać zaleceń dla RB w sprawach, które należą do jej wyłącznej kompetencji, jeśli nie wyrazi ona na to zgody.

Zalecenia ZO mogą mieć jednak poważne znaczenie moralno-polityczne i stanowić istotny środek nacisku na państwa członkowskie. W określonym przypadku członkowie ONZ mogą uznać uchwałę za prawnie obowiązującą. Uchwały zgromadzenia mogą dlatego stanowić podstawę do kształtowania się norm zwyczajowego PMP.

ZO zbiera się raz do roku (trzeci wtorek września) na sesje zwyczajne. Zazwyczaj trwają one do 22 grudnia. Pod koniec lat 70. zaczęło występować zjawisko rozbijania sesji zwyczajnych na kilka części. Ponadto ZO może zbierać sesje specjalne, zwoływane na żądanie Sekretarza Generalnego, Rady Bezpieczeństwa lub większości członków ONZ w 15 dni od momentu żądania. ZO może odbywać także sesje nadzwyczajne zwoływane w 24 godziny na mocy rezolucji „Jednocząc się dla pokoju” z 1950.

Obradom ZO przewodniczy przewodniczący i 21 zastępców, wybieranych pierwszego dnia każdej sesji przy uwzględnieniu sprawiedliwej reprezentacji geograficznej. Sesje odbywają się w siedzibie głównej ONZ, jeśli ZO na poprzedniej sesji nie zdecyduje o innym miejscu. Sesje ZO zaczynają się od debaty generalnej, podczas której szefowie delegacji większości krajów członkowskich prezentują swoje stanowiska dotyczące problemów międzynarodowych będących tematem sesji. Wyborem problematyki zajmuje się Komitet Ogólny ZO, składający się z 25 przedstawicieli. Po zakończeniu debaty prace rozpoczynają Komisje ZO, którym wg ich specjalności Komitet Ogólny przydziela przedyskutowanie i opracowanie wniosków dotyczących spraw poruszonych na sesji.

ZO dzieli się na 7 Komisji:

1. Komisja Polityczna i Bezpieczeństwa

2. Specjalna Komisja Polityczna - przejmuje część problemów Komisji 1

3. Komisja Ekonomiczna i Finansowa - problemy gospodarcze i finansowe

4. Komisja ds. Społecznych, Humanitarnych i Kulturalnych

5. Komisja Powiernicza - problemy dekolonizacyjne

6. Komisja Administracyjna i Budżetowa

7. Komisja Prawna

Komisje po rozważeniu problemu przekazują swoje propozycje do zaakceptowania na posiedzeniu ZO.

Do organów proceduralnych wchodzących w skład ZO zaliczane są:

• Komitet Ogólny - ułożenie porządku dziennego sesji, przekazanie odpowiednich punktów do właściwych Komisji oraz koordynacja ich prac

• Komitet Pełnomocnictw - 9 członków wyznaczonych przez ZO na wniosek przewodniczącego, którego zadanie sprowadza się do weryfikacji pełnomocnictw delegatów na sesje i bezzwłocznego złożenia sprawozdania

ZO podlegają także Komitety Stałe ( Komitet Doradczy ds. administracyjno-budżetowych, Komitet składek członkowskich). ZO może w zależności od potrzeby może ustanowić inne komitety.

Niektóre z organów pomocniczych odgrywają rolę względnie samodzielnych instytucji międzynarodowych lub programów. Są to m. in.:

• UNICEF - Fundusz NZ Pomocy dzieciom

• UNCTAD - Konferencja NZ ds. Handlu i Rozwoju

• WFP - Światowy Program Żywieniowy

• UNEP - Program Ochrony Środowiska NZ

ZO podlega też bezpośrednio 7 specjalnych komitetów zajmujących się prawami człowieka.

5. Rada Bezpieczeństwa ONZ - funkcje i znaczenie w stosunkach międzynarodowych

5 członków stałych będących reprezentantami: Chin, Francji, Rosji, WB, USA oraz 10 członków niestałych wybieranych co 2 lata przez ZO ( do 1965 r. w RB zasiadało 6 niestałych członków).

Niestałych członków ZO wybiera biorąc pod uwagę wkład poszczególnych państw w realizację celów ONZ jak również sprawiedliwy podział geograficzny według klucza:

• 5 członków z Afryki i Azji

• 1 członek z Europy Wschodniej

• 2 członków z Ameryki Łacińskiej

• 2 członków z Europy Zachodniej i pozostałych krajów

Członkowie niestali mogą być wybrani ponownie na następną dwuletnią kadencję.

Każdy członek RB jest reprezentowany przez 1 delegata.

W posiedzeniu RB mogą brać udział państwa nie będące członkami, gdy jest ono stroną w rozpatrywanym sporze, lub gdy omawiane sprawy dotyczą jego interesów, jednak bez prawa do głosowania.

KAŻDY CZŁONEK RB MA JEDEN GŁOS.

Uchwały Rady w sprawach proceduralnych zapadają większością 9 głosów.

We wszystkich innych sprawach zapadają większością 9 głosów, włączając jednak głosy wszystkich stałych członków RB.

Wstrzymanie się od głosowania przez stałego członka lub kilku stałych członków nie jest traktowane jako veto.

Przy wątpliwościach czy dana kwestia ma charakter proceduralny, uznanie jej za takową wymaga większości 9 głosów, włączając w to głosy stałych członków ( tzw. zasada podwójnego veta).

Od wymogu jednomyślności stałych członków Rady przy podejmowaniu uchwał nieproceduralnych istnieje tylko jeden wyjątek: przy rozważaniu przez Radę sporu, w celu jego pokojowego rozwiązania, członek RB ( w tym również stały) powinien wstrzymać się od głosowania, jeżeli jest stroną tego sporu.

Uchwały RB pod względem swojej mocy obowiązującej mają charakter niejednolity.

Uchwały dotyczące spraw wewnętrznych ONZ, podobnie jak uchwały innych organów, mają charakter wiążący,

uchwały podejmowane przez RB w zakresie pokojowego rozwiązywania sporów mają charakter zaleceń.

Zalecenia te mają jednak poważne znaczenie moralno-polityczne. Wyrażają one bowiem nie tylko opinie większości członków Rady, ale i zgodne stanowisko wielkich mocarstw - stałych członków Rady, co stanowi konieczny warunek przyjęcia danego zalecenia.

Natomiast decyzje obowiązujące wszystkich członków ONZ, Rada może podejmować w przypadku stwierdzenia stanu zagrożenia lub naruszenia pokoju lub ataku agresji.

RB jest organem stałym.

Każdy jej członek mianuje stałego przedstawiciela w siedzibie głównej ONZ.

Odbywa ona periodyczne posiedzenia, na których każdy jej członek jest reprezentowany przez osobę pełnomocnika swojego rządu lub przez specjalnie wyznaczonego delegata.

Sesje RB zwoływane są w siedzibie ONZ lub w innym miejscu na wniosek któregoś z członków Rady lub Sekretarza Generalnego.

Posiedzenie RB za wyjątkiem okresowych zebrań, zwołuje przewodniczący w dowolnym czasie, gdy uzna to za potrzebne lub na żądanie któregokolwiek z jej członków. Przerwa między posiedzeniami nie powinna przekraczać 14 dni. Rada na mocy kompetencji przyznanych jej przez KNZ ustala swój regulamin, który określa również sposób wyboru przewodniczącego.

Organ został zobowiązany do corocznego składania regulaminowych sprawozdań ZO odnośnie do działalności, jaką prowadzi, w razie potrzeby także sprawozdań specjalnych.

RB w oparciu o artykuł 29 rozdziału V KNZ może tworzyć organy pomocnicze w trybie stałym lub ad hoc, jeśli istnienie ich uzna za konieczne do pełnienia swoich funkcji.

RB ponosi odpowiedzialność za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa zbiorowego oraz jest głównym organem bezpieczeństwa międzynarodowego.

Posiada kompetencje do pokojowego rozwiązywania sporów w drodze rokowań, badań, pośrednictw, arbitrażu, pojednania, postępowania prawnego czy odwołania się do organów lub układów regionalnych.

Może uchwalać zalecenia pod adresem stron w sporze.

Organ ten może badać każdy spór lub sytuację, która może doprowadzić do nieporozumień na skalę światową lub ustalić, czy dalsze trwanie sporu lub sytuacji zagraża międzynarodowemu pokojowi i bezpieczeństwu.

RB na mocy art. 33 ma prawo do potępienia aktów użycia siły lub wybuchu konfliktu zbrojnego i wywołania reakcji w postaci:

• Wezwania do przerwania działań zbrojnych

• Zastosowania środków zmniejszenia napięcia między wojującymi stronami

• Apeli o rozpoczęcie lub kontynuowanie negocjacji

• Wystosowanie wniosków do SG o rozpoczęcie misji

Zadanie RB polega też na ustanawianiu wojskowych misji obserwacyjnych i oddziałów pokojowych, upoważnionych do weryfikacji, czy przestrzegane są uzgodnione rozejmy oraz do działania jako środek odstraszający lub zmniejszający ryzyko wznowienia konfliktu.

RB ma uprawnienia do podejmowania akcji w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju lub ataku agresji. Obejmują one:

• Zupełne lub częściowe przerwanie stosunków gospodarczych

• Sankcje komunikacyjne

• Zerwanie stosunków dyplomatycznych oraz demonstracje

• Blokady

• Operacje sił zbrojnych podejmowanych pod auspicjami ONZ

ONZ zawiera z państwami członkowskimi układ, na mocy którego państwa są zobowiązane dostarczać jej do dyspozycji, na jej żądanie określonych kontyngentów wojskowych w celu zastosowania przez RB misji militarnych.

Opracowana pod koniec II WŚ struktura i mechanizm decyzyjny RB są obecnie, w ocenie wielu państw, anachroniczne i nie odzwierciedlają aktualnego układu sił na arenie międzynarodowej. Od dłuższego czasu na forum ONZ prowadzona jest debata nad reformą RB np. zwiększenie liczby stałych członków: Nigeria, Niemcy, Japonia, Brazylia, Indie. Zwiększenie uprawnień RB dotyczyłoby możliwości szybszego i skuteczniejszego działania przez oddanie do jej dyspozycji stałego kontyngentu wojsk i zwiększenia środków finansowych na jej operacje.

Reforma
Transformacje systemu międzynarodowego, w tym zmiany w światowym układzie sił, jakie dokonały się w okresie istnienia Organizacji, nie znalazły adekwatnego odzwierciedlenia w składzie RB. Pomimo radykalnego wzrostu liczby członków ONZ (z 51 państw w chwili założenia Organizacji do 191 państw obecnie) skład Rady Bezpieczeństwa uległ zwiększeniu tylko raz, w 1965 r., z 11 do 15 członków. Jednocześnie wzrost oczekiwań państw, które w ciągu półwiecza od przyjęcia KNZ uzyskały niekwestionowaną pozycję międzynarodową (Niemcy, Japonia), wnosząc ogromny wkład finansowy i polityczny w realizację celów NZ, dał impuls do podjęcia w ramach ONZ wysiłków reformy instytucjonalnej, której pierwszoplanowym zadaniem stało się rozszerzenie składu RB, a zwłaszcza stworzenie możliwości szybkiego wprowadzenia do Rady nowych członków stałych.
W 1993 r. ZO powołało wyposażony w bezterminowe pełnomocnictwa organ pomocniczy ds. reformy RB pod nazwą Otwarta Grupa Robocza ds. sprawiedliwej reprezentacji i zwiększenia członkostwa Rady Bezpieczeństwa oraz innych kwestii związanych z Radą Bezpieczeństwa. Rezultatem długotrwałych prac Grupy są pozytywne, choć w istocie drugorzędne, zmiany dotyczące metod prac Rady - zwiększenie przejrzystości obrad, lepsza i bardziej otwarta współpraca RB z innymi organami NZ oraz państwami członkowskimi, praktyka odbywania regularnych spotkań członków Rady z przedstawicielami krajów-kontrybutorów operacji pokojowych, a także wzmocnienie roli niestałych członków RB w pracach Rady.

Projekty reformy RB ONZ

Obecny kształt i metody pracy Rady Bezpieczeństwa ONZ odzwierciedlają porządek międzynarodowy i układ sił ustanowiony po II WŚ. Zakończenie zimnej wojny i zmiany geopolityczne, które miały miejsce po 1989 r. nie wpłynęły na zmianę sposobu funkcjonowania RB ONZ. Skład RB ONZ jest taki sam, jak w 1945 r. Reforma Rady powinna zapewnić jej sprawniejsze funkcjonowanie oraz uwzględnić wzrost liczby członków NZ. Reformując RB ONZ należy zapewnić jej większą reprezentatywność, która odzwierciedli aktualną konfigurację sił na arenie międzynarodowej.
Ważną częścią reformy RB ONZ stanie się zwiększenie przejrzystości jej działań, zmiana metod pracy oraz zapewnienie większej demokratyzacji sposobu funkcjonowania. Regionalna grupa Europy Wschodniej, do której należy Polska domaga się uzyskania dodatkowego miejsca w poszerzonej RB ONZ. W ostatnich latach liczba państw należących do grupy EW gwałtownie wzrosła, a grupa dysponuje zaledwie jednym niestałym miejscem w RB ONZ.
Zdając sobie sprawę z konieczności przeprowadzenia głębokich, jakościowych reform Rady, społeczność międzynarodowa podejmuje wysiłki, mające na celu nadanie nowego kształtu temu organowi ONZ.

Od 59. sesji Zgromadzenia Ogólnego w 2004 r. pojawiają się konkretne projekty rezolucji dotyczące przebudowy RB.

Do najważniejszych należą:

• Projekt G4 (Japonia, Niemcy, Indie i Brazylia) - projekt zakładający zwiększenie ilości miejsc w Radzie o 6 stałych (państwa G4 i 2 państwa afrykańskie) i 5 niestałych członków. Przewidywał on także szerszą reprezentację regionu Europy Środkowo-Wschodniej w poszerzonej Radzie.

• Projekt Unii Afrykańskiej jest najbardziej radykalną koncepcją zmian funkcjonowania ONZ, zakłada zwiększenie stałej i niestałej liczby członków Rady wraz z przekazaniem prawa weta nowym stałym członkom RB ONZ.

• Projekt grupy Uniting for Consensus (m.in. Pakistan, Włochy, Meksyk, Kanada, Argentyna, Korea Płd., ChRL) postulował poszerzenie RB o 10 nowych niestałych członków, w tym zapewnienie jednego miejsca dla państw Europy Wschodniej.

• Projekt tzw. Małej Piątki (Szwajcaria, Lichtenstein, Kostaryka, Jordania, Singapur) - zaproponowany podczas 60. sesji ZO w 2005 r., skupiał się natomiast na poprawie efektywności działań Rady, ograniczeniu stosowania prawa weta przez stałych członków Rady; spotkał się jednak z oporem ze strony stałych członków RB, którzy uznali, że wkracza on w ich wyłączne kompetencje.

• Projekt G3 (Niemcy, Indie i Brazylia) - zbliżony koncepcyjnie do projektu G4, także zapewniał państwu z Europy Środkowo-Wschodniej niestałe członkostwo.

Projekty G-4, UA i Małej Piątki zostały przedstawione w formie rezolucji, które nie otrzymały jednak wystarczającego poparcia ze strony ZO ONZ i nie stały się przedmiotem obrad tego organu ONZ.
Podczas obecnie (2007 r.) trwającej 61. sesji ZO ONZ oficjalnie nie zgłoszono projektów dotyczących reformy RB ONZ. Z inicjatywy przewodniczącej 61. ZO ONZ utworzono pięć roboczych grup negocjacyjnych, które zajmują się analizą poszczególnych aspektów reformy Rady Bezpieczeństwa ONZ oraz wypracowaniem odnośnych stanowisk.

6. Sekretariat ONZ

Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Na czele Sekretariatu stoi Sekretarz Generalny, który jest wybierany przez Zgromadzenie Ogólne za rekomendacją Rady Bezpieczeństwa mówi o tym art. 97 karty NZ.(art.97 Sekretariat składa się z Sekretarza Generalnego i personelu, jaki może być Organizacji potrzebny. Sekretarza Generalnego wybiera Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa. Jest on najwyższym funkcjonariuszem administracyjnym Organizacji.) Wspomnieć należy, że przy rekomendacji RB jej stali członkowie mają prawo weta, więc od ich woli zależy wybór konkretnej osoby na to stanowisko. Kadencja Sekretarza Generalnego nie została określona postanowieniami Karty NZ, niemniej zgodnie z podjętą w 1946r. rezolucją ZO trwa 5lat.

Sekretarz może być wybrany ponownie. Jest on jednocześnie jedynym wybieranym funkcjonariuszem Sekretariatu.

W zwyczaju jest, aby Sekretarz nie był obywatelem kraju zaliczanego do wielkich mocarstw. O ile twórcy ONZ zakładali raczej administracyjną niż polityczną rolę Sekretarza, o tyle w toku 50-letniej praktyki stało się inaczej. Sekretarz, oprócz odpowiedzialności za administrację ONZ, odgrywa ważną rolę polityczną na współczesnej scenie międzynarodowej. Uczestniczy we wszystkich posiedzeniach ZO ONZ, RB ONZ oraz RSG i ma prawo ustosunkowywać się do wszystkich omawianych przez te organy spraw. Nie bierze udziału w posiedzeniach Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.

Sekretarz zajmuję się obsługą administracyjno-techniczną organów międzyrządowych, wypełnia polecenia, realizuje decyzję tych organów, a zwłaszcza zarządza programami i agencjami. Reprezentuje NZ wobec wszystkich państw i organizacji. Utrzymuje stałe kontakty ze wszystkimi państwami członkowskimi, prezentuje działania ONZ światowej opinii publicznej, koordynuje działania systemu ONZ, kreuje nowe koncepcje i strategie. Pośredniczy w sporach międzynarodowych i trzyma nadzór nad sytuacjami kryzysowymi. Ma także nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka i akcjami pomocy humanitarnej.

Sekretarz Generalny ONZ zgodnie z art. 100 Karty NZ jest najwyższy funkcjonariusz administracyjnym Organizacji, odpowiadającym wyłącznie przed nią. Sekretarz Generalny i pracownicy Sekretariatu korzystają z odpowiednich przywilejów i immunitetów. Sekretarz zatrudniając pracowników jest obowiązany uwzględniać zarówno wymogi kwalifikacyjne jak również zasadę sprawiedliwego podziału stanowisk między obywateli krajów członkowskich, biorąc pod uwagę reprezentację geograficzną. Sekretarz ustala kategorie funkcjonariuszy, którym przyznawane są przywileje i immunitety z racji zajmowanego stanowiska wyłącznie w interesie ONZ, a nie dla indywidualnych korzyści osobistej. Sekretarz Generalny ma prawo i obowiązek cofnięcia immunitetu przyznanego funkcjonariuszowi w tych wszystkich przypadkach, odnośnie do których, jego zdaniem, immunitet stałby na przeszkodzie wymiarowi sprawiedliwości i może być cofnięty bez szkody dla interesów ONZ.

Sekretarz kieruje pracą Sekretariatu i odpowiada za jego działalność. Składa ZO roczne sprawozdanie z działalności.

Ma uprawnienia dot. utrzymania pokoju i bezpieczeństwa. W szczególności może zwrócić uwagę RB na każde zagadnienie zagrażające w jego opinii utrzymaniu pokoju i bezpieczeństwa (art. 99 k. NZ Sekretarz Generalny może zwrócić uwagę Rady Bezpieczeństwa na każdą sprawę, która jego zdaniem może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.)

Praktyka zmierza do rozszerzania zadań sekretarza generalnego, a uchwały organów ONZ przyznają mu dodatkowe uprawnienia. Pełni on w szczególności rolę mediatora i kieruje akcjami pokojowymi.

Przy wykorzystywaniu obowiązków Sekretarz Generalny i pracownicy nie mogą żądać ani przyjmować instrukcji od żadnego rządu, ani żadnej innej władzy poza ONZ. Mają oni obowiązek powstrzymania się od wszelkich czynności niezgodnych z ich stanowiskiem jako funkcjonariuszy międzynarodowych odpowiedzialnych tylko przed ONZ. Z kolei państwa członkowski są zobowiązanie do szanowania wyłącznie międzynarodowego charakteru funkcji Sekretarza Generalnego i pracowników. Są one zobowiązane powstrzymać się od wywierania wpływu na Sekretarza Generalnego oraz pracowników Sekretariatu przy pełnieniu przez nich obowiązków (art. 100 k.NZ ust.2 Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych zobowiązują się szanować wyłącznie międzynarodowy charakter funkcji Sekretarza Generalnego i personelu oraz nie starać się o wywieranie na nich wpływu w związku z wykonywaniem przez nich ich obowiązków.)

W dyskusji nad reformą ONZ postuluje się wprowadzenie trzech samodzielnych zastępców Sekretarza Generalnego, zajmujących się odpowiednio sprawami pokoju i bezpieczeństwa oraz operacjami pokojowymi, sprawami gospodarczymi i społecznymi z koordynacją działań ONZ w zakresie pomocy rozwojowej i humanitarnej oraz sprawami zarządzania i administracji. Planuje się także wydłużenie kadencji Sekretarza Generalnego do 7 lat.

Sekretariat Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Sekretariat ONZ składa się z wielu biur i departamentów zajmujących się bieżącą organizacją pracy ONZ. Poza siedzibą główną w Nowym Yorku Sekretariat ma swoje Europejskie Biuro w Genewie(UNOG), które jest centrum konferencji dyplomatycznych i forum omawiania praw człowieka. A także biura w Wiedniu(UNOV), Nairobi(UNON) oraz sekretariaty generalne Komisji Gospodarczych i ośrodki informacyjne ONZ w kilkudziesięciu krajach. Pracownicy Sekretariatu pochodzą z różnych krajów. Zatrudniani są bezpośrednio przez Sekretarza Generalnego. Sekretariat Generalny, ze względu na realizowane zadania, jest jednym z najbardziej rozbudowanych organów NZ. Jego reforma polega na usprawnieniu działania, co obejmuje zmiany w zarządzaniu oraz ograniczenie kosztów prac administracyjnych.

Sekretariat informuje społeczność międzynarodową o pracach ONZ, organizuje konferencje międzynarodowe, interpretuje wypowiedzi i tłumaczy dokumenty na języki oficjalne Organizacji Narodów Zjednoczonych. Przygotowuje porządek dzienny i materiały sesji organów ONZ, zwołuje te sesje, zapewnia personel do ich obsługi, publikuje dokumenty ONZ. Przeprowadza badania oraz przygotowuje projekty decyzji innych organów. Opracowuje projekt budżetu ONZ, zbiera składki. Rejestruje umowy międzynarodowe. Może być również odpowiedzialny za wykonanie uchwał organów ONZ.

Inne informacje o Sekretariacie.

W celu realizacji reformy Sekretarz powołał zespół ds. zarządzania zasobami ludzkimi. Zespół składa się głównie ze specjalistów niezwiązanych z Organizacją. W Sekretariacie zatrudnionych jest ponad osiem i pół tysiąca osób, a zespół zająć się ma jego przeszkoleniem.

Ponadto Sekretarz utworzył Urząd Przedstawiciela Sekretarza Generalnego. Jego zadaniem jest kierowanie bieżącymi pracami Sekretariatu, w tym podejmowanie decyzji w sprawach ekonomicznych i socjalnych. Kolejną zmianą organizacyjną w Sekretariacie było ustanowienie przez Sekretarza cotygodniowych konferencji z pracownikami, które pozwolą na wymianę poglądów, ocenę pracy i zapewnią lepszą koordynację działań. Skutkiem tych zmian była redukcja liczby niepotrzebnych spotkań, sporządzanych raportów, a przez to obniżenie kosztów administracyjnych.

Dwaj pierwsi Sekretarze dążyli to uczynienia z Sekretariatu samodzielnej siły politycznej w ramach ONZ. Sytuacja ta była przedmiotem wielu konwersacji na forum Organizacji. W 1961 r. ZSRR zgłosił propozycję zastąpienia jednoosobowego kierownictwa Sekretariatu kierownictwem kolegialnym, składającym się z trzech osób. Miały być one wybierane z trzech podstawowych systemów społeczno-politycznych. Z chwilą objęcia urzędu prze U Thanta podjęto wiele przedsięwzięć, których celem było zapewnienie bezstronnego działania Sekretariatu. Przy rekrutowaniu personelu Sekretariatu w większym stopniu uwzględniono zasadę sprawiedliwej reprezentacji geograficznej, powołano również ośmiu zastępców U Thanta, noszących nazwę podsekretarzy, z których po dwóch pochodziło z krajów socjalistycznych i zachodnich, a czterech z krajów rozwijających się. W 1968 r. zespół ten został rozszerzony o trzech kolejnych podsekretarzy. Byli to Sekretarz Generalny UNCTAD, Dyrektor Wykonawczy UNIDO oraz Dyrektor Generalny Europejskiego Biura ONZ. Zmieniono również ich nazwy na zastępców Sekretarza Generalnego. W 1977 r. utworzono także stanowisko Dyrektora Generalnego do Spraw Rozwoju i Międzynarodowej Współpracy Gospodarczej w randze Sekretarza Generalnego.

Sekretarze Generalni Organizacji Narodów Zjednoczonych.

1- 1946 r. Trygve Lie - pierwszy Sekretarz Generalny ONZ.

Pierwsze wybory Sekretarza Generalnego stanowiły precedens wyznaczający obowiązujące po dziś dzień reguły doboru kandydatów i procesu wyboru osoby mającej zajmować najwyższe stanowisko w ONZ. Od samego początku funkcja Sekretarza Generalnego łączyła się z ogromnym prestiżem. Na tym stanowisku widziano tak powszechnie znane postacie jak prezydent Stanów Zjednoczonych Dwight Eisenhower czy premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill. Z czasem realia polityczne drugiej połowy lat czterdziestych XX wieku sprawiły, że rozważano mniej wybitne osobistości.

Stany Zjednoczone wysunęły kandydaturę Lestera Pearson'a - kanadyjskiego ambasadora w Stanach Zjednoczonych. Związek Radziecki odmówił poparcia Ameryki Północnej argumentując, że stanowisko powinien zająć przedstawiciel kraju, który doświadczył okrucieństw faszystowskiej okupacji w czasie II wojny światowej. Moskwa zaproponowała kandydaturę mało znanego norweskiego ministra spraw zagranicznych Trygve Lie. 1 lutego 1946 roku Trygve Lie został mianowany przez Zgromadzenie Ogólne pierwszym Sekretarzem Generalnym ONZ.

1951 r. Wybór Trygve Lie na drugą kadencję. W 1950 roku Trygve Lie poparł interwencję ONZ w Korei. Decyzja ta spotkała się z wrogą reakcją Związku Radzieckiego, który zerwał z Sekretarzem Generalnym wszelkie kontakty. Rok później Moskwa zawetowała jego nominację na drugą kadencję proponując czterech nowych kandydatów z rozwijających się krajów. Zachodnie państwa wspierające Lie odmówiły udzielenia poparcia innej kandydaturze. Stany Zjednoczone obeszły weto Związku Radzieckiego i zaproponowały Zgromadzeniu Ogólnemu przedłużenie kadencji Trygve Lie o kolejne 3 lata. Lie napotykając ciągły opór Związku Radzieckiego ogłosił swoją rezygnację w 1952 roku.

2- 1953 r. Dag Hammarskjöld - drugi Sekretarz Generalny ONZ.

Stany Zjednoczone wsparły kandydaturę Carlosa Romulo z Filipin popieranego przez Związek Radziecki w poprzednich wyborach. W 1953 roku Moskwa zawetowała jego kandydaturę wysuwając nową kandydatkę - Vijaya Lakshami Pandit z Indii. Ta propozycja spotkała się z kolei ze sprzeciwem Chin. Po dwóch turach głosowań członkowie Rady Bezpieczeństwa z państw zachodnich podczas nieoficjalnego spotkania zaproponowali Związkowi Radzieckiemu czterech nowych kandydatów. Troje z nich zostało odrzuconych. Czwarty kandydat, zastępca ministra spraw zagranicznych Szwecji, Dag Hammarskjöld, został zaakceptowany w kolejnym głosowaniu przez całą Radę Bezpieczeństwa.

1957 r. Wybór Daga Hammarskjöld'a na drugą kadencję. Hammarskjöld został jednogłośnie mianowany na drugą kadencję.

3- 1961 r. U Thant - trzeci Sekretarz Generalneg ONZ.

Po śmierci Daga Hammarskjöld'a w katastrofie lotniczej w 1961 roku, Stany Zjednoczone i Związek Radziecki rozpoczęły rozmowy dotyczące kandydatów na stanowisko nowego Sekretarza Generalnego. Oba mocarstwa zgodziły się na poparcie U Thant'a, który pełnił funkcję stałego przedstawiciela Birmy przy ONZ. Sprzeciw Francji i głosy niezadowolenia państw arabskich spowodowały, że Rada Bezpieczeństwa zarekomendowała U Thant'a na rok - pozostały okres kadencji poprzedniego Sekretarza Generalnego. W 1962 roku U Thant został jednomyślnie mianowany Sekretarzem Generalnym na kolejne cztery lata.

1966 r. Wybór U Thant'a na drugą kadencję. U Thant został mianowany jednogłośnie na drugą kadencję.

Brał udział w negocjacjach w czasie kryzysu kubańskiego 1962. Przyczynił się też do wysłania na Cypr Sił Pokojowych ONZ, doprowadził do przerwania walk w czasie wojny izraelsko-arabskiej 1967. Ogłosił 1969 przygotowany na polecenie Zgromadzenia Ogólnego ONZ raport Człowiek i jego środowisko, w którym przedstawiono skalę zagrożeń związanych z niszczeniem środowiska naturalnego. Był inicjatorem przyjęcia 1971 w szeregi ONZ Chińskiej Republiki Ludowej.

4- 1971 r. Kurt Waldheim - czwarty Sekretarz Generalny ONZ.

Na początku 1971 roku stały przedstawiciel Finlandii przy ONZ Max Jakobson i minister spraw zagranicznych Austrii Kurt Waldheim rozpoczęli kampanie mające na celu pozyskanie poparcia dla swych kandydatur. Był to nowy element w procesie wyboru Sekretarza Generalnego. Nigdy dotąd kandydaci nie przedstawiali swoich własnych kandydatur ani nie prowadzili kampanii wyborczych.

Max Jakobson był wspierany przez Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię, ale uzyskał weto Związku Radzieckiego. Z kolei popierany przez Moskwę Kurt Waldheim, otrzymał weta od Chin i Wielkiej Brytanii. Po długotrwałych rozmowach Wielka Brytania cofnęła swoje weto, a Chiny wstrzymały się od głosu w kolejnym głosowaniu. Rada Bezpieczeństwa zarekomendowała Kurta Waldheim'a na stanowisko Sekretarza Generalnego.

1976 r. Wybór Kurta Waldheim'a na drugą kadencję. Kurt Weldheim został zarekomendowany na kolejną kadencję po drugim głosowaniu, w którym Chiny wstrzymały się od głosu.

5- 1981 r. Javier Perez de Cuellar - piąty Sekretarz Generalny ONZ.

Kurt Weldheim cieszący się poparciem Stanów Zjednoczonych, Związku Radzieckiego i Wielkiej Brytanii po raz trzeci kandydował na stanowisko Sekretarza Generalnego. Chiny popierające własnego kandydata (Salim Salim z Tanzanii) w piętnastu kolejnych głosowaniach wetowały kandydaturę Kurta Weldheim'a. Po sześciu tygodniach sporów w Radzie Bezpieczeństwa obaj kandydaci wycofali się. Pozwoliło to na nominację Javiera Pereza de Cuellar'a z Peru jako kompromisowego kandydata.

1986 r. Wybór Javiera Pereza de Cuellar'a na drugą kadencję. Javier Perez de Cuellar został jednogłośnie mianowany na drugą kadencję.

ako sekretarz generalny dzięki swym talentom negocjacyjnym doprowadził do zawieszenia broni w wojnie iracko-irańskiej w 1988, a także do uzyskania niepodległości przez Namibię w roku 1990. Tuż przed I wojną w Zatoce Perskiej negocjował z Saddamem Husajnem wycofanie oddziałów irackich z Kuwejtu.

6- 1991 r. Boutros Boutros-Ghali - szósty Sekretarz Generalny ONZ.

Podczas wyborów kraje afrykańskie uznały, że nadeszła kolej Afryki na zajęcie stanowiska Sekretarza Generalnego. Uzyskały poparcie Ruchu Państw Niezaangażowanych w sprawie odrzucienia każdego kandydata pochodzącego spoza Afryki w głosowaniu Zgromadzenia Ogólnego. Otrzymały również zapewnienie, że Chiny postąpią podobnie podczas głosowania w Radzie Bezpieczeństwa. Organizacja Jedności Afrykańskiej wysunęła nazwiska 6 afrykańskich kandydatów, z których tylko Egipcjanin Boutros Boutros-Ghali uzyskał większość głosów w Radzie Bezpieczeństwa i został mianowany na Sekretarza Generalnego.

Kadencja Boutrosa-Ghali na stanowisku Sekretarza Generalnego ONZ budziła kontrowersje. Był krytykowany za niepowodzenie w działaniach ONZ na rzecz powstrzymania wojny domowej i ludobójstwa w Rwandzie, w 1994 r., gdzie zginęło ok. 800 tys. ludzi, aczkolwiek pierwotną przyczyną był brak dostatecznego wsparcia ze strony USA. Administracja Clintona, po doświadczeniach z Somalii, oświadczyła, że nie będzie brać udziału w akcjach pokojowych. ONZ nie była także w stanie powstrzymać przedłużającej się wojny domowej w Angoli, w tym samym roku, trwającej już po wyborach w tym kraju.

Chociaż Boutros-Ghali nie był pierwszym sekretarzem, który spotkał się z wetem, był pierwszym, który nie został wybrany na drugą kadencję.

7- 1996 r. Kofi Annan - siódmy Sekretarz Generalny ONZ.

Stany Zjednoczone zarzucające Boutros Boutros-Ghali'emu zaniechanie przeprowadzenia reformy ONZ zawetowały jego wybór na drugą kadencję. Nowym Sekretarzem Generalnym został Kofi Annan z Ghany pełniący dotychczas funkcje Asystent Sekretarz Generalny do spraw Operacji Pokojowych i Podsekretarza Generalnego ONZ.

2001 r. Wybór Kofi Annan'a na drugą kadencję. Kofi Annan został jednogłośnie mianowany na drugą kadencję.

Krytycy zarzucają Annanowi błędy i bezczynność w czasie kryzysu w Srebrenicy i masakry w Rwandzie. Kiedy kierował ONZ ujawniono także olbrzymie nieprawidłowości w zarządzaniu programem pomocowym dla Iraku "Ropa za żywność", w którym uczestniczył jego syn.

8- 2007 r. Ban Ki-Moon - ósmy Sekretarz Generalny ONZ.

9 października 2006 Ban został nominowany na stanowisko sekretarza generalnego ONZ przez Radę Bezpieczeństwa ONZ. Cztery dni później, 13 października, Zgromadzenie Ogólne jednomyślnie zaakceptowało zgłoszoną kandydaturę, dzięki czemu z dniem 1 stycznia 2007 zastąpił on dotychczasowego sekretarza Kofiego Annana. Oficjalnie zaprzysiężony został 14 grudnia 2006 roku. Kadencję zakończy 31 grudnia 2011. Na początku swojej kadencji krytykowany za nie dość energiczną krytykę egzekucji Saddama Husajna. 11 stycznia 2007 opowiedział się za zamknięciem obozu w Guantanamo.

7. Rada do Spraw Ogólnych WTO

WSTĘP

WTO jest wielostronną organizacją międzynarodową, która wywiera wpływ na kształtowanie się międzynarodowych stosunków gospodarczych. Powstała ona 15 kwietnia 1994 r. w Marrakeszu w Maroko, na sesji ministerialnej kończącej Rundę Urugwajską, na podstawie Porozumienia Ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO - World Trade Organization). Obecnie zrzesza 153 państw (w tym także obszary niesuwerenne, jak Hongkong, czy o kontrowersyjnym statusie, jak Tajwan).

Pod pojęciem WTO należy rozumieć samą Umowę powołującą tą organizację, jak także dołączone do niej wszystkie inne porozumienia Rundy Urugwajskiej, wielostronne rokowania handlowe, wysiłki liberalizacyjne oraz zasady GATT.

WTO tworzy ramy instytucjonalne dla bardzo szeroko rozumianej wymiany handlowej między jej członkami. Ustanowiony został jednolity system zasad i procedur prowadzenia wymiany, nadzoru nad realizacją uzgodnionych porozumień, stosowania środków ochronnych w przypadku naruszenia tych zasad przez partnerów, rozwiązywania ewentualnych sporów, jak też dalszej liberalizacji handlu. WTO jest organizacją międzynarodową oraz posiada osobowość prawną.

Głównym organem jest Konferencja Ministerialna, która spotyka się raz na dwa lata. Złożona jest z przedstawicieli wszystkich członków w randze ministrów odpowiedzialnych za handel zagraniczny. Wypełnia funkcje WTO oraz podejmuje decyzje we wszystkich sprawach związanych z wielostronnymi porozumieniami handlowymi oraz we wszystkich najważniejszych sprawach związanych z funkcjonowaniem WTO, jak np. sprawy członkowskie czy interpretacje statusu.

Kolejnym ważnym organem jest Rada Generalna, która pełni funkcje Konferencja Ministerialnej pomiędzy jej sesjami.

W swojej pracy przedstawię zasady działania Rady Generalnej. Rada ta jest o tyle wyjątkowa, ponieważ działa nie tylko jako Rada sensu stricte, ale także jako Organ Rozstrzygania Sporów oraz Organ Przeglądu Polityki Handlowej. W związku
z wykonywaniem tak różnych funkcji pokrótce przedstawię także proces rozstrzygania sporów w WTO, oraz jak wyglądają przeglądy krajowych polityk handlowych.

RADA GENERALNA - The General Council

Rada Generalna zwana także Radą ds. Ogólnych jest drugim organem WTO i działa między sesjami głównego organu, tj. Konferencji Ministerialnej, która spotyka się co 2 lata,
a także zasadniczo w tym czasie pełni jej funkcje poza trzema wyjątkami. W jej skład wchodzą wszystkie państwa członkowskie. Zbiera się ona w miarę potrzeby, przeważnie co najmniej raz w miesiącu i jest organem wykonawczym. Składa się ona z ambasadorów WTO
i przewodniczących misji dyplomatycznych rezydujących w Genewie, czasem również
z przedstawicieli wysłanych z państw członkowskich.

Rada ds. Ogólnych jest odpowiedzialna za funkcjonowanie WTO, jako podmiotu prawa międzynarodowego na arenie międzynarodowej. Odpowiada ona także za efektywną współpracę z innymi międzyrządowymi organizacjami międzynarodowymi o kompetencjach zbliżonych do zakresu prac organizacji. Co więcej Rada Generalna ma także za zadanie podejmować odpowiednie kroki prowadzące do nawiązania współpracy i prowadzenia konsultacji z organizacjami pozarządowymi, zainteresowanymi zagadnieniami powiązanymi z działalnością WTO. Do innych funkcji Rady należy zatwierdzanie budżetu WTO większością ⅔ głosów.

Rada, oprócz swoich stałych funkcji wykonuje również czynności:

• Organu Rozstrzygania Sporów (DSB - The Dispute Settlement Body);

• Organu Przeglądu Polityki Handlowej (TPRB - The Trade Policy Review Body).

Dla wszystkich typów organów, w charakterze których występuje Rada przyjęła ona własny tryb postępowania.

Przewodniczącym Rady ds. Ogólnych jest obecnie pan Yonov Frederick AGAH z Nigerii.

Podejmowanie decyzji przez Radę Generalną

Decyzje Rady są podejmowane w drodze konsensusu. Głosowanie możliwe jest jedynie wówczas, gdy decyzja nie może być rozstrzygnięta w drodze konsensusu. Zasadniczo decyzje są podejmowanie w drodze głosowania zwykłą większością głosów, chyba że stosowne unormowania prawne przewidują inaczej. Rada ds. Ogólnych nie może podejmować decyzji w 3 kwestiach, które są zarezerwowane wyłącznie dla Konferencji Ministerialnej. Są to:

• wykonywanie wykładni autentycznej do porozumień (potrzeba ¾ głosów);

• wprowadzanie zmian do porozumień handlowych, składających się na system WTO (potrzeba ¾ głosów, chyba, że rozstrzygane są specjalne kwestie to potrzebny jest konsensus);

• udzielanie zwolnień z niektórych zobowiązań (potrzebny konsensus, a później jeśli nie uda się go osiągnąć, potrzeba ¾ głosów).

W tych sprawach jedynie Konferencja Ministerialna może podejmować decyzje.

Organy podporządkowane Radzie Generalnej

Głównymi organami podporządkowanymi Radzie Generalnej są:

• Rada ds. Handlu Towarami (The Council for Trade in Goods);

• Rada ds. Handlu Usługami (The Council for Trade in Services);

• Rada ds. Handlowych Aspektów Własności Intelektualnej (The Council for Trade-Related Aspects of Intellectual Property Right).

Ich zadaniem jest nadzorowanie funkcjonowania odpowiednich filarów WTO. Rady te same ustalają swoje regulaminy funkcjonowania. Jednakże Rada Generalna sprawuje nadzór poprzez zatwierdzenie tych regulaminów. Podobnie procesowi zatwierdzenia przez Radę Generalną podlegają organy pomocnicze, uprawnienia do powoływania, których posiadają wspomniane powyżej Rady. Członkowstwo w Radach jest otwarte dla wszystkich zainteresowanych członków WTO. Rada Generalna sprawuje ponadto nadzór nad organami WTO funkcjonującymi w ramach porozumień fakultatywnych, przysługuje jej uprawnienie bycia regularnie informowaną o ich działalności.

Ponadto radom tym podlegają odpowiednie komitety, które zajmują się interesami krajów rozwijających się (Komitet ds. Handlu i Rozwoju), nadzorem restrykcji handlowych podejmowanych w celu ochrony bilansu płatniczego (Komitet ds. Bilansu Płatniczego), nadzorem nad regionalnymi porozumieniami handlowymi, powiązaniem handlu ze środowiskiem naturalnym oraz finansami i administracją WTO. Dodatkowe komisje i grupy robocze zajmują się sprawami podlegającymi umowami GATT (Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu - określany jako GATT '94), GATS (Układ Ogólny w Sprawie Handlu Usługami), TRIPS (Porozumienie w Sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej). Pod kierownictwem Rady ds. Handlu Towarami działają komisje do spraw subsydiów, antydumpingu i środków ochronnych, technicznych barier w handlu, licencji importowych, wyceny wartości celnej, dostępu do rynku, rolnictwa, przepisów sanitarnych i fitosanitarnych, przepisów dotyczących inwestycji związanych z handlem, reguł uznawania pochodzenia produktu oraz środków ochronnych. Ponadto powołuje się grupy robocze, które zajmują się notyfikacjami i państwowymi przedsiębiorstwami handlowymi, które badają zależność między handlem i inwestycjami, między handlem i polityką konkurencji oraz zagadnieniami przejrzystości w zamówieniach rządowych.

Rada jako Organ Rozstrzygania Sporów

Rozstrzyganie sporów jest głównym filarem WTO. Bez środków rozwiązywania sporów system oparty na zasadach WTO byłby mniej skuteczny, gdyż przepisy nie byłyby wykonywane. Jednak nie chodzi tu o osądzenie. Priorytetem jest rozstrzyganie sporów poprzez konsensus, jeśli to oczywiście jest możliwe. Podstawą prawną rozstrzygania sporów jest porozumienia w sprawie rozstrzygania sporów (Dispute Settlement Understanding - DSU). Organ Rozstrzygania Sporów jest podstawowym organem skupiającym wszystkich członków WTO. Obecnym przewodniczącym jest pani Elin Østebø JOHANSEN z Norwegii. Pomagają mu:

• Powołane przez niego panele Rozstrzygające Spory;

• Organ Apelacyjny - powołany został w celu rozpatrywania apelacji do decyzji Panelów Rozstrzygających Spory.

Organ Rozstrzygania Sporów może ustanawiać panele, przyjmować raporty paneli oraz Organu Apelacyjnego, sprawuje nadzór nad wypełnianiem rekomendacji, jest uprawniony do zezwalania na zawieszenie koncesji oraz innych zobowiązań wynikających z porozumień WTO. Jednakże pierwszym i zarazem podstawowym etapem rozstrzygania sporów są konsultacje. Obowiązkiem każdego państwa jest przystąpienie do konsultacji na pisemny wniosek innego członka organizacji. Wniosek taki musi zawierać podstawę prawną żądania
i jego uzasadnienie oraz być notyfikowany odpowiednim organom WTO, a zatem Organowi Rozstrzygania Sporów. W konsultacjach przewidziany jest udział stron trzecich, jeżeli mogą wykazać, iż sprawa jest dla nich ważna ze względów handlowych. Organ Rozstrzygania Sporów to w zasadzie Rada ds. Ogólnych WTO, która na czas trwania sporu zmienia jedynie nazwę. Jeżeli jednak nie doszło do porozumienia, tworzony jest wtedy panel.

Panel składa się przeważnie z trzech osób występujących wyłącznie jako osoby prywatne, pochodzących z krajów innych, niż toczące spór, posiadających odpowiednie wykształcenie (z dziedziny prawa międzynarodowego lub polityki handlowej)
i doświadczenie. Są one uprawnione do zbierania informacji z każdego dostępnego źródła, włączając osoby prywatne i prawne oraz do współpracy na każdym etapie prac
z zainteresowanymi stronami sporu. Ważną rolę spełnia też Grupa Ekspertów, która doradza panelowi i interpretuje dane o charakterze naukowym lub technicznym. Po zapoznaniu się ze wszystkimi materiałami, panel tworzy raport, który powinien zostać rozpatrzony przez Organ Rozstrzygania Sporów. Raport ten jest wiążący, chyba że wszyscy członkowie Organu Rozstrzygania Sporów opowiedzą się za odrzuceniem raportu (tzw. konsensus negatywny) lub gdy jedna ze stron poinformuje Organ Rozwiązywania Sporów o chęci złożenia apelacji.

Apelacje składane są do Organu Apelacyjnego (Appellate Body), który jest stosunkowo nową ideą. Składa się z siedmiu członków, którzy są powołani przez Organ Rozstrzygania Sporów i reprezentują ogół członków WTO. Członkowie Organu Apelacyjnego są wybierani na czteroletnią kadencję, muszą legitymować się uznanym autorytetem w dziedzinie prawa oraz międzynarodowego handlu i nie mogą być powiązani z żadnym z rządów. Co więcej funkcję tę mogą pełnić dwukrotnie. Rezydują oni w różnych częściach świata i są zobowiązani do pełnej dyspozycyjności. Możliwość złożenia apelacji ogranicza się jedynie do zagadnień natury prawnej wchodzącej w zakres raportu panelu lub też dotyczyć zakresu interpretacji prawnej postanowień panelu. Odwołanie może podtrzymywać, zmodyfikować lub odwrócić orzeczenie. Raport Organu Apelacyjnego jest przygotowywany bez udziału zainteresowanych stron, a opinie w nim wyrażone są anonimowe. Raport przedstawiony przez ten organ powinien zostać przyjęty przez Organ Rozstrzygania Sporów i bezwarunkowo zaakceptowany przez strony sporu. Odstępstwo możliwe jest tylko wtedy, gdy Organ Rozstrzygania Sporów w procesie konsensusu odrzuci raport.

Rada jako Organ Przeglądu Polityki Handlowej

Nadzór nad krajowymi politykami handlowymi jest kolejną ważną działalnością prowadzoną przez WTO. Rada Generalna działa także jako Organ Przeglądu Polityki Handlowej. Organ Przeglądu Polityki Handlowej jest więc otwarty dla wszystkich członków WTO. Obecnym przewodniczącym jest pan Bozkurt Aran z Turcji. Na pierwszym posiedzeniu każdego roku jest wybierany przewodniczący spośród przedstawicieli państw na roczną kadencję, a program przeglądów jest przyjmowany w połowie poprzedniego roku kalendarzowego.

Przeglądy polityki handlowej w ramach WTO odbywają się w głównej siedzibie, czyli Genewie. Określone są przez specjalne zasady i ograniczone określonymi procedurami. Instrumentem tych przeglądów jest Mechanizm przeglądu polityki handlowej (TPRM - Trade Policy Review Mechanism), który powstał w grudniu 1988 r. na mocy art. 3 Porozumienia Rundy Urugwajskiej, a wszedł w życie w 1994 r.

Głównym zadaniem TPRM jest ułatwienie funkcjonowania wielostronnego systemu handlu przez poprawianie przejrzystości polityki handlowej członków WTO. Wszystkie państwa członkowskie poddawane są ocenie przez mechanizm polityki handlowej. Cztery obszary, które mają największy udział w handlu międzynarodowym (obecnie są to: Unia Europejska, USA, Japonia i Chiny) poddawane są przeglądowi co 2 lata, następne szesnaście co 4 lata, inne co 6 lat. Dłuższy okres może być ustalony dla najsłabiej rozwiniętych członków.

Przeglądy prowadzone są przez Organ Przeglądu Polityki Handlowej, na podstawie deklaracji członka, który jest poddawany przeglądowi oraz na podstawie raportu przygotowanego przez ekonomistów Sekretariatu WTO z Wydziału Przeglądu Polityki Handlowej. Debata prowadzona jest przez dwóch wcześniej wybranych sprawozdawców.

W celu przygotowania raportu Sekretariat może zwrócić się o pomoc do danego państwa, jednak to on ponosi odpowiedzialność za fakty i wnioski przedstawione w raporcie. Sprawozdania te składają się z szczegółowych rozdziałów, które mają na celu analizę polityki handlowej członka. Sprawdzane zostają również instytucje podejmujące decyzje dotyczące polityki handlowej i gospodarki narodowej. Rozdziały te zawsze zawierają podsumowania
i przedstawiają perspektywę polityki handlowej dla danego członka. Raport i stanowisko sprawdzanego państwa publikowane są po spotkaniu przeglądowym wraz z uwagami przewodniczącego Organu Przeglądu Polityki Handlowej pod koniec spotkania.

WNIOSKI KOŃCOWE

Reasumując, Rada Generalna należy do ważniejszych organów WTO, jest druga zaraz po najważniejszym organie, czyli Konferencji Ministerialnej. Rada podejmuje praktycznie wszystkie decyzje z trzema wyjątkami dotyczącymi wprowadzania zmian do porozumień, udzielania zwolnień od zobowiązań, czy dokonywania wykładni autentycznej. W tych kwestiach nie może podejmować decyzji, gdyż leżą one w kompetencji Konferencji Ministerialnej.

Rada Generalna oprócz wykonywania kompetencji stałych w czasie gdy Konferencja Ministerialna nie obraduje, zbiera się także w formie Organu Rozstrzygania Sporów czy Organu Przeglądu Polityki Handlowej. Wykonując wiele często różnych zadań.

Co więcej pod „swoimi skrzydłami” ma też kilka organów pomocniczych, o których działalności jest informowana. Informowana jest także o działaniach Komitetów powołanych przez Rady Pomocnicze, czy tych powołanych wcześniej przez Konferencje Ministerialną. Rada posiada także uprawnienie do zlecania Komitetom dodatkowym funkcji, nieprzewidzianych w chwili ich powołania.

8. Rada Północnoatlantycka

NATO - Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, ang. North Atlantic Treaty Organization - jest organizacją polityczno - wojskową, dominującym w tej chwili sojuszem wojskowym.

Co leżało u podstaw powstania NATO?

• Komunizm, ekspansywna polityka Związku Radzieckiego, konieczność zapobieżenia rozprzestrzenianiu się tej ideologii, obrona militarna przed atakiem na ZSRR.

• Konieczność znalezienia rozwiązania na włączenie państw pokonanych w Europie w II wojnie światowej do wspólnoty międzynarodowej. Początkowo uważano, ze taką rolę spełni ONZ, jednak szybko okazało się, że nie jest w stanie. Unaoczniła to konferencja moskiewska z 1947 roku, dotycząca sytuacji niemieckiej. Oczywista stała się niemożność uzgodnienia stanowisk między ZSRR a państwami zachodnimi.

• Specyficzna sytuacja w latach 1945-1946. Z jednej strony po II wojnie światowej zachodni alianci rozpoczęli proces stopniowej redukcji swoich arsenałów militarnych i zmniejszania liczebności armii. Z drugiej strony Związek Sowiecki utrzymywał pełne stany swoich zbrojeń. Z trzeciej strony wojska amerykańskie powolutku zaczęły wycofywać się z Europy.

Hastings Lionel Ismay, pierwszy sekretarz generalny NATO, twórca powiedzenia, że NATO powstało by "Rosjan trzymać z dala, Amerykanów jak najbliżej a Niemców pod kontrolą (Keeping Russians out, the Americans in and the Germans down)"

Sytuacja powojenna była więc niebezpieczna. Po raz pierwszy dostrzegł to Winston Churchill, który w liście do Trumana w 1945 roku zasugerował stworzenie jakiegoś mechanizmu wzajemnej gwarancji bezpieczeństwa. Wprawdzie list został życzliwie przyjęty, ale wówczas żadnych działań jeszcze nie podjęto.

Ważnym krokiem była doktryna Trumana, przedstawiona 12 marca 1947 roku w orędziu do Kongresu, która głosiła że USA powinny wspierać wolne narody, które przeciwstawiają się uzbrojonym mniejszościom oraz naciskowi z zewnątrz. Nie było to powiedziane wprost, ale doktryna odnosiła się do Związku Radzieckiego i była przejawem świadomości niebezpieczeństwa płynącego z tego państwa. Było to też zerwanie z doktryną Monroę, głoszącą izolacjonizm USA. Kongres wyraził zgodę na przyznanie 400 mln dolarów na pomoc dla Grecji i Turcji, a także na wysłanie amerykańskich misji cywilnych i wojskowych do Aten i Ankary.

Pierwszym po wojnie paktem o bezpieczeństwie był Traktat z Dunkierki, podpisany 4 marca 1947 r. we francuskim mieście Dunkierka przez Francję i Wielką Brytanię, noszący nazwę Traktat o sojuszu i wzajemnej pomocy. Dotyczył wspólnej obrony obu państw.

Rozwinięciem traktatu z Dunkierki był traktat brukselski, podpisany 17 marca 1948 roku przez 5 państw europejskich: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Wielką Brytanię. Na mocy Traktatu brukselskiego powstała Unia Zachodnia. Traktat przewidywał w art. 4 casus foederis, a więc zobowiązanie do udzielenie natychmiastowej pomocy przez wszystkie strony traktatu w momencie ataku na którekolwiek z nich. USA i Kanada wspierały tę inicjatywę, uczestniczyły w obradach sygnatariuszy, ale jeszcze stały z boku. Impulsem, który włączył je czynnie do projektu stworzenia mechanizmu bezpieczeństwa zbiorowego była blokada Berlina w 1948 - 1949 roku.

Kanadyjski premier St. Laurent w kwietniu 1948 roku zaproponował zastąpienie traktatu brukselskiego nowym, które objęłoby także USA i Kanadę. Spotkało się to z przychylnością wszystkich stron.

Momentem przełomowym włączenia się USA była tzw. rezolucja Vandenberga, która wzywała do tworzenia bloków militarnych w celu zapobiegania sowieckiemu zagrożeniu, pozwalała USA na zaangażowanie się w pomoc militarną dla Europy Zachodniej.

Oficjalne negocjacje ze Stanami Zjednoczonymi i Kanadą rozpoczęły się 6 lipca 1948 roku. istotna była chęć połączenia przyszłego traktatu z Kartą Narodów Zjednoczonych. Podczas negocjacji zaproszono 5 kolejnych państw: (Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy).

4 kwietnia 1949 roku podpisano traktat Waszyngtoński.

Kolejne rozszerzenia:

• 18 lutego 1952 - Grecja i Turcja,

• 5 maja 1955 RFN,

• Rozszerzenie NATO o Niemcy było sprawą problemową. Dominowały 3 rozwiązania problemu bezpieczeństwa w Niemczech: Nadanie Niemcom statusu państwa neutralnego i całkowite ich rozbrojenie, utworzenie w ramach Wspólnot Europejskich Europejskiej Wspólnoty Obronnej ( żołnierze niemieccy mogli by uczestniczyć w tzw. armii europejskiej, ale sami nie mogli by tworzyć armii narodowej). Zwyciężyła 3 koncepcja, czyli przyłączenie Niemiec do NATO.

• 30 maja 1982 - Hiszpania.

• 3 października 1990 NATO powiększyło się o terytorium NRD, po przyłączeniu jej landów do RFN.

• 12 marca 1999 do NATO przystąpiły pierwsze państwa należące dawniej do Układu Warszawskiego: Czechy, Węgry i Polska,

• 29 marca 2004 Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia,

• 1 kwietnia 2009 Albania i Chorwacja

Obecnie NATO liczy 28 członków. Potencjalnymi kandydatami do członkostwa w NATO są: Gruzja, Finlandia, Serbia, Szwecja. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa w sojuszu są Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra i Macedonia .

Cele statyczne NATO mieszczą się w preambule i jednym przepisie traktatu waszyngtońskiego. W preambule znajduje się aprobata dla celów KNZ. Dalej mówi się o zabezpieczeniu wolności, wspólnego dziedzictwa i cywilizacji, promowaniu stabilności i dobrobytu w obszarze Północnoatlantyckim.

Art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego

Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub kilka z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uważana za napaść przeciwko nim wszystkim; wskutek tego zgadzają się one na to, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, każda z nich, w wykonaniu prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego przez artykuł 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom tak napadniętym, podejmując natychmiast indywidualnie i w porozumieniu z innymi Stronami taką akcję, jaką uzna za konieczną, nie wyłączając użycia siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich środkach zastosowanych w jej wyniku zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Rzeczywiste, aktualne cele NATO są określane w dokumencie zwanym KONCEPCJA STRATEGICZNA.

ARTYKUŁ 6 (1)

W rozumieniu Artykułu 5, za napaść zbrojną, wymierzoną przeciwko jednej lub kilku Stronom, uważa się napaść zbrojną:

• na terytorium którejkolwiek ze Stron w Europie lub Ameryce Północnej, na algierskie departamenty Francji (2), na terytorium Turcji lub na wyspy pod jurysdykcją którejkolwiek ze Stron na obszarze północnoatlantyckim na północ od zwrotnika Raka;

• na siły zbrojne, okręty lub samoloty którejkolwiek ze Stron znajdujące się na tych terytoriach lub nad nimi, albo na jakimkolwiek innym obszarze w Europie, na którym w dniu wejścia w życie Traktatu stacjonowały wojska okupacyjne którejkolwiek ze Stron, lub też na Morzu Śródziemnym czy na obszarze północnoatlantyckim na północ od zwrotnika Raka.

Struktura NATO oparta jest na cywilnej i wojskowej współpracy . Cywilna odpowiada za polityczną współpracę państw członkowskich, kreowanie i implementację sojuszniczej polityki, kierowanie aparatem administracyjnym, wypracowanie i wdrażanie mechanizmów i programów kooperacji w sferze politycznej, ekonomicznej, szkoleniowej, naukowo-badawczej i kulturalnej.

Struktura cywilna:

To właśnie w strukturze cywilnej wypracowywane są i podejmowane wszystkie kluczowe decyzje Sojuszu . W NATO funkcjonują trzy ciała kolegialne najwyższego szczebla . Są to :

• Rada Północnoatlantycka (North Atlantic Council -NAC),

• Komitet Planowania Obrony (Defense Planning Group -DPC)

• Grupa Planowania Nuklearnego (Nuclear Planning Group -NPG)

W statucie Paktu Północnoatlantyckiego jest jeden organ - Rada Północnoatlantycka. Traktat dał Radzie Północnoatlantyckiej możliwość tworzenia organów jej podległych. Dlatego też jej prace wspierają liczne rady i komitety.

Art. 9:

Strony niniejszym ustanawiają Radę, w której każda z nich będzie reprezentowana, w celu rozpatrywania spraw dotyczących realizacji niniejszego Traktatu. Rada będzie zorganizowana w taki sposób, żeby mogła zbierać się szybko w każdym czasie. Rada utworzy takie organy pomocnicze, jakie okażą się konieczne; w szczególności utworzy ona natychmiast komitet obrony, którego zadaniem będzie zalecanie środków potrzebnych do wykonania postanowień artykułów 3 i 5.

Rada Północnoatlantycka (ang. North Atlantic Council - NAC)

Jest najważniejszym organem decyzyjnym NATO. Wydaje ona deklaracje i komunikaty, skierowane do opinii publicznej oraz państw, które nie są członkami NATO, w których uzasadnia przyczyny podjęcia określonych działań przez Sojusz Północnoatlantycki. Ma kompetencję we wszystkich sprawach związanych z funkcjonowaniem sojuszu.

Stanowi podstawową platformę konsultacyjną dla państw członkowskich w kwestiach dotyczących ich bezpieczeństwa. Zazwyczaj zbiera się ona celem przedyskutowania spraw istotnych dla wszystkich członków , lub też wymagających wspólnych decyzji . Nie istnieją jednak ograniczenia tematyczne dla spraw wnoszonych pod obrady Rady. Każde państwo członkowskie ma prawo zwołać jej posiedzenie celem przedyskutowania spraw , które jego zdaniem winny znaleźć się w polu uwagi Sojuszu .

W skład Rady wchodzą stli przedstawiciele wszystkich państw członkowskich NATO. Przewodniczy jej Sekretarz Generalny.

Rada obraduje na różnych poziomach na zasadzie permanentnej.

• Rada Północnoatlantycka w składzie Stałych Reprezentantów wszystkich państw członkowskich NATO, z których każdy posiada rangę ambasadora. Spotkania odbywają się przynajmniej raz w tygodniu, w środy, ale są środki aby zwołać natychmiast nadzwyczajne posiedzenie. Obradom przewodniczy Sekretarz Generalny.

Wyższe szczeble:

• Rada Północnoatlantycka obradująca w składzie ministrów spraw zagranicznych lub szefów rządów.

• Rada Północnoatlantycka obradująca w składzie ministrów obrony narodowej. Na niej podejmowane są decyzje strategiczne, związane z wojskowym planowaniem.

Rada na poziomie Ministrów Obrony Narodowej i Ministrów Spraw Zagranicznych działa na zasadzie regularnej. Spotykają się raz, dwa, czasem trzy do roku.

• W nadzwyczajnych sytuacjach, kiedy mają zapaść decyzje o dużym znaczeniu politycznym, zwoływane są szczyty NATO. Wtedy Rada Północnoatlantycka obraduje w składzie szefów rządów lub głów państw. Temat obrad dotyczyć może dowolnej kwestii związanej z działalnością NATO. Może on być podjęty pod wpływem raportu jednej z podległych Radzie komisji na prośbę Stałego Reprezentanta, który działa jako pośrednik pomiędzy Radą a rządem swojego państwa lub Sekretarza Generalnego.

Formalnie rady nie różnią się. Decyzje zapadające na poszczególnych poziomach mają taką samą moc prawną. Przyjęło się jednak, że Rada w składzie szefów rządów i głów państw podejmuje kluczowe decyzje, np. przyjęcie koncepcji strategicznej.

Przedstawiciele państw przy NATO są związani mandatem. Mają instrukcje od rządu i reprezentują interesy państwa.

Decyzje w Radzie Północnoatlantyckiej zapadają jednomyślnie, bez głosowania na zasadzie konsensusu. Jest to powszechnie krytykowane. Np. w kluczowej kwestii co do użycia bądź nie instrumentu na podstawie artykułu 5 traktatu waszyngtońskiego trudno jest uzyskać konsensus. Jedno państwo, nawet małe może blokować powołanie się na instrument samoobrony zbiorowej.

Polskim przedstawicielem w strukturach Rady Północnoatlantyckiej (NAC) jest Bogusław Winid, który jest ambasadorem Polski przy NATO oraz UZE.

Stali przedstawiciele działają zgodnie z instrukcjami otrzymywanymi ze swoich państw.

Sekretarz Generalny:

• Od 1 sierpnia 2009 urząd sprawuje Anders Fogh Rasmussen:

• Centralny organ wykonawczy NATO

• Powoływany jest przez państwa członkowskie na zasadzie konsensusu na 4 letnią kadencję.

• Przewodniczy wszystkim organom politycznym NATO- Radzie Północnoatlantyckiej, Komitecie Planowania Obronnego oraz Grupie Planowania Nuklearnego.

• Jest odpowiedzialny za zarządzanie całą organizacją, koordynuje procesy decyzyjne i negocjacyjne.

• Jest organem pomocniczym przy rozwiązywaniu sporów między członkami NATO oferując swoje dobre usługi, ułatwiając podjęcie negocjacji.

• Kieruje personelem międzynarodowym.

• Reprezentuje sojusz na zewnątrz.

Komitet Planowania Obrony (Defence Planning Committee - DPC), jest to organ, który podejmuje zasadnicze decyzje w kwestii planowania obronnego Sojuszu. Dostarcza wytycznych wojskowych władzom NATO.

Składa się z przedstawicieli państw członkowskich. Jego posiedzenia odbywają się na dwóch szczeblach:

- stałych przedstawicieli

- ministerialnym; tu obradują dwa razy w roku ministrowie obrony państw członkowskich,

Francja nie miała tu przedstawiciela.

Grupa Planowania Nuklearnego (Nuclear Planning Group - NPG), zajmuje się planowaniem potencjału nuklearnego NATO i doktryną jego użycia. Zajmuje się ona oceną polityki nuklearnej przeciwników, bada kryteria i rozmieszczenie broni itp. Stanowi ona najważniejsze forum konsultacyjne we wszystkich sprawach związanych z rolą sił jądrowych w polityce wojskowej NATO.

9. Struktura wojskowa NATO

Struktura wojskowa:

Początkowe siły zbrojne państw NATO były niewystarczające, by przeciwstawić się ewentualnemu agresorowi, odstraszać przed agresją. Dlatego historia NATO od 1949 roku w zakresie militarnym dotyczy głównie rozbudowy sił zbrojnych państw członkowskich. Do 1989 roku w zakres działalności NATO wchodziły głównie sprawy wojskowe. Zasadniczym celem było stworzenie i utrzymanie potencjału militarnego i przeciwstawienie się zagrożeniu Układu Warszawskiego.

Na pierwszym posiedzeniu Rada NATO utworzyła Komitet Wojskowy. Jest to główny organ w strukturze wojskowej. Codzienną działalność Komitetu prowadzą przedstawiciele wojskowi działający w imieniu swoich szefów obrony. Islandia, która nie ma sił zbrojnych, reprezentowana jest przez urzędnika cywilnego. Każdy przedstawiciel reprezentuje interesy państwa. Prowadzone są negocjacje i dyskusje, pozwalające osiągnąć porozumienie.

• jest najwyższym ciałem konsultacyjnym i doradczym Rady Północnoatlantyckiej w dziedzinie wojskowej

• Komitet Wojskowy jest odpowiedzialny za przygotowanie zaleceń dotyczących środków koniecznych dla wspólnej obrony.

• Kieruje polityką wojskową, np. dotyczącą szkoleń.

• Oraz kwestiami strategicznymi.

• Ustala wytyczne dla tzw. dowództw strategicznych.

• Współdziała przy tworzeniu koncepcji strategicznej.

• Ocenia zdolności wojskowe sojuszu.

• Szczególną rolę pełni w kontekście operacji pokojowych. Określa tam zdolności NATO do uczestnictwa w takich operacjach, podejmuje decyzje dotyczące zakresu możliwości użycia siły.

Komitet Wojskowy zbiera się zazwyczaj w czwartki, po środowym spotkaniu Rady Północnoatlantyckiej, co umożliwia szybkie wprowadzenie w życie decyzji Rady. Posiedzenia mogą być zwoływane częściej w razie potrzeby, w praktyce odbywają się kilka razy w tygodniu. Trzy razy w roku Komitet spotyka się na sesji szefów obrony.

Przewodniczący wybierany jest przez szefów obrony na 3letnią kadencję. Działa wyłącznie w wymiarze międzynarodowym.

Komitet Wojskowy jest organem:

- kierowniczym - wobec Dowództw regionalnych i innych organów wojskowych,

- i opiniującym - wobec Komitetu Planowania Obrony i Grupy Planowania Nuklearnego.

W skład Komitetu wchodzą dwa dowództwa centralne:

• Sojusznicze Dowództwo Operacyjne

• Strategiczne Dowództwo Transformacyjne

Głównodowodzącymi NATO są:

- Naczelny Dowódca Sojuszniczych Sił Zbrojnych NATO w Europie (SACEUR)

- Naczelny Dowódca Sojuszniczych Sił Zbrojnych NATO na Atlantyku ( SACLANT)

Odpowiadają oni przed Komitetem Wojskowym za całokształt dowodzenia i prowadzenia wszystkich spraw wojskowych NATO w podległych siłach i środkach oraz w obrębie swego obszaru dowodzenia. Doradzają też Komitetowi Wojskowemu.

Zintegrowana Struktura Wojskowa (Integrated Military Structure) stanowi właściwą militarną część Sojuszu. Składa się ona z systemu funkcjonujących permanentnie połączonych dowództw i sztabów oraz kontyngentów sił zbrojnych, wydzielonych przez państwa członkowskie do operowania w ramach połączonych zgrupowań strategicznych i operacyjnych w czasie konfliktu zbrojnego lub innej operacji wojskowej.

Nastawiona jest ona na realizację planów nakreślonych przez strukturę polityczną Sojuszu oraz zgłaszanie ewentualnych uwag i wniosków dotyczących następnych okresów planistycznych.

Siły zbrojne NATO

Całość sił zbrojnych oddelegowana przez państwa członkowskie do działań w ramach NATO tworzy Połączone Siły Zbrojne. Każdy członek Paktu wydziela określone siły do wspólnego dowództwa, zachowując pozostałe jednostki pod kontrolą narodową.

Państwa członkowskie nieuczestniczące w strukturach wojskowych NATO:

* Grecja - od 14 sierpnia 1974 do 20 października 1980,

* Francja - wystąpiła w 1966, częściowo powróciła w 1995, powróciła całkowicie podczas szczytu NATO w Strasburgu i Kehl 2009,

* Hiszpania - od momentu przystąpienia do 1997.

Zadeklarowane do działania w ramach Paktu siły dzielą się na kilka grup:

• siły podporządkowane NATO w czasie pokoju

• siły wydzielone do działań w sytuacji kryzysowej

• siły wydzielane na czas wojny

Według zdolności do osiągnięcia gotowości operacyjnej widzenia siły NATO dzielą się na:

• siły natychmiastowego i szybkiego reagowania, które mają za zadanie szybkie udzielenie pomocy siłom zbrojnym napadniętego państwa

• główne siły obronne, które biorą na siebie główny ciężar walki w przypadku powstania konfliktu zbrojnego.

• siły wzmocnienia, które są mobilizowane w przypadku znacznego przedłużenia działań zbrojnych.

Operacje pokojowe i stabilizacyjne NATO

• 12 kwietnia 1993- 20 września 1995

Operacje powietrzne lotnictwa NATO na terenie byłej Jugosławii, oraz ochrony konwojów z pomocą humanitarną, a także wsparcia powietrznego dla lądowych sił pokojowych Narodów Zjednoczonych UNPROFOR

• 20 grudnia 1995 - 20 grudnia 1996

Misja pokojowa IFOR w Bośni i Hercegowinie

• 21 grudnia 1996 - 2 grudnia 2004

Misja pokojowa SFOR w Bośni i Hercegowinie

• 24 marca - 10 czerwca 1999

Kampania lotnicza przeciw Jugosławii.

• Obecność od 12 czerwca 1999 Kosovo Force (KFOR) w Kosowie.

• Obecność od grudnia 2001 Międzynarodowych Sił Wspierających Bezpieczeństwo (ISAF) w Afganistanie.

• Wsparcie logistyczne Unii Afrykańskiej w Darfurze w 2005.

10. Rodzaje organizacji międzynarodowych

Podstawowym podziałem organizacji międzynarodowych jest podział na organizacje rządowe (zwane również organizacjami międzyrządowymi) i organizacje pozarządowe.

Do rządowych zaliczyć należy organizacje tworzone przez państwa i działające na podstawie umó
w międzynarodowych - ich członkami są wyłącznie państwa. Są one zorganizowaną formą stałej współpracy państw, ustaloną w wielostronnej umowie międzynarodowej, obejmującą względnie stały zakres uczestników i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów.

Podstawowe cechy charakterystyczne sygnalizowane definicją:

• traktatowa podstawa;

• członkostwo ograniczone do państw lub w pierwszym rzędzie do państw;

• odrębna od państw osobowość/ podmiotowość prawna;

• podmiot finansowany przez państwa członkowskie;

• stała struktura - organy;

Jeżeli chodzi o pozarządowe, to tworzą je związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z różnych państw. W organizacjach pozarządowych łączą się różne organizacje działające w poszczególnych państwach, które łączą wspólne interesy i zainteresowania określonych grup osób. Organizacje te nawiązują ze sobą kontakty, a następnie tworzą organizację, która jest stałą i zinstytucjonalizowaną formą tych kontaktów. Działają one na podstawie nieformalnych porozumień lub na podstawie porozumień o charakterze wewnętrznoprawnym.

Organizacje rządowe można sklasyfikować według trzech podstawowych kryteriów:
a) członkostwa;
b) przysługujących im kompetencji;
c) stopnia władzy wobec państw członkowskich.

Ad. a) Organizacje mogą dążyć do przyjęcia w swoje ramy jak największej liczby członków, są otwarte dla wszystkich państw (uniwersalne) lub regionalne.

Ad. b) Do tej grupy zaliczymy organizacje o kompetencjach ogólnych, które nie mają dokładnie sprecyzowanego zakresu działania np.: ONZ, jak również organizacje specjalne których działalność sprowadza się do określonej dziedziny np.: gospodarki - EWG.
Ad. c) W kryterium tym zawrzeć należy organizacje o charakterze koordynacyjnym, które uzgadniają działalność swoich członków w zakresie realizacji celów określonych w statucie organizacji oraz organizacje o charakterze ponadpaństwowym, którym państwa delegują niektóre swe suwerenne uprawnienia.

PODMIOTAMI PM MOGĄ BYĆ ORGANIZACJE O CHARAKTERZE MIĘDZYRZĄDOWYM, ponieważ tylko organizacje złożone z państw mogą występować w charakterze podmiotów prawa międzynarodowego.

WEDŁUG KRYTERIUM GEOGRAFICZNEGO OM DZIELĄ SIĘ NA:

• organizacje o charakterze powszechnym, tj. otwarte dla członków z wszystkich regionów świata, np. ONZ, Światowa Organizacja Handlu (WTO), Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOl);

• organizacje o charakterze regionalnym, dominujące liczebnie np. NATO, Unia Afrykańska, Organizacja Państw Amerykańskich;

Istnieją także organizacje międzynarodowe, których członkostwo opiera się na pozageograficznych kryteriach, np. związkach kulturowych i historycznych (Commonwealth), religijnych (Organizacja Konferencji Islamskiej), poziomie rozwoju gospodarczego (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - OECD), ukierunkowania gospodarki (Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową - OPEC).

WEDŁUG KRYTERIUM ZAKRESU CELÓW DZIELĄ SIĘ NA:

• organizacje wszechstronne (ONZ, OPA, Unia Afrykańska);

• organizacje wyspecjalizowane, zajmujące się konkretnymi dziedzinami życia społecznego (np. EWWiS), wśród których znajdują się organizacje wyspecjalizowane ONZ (np. ILO, Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury - UNESCO).

Statuty organizacji międzynarodowych są traktatami w rozumieniu KWPT z 1969 r. Sama KWPT wyróżnia tą kategorię traktatów w art. 5. zgodnie, z którym Konwencja ma zastosowanie do każdego traktatu będącego traktatem konstytucyjnym organizacji i traktatów zawartych w OM. bez uszczerbku dla innych traktatów międzynarodowych. Ich przyjmowanie określa się mianem konstytucjonalizacja prawa międzynarodowego = traktaty mają charakter konstytucyjny. Niektórzy rozróżniają dwa wymiary traktatów, będących statutami OM:

3. zewnętrzny - statut jest traktatem (inne organizacje traktują go jak traktat),

4. wewnętrzny - statuty są traktatami konstytucyjnymi.

OM - nie ma równości między powołaniem/ istnieniem organizacji a jej suwerennością. Przez sam fakt ustanowienia OM i wyposażenia jej w określone kompetencje, państwa członkowskie przyznały jej zdolność do działań prawnych w ramach tych kompetencji.

MTS w opinii doradczej z 1949 r. w sprawie odszkodowania za straty poniesione w służbie ONZ stwierdził, że osobowość prawno - międzynarodowa musi być niezbędna dla osiągnięcia celów organizacji. Organizacja musi posiadać organy z określonymi zadaniami. Statut musi wyraźnie określać relacje między organami a państwami członkowskimi. Organizacja musi faktycznie wykonywać swoje działania.

OM działają w oparciu o zasadę kompetencji powierzonych. NIE MA DOMNIEMANIA. Ma tylko te kompetencje, które państwa jej przekazały. STSM w opinii doradczej w sprawie Europejskiej Komisji Dunaju z 1926 r., stwierdził, że ponieważ Komisja nie jest państwem ma tylko te kompetencje, które zostały jej powierzone przez statut dla realizacji tego celu. Z drugiej strony kompetencje te posiada w pełnym zakresie. Ta zasada kompetencji powierzonych wynika z kompetencji powierzanych przez państwa, które w ten sposób ograniczają swoją swobodę działalności w SM (sprawa statku Lotus → suwerenności nie można ograniczać).

Z tą doktryną współgra zasada kompetencji dorozumianych (wyczytanych) - takich, które na podstawie interpretacji aktu tworzącego organizację można dojść do wniosku, że mimo braku zapisania wprost pewnych kompetencji to chciano, żeby one były. Wiąże się z tym praktyka WE - TWE wyraźnie podkreśla, że wspólnota działa w ramach kompetencji powierzonych. W praktyce międzynarodowej KW z 1986 r. w art. 6. stwierdza, że OM mają zdolność do zawierania traktatów, gdy jest to konieczne dla wykonywania ich funkcji i realizacji celów; Zdolność traktatowa organizacji wynika z prawa międzynarodowego, nie musi być raźnie określona w statucie, podlega regułom organizacji.

---