Katarzyna Gawrońska
Wykładnia Traktatów
Przyczyny powodujące konieczność stosowania wykładni:
błędy językowe powstałe przy formułowaniu przepisów;
zmiany społeczno-gospodarcze lub polityczne;
zbyt ogólny charakter normy prawnej.
Ogólna reguła interpretacji traktatów jest reguła interpretacji w dobrej wierze.!!!
Wyróżniamy Dyrektywy ( wyznaczniki wykładni);
Kierunkowe - pozwalają dostrzec w jakim kierunku ma zmierzać interpretacja , dyrektywy dobrej wiary ( w sposób umożliwiający wykonanie)
Dyrektywy zwykłego znaczenia słów , dyrektywy wykładni w świetle przedmiotu i celu traktatu.
Techniczne - jakie elementy brać pod uwagę przy wykładni ( kontekst, wykładnie systemowa, historyczną )
Domniemanie wzruszalne, można udowodnić ze nie ma skuteczności, trzeba interpretować tak żeby każdy fragment zachował moc obowiązującą, zakaz wykładni prowadzący do absurdu
Jeśli jakaś strona traktatu dwustronnego proponuje niejasna wykładnię, to interpretuje się na jej niekorzyść.
KONTEKST- jako wyznacznik wykładni traktatów
Traktat należy interpretować w dobrej wierze
Wyróżniamy Kontekst Bliski ( tekst traktatu razem z preambuła i załącznikami) oraz
Kontekst Daleki ( każde porozumienie dotyczące traktatu uznane przez wszystkie strony i każdy dokument sporządzony przez jedna lub więcej stron dołączony do traktatu jako mający z nim związek.)
Kontekst wskazuje elementy materiału, które należy wziąć pod uwagę przy wykładni łącznie z kontekstem należy brać pod uwagę :
Każde późniejsze porozumienie miedzy tronami dotyczące interpretacji i stosowania
Każdą późniejszą praktykę stosowania traktatu
Wszelkie normy prawa międzynarodowego mające zastosowanie miedzy stronami
Brak rozwiniętego i wszechstronnego systemu sądownictwa międzynarodowego powoduje, że zasady wykładni tego prawa nie mają tak usystematyzowanego i ustabilizowanego charakteru, jak w prawie wewnętrznym.
Zasada clara non sunt interpretanda :
W prawie międzynarodowym akceptuje się ją (in claris non fit interpretatio).
Nazywana niekiedy formułą Vattela.
Przepis, który jest jasny i nie budzi wątpliwości zasadniczo nie wymaga interpretacji. Jednakże nawet od jasnego sensu przepisu należy odstąpić, gdyby prowadził do rezultatów oczywiście absurdalnych lub nieracjonalnych.
Dyrektywy preferencji:
Problem wyboru dyrektyw preferencji w przypadku kolizji różnych rezultatów interpretacyjnych potwierdza tezę, że w prawie międzynarodowym nie doszło do wykształcenia się w pełni rozwiniętych i powszechnie akceptowanych kanonów wykładni.
Dominują trzy podstawowe stanowiska (szkoły) zakładające odmienne standardy wykładni norm tego prawa:
1. Tekstualizm
Punktem wyjścia wykładni powinien być zawsze tekst, w którym zawarta jest norma p.m. i gdy jest jasny i niewątpliwy interpretator powinien się na nim opierać.
Opowiada się za klasyczną zasadą prymatu wykładni językowej.
2. Intencjonalizm
Kładąc nacisk na dominujące znaczenie w p.m. norm traktatowych interpretacja norm tego prawa powinna koncentrować się na woli zamiarach i intencjach kontraktujących stron.
W największym stopniu zgodny z zasadą suwerenności państw.
Nie werbalne brzmienie, ale intencje umawiających się stron powinny rozstrzygać o sposobie interpretacji.
W przypadku umów dwustronnych (albo dotyczących niewielkiej liczby podmiotów), podejście intencjonalne jest bardzo popularne, podobnie jak popularne jest ujmowanie takich umów w sposób podobny do kontraktów z zakresu prawa prywatnego.
W przypadku rozległych umów wielostronnych intencjonalizm traci na znaczeniu względem tekstualizmu. W wykładni intencjonalnej, w której należy badać zamiar szczególnie znaczenie maja:
Wykładnia uwzględniająca prace przygotowawcze
Wykładnia Historyczna - wykorzystuje się kontekst historyczny, dziejowy.
Podejście teleologiczne
Podejście to inaczej zwane jest Funkcjonalnym ( ważny jest zamiar stron, tekst oraz cel i funkcje traktatu).
W p.m. decydujące znaczenie powinny odgrywać metody wykładni celowościowej.
Dynamika stosunków międzynarodowych i problemy lingwistyczne powodują, że to przede wszystkim cel, któremu służy umowa międzynarodowa, a nie jej brzmienie, czy intencje stron powinny decydować o sposobie interpretacji norm tego prawa.
Spory o interpretacje norm p.m. oraz o to, jak rozwiązywać kolizje wynikające z zastosowania różnych metod wykładni trwają właściwie od Starożytności po dzień dzisiejszy i trudno powiedzieć, że w doktrynie p.m. ukształtował się jednolity kanon wykładni.
Na poziomie legislacyjnym podstawowe zasady wykładni norm p.m. ustalono w dziale III konwencji wiedeńskiej z 1969 o prawie traktatów.
Zasady te odnoszą się explicite do norm traktatowych, ale należy je odpowiednio stosować także do interpretacji innych norm p.m., np.:
norm zwyczajowych
różnego rodzaju uchwał i decyzji organizacji międzynarodowych
Artykuł 31
Traktat należy interpretować w dobrej wierze, zgodnie ze zwykłym znaczeniem użytym w nim wyrazom w ich kontekście, oraz w świetle jego przedmiotu i celu.
Dla celów interpretacji traktatu kontekst obejmuje jego tekst z wstępem i załącznikami:
każde porozumienie dotyczące traktatu, osiągnięte między stronami w związku z zawarciem traktatu;
każdy dokument sporządzony przez jedną lub więcej stron
w związku z zawarciem traktatu, przyjęty przez inne strony
jako dokument odnoszący się do traktatu.
Łącznie z kontekstem należy brać pod uwagę:
każde późniejsze porozumienie między stronami, dotyczące interpretacji traktatu lub stosowania jego postanowień;
każdą późniejszą praktykę stosowania traktatu, ustanawiającą porozumienie stron co do jego interpretacji;
wszelkie odpowiednie normy prawa międzynarodowego, mające zastosowanie w stosunkach między stronami.
Specjalne znaczenie należy przypisywać wyrazowi wówczas, gdy
ustalono, że taki był zamiar stron.
Artykuł 32
Uzupełniające środki interpretacji.
Można odwoływać się do nich, łącznie z pracami przygotowawczymi do traktatu oraz okolicznościami jego zawarcia, aby potwierdzić znaczenie wynikające z zastosowania art.31 lub aby ustalić znaczenie, gdy interpretacja oparta na art. 31:
pozostawia znaczenie dwuznacznym lub niejasnym, albo
prowadzi do rezultatu wyraźnie absurdalnego lub nierozsądnego.
Artykuł 33
Interpretacja traktatów, których autentyczny tekst został ustalony w 2 lub więcej językach.
Tekst traktatu ma jednakową moc w każdym z nich, chyba że traktat postanawia lub strony uzgodniły, iż w przypadku rozbieżności określony tekst jest rozstrzygający.
Wersja traktatu w języku innym niż te w których tekst został ustalony jako autentyczny, będzie uważana za autentyczną tylko wówczas, gdy traktat tak postanawia lub strony tak uzgodnią.
Przyjmuje się domniemanie, że wyrazy użyte w traktacie mają to samo znaczenie w każdym z tekstów autentycznych.
Z wyjątkiem wypadków, w których tekst jest rozstrzygający, gdy porównanie tekstów autentycznych wykazuje różnicę w znaczeniu, której nie usuwa zastosowanie art. 31 i 32, należy przyjąć znaczenie, które przy uwzględnieniu przedmiotu i celu traktatu najlepiej godzi te teksty.
Problem wyboru właściwych dyrektyw preferencji:
Art. 31 zdaje się rezygnować z określenia zasad rozstrzygania kolizji, w sytuacji gdy różne dyrektywy wykładni prowadzą do odmiennych rezultatów interpretacyjnych, nie określa, czy w razie konfliktu tekstu umowy, intencji stron i celów umowy należy oprzeć się na dyrektywach wykładni językowej, systemowej czy teleologicznej.
Istnieją 2 podstawowe stanowiska:
Strony konwencji nie mogąc dojść do porozumienia pozostawiały rozstrzygnięcie problemu praktyce prawnomiędzynarodowej, w szczególności praktyce sądownictwa międzynarodowego.
W art. 31 celowo nie ustalono hierarchii między dyrektywami wykładni, ponieważ uznano, że powinny one być stosowane komplementarnie, a interpretator powinien dążyć do wyniku, który by w największym stopniu harmonizował rezultaty ich zastosowania.
W art. 31 mówi się o ogólnej regule interpretacyjnej, a nie o regułach interpretacyjnych. Wadą tego stanowiska jest fakt, że nie daje żadnych wskazówek interpretatorowi.
Praktyka sądów międzynarodowych:
Szczególne znaczenie miało orzecznictwo:
Permanent Court of International Justice (Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej - STSM)
International Court of Justice (Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości - MTS)
Dominuje tendencja do przyznania prymatu tekstowi umowy międzynarodowej oraz dyrektywom językowym jego wykładni.
MTS, a wcześniej STSM, podobnie jak większość sądów krajowych opowiada się za zasadą pierwszeństwa wykładni językowej i subsydiarności wykładni systemowej i teleologicznej.