POJĘCIE I FUNKCJE PRAWA KARNEGO

Pojecie prawa karnego jest niezwykle szerokie, wyróżniamy trzy dziedziny:

1. Prawo karne materialne - dziedzina prawa zawierająca zbiór przepisów określających zasady ponoszenia odpowiedzialności karnej; rodzaje kar i innych środków penalnych oraz zasady ich stosowania; przepisy określające rodzaje przestępstw i grożące kary.

2. Prawo karne procesowe - przepisy regulujące zasady postępowania organów państwa, które zmierza do wykrycia i ukarania sprawcy przestępstwa.

3. Prawo karne wykonawcze - zespół przepisów określających zasady wykonywania kar i innych środków penalnych.

Wszystkie trzy kodeksy zostały uchwalone 6. Czerwca 1997 roku. 26. Października 1982 roku ustawa o nieletnich.

Wyróżniamy następujące nauki prawne:

- kryminologia - bada przyczyny przestępczości

- kryminalistyka - bada sposoby wykrywania przestępstw

- medycyna sądowa

Funkcje prawa karnego:

1. Gwarancyjna - polega na tym że państwo gwarantuje obywatelowi, że nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej jeżeli ustawa nie określa jego zachowania jako zabronionego pod groźbą kary.

2. Ochronna - przewiduje karę za zachowanie które narusza lub zagraża dobru prawnemu; prawo karne pełni funkcję ochronną dla tych dóbr.

3. Represyjna

4. Kompensacyjna/ restytucyjna - naprawienie szkody

Zasady prawa karnego

1. nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy)

wiąże się z funkcją gwarancyjną. Została wpisana do Konstytucji - art. 42 - oraz w kodeksie karnym art. 1 § 1

„odpowiedzialności karnej podlega ten tylko kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia”

- źródłem prawa karnego może być tylko akt prawny rangi ustawy.

1. Nullum crimen sine lege scripts

2. Nullum crimen sine lege certa

- czyny muszą być opisane w taki sposób aby każdy wiedział jakie zachowanie jest zabronione pod groźbą kary

- nie mogą zawierać pojęć ocennych, niejasnych, nieostrych

np. art. 301 k.k. - kilku wierzycieli; art. 300 § 3 k.k. - wielu wierzycieli; art. 209 k.k. - uporczywie uchyla się;

3. Nullum crimen sine lege stricte

Sąd nie może stosować analogi na niekorzyść sprawcy

4. Nullum crimen sine lege praeria

Zakaz wstecznego działania ustawy karnej tylko na niekorzyść sprawcy

KODEKS KARNY

Dzieli się na trzy części:

1. Część ogólna (art. 1 - 116 k.k.) - znajdują się w niej przepisy określające zasady odpowiedzialności karnej, wskazują rodzaje kar i innych środków penalnych i zasady ich orzekania oraz wskazują zasady obowiązywania ustawy karnej. art. 115 k.k. zawiera słownik wyrażeń ustawowych, definicje legalne pojęć używanych w kodeksie karnym.

2. Część szczególna - zawiera przepisy, które przewidują poszczególne rodzaje przestępstw oraz grożące za nie kary

1. Zasada nullum poena sine lege

2. Zasada sankcji względnie oznaczonych - kara poprzez wskazanie jej granic.

Przestępstwa pogrupowane są w rozdziały, tytuły wskazują jakiego rodzaju dobro prawne jest chronione przy pomocy przepisów tego rozdziału.

3. Część wojskowa - przepisy, które przewidują pewne odrębności odpowiedzialności karnej żołnierzy. Oraz przestępstwa popełniane tylko przez żołnierzy.

OBOWIĄZYWANIE USTAWY KARNEJ

1. Ze względu na kryterium czasu popełnienia przestępstwa

Art. 6 § 1 k.k.

Zachowanie się -> wystąpienie skutku

Liczy się czas działania lub zaniechania, a nie czas w którym wystąpi skutek.

Wyjątek od tej zasady stanowi art. 101 § 3 k.k. przedawnienie. Dla oceny biegu przedawnienia liczy się moment nastąpienia skutku.

- znęcanie się - zachowanie które trwa jakiś czas. Z samej istoty czynu wynika, ze czyn jest rozciągnięty w czasie. Wtedy czasem działania jest ostatnia wykonana czynność.

Czyn ciągły/ przestępstwo ciągłe - obowiązek traktowania jako całości pewnych zachowań sprawcy, które było z zamiarem wykonywane przez cały okres. Z góry powzięty zamiar rozciągnięcia w czasie. Czasem popełnienia czynu jest ostatnia wykonana czynność.

Problem obowiązywania ustawy karnej

• Art. 4 § 1 k.k.

Zachowanie [Z] orzeczenie [O]

A B C

Ustawa pośrednia

Ustawa B jest najwzględniejsza dla sprawcy czy można ją zastosować? - TAK

• Art. 4 § 2 k.k.

Z O

k.k. z 1




968 r. k.k. z 1997 r.

art. 210 § 1 art. 280 § 1

3-15 lat 2-12 lat

15 lat pozbawienia wolności

• 
  
  
  
  
  Art. 4 § 3 k.k.

Z O A B

Kara grzywna albo ograniczenie wolności

pozbawienia

wolności

Karę pozbawienia wolności zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności

1 miesiąc pozbawienia wolności = 2 miesiące ograniczenia wolności = 60 stawek dziennych grzywny

np. orzeczono 1 rok pozbawienia wolności, skazany odbył 5 miesięcy kary zostało mu 7 miesięcy, które możemy przeliczyć = 420 stawek dziennych grzywny (maks 360)

= 14 miesięcy ograniczenia wolności (maks 12)

• Art. 4 § 4 k.k.

Spowodowanie wypadku

Kodeks karny z 1969 roku Art. 145 Naruszenie reguł ostrożności Skutek Poważna szkoda majątkowa Szkoda na osobie - lekkie, średnie, ciężkie uszkodzenie ciała, śmierć

Kodeks karny z 1997 roku Art. 177 Naruszenie reguł ostrożności Skutek Średnie, ciężkie uszkodzenie ciała, śmierć

W tym przypadku nie stosujemy art. 4 § 4 k.k. przekwalifikowanie z przestępstwa na wykroczenie.

2. Ze względu na miejsce popełnienia przestępstwa art. 6 § 2 k.k.

30.11.2008 r.

NAUKA O PRZESTĘPSTWIE

1. POJĘCIE PRZESTĘPSTWA

Wyłącznie znaczenie prawne. Jaka konstrukcja odpowiedzialności występuje na gruncie prawa karnego. Definicja normatywna, wyznacza zakres zachowań, zjawisk rodzących odpowiedzialność karna. Dwie definicje przestępstwa.

1. Definicja klasyczna, trójelementowa. - zgodnie z tą definicją przestępstwem jest czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, po trzecie zawiniony, w polskim prawie dokładamy element materialny czyn społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. Jeżeli oddzielimy element materialny, zostają trzy warunki które muszą zaistnieć.

1. Czyn człowieka (osoba fizyczna) który wypełnia znamiona czynu zabronionego (w ustawie musimy mieć opis czynu zabronionego).

2. Bezprawność przewidziane są okoliczności, które znoszą bezprawność czynu np. obrona konieczna. Istnieją okoliczności legalizująca zachowanie typowo bezprawne. Czasem również zwyczaj złagodzi bezprawne zachowanie. Do sądu należy ocena zasad legalności.

3. Wina w prawie karny obowiązuje zasada, że nie ma przestępstwa bez winy. W kodeksie karny są określone sytuacje kiedy nie można przedstawić winy. Np. czyny popełniane przez osoby niepoczytalne. Jest przesłanką subiektywną.

Mają charakter formalny.

4. Społeczna szkodliwość - przesłanka materialna. Jeżeli czyn spełni przesłanki formalne, ale nie spełni przesłanki materialnej nie będzie spełniał znamion przestępstwa. Odpowiedni ładunek ujemnego zachowania jest niezbędny do potraktowania go jako przestępstwo. Oceniana na samym końcu, wyjątek od reguły że zachowanie bezprawne jest przestępstwem.

Kolejność nie jest przypadkowa. Jeżeli nie ma jednego z nich nie ma sensu zastanawiać się nad następnym.

2. Definicja pięcioelementowa prof. A. Zolla. - przestępstwem jest czyn człowieka naruszający normę sankcjonowaną, po drugie popełniony przy braku okoliczności wyłączających bezprawność a zatem bezprawny, po trzecie popełniony w sytuacji gdy nie zachodzi żadna okoliczność wyłączająca karalność tego czynu a zatem karalny, po czwarte którego stopień społecznej szkodliwości jest większy niż znikomy a zatem karygodny i zawiniony. Punktem wyjścia są dwie koncepcje spojrzenia na prawo karne. Czasem dość kontrowersyjne.

1. Naruszenie normy sankcjonowanej - (norma sankcjonowana zawiera nakaz albo zakaz określonego zachowania; norma sankcjonująca określa konsekwencje naruszenia normy sankcjonowanej) Zoll uważa, że z przepisów prawa karnego można wyciągać tylko normy sankcjonujące, przepis prawa karnego mówi tylko co grozi za naruszenie normy a nie czego nie wolno robić. - pogląd kontrowersyjny, czasem nie da się dekodować normy z innych przepisów niż prawo karne.

2. Bezprawność brak okoliczności znoszących

3. Karalność - jest norm sankcjonująca, zachowanie naruszające normę sankcjonowaną, która przewiduje karę kryminalną. Odnosimy się do przepisów kodeksu karnego.

4. Karygodność

5. Wina

Różnice: Zoll twierdzi, ze definicja nie ma drabiny, każdy element można rozważać w dowolnej kolejności, jest definicją wieloaspektową, specyficzne podejście do norm prawa karnego traktowanie ich wyłącznie jako normy przewidujące kary, to do końca nie jest prawdą. Tylko wtedy gdy nigdzie indziej nie można znaleźć przepisów zabraniających można posiłkować się kodeksem karnym.

Definicja Zolla zakłada, że prawo karne jest taką dziedziną prawa która jedynie sankcjonuje zachowania bezprawne. Inne dziedziny prawa mają określić co jest zakazane, a prawo karne będzie interweniować.

Przeciwnicy podnoszą, że prawo karne powstało na podstawie dekalogu, prawo karne ma własny przedmiot regulacji. Teraz prawo karne wchodzi w inne dziedziny życia, historycznie z dekalogu. Dlatego trudno mówić że ma tylko pomocniczy charakter.

2. Społeczna szkodliwość czynu

Materialny element przestępstwa. W kodeksie z 1997 roku zmieniona z społecznego niebezpieczeństwa na szkodliwość. Zmieniono z dwóch powodów: źródłem było prawo radziecki, drugi powód niebezpieczeństwo zagrożenie na przyszłość, pasowało do niebezpieczności sprawcy na przyszłość.

Art. 1 § 2 k.k. „nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma”

(Kodeks karny z 1969 roku obowiązywał do 1998 roku do września.)

Problem interpretacyjny. Sąd rozpatruje szkodliwość społeczną czynu w konkretnym przypadku. Nie ma możliwości żeby sąd kwestionował przepis prawa. Może oceniać w danej sprawie.

Elementy:

Art. 115 § 2 k.k.” Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaju i charakter dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.”

Na stopień społecznej szkodliwości składają się elementy przedmiotowe i podmiotowe. ELEMENTY przedmiotowe: obiektywne

1. Rodzaj i charakter naruszonego dobra.

2. Rozmiary wyrządzonej albo grożącej szkody

3. Sposób i okoliczności popełnienia czynu

4. Waga naruszonych przez sprawcę obowiązków

ELEMENTY podmiotowe: subiektywne

1. Postać zamiaru

2. Motywacja sprawcy

3. Rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia

Wszystkie te elementy są związane z czynem i nie charakteryzują sprawcy czynu.

Przy ocenie społecznej szkodliwości czynu nie zastanawiamy się kim jest sprawca.

Stopień społecznej szkodliwości czynu wpływa również na możliwość warunkowego umorzenia postępowania karnego art. 66 § 1 k.k.; ma wpływ na wymiar kary art. 53 § 1 k.k.. Badanie ma znaczenie zawsze przy wymierzaniu kary oraz umorzenia nie może być znaczny. Żeby ocenić że stopień szkodliwości czynu jest znikomy musi to dotyczyć zarówno elementów przedmiotowych jak i podmiotowych.

3. POJĘCIE CZYNU

Czyn człowieka.

Zamieniono czyn na zachowanie.

Koncepcje teoretyczne:

1. Koncepcja naturalistyczna - ujmowała czyn jako kompleks ruchów fizycznych dających się obserwować z zewnątrz. Najstarsza. Starano się odróżnić winę od zachowania. Na początku rozwoju myśli prawno-karne miało kolosalne znaczenie, pozwalało na karanie za czyn, a nie za to co ktoś myśli. Podział sztuczny, każde zachowanie jest sterowane psychiką. Zachowanie człowieka jest efektem tego co człowiek myśli.

2. Koncepcja naturalistyczno - kauzalna - czyn traktowany był naturalistycznie j.w. ale wskazywano, na to ze każde zachowanie człowieka wynika z impulsu jego woli. Jest skutkiem impulsu jego woli. Nie rezygnowano z obiektywnego aspektu czynu, ale wskazywano że żadne zewnętrzne zachowanie nie bierze się samo z siebie. Należało kiedy zachowanie nie może być uznane za przestępstwo, zachowania odruchowe.

3. Finalna teoria czynu - twórcą był niemiecki uczony H. Welzel lata 30 potem dalej rozwijana. Zgodnie z koncepcją finalną czynem jest sterowane wolą człowieka zachowanie przyjmujące postać działania. W koncepcji finalnej świadomość i wola (nastawienie psychiczne) są elementami charakteryzującymi czyn. Czyn przestał być zatem kategorią obiektywną. Rewolucja w prawie karnym. Pytanie czym jest wina. Wywarł wpływ na kształtowanie się pojęcia winy.

4. Definicja socjologiczna - czynem jest zachowanie człowieka podlegające ocenie społecznej. Niczego nie definiuje.

W każdej definicji czynu pojawia się problem zaniechania. Następuje przeskok z kategorii ontologicznej do czynu będącego kategorią czysto normatywną. W kodeksie karnym pojęcie czyny zamienione na zachowanie. W ten sposób zaniechanie i działanie traktowane tak samo. Definicja która odpowiada stanowi prawnemu, podawana na końcu.

5. Czynem jest psychicznie sterowane zewnętrzne zachowanie człowieka. To zachowanie może przybrać postać działania lub zaniechania przy czym pod pojęciem zaniechania rozumiemy brak działania w kierunku wskazanym przez obowiązek wynikający z przepisów prawa. Zaniechanie jest zatem kategorią normatywną tzn. nie istnieje zaniechanie jako takie musi być powiązane z obowiązkiem działania. Typowe- nie udzielenie pomocy.

4. Okoliczności wyłączające czyn:

1. Odruch - zachowanie które nie jest sterowane wolą człowieka.

2. Przymus fizyczny nieodporny vis absoluta - całkowicie wyłącza fizyczną możliwość postępowania zgodnie ze swoja wolą. Przymus odporny nie jest wyłączający ale będzie traktowany jako stan wyższej konieczności.

5. Czyn zabroniony, a przestępstwo.

Czyn zabroniony

art. 115 § 1 k.k. „Czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej”

Znamiona czynu zabronionego

Znamionami czynu zabronionego są cechy wspólne określonej klasy zachowań których ustawodawca zabrania pod groźbą kary. Znamiona podlegają udowodnieniu.

Czyn zabroniony nie będzie przestępstwem jeżeli nie spełnia wszystkich warunków odpowiedzialności karnej, w szczególności nie jest bezprawny albo nie jest zawiniony.

Art. 291 k.k. nie trzeba skazać złodzieja żeby pociągnąć do odpowiedzialności pasera.

Podział przestępstw: (w Polsce dwupodział przestępstw)

1. Zbrodnie i występki - art. 7 k.k. podział dychotomiczny (art. 7 § 1 k.k.) materialnym kryterium podziału jest stopień społecznej szkodliwości rozumiany abstrakcyjnie. Definicja podana w kodeksie karnym ma charakter formalny. Art. 7 § 2 k.k. kryteria rozróżniające zbrodnię od występku.

1. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienie wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą. Dolna granica zagrożenia

2. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo kara pobawienia wolności przekraczającą jeden miesiąc. Górna granica zagrożenia.

Art. 216 § 1 k.k. znieważenie grzywna albo ograniczenie wolności, w zw. z art. 33 § 1 k.k. grzywna od 10 do 360 stawek dziennych.

To czy jakiś czyn jest zbrodnią czy występkiem jest z góry określone, w oderwaniu od konkretnych przypadków. Może być tak że kara wymierzona za występek będzie surowsza niż kara za zbrodnię.

Do kategorii zbrodni zalicza się fałszowanie pieniędzy i papierów wartościowych.

2. Typ czynu zabronionego - klasyfikacja oparta o zestaw znamion czynu zabronionego

1. Typ podstawowy czynu zabronionego składa się ze znamion w sposób najbardziej ogólny opisujących zachowanie karalne

art. 148 § 1 k.k. A - kto, B - zabija, C - człowieka - znamiona.

B - nie jest powiedziane w jaki sposób, czyli każde zabicie człowieka będzie pasowało,

2. Typy zmodyfikowane

Modyfikacja typów czynu zabronionego polega na dodawaniu do podstawowego zespołu znamion które uszczegółowiają opis zachowania.

art. 148 § 4 k.k. - zaczyna się tak samo dodatkowe znamiona afekt A,B,C + A₁,B₁

Art. 148 § 2 k.k. A,B,C + A₁,B₁, …

Rozróżnienie w celu modyfikacji kary. Jeżeli modyfikacja powoduje zmniejszenie wymiaru kary mamy do czynienia z typem uprzywilejowanym przestępstwa. Jeżeli modyfikacja zaostrza mamy do czynienia z typem kwalifikowanym przestępstwa. Zabójstwo ma trzy typy modyfikacyjne przestępstwa.

Czasem ustawodawca ogranicza się tylko do wskazania modyfikacji typu.

3. Czynów zabronionych ze względu na podmiot, sposób określenia sprawcy.

1. Ogólnosprawcze (powszechne)

2. Indywidualne - w których sprawcą może być tylko osoba posiadająca szczególną cechę wskazaną w zespole znamion. Np. funkcjonariusz publiczny, matka, żołnierz. Art. 206 k.k. , art. 160 § 2 k.k.. Nie każdy może się ich dopuścić.

1. Właściwe - to takie przy których szczególna cecha sprawcy decyduje o tym że zachowanie staje się karalne. Dopuszcza się ich określona osoba i dlatego są karalne- bigamia.

2. Niewłaściwe - to takie przy których szczególna cecha sprawcy jest znamieniem modyfikującym typ czynu zabronionego nie wpływa zatem na karalność zachowania, a tylko na wymiar kary- dzieciobójstwo złagodzenie kary, narażanie na niebezpieczeństwo zaostrzająca.

7.12.2008 r.

Podział typów czynów zabronionych:

1. Przestępstwa skutkowe materialne - czy jest znamię skutku. W zespole znamion którego zostało wskazane znamię skutku. Dopóki nie ma skutku nie ma dokonania.

Zachowanie -> skutek

Skutek musi być dodatkową zmianą w świecie zewnętrznym odrębną od zachowania.

Np. art. 208 k.k.

Kto rozpija małoletniego dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Większość twierdzi że jest to przestępstwo skutkowe.

Art. 296 k.k. - typowe przestępstwo skutkowe. §1 „…Wyrządza jej znaczną szkodę majątkową.” - skutek.

Art. 148 k.k. - przestępstwo skutkowe.

Nie zawsze ustawodawca rozdziela działanie od skutku.

2. Przestępstwa bez skutkowe formalne - to takie przy którym dla wypełnienia znamion typu czynu zabronionego wystarczy określone zachowanie, bez względu na to czy wykonało ono faktycznie jakikolwiek skutek.

Art. 178a k.k. - wystarczy samo zachowanie się nie potrzebny jest żaden skutek.

Art. 162 k.k. nieudzielenie pomocy - przestępstwo bez skutkowe z zaniechania. W zespole znamion nie ma skutku. Trudno powiedzieć kiedy usiłowanie, a kiedy dokonanie.

Przestępstwa z działania i zaniechania

1. Z działania

2. Z zaniechania - zaniechanie jest kategorią normatywną, sprawca nie wypełnia obowiązku działania w określonym kierunku.

Art. 2 k.k.

Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi.

Osobę na której ciąży prawny szczególny obowiązek nazywamy gwarantem. Gwarantem jest osoba na której ciąży prawny szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi w postaci naruszenia jakiegoś dobra prawnego. Dopiero w kodeksie z 1997 roku, wcześniej stosowane były reguły dotyczące gwaranta ale nie wynikało z czego ma to wynikać. Art. 2 k.k. wskazuje co ma być źródłem obowiązku.

Przestępstwa z narażenia konkretnego i abstrakcyjnego

1. Narażenie na niebezpieczeństwo konkretne - opis zachowania które powoduje konkretne niebezpieczeństwo. Mamy zachowanie i skutek który jest opisany jako narażenie na konkretne niebezpieczeństwo.

2. Narażenie na niebezpieczeństwo abstrakcyjne - opis zachowania tylko

Przestępstwa ze względu na tryb ich ścigania (znaczenie procesowe)

1. Ścigane z urzędu - nie ma znaczenia wola pokrzywdzonego, większość przestępstw. Obowiązek doprowadzenia sprawcy spoczywa na organach państwa.

2. Z urzędu na wniosek - bez wniosku złożonego przez pokrzywdzonego organy ścigania nie mogą prowadzić postępowania. Ściganiem zajmuje się państwo i jego organy. Czasem w stosunku do pewnej kategorii osób np. osoby najbliższe.

3. Z oskarżenia prywatnego - sam pokrzywdzony musi dochodzić sprawiedliwości. W jego interesie nie będzie działało państwo, sam składa wniosek i występuje przed sądem. Np. zniesławienie i zniewaga.

BEZPRAWNOŚĆ I OKOLICZNOŚCI WYŁCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ

Koncepcja negatywnych znamion przestępstwa - art. 241 k.k. kto bez zezwolenia rozpowszechnia… czy zaistniało zachowanie, rozpowszechnia wiadomości (+), nie posiada zezwolenia (-) jak posiada to nie ma przestępstwa. Negatywne znamię to takie dla którego wypełnienia dana okoliczność musi nie zaistnieć. Koncepcja Prof. Woltera z prawa niemieckiego. przez wiele lat funkcjonowała jako obowiązująca. Art. 148 § 1 kto zabija człowieka - znamiona wg Woltera to jest tylko część znamion czynu zabronionego, ponieważ każdy czyn wymaga uzupełnienia znamionami negatywnymi (obronie koniecznej, stanie wyższej konieczności, uprawnień i obowiązków) które określają okoliczności wyłączające bezprawność. Dla wypełnienia znamion przestępstwa trzeba pozytywnie wypełnić znamiona typu czynu zabronionego i nie może zachodzić żadna okoliczność - określona w znamionach negatywnych (kontratyp) - wyłączająca bezprawność. Nazwa kontratyp przyjęła się i oznacza okoliczności wyłączające bezprawność. Obecnie została odrzucona jedyne co zostało to termin kontratyp.

Koncepcja Prof. A. Zolla - każde zachowanie które narusza normę sankcjonowaną jest zachowaniem społecznie szkodliwym w pewnych jednak wypadkach to naruszenie normy staje się usprawiedliwione. Dochodzi bowiem do konfliktu interesów, który ustawodawca rozstrzyga na korzyść osoby działającej w szczególnych okolicznościach. Jest to społecznie opłacalne i jako mniejsze zło musi być uznane za legalne.

„A” napada na „B”, „B” odpiera ten zamach i zabija „A”.

Wg Zolla dochodzimy do konfliktu interesów musi uznać że zezwalamy „B” się bronić. Zatem „B” narusza normę - zabija człowieka - ale naruszenie tej normy jest społecznie opłacalne nie jest bezprawne.

Konflikt interesów tkwi w każdym kontratypie.

KONTRATYPY OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCYCH BEZPRAWNOŚĆ

1. Ustawowe

1. Kodeksowe

1. Obrona konieczna

2. Stan wyższej konieczności

3. Działanie w granicach dozwolonego ryzyka

4. Działanie w ostatecznej potrzebie

2. Pozakodeksowe

2. Pozaustawowe

OBRONA KONIECZNA

1. Warunki dopuszczalności stosowania obrony - muszą być spełnione żeby można się było bronić. Musi zaistnieć zamach ze strony innego człowieka na jakiekolwiek dobro chronione prawem (reakcja na zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem nie tylko na moje dobro), i zamach (różne stanowiska i jako działanie i jako zaniechanie ale udzielamy się o pomoc do organów państwa; drugie stanowisko że każde zaniechanie może być zamachem ale domaganie się zwrotu wierzytelności na to nie pozwala art. 191 k.k.; trzecie stanowisko zakłada że nie da się wykluczyć takiej sytuacji że zaniechanie może być potraktowane jako zamach ale z całą pewnością nie każde zaniechanie może być tak traktowane wg jakiego kryterium dzielić zaniechania zgłosił ją Wolter uznał że w kategorii zamachu można uznać takie zaniechanie przy którym spełnienie obowiązku działania jest możliwe tylko osobiście przez tego kto zaniechał jego spełnienia nikt inny nie może zrealizować tego obowiązku) ten musi mieć następujące cechy:

1. Bezpośredni - oznacza że zachowanie sprawcy zamachu powoduje stan bezpośredniego zagrożenia dla określonego dobra prawnego. Wg niektórych To zachowanie ma być ostatnim ogniwem w łańcuchu zdarzeń prowadzących do naruszenia dobra.

2. Rzeczywisty

3. Bezprawny - oceniamy jako sprzeczność z jakąkolwiek normą prawną. Problem związany z dopuszczalnością obrony przed funkcjonariuszami policji. Formalnie dopuszczalne ale merytorycznie sprzeczne z prawem. Jeśli tylko formalnie mieści się w granicach jego uprawnień to nie stanowi bezprawnego zamachu nawet jeśli jest merytorycznie niesłuszne.

2. Legalności w stonowaniach obrony - w jaki sposób się bronić żeby było to legalne

1. Prawo zezwalając na stosowanie obrony zezwala także na to aby zamach był odparty skutecznie - kryterium skuteczności.

2. Sposób obrony i zastosowane środki muszą być jak najmniej drastyczne, przekroczenie granic obrony będzie zastosowanie środka bardziej drastycznego jeżeli wystarczyło dla odparcia zamachu zastosowanie środka mniej drastycznego a równie skutecznego.

Przyjmujemy że obrona konieczna nie jest subsydiarna tzn. że nawet jeśli istnieje jakiś inny sposób uniknięcia niebezpieczeństwa zamachu nie trzeba z tego korzystać i wolno się bronić.

21.12.2008r.

Ograniczona proporcjonalność dóbr

Przy obronie koniecznej nie ma wskazanej proporcjonalności.

Art. 25 § 3 k.k.

Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli przekroczenie granic obrony koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.

Czyli mimo wszystko Sąd skazuje osobę, która przekroczyła granice obrony koniecznej ale obligatoryjnie odstępuje się od wymierzenia kary.

Obok kryterium skuteczności sąd oceniając konieczność obrony będzie brał pod uwagę w sposób ograniczony proporcję między dobrami. Będzie to oceniane w każdym przypadku indywidualnie. Będzie brał pod uwagę to czy napastnik pozbawiony życia, atakował tylko mienie czy również było narażenie samego człowieka. Inaczej ocenia się zamach na mienie, a inaczej na życie.

Eksces intensywny- przekroczenie granic obrony koniecznej dotyczące niewspółmierności obrony do niebezpieczeństwa zamachu.

Uwaga!!!

Gdy mówimy o przekroczeniu granic obrony koniecznej, musimy wskazać jakie przestępstwo popełnił broniący!!!

Mówimy: „Sprawca popełnił przestępstwo zabójstwa w wyniku przekroczenia granic obrony koniecznej”.

Eksces ekstensywny - Czasowe przekroczenie granic obrony koniecznej - kiedy jest niewspółczesna z zamachem. Jeżeli zamach już ustał, a obrona została przedłużona. Czy można uznać za obronę sytuację pościgu, jeżeli jest podjęte natychmiast po zdarzeniu i cały czas widzimy napastnika.

Fakt przekroczenia granic obrony koniecznej ma kolosalne znaczeni e broniący wprawdzie zostaje skazany ale sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Stan wyższej konieczności (ART. 26 k.k.)

Art. 26.  k.k.

§ 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione prawem w warunkach określonych w § 1, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.

§ 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.

§ 5. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciążących na sprawcy obowiązków tylko jeden może być spełniony.

§1wyłącza bezprawność

§2 wyłącza winę

Niebezpieczeństwo grożące dobru jest niebezpieczeństwem nie pochodzącym od osoby której dobro jest zniszczone dla uratowania dobra zagrożonego. Źródłem niebezpieczeństwa może być zachowanie człowieka, ale również działanie sił przyrody, zwierzęcie (ale nie narzędziem w rękach człowieka).

W obronie koniecznej poświęcamy dobro napastnika, w stanie wyższej konieczności zawsze poświęcamy dobro należące do osoby trzeciej. Dopuszczalność poświęcania takiego dobra musi być dobrze umotywowana. Bardziej rygorystyczne warunki niż w obronie koniecznej.

Przesłanki:

1. Niebezpieczeństwo grożące dobru musi być bezpośrednie i rzeczywiste. - niebezpieczeństwo musi być bezwzględnie bezpośrednie,

2. Sprawca musi działać w celu uchylenia tego niebezpieczeństwa.

3. Obowiązuje zasada subsydiarności, z której wynika że wolno poświęcić dobro tylko wtedy kiedy nie istnieje żaden inny sposób uchylenia niebezpieczeństwa. Zatem w ostateczności. - „…jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć…”, jeżeli dobro można ratować w inny sposób należy go wykorzystać. Istnieje obowiązek wykorzystania innych możliwych dogodniejszych środków. Cel działania musi być jednoznaczny, na pierwszym miejscu ratowanie innego dobra.

4. Dobro poświęcone musi mieć wartość mniejszą niż dobro ratowane. - czy oba dobra mogą przedstawiać taką samą wartość? art. 26 § 2 k.k. - odnosi się tylko do proporcjonalności dóbr.

§ 1 dobro poświęcone < dobro ratowane

§ 2 dobro poświecone = dobro ratowane

dobro poświecone >= dobro ratowane

Różnice pomiędzy § 1 i § 2.

Kazus.

Prom płynący z Polski do Szwecji. W czasie sztormu prom zaczyna tonąć. Na tym promie znajdują się ludzie. Rzecz się dzieje zimą na morzu Bałtyckim. Istnieją zabezpieczenia pozwalające przeżyć w zimnej wodzie - kombinezony. Prom się przechyla. A zdobywa kombinezon i zaczyna go zakładać. Kombinezonów jest za mało. B kombinezonu nie ma - myśli o art. 26 k.k. jego życie jest bezpośrednio zagrożone, myśli żeby zabrać kombinezon A i samemu się uratować. B rusza w kierunku A i zabiera mu kombinezon. A odpiera zamach ze strony B. A stosuje obronę konieczną, a nie znajduje się w stanie wyższej konieczności. B wpada do wody i ginie. Jeżeli przyjąć że zachowanie B jest kontratypem wyłączającym bezprawność, zatem A nie stosował by obrony koniecznej bo atak B nie byłby bezprawny. Musimy przyjąć taką konstrukcję że B wprawdzie działa w stanie wyższej konieczności ale działa bezprawnie. Wypracowano koncepcję związaną z winą. Będzie można powiedzieć że B działał bezprawnie ale nie jest zawinione.

W §2 dobro poświęcone może mieć wartość wyższą, byleby nie była to wartość oczywiście wyższa od dobra ratowanego. Jeśli dobro poświęcone i ratowane mają tę samą wartość, to zachodzi stan wyższej konieczności, który nie wyłącza bezprawności, lecz winę. Oznacza to, że w sytuacji równej wartości dóbr kolidujących, poświęcenie jednego z nich będzie bezprawne, sprawca, który owo dobro poświęcił, nie będzie podlegał odpowiedzialności karnej z braku winy, tj.. z powodu niemożności wymagania od niego zachowania zgodnego z prawem.

Art. 26 k.k. mówi o działaniu w stanie wyższej konieczności. Ale można też przyjąć że zaniechał swojego obowiązku w stosunku do jednego z dóbr.

Przykład:

Lekarz który jest wezwany do dwóch umierających pacjentów.

§ 5 Regulację dotyczącą stanu wyższej konieczności stosuje się odpowiednio w wypadku gdy z ciążących na sprawcy obowiązków tylko jeden może być spełniony. Na jakiej podstawie dokonano wyboru. Kryterium oceny stopnia ciążącego obowiązku.

§ 4 przewiduje zasadę wyłączenia nie może powołać się na stan wyższej konieczności wyłączający winę sprawca, poświęcający dobro które ma szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.

Strażak widząc stojącą w oknie płonącego budynku kobietę, nie może odmówić wejścia na drabinę i ratowania jej, argumentując, że naraża się na niebezpieczeństwo osobiste, gdyż ciąży na nim szczególny obowiązek ochrony dobra, nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste. Jednak strażak nie ma obowiązku poświęcenia własnego życia! Może odmówić wejścia do płonącego budynku, jeśli oznacza to poświęcenie własnego życia, bo budynek grozi zawaleniem. Prawo nawet od gwaranta nie wymaga poświęcenia własnego życia dla ratowania dobro zagrożonego, wymaga tylko narażenia się na niebezpieczeństwo osobiste. Podobnie ze strażnikiem w banku.

Klauzula wyłączenia dotyczy tylko §2. Wymaga narażenia się na niebezpieczeństwo osobiste tej osoby, która ma szczególny obowiązek chronienia dobra prawnego. Przepisy nie wymagają poświęcenia własnego życia.

W świetle komentowanego przepisu lekarz nie może powołać się na stan wyższej konieczności wyłączający winę argumentując, że dla ratowania życia chorego musiałby go zbadać, bo wysypka ciele pacjenta oznacza narażenie się lekarza na niebezpieczeństwo osobiste.

Łatwiej wykonywać więc zawód prawnika niż lekarza, bo prawicy wyznaczają zakres powinności lekarzy, a nie odwrotnie. Np. w średniowieczu wprowadzano zakaz grzebania lekarza na poświęconej ziemi, jeśli np. przeprowadził nieudaną operacją, powinien ponieść karę po śmierci.

§ 3 Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności

a) poświęcenie jednego z dóbr gdy niebezpieczeństwo nie było jeszcze bezpośrednie,

b) niezachowanie warunku proporcjonalności.

Kontratyp ostatecznej potrzeby wojskowej art. 319 k.k.

§1 nie popełnia przestępstwa żołnierz, gdy w wypadku nieposłuszeństwa lub oporu stosuje się środki niezbędne w celu wymuszenia posłuchu dla rozkazu, do którego wydania był uprawniony, jeżeli okoliczności wymagają natychmiastowego przeciwdziałania, a posłuchu dla rozkazu nie można osiągnąć w inny sposób.

§2w razie przekroczenia granic ostatecznej potrzeby sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Nie jest to ani obrona konieczna, ani stan wyższej konieczności.

Ma na celu wymuszenie posłuchu dla rozkazu. Skierowane na żołnierza który odmawia wykonania rozkazu, jest nieposłuszny albo stawia opór.

Dobrem chronionym jest dyscyplina wojskowa.

Znamiona:

- użycie środków niezbędnych w celu wymuszenia posłuchu

- okoliczności wymagają natychmiastowego przeciwdziałania

- posłuchu dla rozkazu nie można osiągnąć w inny sposób - zasada subsydiarności

Dozwolone ryzyko eksperymentowania art. 27 k.k.

Art. 27.  § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeżeli spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy.

§ 2. Eksperyment jest niedopuszczalny bez zgody uczestnika, na którym jest przeprowadzany, należycie poinformowanego o spodziewanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach oraz prawdopodobieństwie ich powstania, jak również o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie na każdym jego etapie.

§ 3. Zasady i warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego określa ustawa.

Odróżnia się ryzyko dnia codziennego od kodeksowego rozumienia działań ryzykownych. Kontratyp ten nie dopuszcza ryzyka dnia codziennego.

Dotyczy ryzyka eksperymentowania, mieści w sobie ryzyko powyżej ryzyka przeciętnego, akceptowanego społecznie.

Rozróżnienie eksperymentów:

1. Poznawcze

2. Medyczne

3. Techniczne

4. Ekonomiczne

Geneza. Stan czystego przypadku. W 19.. roku przygotowując projekt k.k. wysunięto eksperymenty, które były wymienione przez poprzedni kodeks karny. Ustawa o lekarzu uchwalona w grudnia 1996 roku zawierała przepisy regulujące eksperymenty. W czerwcu 1997 roku uchwalono kodeks karny i do art. 27 dodano § 3 w celu regulacji eksperymentów medycznych. Czasem regulacja ustawowa rozmija się z regulacją kodeksową - dlatego nie wykreślono z k.k. eksperymentów medycznych.

Wg prof. Liszewskiej: warunków z § 1 nie powinno stosować się do eksperymentów medycznych, ustawa o lekarzach nie jest lex specialis. Ponieważ jest to odrębna regulacja. Zakresy zastosowania tych norm nie pokrywają się. Art. 27 nie dotyczy eksperymentów medycznych w ogóle.

Nie wykreślono eksperymentów medycznych bo były w poprzednim kodeksie karnym. W § 2 art. 27 widać najlepiej że był on pisany pod eksperymenty medyczne.

Warunki kontratypu:

1. W celu przeprowadzenia eksperymentu

2. Spodziewana korzyść musi mieć istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze

3. Oczekiwanie osiągnięcia korzyści celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu muszą być zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy

4. Zgoda uczestnika eksperymentu na którym jest on przeprowadzany odpowiednio poinformowanego (wiedział na co się godzi)

Nie ma mowy o żadnych proporcjach.

Pozostaje pytanie o eksperymenty ekonomiczne czy tylko te w małych przedsiębiorstwach

11.01.2009 r.

Czynności lecznicze

Zgoda pokrzywdzonego

Dozwolone ryzyko sportowe

Przygotować z książki

WINA

Kodeks karny oddziela stronę podmiotową czynu od winy.

Umyślność i nieumyślność to nie jest wina.

Umyślność czy nieumyślność określa nastawienie psychiczne człowieka do tego co robi.

Art.. 9 k.k.

§ 1. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić (zamiar bezpośredni) albo przewidując możliwość jego popełnienia na to się godzi. ( zamiar ewentualny)

§2. Czyn zabroniony

Art. 9 § 1 - utożsamia z pojęciem zamiaru, przy czym jeżeli rozważamy kwestię zamiaru sprawcy musimy zastanowić się nad stanem psychicznym sprawcy, bierzemy pod uwagę świadomość i wolę sprawcy.

Ustawodawca rozróżnia zamiar bezpośredni dolus directus i zamiar ewentualny dolus eventualis. W każdym z tych zamiarów trzeba rozróżnić świadomość i wolę i ustalić jaka jest treść świadomości przy zamiarze bezpośrednim i ewentualnym.

Umyślność = zamiar.

Stan świadomości - zamiar ewentualny

Wola - zamiar bezpośredni.

Jak wygląd świadomość człowieka przy zamiarze bezpośrednim. - trzeba być świadomym tego co się robi. Trzeba być świadomym okoliczności faktycznych stanowiących znamiona czynu zabronionego.

Konstrukcja zamiaru ewentualnego

Jest konstrukcją sztuczną, nie da się go wytłumaczyć z punktu widzenia psychologii. Stworzona po to żeby móc przypisać umyślność kiedy nie jesteśmy w stanie powiedzieć czy sprawca faktycznie czynu chciał.

Kazus

Sprawca chce dokonać podpalenia domu sąsiada w celu zniszczenia jego domu. Mamy do czynienia z zamiarem bezpośrednim. Załóżmy, że w domu znajduje się starszy chory człowiek sprawca o tym wie i mimo to nie odstępuje od swojego czynu ale zakłada że człowiek ten może uciec. Czasem skutkiem zamiaru ewentualnego może być jeszcze jakiś inny skutek o którym sprawca wie, że może nastąpić. Nie zależy mu na zabiciu mieszkańca tego domu bo zakłada, że może uciec. Powiedzmy, że dochodzi do zabójstwa. Sprawca powie że jego zamiarem było tylko podpalenie domu sąsiada, zabójstwo nie było celowe.

Sprawca podejmuje zachowanie w zamiarze bezpośrednim osiągnięcia jakiegoś celu, przy okazji realizacji tego celu istnieje prawdopodobieństwo możliwość popełnienia innego czynu zabronionego. Sprawca zdaje sobie sprawę z tego prawdopodobieństwa i godzi się na ewentualność popełnienia tego czynu.

Pojęcie „godzenia się” sposoby tłumaczenia:

1. Teoria woli warunkowej - zgodnie z nią godzi się to znaczy chce pod warunkiem że dojdzie do popełnienia czynu. Nawiązuje do elementy faktycznego woli.

Koncepcja Juliusz Makarewicza - twórca kodeksu karnego z 1932 roku, baza dla następnych kodeksów - (woli warunkowej)

Stwierdził, że zamiar ewentualny złożony jest podobnie jak zamiar bezpośredni z 2 elementów:

• świadomość- przewidywanie możliwości popełnienia czynu zabronionego

• wola - godzenie się na ową możliwość popełnienia czynu zabronionego, które to Makarewicz określił mianem „woli warunkowej”

Sprawca działający cum dolo eventuali działa z wolą warunkową, którą jest chcenie „zawieszone” do czasu zrealizowania się spodziewanej możliwości spełnienia czynu zabronionego.

Krytyka: Sprawca godzący się na możliwość realizacji, jeśli się jego wola nie zrealizuje faktycznie, odnosimy to sytuację do kwestii jakby sprawca nie chciał popełnić czynu

Oznacza ono uczucia ambiwalentne, chcenie popełnienia czynu zabronionego jeśli wola się zrealizuje; nie chcenie gdy wola się nie zrealizuje

2. koncepcja Jan Waszczyński - kierownik naszej katedry - godzenie się oznacza chcenie narażenia na niebezpieczeństwo dobra prawnego i obojętność w stosunku do naruszenia tego dobra.

Jego zdaniem „godzenie się” to chcenie narażenia dobra chronionego prawem na niebezpieczeństwo i obojętność, że owe godzenie spowoduje uszczerbek w dobru chronionym prawem.

np. Sprawca zadaje szereg ciosów swej ofierze, oddalił się od miejsca zbrodni gdy ofiara jeszcze żyła, sprawca chciał by życie człowieka narażone zostało na niebezpieczeństwo, było mu obojętne czy owo chciane niebezpieczeństwo doprowadzi do pozbawienia życia ofiary.

Sprawca działający cum dolo eventuali, obojętność odnosi jedynie do rezultatu swego działania.

Krytyka: prof. Buchała uważa, że pojęcie „godzenie się” to 1 pojęcie zaś J. Waszczyński dzielił je na 2 części:

1. Chęć narażenia 2. Obojętność co do skutku

3. koncepcja Włodzimierza Woltera (koncepcja woli obojętnej) - przyjęta w orzecznictwie - godzenie się oznacza obojętność woli, którą należy rozumieć w ten sposób że nie możemy o sprawcy powiedzieć że czynu chciał ale nie możemy też powiedzieć, że go nie chciał.

Sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu, ani chce popełnić czyn zabroniony ani nie chce by czyn zabroniony został popełniony.

Koncepcja ta zyskała akceptację wymiaru sprawiedliwości, zwłaszcza w przypadkach orzekania przez sądy w sprawie zabójstw.

np. Sprawca dźgnął nożem ofiarę, oddala się od ofiary, która jęczy ale jeszcze żyje, zostawia ją w takim stanie.

Ani chce by jej śmierć nastąpiła, ani chce by czyn zabroniony nie został popełniony

Krytyka: J.Waszczyński zakwestionował koncepcję Woltera

Zarówno usiłowanie popełnienia czynu zabronionego jak i pomocnictwo innej osobie w popełnieniu czynu zabronionego mogą być podjęte z zamiarem ewentualnym.

Jeżeli przyjmujemy, że istotą zamiaru ewentualnego jest stan woli obojętnej to nie jesteśmy w stanie ustalić do czego sprawca zmierza.

Pomocnictwo, którego istotą jest pomoc przestępcy może być również popełniony cum dolo eventuali, zaś wg koncepcji Woltera jest to niemożliwe.

Zamiar bezpośredni - ustawodawca określa tylko wolę czyli sprawca czynu chce, jak wygląda tutaj stan świadomości w większości przypadków jest pewny, zatem chce zdarzenia pewnego.

Zamiar ewentualny - ustawodawca mówi godzi się ale dotyczy zdarzenia które jest możliwe

Jak wygląda sytuacja gdy sprawca:

Godzi się na coś co jest pewne - będzie to zamiar bezpośredni

Chce tego co jest możliwe - będzie to zamiar bezpośredni

NIEUMYŚLNOŚĆ

Podstawą ujemnej oceny czynów nieumyślnych jest naruszenie reguł ostrożności wymaganej w danych okolicznościach.

Przykład: skrzyżowanie z sygnalizacją świetlną. Dochodzi do zderzenia dwóch samochodów. Można powiedzieć że każdy z nich spowodował wypadek, ale winny jest ten który wjechał na czerwonym świetle.

Naruszenie reguł ostrożności stanowi obiektywne kryterium nieumyślności, a ustalenie tego naruszenia wymaga wskazania wzorca postępowania który tworzymy z uwzględnieniem wszystkich istotnych elementów stanu faktycznego. Bierzemy przy tym pod uwagę np. szczególna wiedzę i umiejętności sprawcy.

Analiza stanu psychicznego w odniesieniu do nieumyślności

Dwie sytuacje nieumyślności: charakteryzują stan świadomości

1. nieumyślność świadoma - polega na tym, że sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego ale ani nie chce go popełnić, ani nie godzi się na jego popełnienie. W poprzednim kodeksie funkcjonowała jako lekkomyślność. W sytuacji nieumyślności świadomej sprawca bezpodstawnie przypuszcza, że uniknie czynu.

2. nieumyślność nieświadoma - sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego chociaż mógł ją przewidzieć. Budzi wątpliwości z każdego punktu widzenia. Przestępstwa z zapomnienia. W poprzednim kodeksie karnym funkcjonowała jako niedbalstwo. Wymyka się ujęciu psychologicznemu.

Art.9 § 2. 

Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

Naruszenie reguł ostrożności oceniamy ex ante a nie ex

PRZESTĘPSTWA KWALIFIKOWANE ZE WZGLĘDU NA NASTĘPSTWO CZYNU

Art. 9 § 3 Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć.

Czyn -> następstwo

Czyn jest umyślny, a w odniesieniu do następstwa mamy nieumyślność.

Mieszana strona podmiotowa.

Przykład: art. 156 § 3 k.k. - znamiona 156 § 1 + następstwo w postaci śmierci.

Art. 173 § 4 k.k.

Przestępstwo znęcania- jest bez skutkowe w typie podstawowym. Art. 207 § 3 k.k. w związku z art. 207 § 1 k.k. przesłanki § 1 + następstwo w postaci targnięci się na swoje życie pokrzywdzonego. Może chcieć tylko znęcania a następstwo jest nieumyślne, albo znęcania się i następstwa - ale nie ma to żadnego znaczenia.

Jest to typ przestępstw, w których ustawa uzależnia surowszą odpowiedzialność karną sprawcy od wystąpienia określonego następstwa czynu.

Wyróżniamy następujące warianty:

• umyślno - umyślny

• nieumyślno - nieumyślny

• umyślno - nieumyślny

To czy sprawca mógł następstwo przewidzieć oceniamy z punktu widzenia kryteriów wymienionych przy nieumyślności czyli wieku, wiedzy, doświadczenia oraz stanu emocjonalnego w chwili popełnienia czynu.

Teoria psychologiczna

Zgodnie z psychologiczną teorią winy przez winę rozumiano stosunek psychiczny sprawcy do czynu. Takie pojmowanie winy było związane z potrzebą rozdzielenia czynu jako obiektywnie możliwego do zaobserwowania kompleksu ruchów fizycznych człowieka od winy traktowanej subiektywnie jako nastawienia psychicznego charakteryzowanego przez świadomość i wolę człowieka. Zawsze miała problem z niedbalstwem. Nigdy nie dawało sobie rady z tym problemem.

Kompleksowa normatywna teoria winy

Zgodnie z tą teorią ustalenie winy wymagało stwierdzenia istnienia następujących przesłanek:

1. umyślność/ nieumyślność

2. Poczytalność

3. Zarzucalność rozumiana jako możliwość postawienia sprawcy zarzutu, ze nie zachował się zgodnie z prawem mimo, że mógł się tak zachować.

Następnie pojawiła się finalna teoria czynu i równocześnie z nią czysta normatywna teoria winy

Czysta normatywna teoria winy

Zgodnie z tą teorią winą jest sam zarzut który stawiamy sprawcy, natomiast wszystkie elementy stanu psychicznego zawierają się w pojęciu czynu.

Kodeks karny z 1969 roku nie przesądzał wszystkiego w zakresie teorii, konstrukcja winy nie wykluczała żadnej z teorii ale nie wybierała taż żadnej konkretnej.

Obecny kodeks karny stanął na stanowisku normatywnej teorii winy. Traktuje winę jako ocenę zachowania, spór jest co do tego czy nie mieszczą się tez kryteria postawienia zarzutu. Widać to w art. 9 k.k. oraz w art. 1 § 3 k.k. (przypisanie winy).

Na dzień dzisiejszy spór dotyczy tego co ma stanowić kryteria zarzutu, przypisania winy. Pytanie czy sąd ma dowolność w zakresie oceny wymagalności zgodnego z prawem zachowania sprawcy.

Kryteria oceny i okoliczności wyłączające postawienie zarzutu winy

Możliwość postawienia zarzutu winy dotyczy sprawców:

1. Poczytalnych

2. Osiągnęli prawem wiek

3. Nie są w usprawiedliwionym błędzie co do prawa lub co do kontratypu

OKOLICZNOŚCI WYŁCZAJACE WINĘ

Niepoczytalność

Prawo karne nie definiuje poczytalności jako normy psychicznej. W prawie karnym nie operujemy pojęciem : „sprawcy normalnego” ; „sprawcy anormalnego”. Pojęcie normy psychicznej budowane jest w psychiatrii i psychologii.

Sposób ujęcia niepoczytalności i poczytalności ograniczonej w prawie karnym:

art. 31§1 - Niepoczytalność

§ 1. Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.

Art. 31§2 - Poczytalność ograniczona

§ 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary

§ 1 mówi w jakich okolicznościach sprawca jest niepoczytalny.

Kryteria dwojakiego rodzaju:

1. Metoda psychiatryczna - dla ustalenia niepoczytalności konieczne jest stwierdzenie, że sprawca cierpi na chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub też występują u niego inne zakłócenia czynności psychicznych.

2. Metoda psychologiczna - dla ustalenia niepoczytalności trzeba stwierdzić, ze na skutek tej choroby, upośledzenia lub innych zaburzeń sprawca nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.

Należy brać pod uwagę oba te kryteria jednocześnie. Oba te elementy muszą występować. Pierwszy jako przyczyna, a drugi jako skutek.

Jest to czyn bezprawny ale nie jest zawiniony.

Rozpoznanie znaczenia czynu i kierowanie postępowaniem. Występuje między nimi spójnik „lub”.

Rozpoznaje

znaczenie czynu może pokierować

- - niepoczytalny

+ + poczytalny

- + niemożliwa

+ - niepoczytalny

Zaburzenia funkcjonalne np. psychopatia - wie co robi ale nie może się powstrzymać.

Zaburzenia muszą całkowicie eliminować zdolność do kierowania swoimi zachowaniami. Zatem psychopata nie bo on się może opanować jak będzie bardzo chciał.

Stwierdzenie niepoczytalności oznacza że nie możemy sprawcy postawić zarzutu popełnienia przestępstwa, jednocześnie popełniają czyny o dużym ładunku szkodliwości np. kogoś zabił, trzeba go uznać za niewinnego i trzeba go uniewinnić, nie można go skazać ponieważ jest chory dla takich przypadków ustawa karna przewiduje zastosowanie zamiast kary tzw. środka zabezpieczającego o charakterze leczniczym. Nie jest to karę, celem jest izolacja ale również leczenie. Jest to przymusowe zamknięcie celem wyleczenia. Teoretycznie nie ma przeszkód żeby odizolować go na zawsze. Nie trzeba określać czasu. Nie można zamknąć na wszelki wypadek.

Art. 31 § 2 k.k. - ograniczona poczytalność w stopniu znacznym.

Te same przyczyny powodują skutek w postaci częściowego ograniczenia zdolności do kierowania swoimi zachowaniami.

Jest wina, jest przestępstwo.

Odpowiedzialność nie jest wyłączona. Jest mniej winny.

1.03.2009

FORMY STADIALNE PRZESTĘPSTWA

1. Powzięcie zamiaru popełnienia czynu zabronionego

2. Przygotowanie

3. Usiłowanie dokonania czynu zabronionego

4. Dokonanie czynu zabronionego

Iter delicti - pochód przestępstwa.

Odpowiedzialność za któreś ze stadiów interesuje nas tylko wtedy gdy czyn zatrzymał się na którymś z etapów.

Przepisy część szczególnej kodeku karnego typizują czyny zabronione w formie dokonanej, aby można było pociągnąć do odpowiedzialności karnej za zachowanie które nie osiągnęło fazy dokonania przepisy części ogólnej kodeksu karnego muszą wprowadzać regułę rozszerzającą zakres odpowiedzialności na wcześniejsze stadia.

Ograniczamy do czynów umyślnych.

Teoria prawa karnego. Czy należy karać tylko wtedy gdy coś się już stało czy również wtedy kiedy jeszcze nic się nie stało. Dlaczego karać usiłowanie, przygotowanie? Co ma być uzasadnieniem. Jednym uzasadnieniem pod postacią teorii formalno-obiektywnej było przyjęcie zasadności karalności usiłowania jest stworzenie realnego niebezpieczeństwa dla dobra chronionego prawem. Zgodnie z tą teorią usiłowaniem był początek wykonania czynu zabronionego. Jedno z uzasadnień karalności usiłowania. Przy tej teorii odpada karalność przygotowania. Teoria subiektywna zgodnie z nią uzasadnieniem karalności usiłowania jest uzewnętrznienie przez sprawcę posiadania zamiaru popełnienia określonego czynu zabronionego. Zgodnie z teorią subiektywną kary godne jest już podjęcie takich działań, które bezpośrednio zmierzają do dokonania czynu chociaż nie są jeszcze początkiem wykonania. Punkt ciężkości oceny kary godności zachowania które chcemy karać jako usiłowanie następuje w stronę zamiaru sprawcy. Dochodzi do pokazania że ma się zły zamiar, umyślnie zmierza do dokonania czynu zabronionego. Spory co do rozdzielenia przygotowania od usiłowania. Pierwsza teoria jest obiektywna i ograniczająca.

W polskim prawie karnym samo powzięcia zamiaru popełnienia czynu nie jest nigdy karalne. Przygotowanie jest karalne wyjątkowo tylko wtedy kiedy ustawa tak stanowi. Usiłowanie jest karalne zawsze, a zgodnie z art. 14 §1 k.k. sąd wymierza kare za usiłowanie w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa.

Ad. 3. Usiłowanie

Pojęcie karalności usiłowania pojawiło się już w XIV w. w nauce glosatorów włoskich, którzy uzależniali karalność usiłowania od „bliskości dokonania” czynu zabronionego.

W XIX w. A. Feuerbach skonstruował teorię obiektywną odpowiedzialności karnej za usiłowanie.

O karalności powinno decydować obiektywne zagrożenie dla dobra chronionego prawem.

W naszym kodeksie z 1997r. o odpowiedzialności karnej za usiłowanie mówi art. 13 kk

Art. 13. § 1. Odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje.

§ 2. Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.

Elementy usiłowania:

a) Zamiar popełnienia czynu zabronionego - zamiar zdefiniowany w art.9 § 1 k.k.

(zamiar bezpośredni jak i ewentualny)

b) Zachowanie sprawcy zmierzające bezpośrednio ku dokonaniu czynu zabronionego

c) Brak dokonania czynu zabronionego (aspekt negatywny)

Istotą usiłowania jest bezpośrednie zmierzanie ku dokonaniu czynu zabronionego, pod którym to pojęciem rozumie się stworzenie obiektywnego zagrożenia dla dobra chronionego prawem bez potrzeby włączenia się dodatkowych elementów przyczynowości, uruchamianych przez samo zachowanie sprawcy.

Orzecznictwo SN w tej kwestii:

„Bezpośredniość jako kryterium usiłowania należy oceniać na podstawie takich czynności, które są zbliżone do dokonania czynu zabronionego, a podjęte w celu urzeczywistnienia zamiaru sprawcy”

„ Bezpośredniość to ostatnia forma działalności sprawcy, którą chce dokonać aby urzeczywistnić swój zamiar”

Zatem bezpośredniość to zachowanie sprawcy stwarzające obiektywne zagrożenie dla dobra chronionego prawem także wtedy gdy uzyskanie zamierzonego skutku uzależnione jest od postępowania innych osób.

np. usiłowaniem jest nadanie przesyłki, zwierającej materiał wybuchowy, która ma być umieszczona na pokładzie samolotu, choćby sprawca nie był wstanie sam zrealizować tego czynu. Mianowicie to pracownicy obsługi lotniska umieszczą paczkę na pokładzie samolotu.

Doktryna dzieli usiłowanie na:

• ukończone - sprawca uczynił wszystko by spowodować uszczerbek w dobru chronionym prawem, a skutek ten jednak nie nastąpił. Występuje tylko przy przestępstwach materialnych.

Przy przestępstwach formalnych jest zawsze równoznaczne z dokonaniem.

np. oddał strzał lecz pocisk chybił ciało ofiary

• nieukończone - sprawca bezpośredni zmierzał do dokonania czynu zabronionego, ale zamierzony skutek nie nastąpił. Np. skierowanie z zamiarem zabójstwa broni palnej w kierunku ofiary przed pociągnięciem za spust

Usiłowanie może zostać zaniechane , jeżeli sprawca sam zaniecha realizacji zamiaru dokonania czynu zabronionego. Może też zostać zatamowane gdy realizacja zamiaru udaremniona został przez inną przeszkodę.

Ustawowy podział usiłowania:

• udolne - czyn sprawcy stwarza obiektywne zagrożenie dla dobra chronionego prawem (art.13 §1)

• nieudolne- art. 13 § 2 k.k. kiedy dokonanie czynu zabronionego było obiektywnie niemożliwe: dokonanie czynu jest niemożliwe, sprawca nie uświadamia sobie tego że podejmując określone zachowanie które zmierza do popełnienia czynu zabronionego nie będzie mógł osiągnąć stadium dokonania, jest karalne tylko wtedy kiedy obiektywna niemożność dokonania czynu wynika albo ze względu na użycie środka nienadającego się do popełnienia czynu zabronionego albo ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego - przyjmuję ono swą postać ze względu na 1 z powodów:

1. brak przedmiotu nadającego się do popełnienia czynu zabronionego

np. chęć obrabowania wagonu kolejowego, w którym nic się

jednak nie znajduje; strzał oddany do manekina, którego

sprawca wziął błędnie za człowieka.

2. użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego

np. użycie cukru pudru zamiast cyjanku potasu

Odpowiedzialność karna za usiłowanie:

Art. 14. § 1. Sąd wymierza karę za usiłowanie w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa.

§ 2. W wypadku określonym w art. 13 § 2 sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Sprawca za usiłowanie udolne popełnienia danego typu rodzajowego przestępstwa poniesie taką odpowiedzialność karną jaką k.k. przewiduje za to przestępstwo.

Przy usiłowaniu nieudolnym sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Uwaga!!!

Odpowiedzialność karna za usiłowanie nieudolne ustanawiana jest mimo braku obiektywnego zagrożenia dobra chronionego prawem.

Istotą nieudolności jest albo brak przedmiotu albo użycie środka nie nadającego się do dokonania uszczerbku w dobru chronionym prawem lub zniszczenia tego dobra.

Karalność usiłowania nieudolnego należy oprzeć o kryterium subiektywne czyli o wolę sprawcy popełnienia czynu zabronionego.

Brak świadomości że to co robi doprowadzi do dokonania czynu zabronionego.

Kryteria przy pomocy których sąd ma dokonać oceny czy zachowanie zmierza do usiłowania:

- Kryterium bliskości wykonania czynu - z usiłowaniem mamy do czynienia wtedy kiedy sprawca znalazł się takiej sytuacji, że kolejnym jego zachowaniem będzie rozpoczęcie dokonywania czynu.

- Kryterium (ocenne) zagrożenia - usiłowanie polega na tym, że zachowanie sprawcy osiągnęło takie stadium które stanowi bezpośrednie zagrożenie wykonania czynu. Powstaje bezpośrednie niebezpieczeństwo że czyn zabroniony zostanie wykonany.

15.03.2009

Usiłowanie nieudolne traktowane jest tak samo jak usiłowanie, ale jeżeli chodzi o nieudolne to ustawodawca przewiduje nadzwyczajne złagodzenie kary albo odstąpienie od niej.

CZYNNY ŻAL

Przestępstwa:

1. formalne (bez skutkowe) - wystarczy zachowanie, ukończenie zachowania jest równoznaczne z dokonaniem. Usiłowanie ukończone = dokonanie czynu

2. materialne (skutkowe) - zachowanie + przesłanki,

Pod pojęciem czynny żal rozumiemy:

1. dobrowolne odstąpienie od dokonania czynu zabronionego - dotyczy wszystkich przypadków usiłowania. Sprawca nie podlega karze za usiłowanie jeżeli dobrowolnie odstąpił od dokonania czynu zabronionego. W praktyce nie poniesie odpowiedzialności karnej dlatego, że w 5 elementowej teorii przestępstwa występuje karalność.

2. dobrowolne zapobiegnięcie skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego - dotyczy tylko przestępstw skutkowych. Sprawca także nie podlega karze (za usiłowanie) jeśli dobrowolnie zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.

Kazus 1: art. 13 § 1 k.k. w zw. 148 § 1 k.k. - sprawca wsypał truciznę, ofiara wypiła, ale sprawca dzwoni na pogotowie i mówi co podał w jakiej dawce itd. Lekarze ratują ofiarę. I zastosujemy art. 15 § 1 k.k. bowiem wykazał się czynnym żalem.

Kazus 2: art. 13 § 1 k.k. w zw. 148 § 1 k.k. - sprawca wsypał truciznę, ofiara wypiła, ale sprawca dzwoni na pogotowie i mówi co podał w jakiej dawce itd. Lekarze interweniują ale ofiara traci wzrok, zatem ciężkie kalectwo art.. 156 § 1 k.k. - jest to usiłowanie kwalifikowane taka sytuacja w której sprawcy usiłowania udaje się zapobiec skutkowi który zamierzał osiągnąć ale nie udaje się zapobiec innemu skutkowi będącemu rezultatem zachowania sprawcy. I nie stosujemy art. 15 k.k. bo jakiś skutek nastąpił.

Art. 15 § 2 k.k. stosujemy wtedy kiedy nie udało się zapobiec skutkowi czyli doszło do dokonania czynu zabronionego.

Usiłowanie kwalifikowane

Ma ono miejsce wtedy sprawca dobrowolnie zapobiegł skutkowi przestępczemu co sprawia, że nie podlega karze za usiłowanie popełnienia przestępstwa przezeń zamierzonego, którego skutkowi opisanemu w znamionach tego przestępstwa skutecznie zapobiegł.

Istotą usiłowania kwalifikowanego jest ponoszenie odpowiedzialności karnej przez sprawcę za czyn już dokonany, zanim zapobiegł skutkowi należącemu do znamienia przestępstwa zamierzonego

np. sprawca, który działając z zamiarem zabójstwa zadał cios nożem, a następnie zapobiegł zejściu śmiertelnemu swojej ofiary, nie będzie podlegał karze za usiłowanie zabójstwa lecz za przestępstwo faktycznie popełnione czyli przestępstwo wyrządzenia ciężkiego uszczerbku w dobru chronionym prawem.

W związku z tym możemy ustalić, że usiłowanie kwalifikowane składa się z 2 elementów:

1. Nie podleganie karze za przestępstwo usiłowania, któremu sprawca dobrowolnie zapobiegł

2. Ponoszenie odpowiedzialności karnej za przestępstwo faktycznie popełnione, zanim odwróci się skutek stanowiący znamię czynu zabronionego.

W art. 15 §2 została opisana sytuacja gdy sprawcy nie udało się skutecznie zapobiec skutkowi!!!!

Sąd może w takiej sytuacji zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, nie może odstąpić od jej wymierzenia!!!!

1. Usiłowanie ukończone - polega na tym, że sprawca wykonał wszystko co miał do zrobienia, a brak dokonania wynika tylko z braku skutku. Odnosi się tylko do przestępstw skutkowych.

2. Usiłowanie nieukończone - czyn sprawcy znajduje się cały czas na etapie usiłowania i nie zostały wykonane jeszcze wszystkie czynności które wypełniają znamię czasownikowe (sposób zachowania się sprawcy).

Dobrowolnie - dobrowolność oznacza, ze sprawca podejmuje decyzje o odstąpieniu od dokonania czynu albo zapobiegnięciu skutkowi bez jakiegokolwiek przymusu. Nie liczy się to czym się kierował, nie jest ważna motywacja sprawcy.

Ad.2 PRZYGOTOWANIE

Od strony podmiotowej scharakteryzowane jako zachowanie podjęte w zamiarze bezpośrednim popełnienia czynu zabronionego.

„w celu” - chodzi o przestępstwa kierunkowe.

Karalność w tym wymiarze pojawia się wyjątkowo. Występuje tylko wtedy gdy kk w części szczególnej, obok opisu typu rodzajowego przestępstwa, wyraźnie stanowi, że przygotowanie do popełnienia czynu zabronionego jest karalne.

1. Kryterium przedmiotowe - została określona w k.k. w oparciu o 2 warunki:

1. Ustawodawca wymienia przykładowo czynności będące przygotowaniem.

2. Wskazuje generalną klauzulę że mają być to czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania. Te przykładowo wymienione czynności przygotowawcze to uzyskanie lub przysposabianie środków, zbieranie informacji lub sporządzanie planu działania.

2. Kryterium podmiotu - przygotowanie zachodzi wtedy kiedy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego wchodzi w porozumienie z inną osobą.

Art. 16. § 1. Przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania.

§ 2. Przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi.

Cechą przygotowania jest to, że jest to czynność podjęta w celu popełnienia czynu zabronionego.

Przygotowania zachodzi tylko wtedy gdy sprawca działa z zamiarem bezpośrednim, cum dolo directo popełnienia czynu zabronionego.

Przygotowanie jest karalne tylko wtedy , gdy ustawa tak stanowi!!!!

Istotą przygotowania jest działanie w celu popełnienia czynu zabronionego objętego zamiarem bezpośrednim, polegające na podjęciu czynności mających stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania.

To pozwala nam odróżnić nam przygotowanie od usiłowania popełnienia czynu zabronionego, gdyż przygotowanie nie zmierza bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego, ono ma stworzyć jedynie do tego warunki.

Przygotowanie ma stworzyć warunki do usiłowania, samo przygotowanie bezpośrednio ku dokonaniu czynu nie zmierza.

Ma ono stworzyć jedynie warunki, w których możliwe będzie przedsięwzięcie czynu zmierzającego bezpośrednio ku dokonaniu (usiłowanie)

Kazus: Dwóch sprawców przygotowywało się do dokonania przestępstwa rozboju, które to przygotowanie wg kk nie jest karalne. Sprawcy działali z zamiarem bezpośrednim dokonania rozboju na samotnie mieszkającej, starej osobie. Jedne ze sprawców miał przebrać się za listonosza, zaś drugi miał zaczaić się pod ścianą i w momencie gdy ofiara uchyli drzwi wtargnąć do mieszkania, gdzie sprawcy mieli dokonać rozboju. Sprawcy podzielili się swoimi planami ze znajomym listonoszem od , którego pożyczyli strój.

Listonosz powiadomił jednak Policję, funkcjonariusze zatrzymali sprawców przed drzwiami domu staruszki.

Prokurator prowadzący śledztwo w tej sprawie chciał zakwalifikowania działań sprawców jako usiłowanie popełnienia przestępstwa rozboju.

Obrona podniosła, że zachowanie sprawców nie wykroczyło poza etap niekaralnego przygotowania. Argumentując, podkreśliła fakt, że istotą przygotowania jest stworzenie warunków do podjęcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego. Zatem sprawcy powinni być uwolnieni od odpowiedzialności karnej.

Przygotowanie może polegać na:

1. wejściu w porozumienie z inną osobą ( przygotowanie grupowe)

2. uzyskanie lub przysposobienie środków, zbieranie informacji, sporządzenie planu działania (przygotowanie rzeczowe)

Przypadki, w których kk stanowi o karalności przygotowania przestępstwa:

• art. 128 kk §2 zbrodnia zamachu stanu

Art. 128. § 1. Kto, w celu usunięcia przemocą konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej, podejmuje działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu,

podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

§ 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Kto przemocą lub groźbą bezprawną wywiera wpływ na czynności urzędowe konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej,

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

• Art. 127 § 2 zdrada państwa polskiego (spisek)

Art. 127.  § 1. Kto, mając na celu pozbawienie niepodległości, oderwanie części obszaru lub zmianę przemocą konstytucyjnego ustroju Rzeczypospolitej Polskiej, podejmuje w porozumieniu z innymi osobami działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu,

podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 10, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

§ 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1,

podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

Uwaga!!!!

Zarówno konstrukcja zbrodni zamachu stanu jak i zbrodnia zdrady państwa polskiego, przewiduje karę za podjęcie działań zmierzających bezpośrednio do realizacji celów, do urzeczywistnienia których sprawcy zmierzają.

Już w okresie tworzenia kk z 1932r. zauważono, że nie jest racjonalne takie redagowanie przepisu, który mówiłby o karaniu za zmianę ustroju RP.

Jeśli taka zmiana już nastąpi , to owi sprawcy nie poniosą odpowiedzialności karnej w stworzonym przez siebie ustroju. Dlatego też karze się za podejmowanie działań zmierzających bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu!

• Art. 175 podjęcie czynności przygotowawczych do sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym, morskim lub powietrznym

Art. 175. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w art. 173 § 1,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

• Art. 252 §3 przygotowania do przestępstwa wzięcia lub przetrzymywania zakładników

Art. 252. § 1. Kto bierze lub przetrzymuje zakładnika w celu zmuszenia organu państwowego lub samorządowego, instytucji, organizacji, osoby fizycznej lub prawnej albo grupy osób do określonego zachowania się,

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszcz erbek na zdrowiu, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 3. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1, kto odstąpił od zamiaru wymuszenia i zwolnił zakładnika.

• Art. 270 §3 przygotowanie do przestępstwa podrobienia dokumentów

Art. 270. § 1. Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto wypełnia blankiet, opatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo takiego dokumentu używa.

§ 3. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2

• Art. 168 wymienia 4 przestępstwa do, których przygotowanie podlega karze:

• Art. 163 sprowadzenie powszechnego niebezpieczeństwa w postaci pożaru, zawalenia budowli itp.

• Art. 165 sprowadzenie niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia wielu osób poprzez np. zagrożenie epidemiologiczne

• Art. 166 akt porwania statku powietrznego lub morskiego

• Art. 167 umieszczenie na statku powietrznym lub morskim ładunku wybuchowego.

Art. 168. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w art. 163 § 1, art. 165 § 1, art. 166 § 1 lub w art. 167 § 1,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Powyższe przygotowania do przestępstw co, do których ustawodawca przewiduje zarówno przygotowanie grupowe jak i rzeczowe.

Czynny żal sprawcy przygotowania

Art.17 kk stanowi, że karze za przygotowanie nie podlega, kto od niego dobrowolnie odstępuje.

Art. 17. § 1. Nie podlega karze za przygotowanie, kto dobrowolnie od niego odstąpił, w szczególności zniszczył przygotowane środki lub zapobiegł skorzystaniu z nich w przyszłości; w razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego, nie podlega karze ten, kto nadto podjął istotne starania zmierzające do zapobieżenia dokonaniu.

§ 2. Nie podlega karze za przygotowanie osoba, do której stosuje się art. 15 § 1.

W przypadku przygotowania rzeczowego ma tu miejsce zniszczenie zgromadzonych środków, zapobieżenie skorzystania z owych środków w przyszłości.

Wystarczy zatem zamanifestować chęci odstąpienia.

Zaś w przypadku przygotowania grupowego ma tu miejsce podjęcie istotnego starania zmierzającego do zapobieżenia dokonania czynu zabronionego. Tutaj trzeba podjąć starania by zapobiec dokonaniu czynu zabronionego, samo wycofanie się sprawcy porozumienia nie wystarczy.

22.03.2009

Teoria wąskiego rozumienia sprawstwa - teoria udziału w cudzym czynie.

Założenia:

1. Zakładała że sprawcą jest tylko ten kto własnoręcznie wypełnia znamiona czynu zabronionego, wprowadzała jedna odpowiedzialność także innych osób przyczyniających się do popełnienia tego czynu, przy czym chodziło wyłącznie o podżegacza i pomocnika.

2. Odpowiedzialność podżegacza i pomocnika jest akcesoryjna (zależna) od odpowiedzialności sprawcy. Podstawą tej koncepcji jest założenie, że podżegacz i pomocnik nie popełniają własnego przestępstwa tylko biorą udział w popełnieniu przestępstwa przez sprawcę. Dlatego nazywa się teorią udziału w cudzym czynie.

W XIX w. w dogmatyce niemieckiej pojawiła się konstrukcja odpowiedzialności karnej za udział w cudzym przestępstwie

(teoria akcesoryjności).

Wyróżniono w niej 3 role przestępcze:

1. Sprawca główny

2. Podżegacz

3. Pomocnik

W teorii tej zawężono odpowiedzialność karną podżegacza i pomocnika.

Odpowiedzialności karnej podlegał przede wszystkim sprawca główny, będący centralną postacią całej teorii.

Podżegacz i pomocnik biorą udział w przestępstwie ale go nie popełniają!!!

Występuje tylko 1 przestępstwo - popełnione przez sprawcę głównego.

Odpowiedzialność karna podżegacza i pomocnika jest uzależniona od tego co uczynił sprawca główny (odpowiedzialność akcesoryjna).

Niezależnie bowiem od tego, do czego nakłaniał podżegacz i bez znaczenia jakiej pomocy udzielił pomocnik, ponoszą oni odpowiedzialność karną za udział w przestępstwie faktycznie popełnionym.

Jeśli sprawca przestępstwa uczyni mniej niż to do czego był podżegany bądź to do czego była udzielona mu pomoc, podżegacz i pomocnik poniosą odpowiedzialność karną za owo mniejsze bezprawie.

np. Podżegacz nakłonił sprawcę głównego do przestępstwa rozboju, pomocnik udzielił mu pomocy. Sprawca główny dopuścił się tylko przestępstwa kradzieży, nie stosując przemocy ani nie posługując się bezprawną groźbą.

Podżegacz i pomocnik poniosą odpowiedzialność karną za udział w faktycznie popełnionym przestępstwie.

Analogicznie podżegacz i pomocnik poniosą surowszą odpowiedzialność jeśli sprawca uczynił więcej niż to do czego był np. podżegany.

Kazus:

Adwokatka została poproszona przez swego mandanta o udzielenie pomocy w postaci dostarczenia mu nabitego pistoletu. Mandant był przesłuchiwany przez policję, zaś adwokatka jako pełnomocnik oskarżonego wzięła udział w przesłuchani, przekazując mu wtedy broń.

Jej intencją było udzielenie pomocy do sterroryzowania policjanta i samouwolnienia. Jednak sprawca zastrzelił strażnika. Pani adwokat, w tym wypadku pomocnik, nie zależnie od intencji, zamiaru udzielenia pomocy poniesie odpowiedzialność karną za przestępstwo faktycznie popełnione.

Adwokatka została skazana za nieumyślny udział w umyślnym przestępstwie zabójstwa.

Pojawia się tu pewna pułapka myślowa, do której prowadzi prezentowana teoria!!!! Jaka odpowiedzialność karną poniesie podżegacz lub pomocnik jeśli sprawca nie popełnia przestępstwa a jedynie czyn zabroniony (brak winy) np. małoletni, osoba niepoczytalna, usprawiedliwione błędne przekonanie

Kazus:

Dorosły posługuje się dzieckiem by to przecisnęło się przez kraty okna i wyniosło towar z pomieszczenia magazynowego

W 1943 roku w prawie niemieckim zmodyfikowaną tę koncepcję wprowadzając zasadę ograniczonej akcesoryjności - oznacza ona że podżegacz i pomocnik ponoszą odpowiedzialność karną także wtedy kiedy sprawca nie może odpowiadać za swój czyn z powodu braku winy.

W II poł. XIX w. koncepcja jednolitego sprawstwa oparta jest na ekstensywnym rozumieniu sprawstwa. Założeniem tej koncepcji jest:

1. To że zarówno sprawca jak i podżegacz i pomocnik są sprawcami.

2. Każda z tych osób ponosi odpowiedzialność za własne przestępstwo i za własną winę. Odpowiedzialność podżegacza i pomocnika nie jest akcesoryjna.

QUOD DELIQUENTES QUENTA TOT DELICTO - Ile przestępstw tylu sprawców

Podobnie uważał również J. Makarewicz, który zarzucił koncepcji sprawstwa pośredniego to, że traktuje ona sprawcę niezdolnego do popełnienia przestępstwa, którym posługuje się sprawca pośredni, tak samo jak narzędzie, przedmiot.

Całą teorię akcesoryjności podważył również wybitny prawnik polski okresu Międzywojnia, wspomniany powyżej Juliusz Makarewicz.

Stworzył on własną Teorię postaci zjawiskowych przestępstwa.

_____

Podstawowym założeniem jest przyjęcie, że każda z osób współdziałających odpowiada za własne przestępstwo, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych.

Zgodnie z koncepcją Makarewicza odpowiedzialność podżegacza i pomocnika jest wprawdzie niezależna od odpowiedzialności sprawcy ale podżegacz i pomocnik nie są sprawcami.

Podżeganie i pomocnictwo jest inną a niżeli sprawstwo techniczną formą popełnienia przestępstwa.

____________

Została on przyjęta w kk z 1932r.

J. Makarewicz uważał, że podżeganie i pomocnictwo obok sprawstwa są postaciami zjawiskowymi przestępstwa.

Makarewicz w odróżnieniu od Getza zaproponował aby wyciągnąć przed nawias i przenieść do części ogólnej opis trzech postaci zjawiskowych przestępstwa, wskazując, że każde przestępstwo może być popełnione przez sprawcę, podżegacza, pomocnika.

Uwaga!!!

Z powyższego założenia wynika, że wszystkie postaci zjawiskowe przestępstwa są równoważne.

Podżegacz i pomocnik są także sprawcami przestępstwa, tyle tylko, że w odróżnieniu od sprawcy nie realizują własnoręcznie przestępstwo.

Sprawca sensu stricto - sprawca

Sprawca sensu largo - podżegacz, pomocnik

Odpada tym samym sens posługiwania się pojęciem sprawcy głównego. Podżegacz popełnia własne przestępstwo z chwilą gdy nakłonił on skutecznie sprawcę do popełnienia czynu zabronionego. Nie bierze on udziału w cudzym przestępstwie.

Tym samym dochodzi do uniezależnienia odpowiedzialności karnej sprawców sensu largo od czynu zabronionego dokonanego przez sprawcę sensu stricto.

Powstało pytanie czy powyższe stwierdzenie nie idzie za daleko?

Jeżeli podżegacz i pomocnik ponoszą odpowiedzialność karną za własne przestępstwo to czy racjonalne z punktu widzenia prawa jest skazanie podżegacza i pomocnika jeśli sprawca sensu stricto nie popełnił w ogóle przestępstwa?

Krytyka:

Sprawca sensu stricto( nie doszły) zawarł związek małżeński. Napisał list do swego przyjaciela po pewnym okresie trwania małżeństwa. Stwierdził w liście, że jego życie stało się gehenną z powodu teścia, który nie ustanie inwigilował jego postępowanie. Sprawca spytał co ma robić?

Uzyskał odpowiedź: „Zabij starego”. Po 10 latach od owej wymiany listów, sprawca napisał kolejny list, w którym stwierdził: „Dziękuje Ci za dobrą radę, podjąłem zamiar zabicia teścia, nie zrealizowałem go, ale myśl o tym, że może go zabije, pomagała mi cieszyć się każdym nowo rozpoczętym dniem”. Teść zmarł w końcu w wyniku śmierci naturalnej.

List przyjaciela ze stwierdzeniem „zabij” wpadł jednak ręce organu prowadzącego śledztwo w tej sprawie. Pytanie: Czy nadawca listu ze zwrotem „zabij starca” poniesie odpowiedzialność karną?

Jeżeli podżeganie i pomocnictwo to równoważne ze sprawstwem, typy rodzajowe przestępstwa, to nadawca listu poniesie odpowiedzialność karną za przestępstwo postaci zjawiskowej podżegania do zabójstwa.

Prowadzi to do zbyt dalekich skutków (sprawca poniósłby karę 8 lat pozbawienia wolności!!!!), otóż obecny kk w celu złagodzenia tak daleko idących skutków wprowadził „odblask” akcesoryjności:

Art. 22.§ 2. Jeżeli czynu zabronionego nie usiłowano dokonać, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Jeśli adresat owego listu podjął zamiar popełnienia czynu zabronionego, ale nawet nie usiłował go popełnić sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Podżegacz popełnił przestępstwo ale sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Krytyka: Owy odblask akcesoryjności nie rozwiązuje problemu!

1. Występuje jedynie możliwość odstąpienia od wymierzenia kary

2. Przepis wskazuje, na to że w owej sytuacji trzeba przeprowadzić całe postępowanie karne i sądowe

3. Sąd może sprawce sensu largo uwolnić od odpowiedzialności karnej ale tylko w wyroku skazującym, zatem owy sprawca popełnia przestępstwo!!!!!!!!!

Należy skonstatować w tym miejscu, że rozważany problem ma podłoże wysoko aksjologiczne.

Kazus:

Łódzki są rozważał kwestię odpowiedzialności karnej sprawcy A , który nakłaniał swoją przyjaciółkę do poddania się zabiegowi przerwania ciąży. Jednak kobieta zdecydowanie odmawiała. Zatem sprawca A znalazł sprawcę B, aby ten pobił kobietę ciężarną, w celu aby ta ostatnia poroniła. Sprawca B nie chcąc samemu dokonać owego czynu zabronionego, znalazł sprawcę C, któremu zagwarantował ekwiwalent pieniężny w zamian za popełnienie czynu. Ostatecznie zdjęcie ofiary trafiło do sprawcy C. Potencjalny wykonawca czynu zabronionego , nie dokonał czynu zabronionego, gdyż widząc kobietę, zrobiło mu się przykro, żal przyszłej matki i nawet nie usiłował popełnić przestępstwa.

Wystąpiła tu sytuacja przestępstwa typu zjawiskowego podżegania do podżegania.

Jak zbadać tutaj ową płaszczyznę aksjologiczną?

Czy z faktu iż w sprawcy C odezwały się ludzkie instynkty, postąpił zgodnie z zasadami prawa, humanitaryzmu, to czy z tego faktu sprawca A i B mają uzyskać korzyści? Przecież mogliby ponownie próbować dokonać czynu zabronionego. Trzeba więc zawsze wziąć pod uwagę płaszczyznę aksjologiczną, na której opiera się prawo karne.

KK z 1997r. przejął teorię zjawiskowości przestępstw J. Makarewicza , ale jednocześnie ją uzupełniając!!!!

Art. 19. § 1. Sąd wymierza karę za podżeganie lub pomocnictwo w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo.

§ 2. Wymierzając karę za pomocnictwo sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

W § 1 odnajdujemy wprost to co wynikało z koncepcji Makarewicza

§ 2 pojawia się stwierdzenie, że można odstąpić od wymierzenia kary za

pomocnictwo

Tym samym bardzo nieudolnie ustawodawca polski sformułował przepis w § 2, wymieniając w nim jedynie pomocnictwo a zapominając całkowicie o podżeganiu!!!!!!!

Co różni polski kk z 1997 r. od innych kodeksów świata?

Polski kk jako jedyny pozwala na wymierzenie kary za pomocnictwo oraz podżeganie, nawet gdy sprawca sensu stricto nie usiłował popełnić czynu zabronionego.

POSTACI ZJAWISKOWE PRZESTĘPSTWA (wg J.Makarewicza)

Wyróżnił:

1. Sprawstwo i współsprawstwo

2. Podżeganie

3. Pomocnictwo

Ad 1) Sprawstwo sensu stricto i współsprawstwo

KK z 1932r. nie definiował pojęcia sprawstwa w części ogólnej. Makarewicz podniósł, że sprawstwo wynika z opisów rodzajowych przestępstw.

KK z 1969r. zdefiniował sprawstwo wyróżniając 3 postaci:

1. sprawstwo

2. współsprawstwo art. 16 kk

3. sprawstwo kierunkowe

KK z 1997 r. dodał jeszcze jedną postać sprawstwa:

4. sprawstwo polecające art. 18 kk

a) sprawstwo

Pojęcie sprawstwa definiuje się w oparciu o 2 koncepcje teoretyczne:

• teoria formalno - obiektywna - sprawca jest tu, kto swym własnym czynem (własnoręcznie) wypełnia zespół ustawowych znamion przestępstwa. np. ten kto swym zachowaniem zabija człowieka

Nazwa oddaje istotę teorii, sprawcą jest ten, kto obiektywnie wypełnia formę opisaną w części ogólnej kk (znamiona czynu zabronionego)

• teoria subiektywna - sprawcą jest ten kto działa z wolą sprawczą, cum animo actoris, kto jest realizatorem własnej woli, spełnionej niekoniecznie własnym działaniem

Wg tej teorii sprawca może realizować własną wolę sprawczą, kierując zachowaniem rzeczywistego sprawcy.

Art. 18. § 1. Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu.

§ 2. Odpowiada za podżeganie, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego.

§ 3. Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie.

Art. 18 kk w 1 części oparty jest na teorii obiektywnej, w 2 części odwołuje się do teorii subiektywnej sprawstwa!!!!!!

§ 1 definiuje jednosprawstwo jako zachowanie tego, kto wykonuje czyn zabroniony sam.

b) współsprawstwo

Dokonanie czynu zabronionego wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, określane jest mianem współsprawstwa.

Pozwala ono na pociągnięcie sprawcy za czyn, który uczynił sam, ale także za czyn zabroniony popełniony przez sprawcę działającego z nim wspólnie!!!!!!

Najważniejsze jest tutaj owo porozumienie czyli uzgodnienie celu wspólnego działania, zgodność woli potencjalnych współsprawców.

Porozumienie może być:

• wyraźne - może być zawarte pisemnie, ustnie, bądź może być wyrażone gestem

• dorozumiane - milczące dostosować zachowanie sprawców w celu wspólnego popełnienia przestępstwa.

Kazus:

Kradzież z włamaniem, sprawca pragnął obrabować pewien sklep, wybijając szybę wystawową w tym celu. Jednak zabrana przez niego drewniana pałka, nie była wstanie rozbić szyby. Jednak współsprawca przejeżdżający samochodem ową ulicą, na której mieścił się sklep, zatrzymał się i rozbił szybę kluczem francuskim. Następnie wraz z 2 sprawcą wyniósł towar ze sklepu.

Porozumienie jest podstawą działania wspólnego!!!!

Działanie wspólne występuje wtedy gdy przez każdego ze współsprawców zostanie wypełniona przynajmniej część znamion tworzących zespół znamion danego typu rodzajowego przestępstwa.

Współsprawcy odpowiadają za wspólne działanie jeśli było ono przedmiotem porozumienia. Problem jest gdy sprawca wykracza poza granicę porozumienia - eksces!!!

_________________________

Art. 18 k.k.

§ 1 - cztery postaci sprawstwa:

1. sprawstwo pojedyncze - w prawie niemieckim istnieje instytucja sprawstwa pośredniego. Sprawca pośredni to osoba, która wykonuje czyn zabroniony za pośrednictwem innej osoby będącej narzędziem w rękach sprawcy pośredniego.

2. współsprawstwo -Istotą współsprawstwa jest to że każdy ze współsprawców ponosi odpowiedzialność nie tylko za to co wykonuje sam ale również za to co wykonuje jego wspólnik. mogą to być 3 sytuacje:

- przynajmniej dwie osoby wspólnie i w porozumieniu popełniają czyn zabroniony w ten sposób że każda z nich swoich zachowaniem wypełnia wszystkie znamiona czynu zabronionego. Tę formę należy odróżnić od sprawstwa równoległego (polega na tym, że przynajmniej dwie osoby popełniają w tym samym miejscu i czasie taki sam czyn zabroniony ale każda z tych osób działa na własną rękę. Nie ma między nimi porozumienia co do wspólnego popełnienia czynu).

- współsprawstwo właściwe polega na tym że każdy ze współsprawców wypełnia swoim zachowaniem tylko część znamion czynu zabronionego ale razem realizują całość znamion.

- jeden ze współsprawców wypełnia wszystkie znamiona czynu zabronionego, a drugi tylko ich część.

Porozumienie - musi być niewątpliwe. Oznacza że bez wątpienia te osoby działają w porozumieniu ze sobą. Forma porozumienia jest absolutnie dowolna.

EKSCES WSPÓSPRAWCY

Jest to przekroczenie granicy porozumienia przez współsprawcę.

Czyn popełniany w trakcie wspólnej realizacji znamion przez współsprawców, który nie był objęty treścią porozumienia.

Powstaje pytanie: Czy współsprawca będzie ponosił za eksces współdziałającego?

L.Listkiewicz uważał, że każdy ze współsprawców powinien ponosić odpowiedzialność karną za przestępstwo współdziałającego, za działanie, które przewidywał lub mógł przewidzieć.

J. Waszczyński uważał, że współsprawca ponosi odpowiedzialność karną za eksces współdziałającego, jeżeli z chwilą wystąpienia ekscesu nie odstąpił od dalszej realizacji przestępstwa objętego treścią porozumienia.

Kazus:

Jeden ze współsprawców w trakcie dokonywania rozboju zabił ofiarę, a 2 ze współsprawców nie odstąpił od akcji przestępczej. Wziął udział w rabunku po zabójstwie ofiary i wspólnie ze współsprawcą, który dokonał ekscesu, opuścił miejsce popełnienia przestępstwa.

Ponosi on odpowiedzialność karną nie tylko za to co było przedmiotem porozumienia( rabunek) ale także za zabójstwo.

Orzecznictwo SN:

Zostało zanegowane rozumowanie J. Wszczyńskiego

SN uznał, że nie zapobiegnięcie zabójstwu stanowiącemu eksces poza porozumienie, którego treścią było dokonanie rozboju, nie uzasadnia odpowiedzialności karnej 2 współsprawcy za ów eksces.

Jednak Waszczyński wymagał przecież jedynie wyłączenie się z dalszej akcji przestępczej (nie mówił nic o zapobiegnięciu skutkowi!!!!!!

Współsprawca nie ponosi odpowiedzialności za eksces swojego wspólnika chyba że milcząco zaakceptował przekroczenie granic porozumienia.

WSPÓSPRAWSTWO SUKCESYWNE

Polega na tym, że współdziałający przystępuje do realizacji czynu zabronionego dopiero po zrealizowaniu części znamion. Przystępuje w momencie kiedy jakiś etap jest już za nim.

Zasadą jest, że współsprawca sukcesywny ponosi odpowiedzialność tylko za ten czyn zabroniony w którego popełnieniu faktycznie współdziałał. Jeżeli ktoś przystępuje do wspólnego dokonania kradzieży już po tym jak inna osoba dokonała włamania to ponosi odpowiedzialność tylko za współsprawstwo kradzieży, a nie kradzieży z włamaniem.

WSPÓŁSPRAWSTWO PRZY PRZESTĘPSTWIE NIEUMYŚLNYM

Kazus:

Dwóch robotników postanowiło z dachu zrzucić ciężką metalową belkę, nie sprawdzając czy jest zabezpieczenie. Belkę zrzucili i zabili mężczyznę. Okazało się, że pojedyncza osoba nie podniosła by belki i nie zrzuciłaby jej.

Musimy przyjąć że porozumienie dotyczy zachowania a nie czynu.

Współsprawstwo przy przestępstwie nieumyślnym zachodzi wtedy kiedy przynajmniej dwie osoby porozumiały się co do wspólnego wykonania określonego zachowania naruszającego reguły ostrożności. Odpowiedzialność karalna za przestępstwo nieumyślne każdej z tych osób osobno nie byłaby możliwa ponieważ oceniane odrębnie zachowanie każdego ze współdziałających nie byłoby w stanie spowodować skutku określonego w zespole znamion.

3. sprawstwo kierownicze - polega na tym że sprawca nie wykonując samodzielnie czynu zabronionego kieruje jego wykonaniem przez inną osobę. Kierowanie jest czymś więcej niż tylko organizowaniem akcji przestępczej. Polega ono na tym, że sprawca ma możliwość podejmowania decyzji co do przebiegu realizacji czynu zabronionego. Sprawca panuje nad czynem wykonawcy.

4. sprawstwo polecające - chodziło o to żeby przenieść rozwiązanie z części wojskowej do części cywilnej. Sprawstwo polecające polega na tym, że sprawca wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie poleca jej wykonanie czynu zabronionego. W przypadku tego sprawstwa poleceniodawca nie ma żadnego wpływu na sposób wykonania polecenia, gdyby taki wpływ miał byłby sprawcą kierowniczym. Przy sprawstwie polecającym istotne jest to jaki czyn zabroniony ma być popełniony zgodnie z wolą poleceniodawcy. Jeżeli wykonawca czynu dopuści się innego czynu zabronionego poleceniodawca będzie odpowiadał za usiłowanie.

Ad. c. i d.

W sprawstwie kierowniczym i polecającym sprawcą jest ktoś kto nie wykonuje czynu zabronionego.

Wykonawcze i nie wykonawcze formy sprawstwa

Kryterium tego podziału jest element wykonania czynu zabronionego.

Sprawstwo wykonawcze to: sprawstwo pojedyncze i współsprawstwo. Nie wykonawcze formy to: sprawstwo kierownicze i polecające.

19.04.2009

Art. 20 k.k. który statuuje zasadę niezależności odpowiedzialności karnej każdej osoby współdziałającej w popełnieniu czynu zabronionego w odniesieniu do nieumyślności dotyczy tylko sprawczych form współdziałania.

PRZESTĘPSTWA INDYWIDUALNE

Takie czyny zabronione których sprawcą może być tylko osoba spełniająca znamiona w przepisie.

1. Właściwe - kiedy nie mając cech wskazanej w zespole znamion nie można dopuścić się takiego czynu.

2. Niewłaściwe - typy zmodyfikowane przestępstw ze względu na podmiot.

1. typu kwalifikowanego ze względu na podmiot.

2. typ uprzywilejowany

Każdy odpowiada za swój czyn zabroniony.

Art. 21 § 2 k.k. dotyczy wszystkich współdziałających, nie tylko podżegacza i pomocnika, ale również współsprawcy itd.

Art. 21 § 1 k.k. - Okoliczności osobiste, wyłączające lub łagodzące albo zaostrzające odpowiedzialność karną, uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą

Zgodnie z tym artykułem zasadą jest że okoliczności osobiste wyłączające łagodzące lub zaostrzające odpowiedzialność karną uwzględnia się tylko co do osoby której one dotyczą. Ma zastosowanie również przy przestępstwie indywidualnym niewłaściwym przy typie uprzywilejowanym.

§2: Jeżeli okoliczność osobista dotycząca sprawcy, wpływająca chociażby tylko na wyższą karalność, stanowi znamię czynu zabronionego, współdziałający podlega odpowiedzialności karnej przewidzianej za ten czyn zabroniony, gdy o tej okoliczności wiedział, chociażby go nie dotyczyła.

Paragraf ten odnosi się do odpowiedzialności karnej współdziałających przy popełnieniu przestępstw indywidualnych właściwych i niewłaściwych.

Jeżeli okoliczności osobiste, które nie stanowią znamienia przestępstwa uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą, to inaczej jest jeśli okoliczność należy do ustawowych znamion typu rodzajowego przestępstwa.

Wyjątek przewidziany w art. 21 § 2 k.k. dotyczy tylko takich sytuacji kiedy szczególna cecha sprawcy wpływa na zaostrzenie karalności czynu albo na coś więcej czyli wpływa na to że czyn w ogóle jest karalny. W dotyczy zatem sytuacji w której szczególna cecha sprawcy wpływa na obniżenie karalności czynu zabronionego.

Warunkiem odpowiedzialności karnej za przestępstwo indywidualne osoby współdziałającej która nie posiada szczególnej cechy wskazanej w zespole znamion jest to aby uświadamiała sobie, że współdziała z osobą która taką cechę posiada.

Art. 21 § 3 k.k.

CZYNNY ŻAL

Art. 23 k.k.

§ 1 Nie podlega karze współdziałający, który dobrowolnie zapobiegł dokonaniu czynu zabronionego

Przewiduje czynny żal polegający na dobrowolnym zapobiegnięciu dokonania czynu zabronionego. Współdziałający w tej sytuacji nie podlega karze.

§ 2 Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do współdziałającego, który dobrowolnie starał się zapobiec dokonaniu czynu zabronionego.

PROWOKACJA

Art. 24 Odpowiada jak za podżeganie, kto w celu skierowania przeciwko innej osobie postępowania karnego, nakłania ją do popełnienia czynu zabronionego, w tym wypadku nie stosuje się art. 22 i 23.

Ma na celu sprowokowanie innej osoby żeby popełniła przestępstwo, jednak prowokującemu nie chodzi o faktyczne popełnienie przestępstwa a jedynie o przyłapanie sprawcy na popełnieniu przestępstwa. Od podżegania różni się celem działania. Podstawowym celem jest namówienie kogoś aby przyłapać go na popełnieniu czynu zabronionego.

Sens pojęcia prowokacji jest w publicystyce znacznie szerszy niż w prawie karnym materialnym. Znamiona prowokacji:

a) nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego,

b) w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego.

Prowokator nie chce samego przestępstwa- to nie jest podżeganie, celem jest skierowanie przeciw potencjalnemu sprawcy postępowania karnego!

A co, jeśli prowokator zawiadamia organ ścigania o tym, że osoba wskazana przezeń zamierza popełnić czyn zabroniony? Umożliwia to organom ścigania m. in. zatamowanie usiłowania dokonania takiego czynu przez sprawcę sensu stricto. Prowokator mógłby w takiej sytuacji powołać się na przepis art. 23 ( bo przecież zapobiegł dokonaniu czynu zabronionego ) i art. 22.

Prowokator, który zawiadomił organy ścigania o zamiarze popełnienia czynu zabronionego, sprawca zostaje ujęty, prowokator odpowiada za przestępstwo, do którego nakłaniał- JAK ZA PODŻEGANIE.

Racja, na której opiera się rozwiązanie art. 24 jest racją moralną. Bo prawo karne to minimum moralności. Warunek taki nie zostałby spełniony, gdyby prawo karne gwarantowało brak odpowiedzialności karnej prowokatora, który nakłaniałby inną osobę do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania przeciw nim postępowania karnego.

Mechanizm oparty na prowokacji mogą stosować natomiast organy ścigania na postawie odpowiednich przepisów rangi ustawowej przy zwalczaniu niektórych typów rodzajowych przestępstw np. łapownictwa czy handlu narkotykami. Jednakże obywatel na własną rękę takich środków stosować nie może.

Ciekawy temat- prowokacja dziennikarska- różni się od ustaleń przewidzianych art.24. dziennikarz, który utrwala fakt przyjęcia łapówki przez funkcjonariusza publicznego nie jest prowokatorem, jeśli nie nakłonił tego funkcjonariusza, lecz jedynie poinformował.

Prowokacja może być szczególnym przypadkiem podżegania które charakteryzuje dodatkowo chęć skierowania przeciwko osobie nakłanianej postępowania karnego. Może się jednak zdarzyć także taka sytuacja w której prowokator wie że namawia inną osobę do popełnienia czynu zabronionego którego popełnienie jest niemożliwe wtedy jedynym celem prowokatora jest skierowanie przeciwko tej osobie postępowania karnego. Z art. 24 k.k. wynika że w obu wypadkach czyn prowokatora będzie kwalifikowany jak podżeganie.

PRZYCZYNOWOŚĆ W PRAWIE KARNYM

Kryteria obiektywnego przypisania skutku:

1. ustalenie że zachowanie opisane w zespole znamion stanowiło jednocześnie naruszenie obowiązującej reguły ostrożności

2. ustalenie że gdyby sprawca zachował się ostrożnie nie doszłoby do powstania skutku

3. ustalenie że zachowanie nieostrożne sprawcy mieściło się w celu ochronnym normy ostrożności.

26.04.2009

Zasada konsumpcji - sąd musi ustalić zależność że w zespole znamion jakiegoś typu czynu zabronionego jest zawarty opis innego czynu zabronionego przy czym miedzy tymi przepisami nie zachodzi relacja lex generalis lex specialis.

LEX CONSUMENS DEROGAT LEGI CONSUMPTAE ( ZASADA KONSUMPCJI )-

Przepis konsumujący uchyla przepis konsumowany.

PRZEPIS KONSUMUJĄCY- poznamy po tym, iż zawiera on cały wymiar bezprawia wyznaczony przez przepis konsumowany. W tym znaczeniu zakwalifikowanie czynu na podstawie przepisu konsumującego wystarczy dla oddania zakresu bezprawia zawartego w przepisie skonsumowanym. Jeżeli w treści przepisu kradzieży z włamaniem zawarte jest zniszczenie rzeczy. Sprawca kradnie z włamaniem- bo niszczy rzecz- drzwi. W obu wypadkach oznacza to, że sprawca wypełnił przestępstwa kradzieży z włamaniem i znamiona przestępstwa zniszczenia cudzej rzeczy ( art. 288 §1 ).

W znamionach kradzieży z włamaniem ( PRZEPIS KONSUMUJĄCY ) jest zatem zawarty WYMIAR BEZPRAWIA zawarty w uszkodzeniu rzeczy ( PRZEPISIE KONSUMOWANYM )

Zbieg ma charakter pozorny, sprawca odpowiadał będzie z art. 279.

W konkretnym jednak wypadku może okazać się, iż przepis o kradzieży z włamaniem nie oddaje całego wymiaru bezprawia- znamion przestępstwa zniszczenia mienia. Jest tak wtedy, gdy sprawca dokonał np. kradzieży z włamaniem do obiektu sakralnego by okraść skarbonkę, w której znalazło się ledwie kilka monet.

Sprawca skradł kilka monet, a czynu dokonał wybijając wielki XVI- wieczny witraż o znacznej wartości dla kultury. Gdyby kradzież z włamaniem- nie oddalibyśmy całego wymiaru bezprawia wynikającego ze zniszczenia witraża, który formalnie był zabezpieczeniem mienia. Zasada lex consumens derogat legi consumptae nie zadziała. Zbieg ma charakter rzeczywisty- powołać trzeba łącznie oba przepisy, których znamiona zostały wypełnione. Czyn sprawcy- kradzież z włamaniem z art. 279 §1 w związku z art. 288 w związku z art. 294 §2- zaostrzenie kary za zniszczenie rzeczy, jeśli przestępstwo zostało popełnione w stosunku do dobra o szczególnym znaczeniu dla kultury.

Pamiętajmy, że czyn jest jednym przestępstwem, ale zakwalifikujemy je na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.

Stosując regułę konsumpcji należy dokonać porównania stopnia społecznej szkodliwości czynu rozpatrywanego przez pryzmat przepisu konsumującego do stopnia społecznej szkodliwości tego samego czynu rozpatrywanego przez pryzmat przepisu konsumowanego. Zasada konsumpcji może być zastosowana tylko wtedy kiedy stopień społecznej szkodliwości czynu rozpatrywanego przez pryzmat przepisu konsumującego znacznie przewyższa stopień społecznej szkodliwości tego czynu rozpatrywanego przez pryzmat przepisu konsumowanego.

Art. 280 § 1 k.k. a art. 156 § 1 k.k. - używając przemocy wobec osoby. Należy stwierdzić

LEX PRIMARIA DEROGAT LEGI SUBSIDIARIAE (zasada subsydiarności)

Przepis pierwotny wyłącza przepis posiłkowy

Wyróżniamy 2 sytuacje:

1. Ustawodawca wyraźnie określa zasadę subsydiarności jako rozwiązanie pozornego zbiegu przepisów ustawy

2. Założenie milczące poczynione przez ustawodawcę, co do subsydiarnego charakteru 1 z 2 konkurujących przepisów.

Ad 1) Subsydiarność wyraźna

Art. 231. § 1. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w §1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w §1 działa nieumyślnie i wyrządza istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności

do lat 2.

§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli czyn wyczerpuje znamiona czynu zabronionego określonego w art. 228.

Kazus:

Sprawca przyjął korzyść majątkową w związku z pełnieniem funkcji publicznej. Wypełnia to znamiona przestępstwa opisane w art. 231§2 ale też znamiona przestępstwa łapownictwa biernego (art.288§1).

Zbiegają się 2 przepisy , a o sposobie rozwiązania problemu ich zbiegu traktuje §4 art. 231.

Przepis o łapownictwie biernym ma zatem charakter przepisu pierwotnego(art. 288), zaś przepis art. 231 §2 jest przepisem subsydiarnym

Ad 2) Subsydiarność milcząco złożona

Dotyczy ona sytuacji, w której czyn sprawcy przechodzi przez formy stadialne, w której to sytuacji przyjmujemy, że charakter subsydiarny ma przepis określający formę stadialną wcześniejszą w stosunku do przepisu określającego formę stadialną późniejszą.

Formę stadialną przygotowania przywołujemy tylko wtedy jeżeli czyn nie osiągnął stadium usiłowania.

Jeśli czyn osiągnął etap dokonania powołujemy jako kwalifikacje prawną czynu przepis określający dokonanie czynu czyli wypełnienie znamion przestępstwa w części szczególnej o usiłowaniu.

Zawsze stosujemy przepisy określające bardziej zaawansowaną formę stadialną przestępstwa.

Uwaga!!!

Jeżeli nastąpiło wyłączenie karalności za usiłowanie , zgodnie z art. 15 kk., to nie odżywa odpowiedzialność za przygotowanie, jeżeli ustawa stanowi o karalności przygotowania do danego typu rodzajowego przestępstwa.

Podobnie nie odżywa karalność za usiłowanie, jeżeli wyłączona jest karalność za dokonanie czynu.

O zasadzie subsydiarności mówi także wtedy gdy czyn wypełnia 2 fazy przestępstwa : ¹narażenie dobra chronionego prawem na niebezpieczeństwo oraz ²zniszczenie dobra chronionego prawem

Jest to sytuacja, w której najpierw zostaje narażone dobro chronione prawem a następnie zniszczone.

np. art. 163 i 164 kk.

Art. 164 stanowi w §1 : „ Kto sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo zdarzenia określonego w art. 163 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.”

Art. 163 stanowi w §1 : „Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać np. pożaru

Jeżeli sprawca swoim czynem sprowadzi bezpośrednie niebezpieczeństwo katastrofy, które się następnie ziści, powodując faktyczną katastrofę, wtedy kwalifikację prawno- karną tego czynu ustalimy na podstawie art. 163§1 zgodnie z zasadą subsydiarności.

Tak samo zastosujemy zasadę subsydiarności przy zbiegu przepisów z art. 160 i art. 148 kk

Art. 160. § 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo

ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności

do lat 3.

Art. 148.  § 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas

nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karę

dożywotniego pozbawienia wolności.

Zgodnie z zasadą subsydiarności zastosujemy art.148 §1

Reguła subsydiarności wprost w kodeksie karnym wyrażona jest w art. 231 k.k. - nadużycie władzy przez funkcjonariusz publicznego. W § 4 wyrażona expresis verbis. Mówi że będzie można zakwalifikować zachowanie jako § 2 tylko wtedy kiedy nie było zbiegu z art. 228 k.k. - łapówka jeżeli mamy łapownictwo odsuwamy § 2 art. 231. - subsydiarność wyraźna.

Subsydiarność milcząca - oznacza posiłkowy charakter przepisów który wynika nie wprost z regulacji prawnej lecz z istoty wprowadzenia takiego przepisu do ustawy karnej.

Mamy jeden czyn który może być zakwalifikowany do dwóch artykułów - art. 280 § 1 k.k. i art. 156 § 1 k.k. próbowaliśmy odrzucić jeden artykuł ale nam nie wyszło. Możliwe rozwiązania:

- robimy dwa przestępstwa z jednego czynu. Opiera się na założeniu że 1 czyn = 2 przestępstwa (w tym przypadku). Wtedy trzeba byłoby skazać odrębnie za jeden, i odrębnie za drugi - mamy zbieg przestępstw - to rozwiązanie to idealny jednoczynowy zbieg przestępstw. Zostało to wykorzystane przez polskiego ustawodawcę w sytuacji kiedy jeden czyn jest przestępstwem i wykroczeniem. Dotyczy również przestępstwa i przestępstwa skarbowego. Wtedy dwa razy kara za jeden czyn.

- jeden czyn równa się zawsze tylko jedno przestępstwo. Art. 11 § 1 k.k.. w kodeksie karnym z 1932 r. rozwiązanie nazywane eliminacyjnym zbiegiem przepisów ustawy.

- kumulatywny zbieg przepisów ustawy

RZECZYWISTY ZBIEG PRZEPISÓW - może powstać sytuacja, że żadna z powyższych zasad nie rozwiąże problemu zbiegu przepisów, nie pozwoli na wybranie 1 z 2 lub więcej konkurujących przepisów.

Kazus:

Sprawca rozboju tak intensywnie stosował przemoc względem ofiary, że spowodował jej ciężki uszczerbek na zdrowiu.

Art. 280.  § 1. Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności,

Przepis ten nie stanowi nic o skutku użycia takiej przemocy. Jeśli przemoc prowadzi do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu pokrzywdzonego, zastosowanie znajduje również art. 156 kk.

Art. 156. § 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:

1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała,

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

W tym wypadku musimy zastosować oba przepisy!!!!

Powstaje pytanie jak powołać 2 przepisy i czy w ogóle jest możliwe takie powołanie?

Art. 11. § 1. Ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo.

§ 2. Jeżeli czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach ustawy karnej, sąd skazuje za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.

Zatem jeśli zachodzi rzeczywisty zbieg przepisów ustawy, czyli wtedy gdy nie możemy zastosować żadnej z powyżej wspomnianych zasad, sąd jako kwalifikację prawno - karną czynu powoła oba zbiegające się przepisy, skazując z 1 przestępstwo!!!!!!!!!!!!!!!

Sąd utworzy nowy typ rodzajowy przestępstwa za pomocą znamion 2 zbiegających się przepisów w celu określenia kwalifikacji prawno- karnej czynu zabronionego popełnionego przez sprawcę:

„Przestępstwo rozboju ze skutkiem ciężkiego uszczerbku na zdrowiu” - tak brzmiała by nazwa nowego typu rodzajowego przestępstwa.

Uwaga!!!

Z treści art. 11 § 2 wynika normatywny sens pojęcia skazania. W publicystyce można znaleźć często skrót myślowy polegający na zawężeniu skazania tylko do odpowiedzialności karnej.

W tym przepisie nie ma słowa o wymiarze kary. Skazanie to ustalenie przez sąd, że czyn sprawcy odpowiada wszystkim elementom składowym definicji przestępstwa.

Mówiąc o zbiegu rzeczywistym 2 przepisów ustawy karnej mówi, że czyn naruszył normę sankcjonowaną, która została uwzględniona przez 2 normy sankcjonujące.

O wymiarze kary przy takiej okoliczności stanowi art. 11 §3

§ 3. W wypadku określonym w § 2 sąd wymierza karę na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu innych środków przewidzianych w ustawie na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.

Powracając do powyższego kazusu stwierdzimy ,że w tym wypadku sąd wymierzył karę pozbawienia wolności od 2 lat do 12.

Zbieg przepisów zaostrza wymiar kary.

ZBIEG PRZESTĘPSTW

Ze zbiegiem przestępstw mamy do czynienia wtedy kiedy ten sam sprawca dopuszcza się więcej niż jednego przestępstwa zanim został skazany chociażby nieprawomocnym wyrokiem za którekolwiek z tych przestępstw.

Skutkuje obowiązkiem orzeczenia kary łącznej.

1. Zbieg pozorny - kiedy mimo odrębnych czynów zabronionych popełnionych przez tego samego sprawcę nie będziemy mówić

1. Instytucja czynów współukaranych

1. Następcze

2. Uprzednie

2. Zbieg rzeczywisty

POZORNY ZBIEG PRZESTĘPSTW

1. Przestępstwa wieloczynowe

Mamy z nim do czynienia wtedy, gdy z istoty przestępstwa wynika wielość powtarzających się naruszeń tego samego dobra chronionego prawem.

a) Występuje wtedy gdy sposób określenia zachowania sprawcy za pomocą znamienia danego typu rodzajowego przestępstwa, wskazuje konieczną dla bytu tego przestępstwa powtarzalność zachowań naruszających normę sankcjonowaną.

Jednorazowe naruszenie nie wystarcza dla wypełnienia znamienia czasownikowego: „popełnia przestępstwo”

np. art. 209 kk [Przestępstwo uciążliwej niealimentacji]

Art. 209.  § 1. Kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życi owych,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu opieki społecznej lub właściwej instytucji.

§ 3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano świadczenie z funduszu alimentacyjnego, ściganie odbywa się z urzędu.

Konstrukcja tego przestępstwa zakłada powtarzalność zachowania sprawcy niealimentacji. Nie wystarczy jednorazowe niewykonanie obowiązku alimentacji, warunkiem popełnienia przestępstwa jest uporczywe uchylanie się od obowiązku alimentacji. Szereg jednostkowych zachowań tego samego sprawcy tworzy ową uporczywość uchylania się.

Wielość czynów traktujemy jako 1 przestępstwo niealimentacji!!!!!!!!

Podobnie rzecz się ma przestępstwem rozpijania małoletniego (art. 208)

b) Można wyobrazić sobie jednorazowe zachowanie, które wypełnia znamiona przestępstwa lecz w zdecydowanej większości przypadków, znamię czasownikowe obejmuje powtarzające się zachowanie tego samego sprawcy.

np. art. 207 kk [Przestępstwo znęcania fizycznego lub psychicznego]

Art. 207. § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyc zny,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Z reguły jednak znęcanie fizyczne lub psychiczne złożone jest z całego szeregu czynów. Wypełnia znamiona przestępstwa ze względu na powtarzalność zachowań sprawcy.

W praktyce sądowej pojęcie znęcania fizycznego polega na stosowaniu przemocy, w szczególności poprzez wielokrotne bicie, które traktujemy jako 1 przestępstwo znęcania.

W kk znajduje się jeszcze 1 przepis, który mogły kwalifikować zachowanie sprawcy, art. 217 § 1. Każde z pobić można by zakwalifikować jako naruszenie nietykalności cielesnej pokrzywdzonego.

Art. 217. § 1. Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność

cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo

pozbawienia wolności do roku

Zbieg przepisów ma charakter pozorny, szereg zachowań sprawcy stanowi 1 przestępstwo opisane w art. 207 kk

c) Przestępstwo złożone jest z 2 czynów, z których każdy mógłby być zakwalifikowany na podstawie odrębnego przepisu części szczególnej kk.

Art. 280

Art. 280.  § 1. Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności,

p odlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Przestępstwo rozboju (art. 280) = przestępstwo kradzieży (art.278) + stosowanie przemocy (art.217)

Stosowaniem przemocy jest właśnie uderzenie.

Mimo, że zachowanie sprawcy może być potraktowane jako odrębne przestępstwa, to powiemy, że w omawianej sytuacji mamy do czynienia z przestępstwem 2 czynowym.

Ustawodawca przesądził o tym, że owe 2 czyny składają się tylko na 1 przestępstwo --> [Przestępstwo rozboju]

2) Sprawca 1 czynem realizuje formę stadialną wcześniejszą a 2 czynem realizuje formę stadialną bardziej zaawansowaną.

Uznamy, że zbieg przestępstw ma charakter pozorny, należy uznać że miało miejsce 1 przestępstwo.

Trudność oddzielenia tutaj zbiegu rzeczywistego od pozornego jeśli upłynął pewien czas np. od usiłowania do dokonania.

Jeżeli jedną z orzeczonych kar jest 25 lat albo dożywotnie pozbawienie wolności wtedy tylko ta kara i nic więcej nas nie interesuje.

24 | Strona

Strona | 39

	Prawo Karne

Czyn zabroniony

Przestępstwo

---