dr hab. Monika Jagielska
PRAWO PRYWATNE MIEDZYNARODOWE - ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE
UWAGA: Podane niżej zagadnienia mają charakter jedynie informacyjny wskazujący raczej na zakres materiału obowiązującego na egzaminie przedmiotowym. Pytania na egzaminie nie wybiegają poza ten zakres, nie muszą być jednak koniecznie sformułowane dokładnie w sposób podany poniżej (mogą one być bardziej ogólne, np. jedno pytanie obejmie kilka zagadnień bardziej szczegółowych). Na bazie konkretnego pytania student może zostać poproszony o podanie konkretnego przykładu.
Egzamin jest ustny i obejmuje dwa pytania; na oba trzeba odpowiedzieć w stopniu co najmniej dostatecznym.
Część ogólna
Pojęcie PPM w znaczeniu wąskim
ppm w znaczeniu wąskim jest to tradycyjne, pierwotne rozumienie ppm - u. Wąski ppm obejmuje tylko część kolizyjną - to znaczy tylko norm za których pośrednictwem następuje wskazanie prawa właściwego oraz norm o char. pomocniczym - czyli niejako normalizujucym funkcjonowanie tych pierwszych, jak choćby art 5- 8 PPM . ppm wąski to w większości normy o char. bezwzględnie wiążącym - jeżeli już pojawiają się elementy dyspozytywne, to są one wyraźnie przewidziane w ustawie. (art 4 ust. 1, art 52, 64 ust 1 PPM)
Pojęcie PPM w znaczeniu szerokim
Obejmuje PPM wąski + normy merytoryczne ppm. Chodzi o to, że pierwotnie ppm pojmowano tylko w wąskim rozumieniu, a każde państwo miało w swoim systemie krajowym zawarte swoje własne normy kolizyjne. Taki stan rzeczy rodził jednak konflikty między poszczególnymi systemami. Dlatego też, celem ujednolicenia stosunków prawnych międzynarodowych zaczęto zawierać ze sobą umowy międzynarodowe, konwencje itp. normujące dany obszar stosunków (np spadki). Normy zawarte w tych umowach nie rozstrzygały już tylko, prawo którego państwa jest właściwe (jak wąski ppm) ale często bezpośrednio wywierały wpływ na merytoryczne rozstrzygnięcie danej kwestii. Trzeba podkreślić, że zastosowanie tychże międzynarodowych norm może prowadzić do swoistego dualizmu - z jednej strony można (bo zawsze można) zastosować ppm krajowy, a z drugiej strony zastosowanie norm międzynarodowych może prowadzić do całkiem innego rozstrzygnięcia danego problemu. Należy również zauważyć, że normy merytoryczne ppm nie występują tylko w prawie wynikającym z umów międzynarodowych - można je znaleźć w prawie wewnętrznym (np nasza rodzima ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców)
Rola elementu obcego
Stosunek prawny z elementem obcym (zagranicznym) to taki stosunek, który nie jest w całości zamknięty w obszarze jednego państwa (Polak żeni się z Niemką). Są dwa rozumienia wpływu elementu obcego na normy kolizyjne - po pierwsze normy kolizyjne stosujemy tylko wtedy, gdy w stosunku prawnym w grę wchodzi element obcy. Z drugiej strony uważa się, że z budowy norm kolizyjnych wynika, że wystąpienie elementu obcego w rozpatrywanym stosunku nie ma znaczenia - równie dobrze możemy zastosować je, gdy tego elementu obcego nie ma. (gdy Polak żeni się z Polką i nie ma żadnego elementu obcego, to ppm jak najbardziej można zastosować i doprowadzi on nas do wniosku, że właściwe jest prawo polskie) - takie rozumowanie jest słuszne, bo gdyby przyjąć pierwszy punkt widzenia, to urzędnik stanu cywilnego lub sędzia przed zastosowaniem ppm - u musiałby za każdym razem wstępnie ustalać, czy (i ewentualnie jaki) element obcy występuje. A gdy przyjmiemy rozumienie drugie, to PPM można stosować zawsze (np gdy urzędnik ma wątpliwości co do właściwości prawa) - i wtedy urzędnik lub sędzia po zajrzeniu do PPM - u interesuje się tylko wystąpieniem elementu obcego mającego znaczenie na gruncie normy kolizyjnej. Ergo - dla norm kolizyjnych element obcy ma znaczenie, ale tylko w zakresie podniesionym do rangi łącznika. Inne okoliczności i inne elementy obce - nie mają dla poszczególnej normy żadnego znaczenia. Natomiast jeśli chodzi o ppm szeroki - zawsze dotyczy tylko stosunków z elementem obcym (czyli musi on wystąpić).
Zasada personalizmu - wiązała właściwość prawa z cechami osobistymi (przynależnością szczepową) człowieka, a wątpliwości rozstrzygano poprzez oświadczenie danej osoby, jakiemu prawu podlega (professio iuris)
Zasada terytorializmu - trochę młodsza, głosząca że prawo ma bezwzględnie wiążącą moc na obszarze, na którym obowiązuje - sąd według tej zasady musiał rozstrzygać wedle prawa ich siedziby. Echa obu tych zasad są obecne w PPM i dzisiaj.
Szkoła statutowa wprowadzająca podział na normy sądowe i materialne, zasada właściwości legis fori (Jakub Balduinus), locus regit formam actus Bartolusa, Wilhelma de Cun (twórca), Cinusa de Pistoi, podział na statuty rzeczowe, osobowe i mieszane (dot. czynności, niektórzy twierdzą, że tylko prawnych)
Teoria siedziby - wudumana przez Savigny'ego - siedzibę stosunku prawnego stanowi obszar prawny, z którym stosunek jest najściślej związany, do którego z natury należy, któremu podlega. Jest to czynnik decydujący bezwzględnie o właściwości prawa.
Znaczenie dorobku Savigny'ego - wprowadzenie konstrukcji mających wpływ na dzisiejszy ppm jak teoria siedziby, ocenianie zdolności prawnej wg lex domicilii, prawo miejsca położenia rzeczy, prawo miejsca wyk zobowiązania (lex loci solutionis). Jego największą zasługą jest wprowadzenie metody indukcji - potrzeby badaniaistoty stosunku prawnego jako istoty rozstrzygnięcia kolizyjnego, a także wprowadzenie żywej do dzisiaj zasady równorzędności systemów prawnych przy ocenie prawa właściwego.
Zasada narodowości - wytwór Paskala Stasia Manciniego - legis patriae rządzi, zwłąszcza w stosunkach osobistych rodzinnych i spadkowych
Teoria praw nabytych - sędzia zasadniczo stosuje prawo wewnętrzne, jednak jeżeli jakieś uprawnienie zostało nabyte pod rządami prawa obcego, należy to honorować, wszelako zainteresowana osoba powinna nabycie udowodnić.
Szkoła amerykańska - teoria local law - WW COOK, obce prawo stanowi „wzorzec” którego odbicia trza nam szukać w prawie krajowym. ?????????????????????????
Źródła PPM
prawo wewnętrzne, u nas ustawa ppm, prawo wekslowe, prawo czekowe, prawo o ASC, o niektórych zabezp. finansowych
prawo międzynarodowe str 38 milion konwencji :P
PPM Unii Europejskiej
zaraz następne :P
Budowa normy kolizyjnej (analiza przykładów)
po pierwsze primo -zakres - obejmuje ujętą abs(a)trakcyjnie dziedzinę życia, której norma dotyczy np art 55 „ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka”
po drugie (też primo) dyspozycja zawierająca nakaz stosowania prawa jakiegoś państwa „podlega” + (primo ultimo!) lącznik, czyli abstrakcyjne kryterium, wedle którego należy oceniać właściwość prawa. Coponiektórzy mówią, że składa się ten łącznik z podstawy „prawo ojczyste” i dopełniacza „dziecka”
Jest jeszcze subokreślnik temporalny podpowiadający, na którą chwilę bierzemy pod uwagę okoliczność łącznika „z chwili jego urodzenia” Legenda głosi, że subokreślnik jest w normie ZAWSZE ale musisz go ZNALEŹĆ:)
Normy zupełne i niezupełne
Normy zupełne to takie które działają dla normowanego stosunku ZAWSZE obojętnie, które państwa nie wymarzylibyśmy sobie podstawić. Bez względu na to, czy jest nim prawo własne czy obce. Odnoszą się też do sytuacji PRAWO NIEPOLSKIE - PRAWO NIEPOLSKIE
Normy niezupełne, to takie, do których nie da się zastosować prawa niepolskiego, - prawa niepolskiego art 14 u. 2),
Normy jednostronne i dwustronne
Jednostronne - określają tylko zakres stosowania prawa własnego (art 13 ust. 2), natomiast dwustronne - zakres prawa polskiego i częsciowo obcego (art 5 ust 1 i 2????, art 8 u. 1)
Normy pierwszego i drugiego stopnia
Normy pierwszego stopnia to normy kolizyjne wyznaczające merytoryczne sfery działania praw, natomiast normy drugiego stopnia to „normy o normach” czyli nadrzędne nad tymi pierwszymi normy ppm rozgraniczające sfery działania norm stopnia pierwszego. Niepisaną, acz powszechnie przyjętą normą kolizyjną II go stopnia jest stosowanie przez Sądy wewnętrznych przepisów kolizyjnych w pierwszej kolejności. Obce normy wchodzą w grę dopiero, gdy zezwalają na to przepisy własne np dot. odesłania.
Zakres normy kolizyjnej - jest to zwięzłe określenie dziedziny, sfery, której dotyczy norma kolizyjnego (np zawarcie małżeństwa, sprawy spadkowe). Opis jest skonstruowany z reguły w oparciu o określenia zawarte we własnym prawie merytorycznym, co rodzi rozliczne problemy interpretacyjne.
Znaczenie łącznika
Łącznik jest abstrakcyjnym określeniem kryterium wedle którego ocenia się właściwość prawa, np obywatelstwo, miejsce zwykłego pobytu i tak dalej. Łączniki dzielimy na personalne (związane z osobą) oraz przedmiotowe (związane z rzeczą). Możliwość wyboru prawa jest określana również jako łącznik subiektywny. Niekiedy łącznik wymaga, by jakieś określone powiązanie prawne wystąpiło po obu stronach stosunku prawnego (miejsce wspólnego zamieszkania małżonków) Niekiedy łącznik przewiduje właściwość kilku praw - alternatywnie (patrz dalej), posiłkowo, łącznie, itd. Są różne rodzaje łączników, lex patriae, lex domicilii, lex rei sitae, prawo miejsca położenia, lex loci actus - dokonania czynności, lex loci contractus - miejsce umowy, prawo miejsca zaw. małżeństwa, miejsca deliktu lex loci delicti comissi, lex loci celebrationis commisii, lex loci damni - szkoda, lex fori - prawo miejsca siedziby władzy orzekającej
Łącznik personalny
Dotyczy jakiejś konkretnej właściwości osoby, np łącznik obywatelstwa. Jeżeli zaś „w grę” wchodzą okoliczności inne niż „osobiste” mówimy o łączniku o char. przedmiotowym (miejsce położenia rzeczy, siedziba przedsiębiorstwa, miejsce dokonania czynności, wykonania zobowiązania)
Łącznik obiektywny
łącznik obiektywny dotyczy okoliczności niezwiązanej z wyborem prawa przez zainteresowanych.
Łącznik subiektywny Łącznikiem subiektywnym nazywamy łącznik odwołujący się do wyboru prawa. Zgodnie z art. 4 - w przypadkach przewidzianych w ustawie można dokonać wyboru prawa. Wybór ten powinien być wyraźny lub w sposób jednoznaczny wynikać z okoliczności sprawy, chyba że ustawa pragnie inaczej. Wybór prawa może być również dokonany po powstaniu stosunku prawnego (nie tylko uprzednio), jednak w takim wypadku nie wyłącza on uprawnień osób trzecich z tego stosunku wynikających. Jeżeli najpierw dokonano czynności prawnej, zgodnie z formą przewidzianą przez „stare” prawo, to nie można podważać ważności czynności prawnej na tej podstawie, na gruncie nowowybranego prawa. Inaczej - wybór prawa nie zagraża ważności formy dokonanej czynności prawnej. Rzecz jasna wybór prawa to też czynność prawna, więc należy ją oceniać przez pryzmat zdolności prawnej, zdolności do czynności prawnych, wymogów formy i tak dalej
Właściwość alternatywna - norma kolizyjna przewiduje właściość dwóch praw, alternatywnie, według dwóch różnych kryteriów
Właściwość posiłkowa
Norma kolizyjna przewiduje właściwość dwóch lub więcej praw, przy czym jedno prawo ma charakter „podstawowy” natomiast właściwość pozostałych wchodzi w rachubę wtedy, gdy z jakichś względów nie można uznać za właściwe prawa pierwszego.
Właściwość łączna/???????????????????????
Pojęcie statutu
Statutem nazywamy prawo właściwe dla jakiegoś zakresu, ustalone na podstawie miarodajnych dla danego zakresu norm kolizyjnych. W zależności od tego, jakiej dziedziny owe prawo dotyczy, określamy je przymiotnikiem: personalny, rzeczowy, rozwodowy, kontraktowy. Prawo właściwe dla rozwodu - statut rozwodowy, prawo właściwe dla określenia zdolności do czynności prawnych - statut personalny i tak dalej. patrz str 5.
Prawo personalne
Natomiast prawo personalne oznacza prawo wskazane którymkolwiek łącznikiem personalnym - tu obojętna jest dziedzina, w której wskazanie następuje. art 48, 57, 64.
Łącznik obywatelstwa
Obywatelstwo (określane w łączniku jako prawo ojczyste) to więź prawna między osobą fizyczną, a państwem. Jest to podstawowy łącznik w sferze min. zdolności osoby fizycznej, sprawach rodzinnych i spadkowych. Jeden z najważniejszych łączników. wykorzystywany chętnie, bowiem charakteryzuje się względną stałością, trwałością większą niż łącznik domicylu, jest odeń bardziej jednoznaczny. Zabezpiecza też interesy państw, z których sporo osób emigruje. Wadą tego łącznika (coraz bardziej znaczącą) jest to, że ośrodek życiowy człowieka nie zawsze pokrywa się z obywatelstwem - można być obywatelem państwa nie będąc wcale faktycznie z nim związanym. No i rzecz jasna łącznik ten zawodzi w przypadku bezpaństwowców - tych, którzy nie mają obywatelstwa (żadnego) bo: utracili lub nie nabyli żadnego przez urodzenie - art 3 ust. 1. W przypadku takich osób, jeżeli nie ma obywatelstwa, to miejsce zamieszkania, a jeżeli i tego nie ma - to miejsce zwykłego pobytu
O tym, czy ktoś jest obywatelem danego państwa rozstrzyga tradycyjnie prawo tego państwa! Natomiast w przypadku wielu obywatelstw - w polskim ppm jest zasada nadrzędności obywatelstwa polskiego, a wieloobywatelski „obcy” podlega prawu państwa, z którym jest najściślej związany (art 2)
Łącznik domicylu
Domicyl oznacza miejsce zamieszkania. Domicyl jest różnie rozumiany w prawach merytorycznych poszczególnych państw - bierze się pod uwagę elementy faktyczne, prawne, lub obie te grupy. Bywa tak, że różne są rozumienia jego w ppm - ie i w prawie merytorycznym poszczególnych państw. W polskim ppm - ie wykształcono 3 poglądy na temat rozumienia pojęcia domicyl. Po pierwsze, o tym czy dana osoba ma miejsce zamieszkania w danym kraju decyduje, podobnie jak o obywatelstwie, prawo tego kraju. Po drugie, w ustawie ppm „miejsce zamieszkania” rozumie się według polskiego KC. Po trzecie, ppm - owskie pojęcie mz jest pojęciem samoistnym, niezależnym od merytorycznego prawa (polskiego lub obcego) i należy je interpretować w oderwaniu od prawa merytorycznego, odpowiednio na użytek poszczególnych norm kolizyjnych. Właściwe wydaje się rozumienie nr 3, które prowadzi nas do tzw kolizyjnej teorii miejsca zamieszkania. Przyjęcie tej teorii, po pierwsze, nie wyklucza przyjęcia, gdy zajdzie taka potrzeba, dwóch pierwszych rozwiązań, a po drugie, pozwala na uwzględnienie wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych. Jest oczywiste, że w głównej mierze należy uwzględnić mz według naszego KC (ześrodkowanie aktywności życiowej/miejsce osiedlenia się+zamiar stałego pobytu), dodając do tego inne ważne dla danej sprawy okoliczności, jak, przykładowo w przypadku osób pozbawionych możliwości samodzielnego przejawiania woli, zdanie przedstawicieli/opiekunów na ten temat. Trzeba podkreślić, że kolizyjna teoria miejsca zamieszkania jest pojęciem wymodzonym na gruncie polskiego ppm - u więc może być stosowana tylko przy wykładni polskich norm kolizyjnych. Jeżeli polski sąd stosuje ppm obcy, to należy mz rozumować według cudzego ppm-u.
W przypadku wielorakiego miejsca zamieszkania, ( wchodzi w grę polskie zamieszkanie) co przy zastosowaniu w/w teorii zdarza się nader rzadko, stosujemy albo prawo polskie, albo prawo na którym skupia się główna aktywność życiowa osobnika (analogia do art 2, przeważa rozwiązanie pierwsze). Jeżeli natomiast chodzi wyłącznie o „obce” miejsca zamieszkania, to stosuje się rozwiązanie nr 2
Łącznik zwyczajnego pobytu
Pobyt zwykły (zwyczajny) jest miejscem pobytu na którym skupia się codzienna, zwykła aktywność życiowa (ześrodkowany główny ośrodek aktywności, osiedlenia się i tak dalej przyprawiony wolą pobytu - niekoniecznie stałego, bo wola stałego pobytu jest zarezerwowana dla domicylu)
Pojęcie pobytu prostego
Miejsce pobytu innego niż zwykły - każde, nawet chwilowe i przemijające przebywanie w danym miejscu. Jednak nawet i tu wymaga się pewnego minimalnego okresu przebywania - bycie w kraju „przejazdem” lub „przelotem” nie jest kwalifikowane nawet jako pobyt prosty
Łącznik pobytu zwyczajnego a łącznik domicylu
Zarówno przy ustalaniu miejsca zwykłego pobytu, jak i domicylu (miejsca zamieszkania) bierze się pod uwagę zarówno miejsce osiedlenia się/centrum aktywności życiowej+zamiar pobytu. Róznicę między tymi pojęciami stanowi stopień nasilenia - zwykły pobyt oznacza nieco słabsze powiązanie osobnika z danym państwem. W przeciwieństwie do domicylu - nie musi mu towarzyszyć zamiar pobytu stałego, a wystarczy natomiast tylko zamiar pobytu na jakiś czas. Są to kryteria dosyć nieostre, ale takie muszą być, bo dokonuje się oceny tych pojęć w zależności od konkretnego przypadku. Podsumowując, stopień nasilenia więzi z danym państwem można zobrazować tak (od najsłabszego):
POBYT PROSTY =====> POBYT ZWYCZAJNY =====> DOMICYL (m. zamieszkania)
(obywatelstwo jest teoretycznie najsilniejszą więzią prawną z państwem, stanowi jednak inną kategorię, bowiem w przeciwieństwie do powyższych trzech, oznacza więź prawną, a nie faktyczną)
Rola subokreślnika temporalnego
subokreślnik temporalny podpowiada, na którą chwilę bierzemy pod uwagę okoliczność łącznika „z chwili jego urodzenia” Legenda głosi, że subokreślnik jest w normie ZAWSZE ale musisz go ZNALEŹĆ, MŁODY PADAWANIE :)
Luki w PPM
Cechą charakterystyczną ppm jest syntetyczność norm prawnych, które są oparte o bardzo ogólne sformułowania. Rzecz jasna, taki stan prawny powoduje, że w ppm jest dużo luk, kwestii dyskusyjnych bądź niewyraźnie uregulowanych. Trzeba pamiętać że funkcją ppm jest rozgraniczenie sfer działania systemów prawnych, bardzo różnych systemów prawnych, więc zbyt duża szczegółowość jest niepożądana. Dlatego też luki należy wypełniać wykładnią, na wzór interpretowania innych przepisów prawnych. I tak, lukę prawną, którą da się usunąć w drodze zabiegów kwalifikacyjnych (o czym poniżej) nazywamy luką pozorną - pozorną, no bo „niby jest” ale można ją „załatać” za pomocą odpowiedniej interpretacji i zastosowania rozwiązań istniejących. Ale są też luki rzeczywiste, to znaczy takie, których mimo najszczerszych chęci usunąć się nie da. Rozwiązanie w takich przypadkach stanowi art 67 PPM, w którego myśl w przypadku, gdy nie uda nam się ustalić prawa właściwego, stosujemy prawo państwa, z którym dany stosunek jest najściślej związany.
Pojęcie kwalifikacji
Kwalifikacja jest to wykładnia wyrażeń okr. zakres normy kolizyjnej podejmowana celem ustalenia przesłanek jej stosowania. Tyle jeśli chodzi o „mondrom” definicję. Innymi słowy, kwalifikacja odpowiada na pytania - jak mam rozumieć normę kolizyjną X? Jak już ją zrozumiem - to czy mogę ją zastosować dla interesującego nas stanu faktycznego. Jeszcze prościej, to odpowiedź na pytanie „którą normę kolizyjną muszę wybrać w moim przypadku”. Są cztery metody kwalifikacji, opisane poniżej
Kwalifikacja według legis fori (merytorycznej legis fori)
Mówi nam, że treść (pojęcia) normy kolizyjnej X należy rozumieć wg prawa własnego sądu orzekającego. Przykład? Orzeka sąd polski. W art 41 pojawia się pojęcie „prawa rzeczowego”. Sąd musi odpowiedzieć na pytanie, czy tą normę X da się zastosować. Aby to zrobić należy naturalnie wyjaśnić jak rozumie się „prawo rzeczowe” Zgodnie z merytoryczną legis fori wyjaśnienia pojęcia prawa rzeczowego sąd polski ma szukać w prawie polskim. Jednak już tutaj widać, że metoda ta jest zawodna, bowiem co w przypadku, gdy przedmiotem sprawy jest instytucja dotycząca rzeczy wprawdzie, ale nieznana prawu polskiemu? Jakieś nieznane w Polsce prawo rzeczowe?. Wówczas sięgając do polskiego prawa krajowego owa instytucja nie mogłaby być uznana za prawo rzeczowe, więc nie moglibyśmy zastosować do niej danej reguły kolizyjnej.
Kwalifikacja według legis causae
W celu interpretacji pojęć zawartych w normie kolizyjnej należy sięgnąć do tego prawa, które lącznik tej normy kolizyjnej. Jest to obarczone poważnym błędem logicznym. Na w/w przykładzie: orzeka sąd polski. Jest norma X, pojawia się pojęcie prawa rzeczowego. I teraz jeszcze zanim wyjaśnimy jak rozumieć tą normę kolizyjną, przed jej zastosowaniem musimy niejako odgadnąć, założywszy z góry, które prawo wskaże nam ta norma kolizyjna, sięgnąć do tego zakładanego przez nas systemu prawnego, wyjaśnić pojęcie prawa rzeczowego, ocenić czy dana norma kolizyjna się nadaje, zastosować ją i wyznaczyć prawo właściwe. Inaczej: nie wiemy które prawo jest właściwe (bo nie wiemy jeszcze czy dana norma kolizyjna jest w ogóle właściwa, nie mówiąc już o jej zastosowaniu), a już musimy sobie wytypować prawo prawdopodobnie właściwe, sięgnąć do niego, zastosować normę, która wyznaczy nam prawo właściwe. Schematycznie wygląda to tak, że „używamy prawa przypuszczalnie właściwego po to, żeby określić, które prawo jest właściwe”
Kwalifikacja autonomiczna
Normy kolizyjne należy oddzielić od jakiegokolwiek prawa wewnętrznego, merytorycznego - to właśnie ta autonomia. Należy ustalić podstawową ideę danej instytucji, danego pojęcia poprzez porównywanie instytucji podobnych w prawach merytorycznych. Docelowo prowadzić to ma do umiędzynarodowienia reguł kolizyjnych, oderwania ich od praw merytorycznych, i wykształcenia odrębnej, właściwej globalnie tylko ppmowi siatki pojęć i powstania wspólnego dla wszystkich ppmu. Z punktu widzenia logiki najsensowniejsza metoda, ale niemożliwa do zrealizowania z uwagi na różnice w samych systemach prawnych, różnice natury języka prawniczego, wykładni pojęć i tak dalej. Realizacji tej idei wcale nie ułatwi fakt, że do takiej „umowy międzynarodowej super - ppm” musiałyby przystąpić wszystkie państwa, a już na pewno możliwie jak najwięcej
Kwalifikacja funkcjonalna
inaczej kolizyjna legis fori. Jest to kompromis między legis fori, a metodą autonomiczną. Każe ona uznać, że, naturalnie, by interpretować pojęcia normy kolizyjnej to można sięgnąć do własnego prawa merytorycznego, bo ppm jest częścią wewnętrznego systemu prawa. Ale jednocześnie zgodnie z tą teorią uznaje się autonomiczność norm kolizyjnych ppm, każąc interpretować je, w zależności od rozpatrywanego przypadku i potrzeb „sprawiedliwości międzynarodowej”, także niezależnie od pojęć zawartych we własnym (lub jakimkolwiek innym) prawie merytorycznym
Kwestia wstępna
Oznacza całkiem odrębny od sprawy głównej niezależny, samoistny stosunek, który ujawnia się dopiero po wyznaczeniu prawa właściwego, a który ma wpływ na rozstrzygnięcie sprawy głównej, na przykład ustalenie istnienia węzła małżeńskiego dla sprawy spadkowej - wybraliśmy prawo właściwe, toczy się sprawa o spadek po kobiecie, wchodzi gość i mówi że jest jej mężem. Ponieważ w np niemieckim prawie merytorycznym (to prawo stosujemy) mąż łapie się na krąg spadkobierców,, należy ustalić czy to małżeństwo rzeczywiście istnieje, zaś sięgnąćdo ppm-u, ustalić prawo właściwe dla możności zawarcia małżeństwa, dla formy jego zawarcia i tak dalej. To ustalenie jest kwestią wstępną. Inna rzecz, według jakiego prawa należy rozstrzygać kwestię wstępną? Czy według prawa właściwego dla sprawy głównej (legis causae) czy według prawa sądu, który rozstrzyga kwestię wstępną (legis fori) - fori wydaje się lepsza
Kwestia cząstkowa
Jest to kwestia która może pojawić się przy rozpatrywaniu sprawy głównej, jednak nie podlega prawu właściwemu dla sprawy głównej. Jej rozstrzygnięcie wymaga sięgnięcia do innej normy kolizyjnej i znowu oznaczenia prawa właściwego. Na przykład kwestia zdolności do czynności prawnych rozpatrywana w kontekście ważności umowy sprzedaży. Aby ocenić ważność umowy sprzedaży, należy ocenić pierwej zdolność do czynności prawnej stron. Nie stanowi ona sprawy osobnej (tak jak przy kwestii wstępnej), nie podlega ona prawu merytorycznemu sprawy głównej na podstawie „głównej” normy kolizyjnej, i wymaga sięgnięcia do innej normy kolizyjnej
Kwestia pierwotna
Jest to jakiś składnik normy kolizyjnej, który ma charakter przesłanki materialnoprawnej i wymaga sięgnięcia do przepisów prawa materialnego by ustalić czy można daną normę kolizyjną zastosować (art 29) - przykład: wykładnia pojęcia „prawo rzeczowe”, o którym pisałem powyżej. Pojęcie to jest pojęciem materialnoprawnym i wymaga sięgnięcia do prawa materialnego, a nie do ppm - u. Z niemiecka nazywa się to „erstfrage”
Pojęcie odesłania
Organy każdego państwa co do zasady stosują własny ppm. Wyjątkiem jest odesłanie. Zachodzi ono w sytuacji następującej: norma kolizyjna wskazuje właściwość prawa państwa X. Jednakowoż norma kolizyjna tego wskazanego państwa nakazuje dla danego rodzaju stosunków stosować inny system prawny Y. System prawny Y może odsyłać znowu do innego systemu prawnego, lub z powrotem do Y i tak dalej
Dopuszczalność odesłania w prawie polskim
Została na gruncie nowej ustawy ograniczona. Art 5 - jeżeli wskazane przez ustawę prawo obce przewiduje właściwość prawa polskiego, to stosuje się prawo polskie, Oznacza to że odesłanie jest dopuszczalne, jednak w części dalszej przepis ten przewiduje wyjątki, mianowicie odesłania nie stosuje się, kiedy wskazanie prawa właściwego dotyczy formy czynności prawnej, odbyło się na podstawie wyboru prawa, lub dotyczy zobowiązań umownych, pozaumownych lub jednostronnych czynności prawnych, których właściwość określa nasza ustawa. Pierwszy wyjątek jest jasny - jeżeli dopuszczalnyt jest wybór prawa to wybór ten honorujemy. Drugi wyjątek oznacza, że odesłanie nie może dotyczyć prawa właściwego dla formy. A trzeci wyjątek pojawił się tutaj dlatego, że normy dla tego rodzaju zobowiązań wyznaczają Rzymy. Analiza art 5 doprowadzi nas ponadto do wniosku, że dopuszczalne w prawie polskim jest tylko odesłanie zwrotne. Trzeba jeszcze podkreślić, że do dopuszczalności lub niedopuszczalności odesłania nie ma znaczenia fakt, czy obce systemy prawne odesłanie znają/ przewidują w tym przypadku. Gdy orzeka Sąd polski, kwestię odesłania rozstrzygamy wyłącznie przez pryzmat polskiego ppm -u
Odesłanie zwrotne
Odesłanie zwrotne jest sytuacją, w której norma kolizyjna systemu prawa X wkazuje nam prawo Y właściwe, a z kolei normy kolizyjne tegoż systemu prawnego wskazują, że właściwe „z powrotem” jest prawo X. W tej sytuacji mielibyśmy do czynienia ze swoistą „pętlą” kiedy to norma x wskazuje nam do Y, a Y odsyła z powrotem do X. Jednak opisane wyżej rozwiązanie art 5 „przerywa” tą pętlę, i właściwość prawa „wraca” do Polski.
Odesłanie dalsze
prawo polskie przewiduje właściwość B, a B z kolei odsyła do C. Odesłanie dalsze jest niedopuszczalne w prawie polskim. Oznacza to, że jeżeli orzeka sąd polski i polska norma kolizyjna wskazuje właściwe prawo B, to B jest prawem właściwym, chociażby jego norma kolizyjna odsyłała nas do C.
Odesłanie częściowe - wtedy, kiedy właściwe jest państwo A, i odsyła nas w częściowym zakresie normy kolizyjnej do prawa B, a w częściowym do C (częściowe dalsze), lub wtedy, gdy A odsyła nas do B, a B częściowo do A i częściowo do C, częściowo z powrotem do A (częściowe zwrotne)
Odesłanie pełne - zachodzi wtedy, gdy zakres odesłania jest dokładnie taki jak „przysłania”- odbita jest „cała piłeczka”, cały zakres normy kolizyjnej, a nie częściowo jak opisałem powyżej
Odesłanie złożone
Prawo wskazane samo się nie uznaje za właściwe, jednak odwołuje się do różnych systemów prawnych w różnych kombinacjach???????????????????????????????????????
Odesłanie zwrotne pośrednie
Jest dokładnie analogiczne do odesłania zwrotnego, przy czym zamiast pętli X>Y>X jest ogniwo pośrednie, to znaczy X odsyła do Y, Y odsyła do Z, a Z z powrotem do X. Takie odesłanie jest w naszym prawie niedopuszczalne - nie dojdzie więc do ponownego odesłania do prawa X
Odesłanie podwójne
Odesłanie przyjęte
Jest to termin określający odesłanie dalsze, w sytuacji gdy prawo państwa wskazanego „przewiduje” swoją właściwość
Niejednolite prawo
Prawo niejednolite oznacza prawo państwa, w którym na jego różnych obszarach (stanach, landach, dzielnicach) lub co do różnych grup osób obowiązują różne systemy norm prawa merytorycznego. Modelowym przykładem jest USA, gdzie w każdym stanie obowiązują różne systemy prawa. W Polsce taka sytuacja miała miejsce po I wojnie do czasu unifikacji prawa rodzinnego i cywilnego, a konflikty rozstrzygała wówczas ustawa o ppmiędzydzielnicowym. Inne przykłady to Szwajcaria, Anglia, Kanada. Co mówi ppm w takiej sytuacji - które z tych „wewnętrznych praw” jest włąściwe? Art 9 - w takim przypadku reguluje to prawo wewnętrzne wskazanego państwa (u nas byłaby to stara dobra ustawa o prawie prywatnym międzydzielnicowym). A jeżeli takiej „wewnątrzkolizyjnej” regulacji nie ma - to stosujemy prawo, z którym dany stosunek prawny jest najściślej związany.
Zmiana statutu
Zmiana statutu polega na stosowaniu dla danego stosunku prawnego (z punktu widzenia norm kolizyjnych) różnych systemów norm prawa merytorycznego na skutek różnorakich zmian okoliczności. Przykład - wywiezienie rzeczy ruchomej z Polski do Niemiec spowoduje na mocy art 41 zmianę prawa właściwego dla tej rzeczy do oceny prawa własności, zmiana obywatelstwa przez małżonków - polaków na szwedzkie spowoduje zmianę prawa właściwego dla stosunków między nimi na szwedzkie i tak dalej. Do tych zmian może dojść na skutek działania świadomego (jak zmiana obywatelstwa), nieświadomego, przesunięcia granic państwa, zmiany norm kolizyjnych itp. Brak jest jednego ogólnego rozwiązania jak rozstrzygać właściwość prawa w tym przypadku, jednak przyjmuje się, że konflikty takie rozstrzygają reguły intertemporalne analogiczne do naszych przepisów cywilnoprawnych. Są też rozwiązania szczegółowe - same przepisy kolizyjne w postaci subokreślników temporalnych przewidują jakąś konkretną, miarodajną chwilę do oceny statutu „z chwili zawarcia małżeństwa”. Gdy jednakowoż takiego uregulowania wyraźnie nie ma stosujemy zasadę właściwości każdoczesnego statutu dla zdarzeń jakie miały miejsce w okresie powiązania z tym statutem. Innymi słowy - sprawdzamy jaki statut jest właściwy w interesującej nas chwili i go stosujemy. Oznacza to, że statut „nowy” w chwili kiedy jest powiązany z danym stosunkiem działa bez ograniczeń, i jednocześnie nie działa wstecz.
Konflikty ruchome
Konflikt szczególny to szczególny przypadek zmiany statutu, który powstaje na skutek zmiany powiązania danego stosunku, która wynikła z aktywności stron (zmiany stanu faktycznego, okoliczności, sytuacji). Przykład - zmiana obywatelstwa
Pojęcie statutu niezmiennego
Z pojęciem statutu niezmiennego mamy do czynienia, gdy norma kolizyjna precyzuje konkretną, stałą i miarodajną chwilę „z chwili urodzenia”, co daje nam niejako gwarancję, że statut się nie zmieni (bo co by się nie działo, to i tak obowiązuje nasz przykładowy statut z chwili urodzenia)
Pojęcie statutu zmiennego
Tu jest przeciwnie - nie ma określonej konkretnej chwili, więc statut określa się każdoczasowo, na chwilę”obecną”, co oznacza oczywiście, że może się zmienić na skutek w/w zmiany okoliczności.
Obejście prawa
Pojęcie klauzuli porządku publicznego
art 7 Światowe systemy prawne zawierają normy o różnorakim charakterze. Istnieją w nich również i rozwiązania, które, przykładowo, stosowane w Polsce byłyby absurdalne, niedopuszczalne. Klauzula powyższa sanowi „furtkę” dla Sądu stosującego ppm, by nie stosować prawa obcego, które wprawdzie jest właściwe na gruncie ppm, no ale zastosowanie go prowadziłoby do skutków niedopuszczalnych, absurdalnych. Jest tu użyte pojęcie „podstawowe zasady porządku prawnego” jest to pojęcie o charakterze silnie ocennym. Ocena ta powinna być dokonywana nie generalnie, ale dla każdego konkretnego przypadku. Przykład - o możności zawarcia małżeństwa decyduje prawo ojczyste. Załóżmy że Polak źeni się z czarnoskórą obywatelką państwa X. O możności zawarcia małżeństwa rozstrzyga prawo ojczyste każdego z małżonków - załóżmy więc że prawo ojczyste przyszłej panny młodej stanowi, że nie może ona zawrzeć małżeństwa z osobnikiem rasy białej. Wówczas Sąd może zastosować - i należy być pewnym, że tak właśnie zrobi - klauzulę i wyłączy stosowanie prawa panny młodej, jeśli chodzi o możność zawarcia małżeństwa, dzięki czemu małżeństwo będzie mogło zostać skutecznie zawarte. Po drugie - Znowu małżeństwo - wielożenny arab Mustafa chce zawrzeć (czwarte) małżeństwo z Polką. Ponieważ możność zawarcia małżeństwa ocenia się według prawa ojczystego osoby - to zarówno mustafa może zawrzeć małżeństwo - bo w Arabii wielożeństwo nie jest zakazane - , jak również Polka może je zawrzeć (no bo to jej „debiut” w dziedzinie małżeństw). Teoretycznie więc małżeństwo może zostać zawarte, jednak można uznać,że wielożeństwo Mustafy godzi w podstawowy porządek prawny Rzeszypospolitej i Sąd może zastosować klauzulę, wyłączyć prawo obce i orzec, że małżeństwa zawrzeć nie można.
Przesłanki stosowania klauzuli porządku publicznego
po pierwsze, oceniamy stan prawny „z chwili orzekania”, po drugie musi istnieć norma obca, która godzi w nasze podstawowe (i tylko podstawowe) zasady porządku prawnego. Po trzecie w doktrynie panuje zgodny pogląd, że jest to instrument o charakterze wyjątkowym, który należy stosować ostrożnie i oszczędnie.
Zakazujące i dozwalające działanie klauzuli
Klauzula ta może mieć działanie „dozwalające" - czyli dzięki jej zastosowaniu można pozwolić sobie na „więcej” niż gdyby jej nie stosować. Przykład - o możności zawarcia małżeństwa decyduje prawo ojczyste. Załóżmy że Polak żeni się z czarnoskórą obywatelką państwa X. O możności zawarcia małżeństwa rozstrzyga prawo ojczyste każdego z małżonków - załóżmy więc że prawo ojczyste przyszłej panny młodej stanowi, że nie może ona zawrzeć małżeństwa z osobnikiem rasy białej. Jest to działanie dozwalające, bo gdyby nie ta klauzula, małżeństwo nie zostałoby zawarte.
Z drugiej strony klauzula może mieć charakter zabraniający. Znowu małżeństwo - wielożenny arab Mustafa chce zawrzeć (czwarte) małżeństwo z Polką. Ponieważ możność zawarcia małżeństwa ocenia się według prawa ojczystego osoby - to zarówno mustafa może zawrzeć małżeństwo - bo w Arabii wielożeństwo nie jest zakazane - , jak również Polka może je zawrzeć (no bo to jej „debiut” w dziedzinie małżeństw). Teoretycznie więc małżeństwo może zostać zawarte, jednak można uznać,że wielożeństwo Mustafy godzi w podstawowy porządek prawny Rzeszypospolitej i Sąd może zastosować klauzulę, wyłączyć prawo obce i orzec, że małżeństwa zawrzeć nie można. - czyli po zastosowaniu klauzuli „można mniej”
Pozytywne i negatywne działanie klauzuli
Negatywne działanie klauzuli polega na tym, że klauzula tylko wyłącza obcy przepis (przykład z małżeństwem wielorasowym). Natomiast działanie pozytywne po pierwsze wyłącza, a po drugie zastępuje obcy przepis własnym (przykłąd z arabem - bo dodajemy mu nasz „własny” zakaz wielożeństwa) Inny przykład - Polak ożenił się z Holendrem w Holandii (a może wyszedł za mąż?)Polak zmarł. Testamentu nie zostawił. Wyboru prawa też. Mieszkał w chwili śmierci w polsce z Holendrem. Zgodnie z polskim prawem będzie dziedziczyć po nim małżonek - znaczy się Holender. Sprawa toczy się przed polskim Sądem. Małżeństwo zostało zawarte zgodnie, ważnie, w przewidzianej holenderskim prawem formie. Sąd wszelako stosując polskie prawo merytoryczne może orzec, że taki stan rzeczy godzi w podstawowe zasady porządku prawnego RP i orzec, że Holender małżonkiem Polaka w świetle prawa polskiego nie jest i odmówić mu zaszczytu dziedziczenia. W tym konkretnym przypadku mamy do czynienia po pierwsze, z pozytywnym działaniem klauzuli (bo dorobiliśmy prawu holenderskiemu naszą regulację głoszącą, że małżeństwo może zawrzeć kobieta z mężczyzną) a po drugie, klauzula ma tu charakter zakazujący - bo „można mniej” Inna rzecz, że takie rozstrzygnięcie wywołałoby z pewnością burzę, bowiem jest mocno kontrowersyjne, zwłaszcza w świetle teorii praw nabytych. Przy okazji mamy tu do czynienia z kwestią wstępną (istnienie małżeństwa w sprawie spadkowej).
Ogólne zasady stosowania prawa właściwego
Po pierwsze primo - postulowana już przez Savigny'ego zasada równorzędnego traktowania praw obowiązujących na różnych terytoriach. W myyśl tej zasady prawo obce powinno się traktować na równi z własnym. Polski Sąd nie jest absolutnie związany jakimkolwiek „prymatem” prawa własnego lub któregokolwiek obcego. Zasady tej nie narusza art. 10 pkt 2 ppm. Jednakowoż w nasz mechanizm kolizyjny wkomponowane są róż|ne elementy chroniące szczególne elementy rodzimego porządku prawnego, jak choćby kaluzula porządku publicznego, czy też art 8 - odnoszący się do przepisów wymuszających swoje zastosowanie, o czym poniżej.
Stosowanie i uwzględnianie prawa obcego (na czym polega różnica?)
Stosując prawo, Sąd sięga do prawa obcego merytorycznego, dokonuje wyboru przepisu, wykładni pojęć, subsumpcji, by w konsekwencji wydać rozstrzygnięcie wywierające określone skutki prawne na mocy wybranego przepisu (lub przepisów). Uwzględnieniając tylko jakieś prawo, Sąd nie dokonuje w/w procesu, a traktuje tylko dane prawo jako „element stanu faktycznego”, coś co trzeba tylko wziąć pod uwagę przy wydawaniu rozstrzygnięcia. Z tymi pojęciami wiąże się zasada traktowania przez Sąd prawa obcego na równi z własnym systemem pranym - Sąd stosuje prawo obce na takich samych zasadach jak prawo własne, traktuje je jako kompletny, odrębny, działający system prawny wraz z dorobkiem obcej judykatury i nauki prawa. Obce prawo jest traktowane nie tylko jako „element stanu faktycznego”, który trzeba uwzględnić przy stosowaniu polskiego prawa. Obce prawo jest stosowane, tak jak prawo polskie. Powiedzmy, że sprawa toczy się o własność rzeczy, a właściwe jest prawo niemieckie. Gdybyśmy prawo niemieckie tylko uwzględniali, to Sąd orzekałby na uwzględniając jedynie np. niemiecką definicję prawa rzeczowego, niemiecką ochronę własności i tak dalej. Natomiast stosując prawo niemieckie, sąd sięga do prawa niemieckiego merytorycznego jako systemu, dokonuje procesu decyzyjnego opisanego powyżej, i na podstawie niemieckiej normy prawnej ustala konsekwencje prawne.
Przesłanki dopuszczalności stosowania obcego prawa publicznego
Pojęcie przepisów wymuszających swoje zastosowanie
art 8 - mówiący nam, że wskazanie prawa obcego nie wyłącza zastosowania tych przepisów prawa polskiego, z których treści lub celów niewątpliwie wynika, że regulują one dany stosunek prawny bez względu na prawo, jakim on podlega. Oznacza to swoistą „furtkę” dla przepisów polskiego prawa, które z jakichś względów nie powinny zostać wyłączone, których natura wskazuje, że powinny one być stosowane zawsze. Z taką sytuacją będziemy mieć do czynienia na przykład w momencie, gdyby zastosowanie prawa obcego spowodowało, powiedzmy, zmniejszenie lub brak ochrony konsumenta w stosunku do prawa polskiego. Gdyby zastosować prawo obce, konsument na przykład byłby chroniony mniej lub wcale, więc na mocy przepisu wymuszającego swoje zastosowanie, stosowaliby.śmy niejako obok prawa obcego również i dodatkowo polskie przepisy o ochronie konsumenta. Z kolei następny punkt omawianego przepisu mówi nam, że w sytuacji, gdy stosujemy np. prawo niemieckie, jednakowoż dany stosunek prawny jest ze swej natury najściślej związany z prawem państwa trzeciego, np. holenderskim, to organ orzekający także może zastosować przepisy, które, analogicznie do powyższego, z jakichś względów nie powinny zostać wyłączone, a z ich natury jednoznacznie wynika, że normują one każdorazowo dany rodzaj stosunków prawnych
Przesłanki stosowania przepisów wymuszających
Stosowane na podstawie przepisów kolizyjnych jest prawo obce. Jednak w prawie polskim istinieje przepis, z którego natury wynika, że normuje on każdy stosunek prawny danego rodzaju, bez względu na to jakie prawo zastosujemy. Sąd bada naturę tegoż przepisu, określa jego cel i skutki, gdyby go zastosować/nie zastosować. Najczęściej są to przepisy o charakterze „koniecznej minimalnej ochrony” jakiegoś stosunku prawnego, jak podana przeze mnie powyżej ochrona konsumenta, czy też ochrona dziedziczenia, w sytuacji gdyby jakiś system prawny jej nie przewidywał.
Na czym polega dostosowanie?
Instytucja dostosowania ma na celu eliminnację problemów wynikających ze stosowania obok siebie norm prawa merytorycznego różnych systemów prawnych, lub też problemów powstałych przy ocenie skutków prawnych na gruncie prawa Y zdarzenia prawnego powstałego „pod rządami” prawa X. Oznacza to swoiste „wykreowanie” nowego stanu prawnego na podstawie różnych systemów prawnych. (przykład z książki - chyba najlepszy)
Na czym polega substytucja pojęć?
Dostosowanie do wymogów niewłaściwego prawa
Część szczegółowa
Prawo właściwe dla zdolności prawnej osób fizycznych
Prawo właściwe dla oceny zdolności osoby fizycznej, wybrane na podstawie adekwatnej normy kolizyjnej nazywamy statutem personalnym. W myśl polskiego ppm-u zdolność prawną i zdolność do czynności prawnej osoby fizycznej ocenia się według jej prawa ojczystego, czyli według łącznika obywatelstwa. Należy pamiętać tutaj o zasadzie „dominacji” obywatelstwa polskiego, jak również o tym, że w tejże normie subokreślnik temporalny jest ukryty. W domyśle, odpowiednio dla poszczególnego przypadku „z chwili oceny” lub „z chwili dokonania czynności prawnej”. Co do uchodźców, to reguluje to konwencja genewska dot. statusu uchodźców, której stroną jest też Polska. Głosi ona, że status osobowy uchodźcy określa prawo państwa jego miejsca zamieszkania, a jeżeli i to nie zadziała - prawo miejsca jego pobytu.
Zagadnienie zp jest zagadnieniem o charakterze podstawowym - rozstrzyga o padstawowych uprawnieniach człowieka jak prawo do życia, obliczaniu lat człowieka, ma związek z domniemaniami prawnymi życia lub śmierci, zagadnieniem komoriencji, spadkami. Pamiętać trzeba że w niektórych systemach prawnych istnieje jeszcze instytucja śmierci cywilnej, jednak ponieważ narusza ona podstawowy porządek publiczny Rzeszypospolitej, to w stosunku do niej powinno się zastosować klauzulę porządku publicznego.
Pamiętaj o art. 14 do spraw o uznanie za zmarłego stosuje się prawo ojczyste, jednakże gdy w sprawie o uznaniu cudzoziemca za zmarłego lub o stwierdzenie jego zgonu orzeka sąd polski to stosuje się prawo polskie. Kpc 1106 -
Prawo właściwe dla zdolności do czynności prawnych osób fiz.
Wyjątki od stosowania prawa ojczystego
Zakres statutu personalnego
Prawo właściwe dla sytuacji prawnej nasciturusa
Przesłanki stosowania prawa miejsca zawarcia umowy przy ocenie zdolności (wyjątek z art. 12)
Prawo właściwe dla ubezwłasnowolnienia
Prawo właściwe dla uznania za zmarłego
Prawo właściwe dla stwierdzenia zgonu
Prawo właściwe dla imienia i nazwiska
Prawo właściwe dla dóbr osobistych osób fizycznych
Statut personalny osób prawnych
Teoria siedziby
Teoria powstania
Teoria kontroli
Znaczenie wyroku TS UE w sprawie Centros
Zakres statutu personalnego osób prawnych
Przeniesienie siedziby
Prawo właściwe dla ochrony dóbr osobistych osób prawnych
Prawo właściwe dla ułomnych osób prawnych
Statut personalny ułomnych osób prawnych
Prawo właściwe dla przedstawicielstwa ustawowego
Prawo właściwe dla pełnomocnictwa
Ocena dopuszczalności i dokonania czynności prawnych
Prawo właściwe dla formy czynności prawnych - zasada i wyjątki
Prawo właściwe dla oceny skutków niedochowania formy
Zakres statutu formy
Prawo właściwe dla formy czynności prawnych w Konwencji Wiedeńskiej z 1980
Prawo właściwe dla formy czynności prawnych w rozporządzeniu Rzym I i Rzym II
Prawo właściwe dla wad oświadczenia woli
Prawo właściwe dla przedawnienia
Prawo właściwe dla dawności
Zakres dopuszczalności wyboru prawa
Sposób dokonania wyboru prawa
Prawo właściwe dla ważności wyboru prawa
Teoria charakterystycznego świadczenia
Teoria proper law of the contract
Zasady ogólne stosowania Konwencji wiedeńskiej o międzynarodowej sprzedaży towarów
Charakter prawny wyboru prawa - materialnoprawne wskazanie
Różnica między kolizyjnoprawnym a materialnoprawnym wyborem
Chwila dokonania wyboru prawa
Pojęcie wyboru następczego
Pojęcie klauzul usztywniających
Znaczenie klauzul usztywniających
Znaczenie Konwencji Rzymskiej z 1980
Wybór prawa w Rzymie I
Prawo właściwe dla umowy w braku wyboru prawa wg Rzymu I
Umowy konsumenckie w Rzymie I
Prawo właściwe dla zobowiązań z jednostronnych czynności prawnych
Zakres statutu kontraktowego wg Rzymu I
Prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych wg Rzymu II
Dopuszczalność wyboru prawa dla zobowiązań pozaumownych wg Rzymu II
Prawo właściwe dla deliktów wg Rzymu II
Prawo właściwe dla bezpodstawnego wzbogacenia wg Rzymu II
Prawo właściwe dla prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia wg Rzymu II
Prawo właściwe dla culpa in contrahendo wg Rzymu II
Zakres statutu wg Rzymu II
Prawo właściwe dla wypadków drogowych
Umowy o pracę wg Rzymu I
Prawo właściwe dla przelewu
Prawo właściwe dla umowy o arbitraż
Prawo właściwe dla praw rzeczowych
Prawo właściwe dla posiadania
Rzecz w tranzycie - prawo właściwe
Prawo właściwe dla praw rzeczowych na statkach
Zakres statutu rzeczowego
Zmiana statutu rzeczowego
Problemy związane z zasadą podwójnego skutku
Prawo właściwe dla własności intelektualnej
Prawo właściwe dla własności przemysłowej
Zasada terytorializmu?
Prawo właściwe dla możności zawarcia małżeństwa
Koncepcja jednostronnych i dwustronny przeszkód małżeńskich
Prawo właściwe dla formy zawarcia małżeństwa
Małżeństwa konsularne
Prawo właściwe dla stosunków osobistych między małżonkami
Prawo właściwe dla stosunków majątkowych między małżonkami
Prawo właściwe dla intercyzy
Prawo właściwe dla rozwiązania małżeństwa
Prawo właściwe dla separacji
Prawo właściwe dla pochodzenia dziecka
Prawo właściwe dla uznania dziecka
Prawo właściwe dla władzy rodzicielskiej
Prawo właściwe dla przysposobienia
Zakres statutu adopcyjnego
Prawo właściwe dla opieki
Prawo właściwe dla kurateli
Prawo właściwe dla alimentacji
Prawo właściwe dla spraw spadkowych
Wybór prawa dla spraw spadkowych
Zakres statutu spadkowego
Prawo właściwe dla zapisu
Prawo właściwe dla innych czynności mortis causa
Prawo właściwe dla formy testamentu