1. Relacje między pr. materialnym a procesowym.

Sprawami cywilnymi w znaczeniu materialnym są sprawy wynikające ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego i prawa pracy. Normowane są przepisami prawa cywilnego.

Sprawami cywilnymi w znaczeniu formalnym są te sprawy, które nie są cywilnymi ze swej natury, ale na mocy przepisów prawa zostały poddane właściwości cywilnych sądów powszechnych, np. sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, z zakresu postępowania rejestrowego.

2. Warunki formalne pozwu i wniosku.

POZEW:

Art. 187. § 1. Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać:

  1)   dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;

  2)   przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.

§ 2. Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:

  1)   wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;

  2)   dokonanie oględzin;

  3)   polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin;

  4)   zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.

3. Jakie znaczenie ma oznaczenie wartości przedmiotu sporu?

Obliczanie wartości przedmiotu sporu ma związek z oznaczeniem właściwości rzeczowej sądu. Ustalenie wartości przedmiotu sporu ma jednak znaczenie we wszystkich sprawach o roszczenia majątkowe dla innych kwestii procesowych, jak ustalenie wartości opłat sądowych i kosztów procesu oraz wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Ustalenie wartości przedmiotu sporu może nastąpić tylko zgodnie z przepisami kodeksu.

• Ogólną zasadą jest, że w każdym piśmie należy podać wartość przedmiotu sporu (lub wartość przedmiotu zaskarżenia), jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa sądu lub wysokość opłaty (Ew. dopuszczalność środka odwoławczego, co odnosi się do wartości przedmiotu zaskarżenia. Ponadto powód ma obowiązek oznaczenia w każdej sprawie majątkowej wartości sporu zgodnie z przepisami kodeksu. Oznaczenie wartości następuje przez podanie kwoty pieniężnej w złotych, z zaokrągleniem w górę do pełnego złotego. Obowiązek podania wartości przedmiotu sporu nie jest aktualny, gdy przedmiotem sporu jest roszczenie pieniężne, choćby zgłoszone w zamian innego przedmiotu, gdyż wartość przedmiotu sporu stanowi żądana kwota pieniężna.

• Do wartości przedmiotu sporu nie wliczą się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. Nie chodzi tu tylko o koszty procesu, ale także o koszty, których strona dochodzi na postawie prawa materialnego np. koszty protestu wekslowego żądane obok sumy wekslowej

• Jeżeli powód jednym pozwem dochodzi kilku roszczeń, należy wartość roszczeń zliczyć razem. Dotyczy to zarówno wyp ,gdy powód dochodzi kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu (tzw. Przedmiotowa kumulacja roszczeń art. 191), jak i gdy dochodzi jednego lub kilku roszczeń przeciwko kilku pozwanym (tzw. Podmiotowa kumulacja roszczeń czyli współuczestnictwo procesowe - art. 72)

• Jeżeli jednak powód żąda zasądzenie od kilku podmiotów solidarnie, wartość przedmiotu sporu stanowi jednokrotna wysokość należności, niezależnie od liczby pozwanych

4. Istotne części pozwu i dodatkowe.

Pozew - wszczyna postępowanie cywilne, w pozwie muszą być oznaczone podmioty, żądanie, okoliczności które służą udowodnieniu żądania oraz spełniać kryteria zawarte w art. 187 k. p. c

W pozwie :

1. oznaczenie podmiotów : powód, pozwany

2. żądanie

3. okoliczności uzasadniające żądanie

4. adresy pism sądowych - do kogo mają być kierowane - dane teleadresata

5. wartość przedmiotu sporu

„Art. 187. § 1. Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać:

 1) dokładne określenie żądania, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;

2) przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.

§ 2. Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i prowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:

 

1) wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;

2) dokonanie oględzin;

3) polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin;

4) zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.

Art. 187¹. Jeżeli powód będący usługodawcą lub sprzedawcą dochodzi roszczeń wynikających z umów o:

 1) świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych,

2) przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej,

3) dostarczanie energii elektrycznej, gazu i oleju opałowego,

4) dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków,

5) wywóz nieczystości,

6) dostarczanie energii cieplnej

- jest obowiązany wnieść pozew na urzędowym formularzu.

Art. 187². W sprawach, o których mowa w artykule poprzedzającym, pozew wnosi się na elektronicznych nośnikach informatycznych, jeżeli przepis szczególny tak stanowi”.

5. Pozew główny i wzajemny.

6. Tryby postępowania cywilnego.

1. proces

2. postępowanie nieprocesowe

Te dwa postępowania są równorzędne.

Gdzieś obok znajduje się postępowanie pozasądowe : pojednawcze i przed sądem polubownym.

Istnieją dwa równorzędne tryby postępowania cywilnego.

1/proces art. 13 - sąd rozpoznaje sprawę w procesie chyba, że ustawa stanowi inaczej.

Określenie „w procesie” dotyczy postępowania procesowego ogólnego - typowego modelu procesu, jest to zasada, że sprawy rozpoznawane są w ten sposób.

2/Post. nieprocesowe - wszystkie sprawy przekazane przez ustawodawcę do tego trybu(sprawy osobowe)

3/Post. pozasądowe - też ma charakter rozpoznawczy bo wykonywanie ich orzeczeń odbywa się wg przepisów egzekucyjnych zawartych w kpc.

a/pojednawcze - przed komisjami pojednawczymi w sprawach ze stosunku pracy(dot. polubownego załatwienia roszczeń, pracodawca wraz z organizacją związkową powołuje komisję, gdy nie ma związków czyni to sam pracodawca po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników). Ugoda zawarta przed komisją jeżeli nie zostanie wykonana przez zakład wówczas sąd stwierdza jej wykonalność i zostaje wykonana wg kpc.

b/post. przed sądem polubownym - sąd taki może być stały np. Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej albo powoływany w konkretnej sprawie ( ad hoc) i po jej rozstrzygnięciu sam się rozwiązuje. Strony to czynią przez tzw. zapis na sąd polubowny.

7. Badanie trybów. - art. 201 KPC

Art. 201. § 1. Przewodniczący bada, w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana oraz czy podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu odrębnym, i wydaje odpowiednie zarządzenia. W wypadkach przewidzianych w ustawie przewodniczący wyznacza posiedzenie niejawne w celu wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.

§ 2. Jeżeli sprawę wszczęto lub prowadzono w trybie niewłaściwym, sąd rozpozna ją w trybie właściwym lub przekaże właściwemu sądowi do rozpoznania w takim trybie. W wypadku przekazania stosuje się odpowiednio przepisy § 2 i 3 artykułu poprzedzającego. Każda jednak strona może żądać powtórzenia czynności sądu dokonanych bez jej udziału.

8. Odrzucenie pozwu.

- w zasadzie odrzuceniu podlega nie pozew a powództwo.

Przyczyny odrzucenia pozwu są w kpc wyliczone w sposób wyczerpujący, unormowany w art. 199, 1099, 1124 § 3, 1165.

Podstawowe znaczenie w tym względzie ma art. 199 § 1 kpc zgodnie z którym pozew odrzuca się w następujących przypadkach:

1. jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna;

2. jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona;

3. jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie.

Ponadto odrzucenie pozwu nastąpi, jeżeli brak jest jurysdykcji krajowej stanowiącej przyczynę nieważności, którą sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy (art. 1099 kpc).

Z powodu braku zdolności sądowej jednej ze stron albo zdolności procesowej powoda i niedziałania przedstawiciela ustawowego lub braku w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem, uniemożliwijacego jego działanie, sąd odrzuci pozew dopiero wówczas, gdy brak nie będzie uzupełniony zgodnie z przepisami kodeksu.

Odrzucenie pozwu może nastąpić także już po jego doręczeniu pozwanemu:

1. na zarzut niewłaściwości sądu, dającej się usunąć umową stron, zgłoszony przez pozwanego przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (art. 202 kpc);

2. w razie niezłożeni przez powoda będącego cudzoziemcem w odpowiednim terminie kaucji aktorycznej na zabezpieczenie kosztów procesu, jeżeli pozwany złoży wniosek o odrzucenie pozwu (art. 1124 § 3 kpc).

Nie ma wątpliwości, że sąd powinien i musi badać z urzędu czy droga sądowa jest dopuszczalna.

Odrzucenie pozwu następuje postanowieniem, które może zostać wydane na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie przysługuje zażalenie (art. 394 § 1 kpc). Podobne zażalenie przysługuje na postanowienie odmawiające odrzucenia pozwu (art. 394 § 1 pkt 1 kpc).

W razie ustania przyczyny odrzucenia powództwo w tej samej sprawie może być wniesione ponownie.

9. Zasady postępowania cywilnego.

1. Zasada prawa do sądu

Wywodzi się z art. 2 konstytucji: „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”.

Państwo musi zapewnić każdej jednostce możliwość dochodzenia jej prawa w postępowaniu cywilnym. Art. 45 ust. 1 konstytucji: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd”.

art.6 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności: to samo co w art. 45 konstytucji.

2. Zasada prawdy

Zasada ta przejawia się w dążeniu do wydania przez sąd orzeczenia zgodnego z rzeczywistym stanem faktycznym, występującym w konkretnej sprawie.

3. Zasada równości stron

Ma swoje korzenie w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym wszyscy są równi wobec prawa oraz maja prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Na gruncie postępowania cywilnego oznacza to, że strony postępowania mają takie same prawa procesowe. Naruszenie zasady równości stron poprzez pozbawienie strony możności działania powoduje nieważność postępowania.

4. Zasada dyspozytywności

W zakresie dyspozytywności można wyróżnić dwa aspekty:

- materialny - dotyczący prawa do rozporządzania przez strony należącymi do nich prawami lub roszczeniami, które stanowią przedmiot postępowania;

- formalny - dotyczący prawa do rozporządzania czynnościami procesowymi oraz tokiem procesu.

Zasada ta opiera się na dwóch zasadniczych fundamentach:

1. sąd wszczyna postępowanie tylko na wniosek stron (art. 321 § 1 kpc) za wyjątkiem szczególnych przepisów odnoszących się do postępowania nieprocesowego, które przewidują możliwość wszczęcia z urzędu;

2. przedmiotem rozpoznawania przez sąd są tylko żądania zgłoszone przez strony.

5. Zasada kontradyktoryjności

Sąd rozpoznaje sprawę wyłącznie w oparciu o dowody przeprowadzone na wniosek stron. Zasada ta jest przeciwieństwem zasady inkwizycyjności, zmuszające sędziego do aktywnego poszukiwania i przeprowadzania dowodów.

W obecnym stanie prawnym sad może przeprowadzić dowód niewskazany przez stronę, jeżeli powziął o nim wiadomość z akt sprawy lub oświadczeń stron. Ponadto sąd może oprzeć się na faktach powszechnie znanych (art. 228 § 1 kpc) oraz na faktach znanych sądowi urzędowo (art. 228 § 2 kpc).

6. Zasada jawności postępowania

Art. 45 Konstytucji RP stanowi, że rozpoznawanie spraw odbywa się jawnie. Wyłączenie jawności postępowania może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.

W zakresie tej zasady można wyróżnić:

- jawność wewnętrzną- wobec uczestników postępowania, która jest ograniczona przez posiedzenia niejawne;

- jawność zewnętrzną- wobec osób trzecich, polegająca na tym, że osoby pełnoletnie maja wstęp na posiedzenia jawne sądu, chyba, że istnieją przesłanki przeprowadzenia posiedzenia przy drzwiach zamkniętych.

7. Zasada bezpośredniości

Ma za zadanie doprowadzić do tego, aby całość postępowania dowodowego oraz wszystkie rozprawy zostały przeprowadzone przed sądem, który orzeka w sprawie.

Wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednie wydanie wyroku (art. 323 w zw. Z art. 316 kpc). Postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym, z wyjątkiem przypadków zastosowania instytucji sędziego wyznaczonego bądź sądu wezwanego.

Sędzia wyznaczony musi należeć do składu orzekającego, jednak nie może być ławnikiem.

Sądem wezwanym może być każdy sąd rejonowy.

8. Zasada ustności

W postępowaniu cywilnym dominuje ustana forma zapoznawania się sądu ze stanem faktycznym i przedstawionym przez strony materiałem dowodowym. Zasad ta odnosi się do stron i uczestników postępowania, gdyż w przypadku sądu obowiązuje zasada pisemności.

9. Zasada koncentracji materiału dowodowego

W polskim postępowaniu cywilnym obowiązuje mieszany system koncentracji materiału dowodowego, złożony z elementów systemu prekluzji i systemu dyskrecjonalnej władzy sądu. System prekluzji dot. przede wszystkim wniosków i zarzutów formalnych. System władzy dyskrecjonalnej polega na tym, że o czasowych granicach gromadzenia materiału procesowego decyduje sąd.

10. Zasada formalizmu procesowego

Jej istota sprowadza się do stwierdzenia, że aby określona czynność wywołała pożądane skutki, to powinna zostać wykonana w określonym czasie i miejscu, w oznaczonej formie.

(forma czynności procesowych - np. art. 126, 187 kpc, miejsce dokonywania czynności, którym jest zazwyczaj siedziba sądu, czas dokonywania czynności)

10. Różnice pomiędzy postępowaniem procesowym a nieprocesowym.

Nieprocesowe: Wyróżnia się przepisy ogólne oraz szereg przepisów szczególnych dot. np. spraw z zakresu prawa osobowego, spadkowego.

W tym postępowaniu orzeczenia sądu , mają postać:

postanowienia, chyba że przepis szczeg. Stanowi inaczej (wpis w post. wieczysto księgowym jest orzeczeniem)

- merytoryczne - orzekające co do istoty sprawy (pozytywne, negatywne)

- proceduralne - w kwestiach dot postępowania

Procesowe: są to orzeczenia sądu , mające postać:

- wyroków

- postanowień

- nakazów zapłaty

- uchwał

Proces ma znaczenie podstawowe dla całego postępowania przed sądem.

Proces dzieli się na tzw. proces zwykły oraz 15 postępowań odrębnych, z których każde służy rozpoznawaniu spraw określonego rodzaju i jest uregulowane przepisami odrębnymi, jego tylko dotyczącymi. A ponadto w ramach procesu rozróżnia się także postępowanie pojednawcze.

Art. 13 kpc „Sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej”.

11. Pojęcie strony i uczestnika postępowania.

STRONA W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

W postępowaniu cywilny odróżnia się stronę w znaczeniu materialnym od strony w znaczeniu formalnym (procesowym).

W znaczeniu procesowym jest to jednostka oznaczona jako strona danego procesu, tj. jednostka, która występuje we własnym imieniu.

Strona w znaczeniu materialnym to podmiot objęty działaniem normy prawnej indywidualno - konkretnej przytoczonej w powództwie.

Przymiotami koniecznymi strony procesowej są:

- zdolność sądowa;

- zdolność procesową;

- legitymacje procesową.

12. Interwencja główna i uboczna.

INTERWENCJA GŁÓWNA

Interwencja główna to powództwo wytoczone przez osobę trzecią, określana jako interwenient główny, przeciwko obu stronom postępowania o przedmiot, który jest zarazem przedmiotem sporu. Strony procesu pierwotnego musza zostać łącznie pozwane i są uczestnikami łącznymi. Jest to wówczas współuczestnictwo po stronie biernej o charakterze koniecznym. Na podstawie art. 177 § 1 pkt 2 kpc sąd może zawiesić postępowanie pierwotne z urzędu.

Proces interwencyjny można wszcząć najpóźniej do zamknięcia rozprawy w I instancji w zakresie postępowania toczącego się miedzy stronami.

INTERWENCJA UBOCZNA

Art. 76 kpc stanowi, że ten, kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy, aż do zamknięcia rozprawy w II instancji, przystąpić do tej strony.

Należy podkreślić, ze interes prawny nie może być tylko pojmowany w kategoriach majątkowych.

Wstąpienie do sprawy interwenient uboczny powinien zgłosić na piśmie, w którym poda, jaki ma interes prawny i do której ze stron przystępuje.

Każda ze stron może zgłosić opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego, jednakże nie później niż przy rozpoczęciu najbliższej rozprawy. W razie prawomocnego uwzględnienia opozycji, czynności interwenienta ubocznego uważane będą za niebyłe.

Interwenient uboczny jest uprawniony do wszelkich czynności procesowych dopuszczalnych według stanu sprawy. Nie mogą one jednak pozostawać w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami strony, do której przystąpił (art. 79 kpc).

Jednym z najistotniejszych skutków wniesienia interwencji ubocznej jest to, iż interwenient uboczny nie może w stosunku do strony, do której przystąpił, podnieść zarzutu, że sprawa została rozstrzygnięta błędnie albo, że strona ta prowadziła proces wadliwie, chyba, że stan sprawy w chwili przystąpienia interwenienta uniemożliwił mu korzystanie ze środków obrony albo, ze strona umyślnie lub przez niedbalstwo nie skorzystała ze środków, które nie były interwenientowi znane (art. 82 kpc).

Za zgoda stron interwenient uboczny może wejść na miejsce strony, do której przystąpił (art. 84 kpc)- tzw. następstwo procesowe.

Można wyróżnić dwa rodzaje interwencji ubocznej:

1. samoistna- zachodzi, gdy z istoty stosunku prawnego lub na mocy ustawy orzeczenie wydane w tej sprawie odniesie bezpośredni skutek w stosunku miedzy interwenientem ubocznym a strona do której on przystępuje;

2. niesamoistna- zachodzi, gdy oddziaływanie orzeczenia będzie miło tylko charakter pośredni.

13. Udział prokuratora i organizacji społecznych w postępowaniu cywilnym.

UDZIAŁ PROKURATORA W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

Zgodnie z art. 7 kpc prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, jeżeli wg jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lun interesu społecznego. W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytaczać powództwa tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie.

Zasadniczym ograniczeniem w procesie cywilnym, zakreślonym dla prokuratora jest to, że nie może on samodzielnie rozporządzać przedmiotem sporu. Ponadto nie może on wytoczyć powództwa, jeśli strony zawarły zapis na sąd polubowny, oraz gdy zawarły umowę o jurysdykcji sądów państwa obcego.

Sąd zawiadamia prokuratora o każdej sprawie, w której udział jego uważa za potrzebny. Zgodnie z art. 60 § 1 kpc prokurator może wstąpić do postępowania w każdym jego stadium.

Prokurator nie jest związany z żadna ze stron, a więc może składać oświadczenia o zgłaszać wnioski, jakie uzna za celowe oraz przytaczać fakty i dowody na ich potwierdzenie.

Prokurator może zaskarżyć każde orzeczenie sądowe, od którego służy środek odwoławczy.

UDZIAŁ RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH POSTĘPOWANIU CYWILNYM

RPO stoi na straży praw i wolności obywateli określonych w Konstytucji RP i innych przepisach prawa. Może on żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi.

UDZIAŁ INSPEKTORA PRACY W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

Inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium (art. 63¹ kpc). W takim przypadku do inspektora stosuje się przepisy o prokuratorze.

14. Czynności sądowe od wpływu pozwu do wyznaczenia rozprawy.

15. Pojęcie właściwości sądu wyjaśnieniem miejscowej, przemiennej, rzeczowej, wyłącznej i umownej.

- Właściwość miejscowa

Właściwość miejscowa wywodzi się z zasady, że sprawę powinien rozpoznać sąd właściwy dla pozwanego ( actor sequitur forum rei), bo do sądu powinien zwrócić się powód, a pozwany zostaje wciągnięty w proces przymusowo. Właściwość ogólna:

1. oparta jest na zasadzie actor sequitur forum rei. Powództwo wytacza się przed sądem I instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania.

2. Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólna właściwość oznacza się wg jego miejsca pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce, wg ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce.

3. Jeżeli pozwany nie ma i nie miał miejsca zamieszkania w Polsce i w Polsce nie przebywa, a na podst. przepisów o wł. Miejscowej przemiennej nie da się ustalić innego sądu miejscowo właściwego. Wówczas powód może zwrócić się do SN o oznaczenie sądu do rozpoznania sprawy (art. 45).

4. Jeżeli osobą pozwaną jest osoba prawna lub inny podmiot niebędący osobą fizyczną, wówczas powództwo wytacza się wg miejsca ich siedziby.(art. 30)

5. Powództwo przeciw SP wytacza się wg siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzenie roszczenia (art. 29). Ale w sprawach, w których zastępstwo SP wykonuje Prokuratura Generalna SP, powództwo wytacza się wg siedziby jej oddziału, w którego ć obszarze działania ma siedzibę jednostka organizacyjna, z działalnością której wiąże się dochodzone roszczenie. (art. 29¹).

- Właściwość przemienna

w pewnych wypadkach powództwo może być wytoczone wg uznania powoda bądź przed sąd właściwości ogólnej bądź przed inny wskazany w przep ustawy. Powód wytaczając powództwo przed sąd właściwości przemiennej powinien w miarę potrzeby przytoczyć w pozwie okol to uzasadniające.(np.powództwo o roszczenie alimentacyjne i ustalenie ojcostwa wg miejsca zamieszkania osoby uprawnionej)

- Właściwość rzeczowa

Właściwość rzeczowa polega na podziale spraw pomiędzy sądy różnego rzędu rozpoznające sprawy w I instancji. Czyli występuje tylko wtedy, gdy w danym systemie rozpoznawanie spraw w I instancji przekazywane jest 2 lub więcej rodzajom sądów różnego rzędu, bo tylko wtedy jest potrzeba podziału kompetencji między tymi sądami.

Zasada sądu jednej instancji - w wszystkie sprawy, bez względu na ich charakter podmioty postępowania i inne kryteria rozpoznają sądy jednego rodzaju (wchodzi w rachubę tylko wł. Miejscowa przy tej zasadzie).

- Właściwość wyłączna

Właściwość miejscowa wyłączna polega na tym, że w pewnych wypadkach ustawa wprowadza wyjątki od właściwości ogólnej i ze względu na silny związek sprawy z okręgiem pewnego sądu postanawia, że sąd ten będzie wyłącznie właściwy do jej rozpoznania. W tym wyp wybór między tym sądem a s właściwości ogólnej w ogóle nie wchodzi w rachubę. Właściwość wyłączna wyłącza ogólną!!!

- Właściwość umowna

Prawo procesowe dopuszcza w pewnych granicach w przedmiocie właściwości sądu porozumienie stron, które mogą umówić się o poddanie sprawy do rozstrzygnięcia innemu sądowi niż właściwy z ustawy. Umowa tak, nazwana umową prolongacyjną, aby wywołać zamierzone skutki prawne, musi czynić zadość pewnym warunkom. Umowa prolongacyjna może dotyczyć tylko właściwości miejscowej i dopuszczalna jest tylko w procesie, a niedopuszczalna w postępowaniu nieprocesowym i innych rodzajach postępowania. Umowa musi być zawarta na piśmie, niekoniecznie w formie osobnego aktu, wystarczy zamieszczenie odpowiedniego postanowienia (tzw. Klauzuli prolongacyjnej) w treści umowy materialno prawnej (np. sprzedaży). Nie spełnia warunku formy pisemnej zamieszczenie postanowienia o właściwości sądu w treści drukowanych regulaminów i innych podobnych dokumentów wydanych przez jedną ze stron i nieakceptowanych wyraźnie na piśmie przez drugą ze stron.

16. Pojęcie rozprawy i jej przebieg.

17. Pełnomocnicy procesowi.

Pełnomocnictwo

procesowe do niektórych czynności

ogólne szczególne

do zastępowania 1/do prowadzenia poszczególnej sprawy

we wszystkich sprawach 2/do niektórych czynności np. do zastępowania

na jednej rozprawie, do wniesienia pozwu.

Zakres pełnomocnictwa - art. 91 kpc

Wygaśnięcie pełnomocnictwa:

1. wypowiedzenie przez mocodawcę lub pełnomocnika (w każdej formie)

2. śmierć strony lub utrata zdolności sądowej

18. Podstawy odroczenia rozprawy.

19. Skład sądu orzekającego.

1. zawodowy + 2 ławników

-spr z zakresu pr pracy (oprócz posiedzeń dot czynności wyjaśniających)

-spr rodzinne (bez alimentów)

2)jeden zawodowy

-inne sprawy

-posiedzenia niejawne

-post pojednawcze

-czynności wyjaśniające w spr z zakresu pr pracy i ubezp. społ.

3)trzech zawodowych

-prezes sądu może to zarządzić jeśli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy char spr

-sąd okręgowy na posiedzeniu niejawnym odmawiający przyjęcia do rozpoznania spr przekazanej mu przez sąd rejonowy

-sąd rozstrzygający o wyłączeniu sędziego

W II instancji - tylko 3 sędziów zawodowych (wyj. środek odwoławczy w post. uproszczonym oraz postanowienia dot. postępowania dowodowego na posiedzeniu niejawnym)

SN: 3 sędziów - skarga kasacyjna; pozostałe wypadki - 1

Składy powiększone:

- 7 jeśli rozstrzygając skargę kasacyjną lub inny środek odwoławczy poweźmie poważne wątpliwości co do wykładni prawa;

- jeśli skład 7 sędziów uzna, że znaczenie dla praktyki sądowej lub powaga występujących wątpliwości to uzasadniają, może zagadnienie prawne lub wniosek przedstawić składowi izby, natomiast izba - składowi 2 lub więcej izb albo pełnemu składowi SN

20. Wyłączenie sędziego na wniosek i z urzędu.

WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO Z MOCY USTAWY(art. 48 kpc)

Kpc przewiduje następujące podstawy wyłączenia sędziego z mocy ustawy:

- w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedna ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływuje na jego prawa lub obowiązki;

- w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do IV stopnia i powinowatych bocznych do II stopnia;

- w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;

- w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radca prawnym jednej ze stron;

- w prawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznawanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator.

Powody wyłączenia trwają także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO NA WNIOSEK

Sąd może wyłączyć sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli miedzy nim a jedna ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego (art. 49 kpc).

Wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa się toczy. Wniosek mogą złożyć strony postępowania, interwenient uboczny, prokurator i RPO.

Sędzia powinien zawiadomić sąd o zachodzącej podstawie wyłączenia i wstrzymać się od udziału w sprawie. Aż do rozstrzygnięcia sprawy o wyłączenie sędzia może spełniać tylko czynności niecierpiące zwłoki.

Postanowienie o wyłączeniu sędziego wydaje sąd w składzie 3 sędziów zawodowych po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego wniosek dotyczy.

21. Zmiany podmiotowe stron. - art. 194, 198 KPC

22. Podstawy odrzucenia pozwu.

23. Ugoda sądowa.

24. Kiedy sąd umarza postępowanie?

Art. 355. § 1. Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne.

§ 2. ⁽¹⁸²⁾ Postanowienie o umorzeniu postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew w piśmie procesowym albo gdy strony zawarły ugodę przed mediatorem, którą zatwierdził sąd.

25. Dowody i ich ocena.

26. Środki dowodowe.

DOKUMENTY:

• Dokument urzędowy

• Zaakceptowany przez dłużnika rachunek

• Wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu

• Zaakceptowane przez dłużnika żądanie zapłaty, zwrócone przez bank i niezapłacone z powodu braku środków na rachunku bankowym

• Mogą być odpisy tych dokumentów potwierdzone przez notariusza lub występującego w sprawie adwokata, radcę pr., rzecznika patentowego lub radcę Prokuratorii Generalnej SP

Sąd może wydąć nakaz zapłaty z weksla, czeku, warrantu, wyciągu z ksiąg bankowych poświadczonego przez uprawnionego pracownika banku i opatrzonego pieczęcią banku, dowodu doręczenia wezwania do zapłaty, umowy, dowodu spełnienia świadczenia wzajemnego niepieniężnego, doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, gdy treść i prawdziwość dokumentów nie nasuwają wątpliwości

ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA

Zawieszenie postępowania następuje gdy pojawia się przemijająca przeszkoda w prowadzeniu postępowania bądź wskazuje się, że ze względów celowościowych należy zawiesić postępowanie, gdyż okazuje się, że toczy się inne postępowanie cywilne, którego wynik ma charakter prejudycjalny.

Zawieszenie postępowania ma 2 źródła:

1. z mocy prawa - sąd nie wydaje tu żadnego orzeczenia, bo zawieszenie następuje ex lege - chodzi tu o sytuacje, gdy w wyniku siły wyższej sąd zaprzestaje wykonywania swoich czynności;

2. z mocy orzeczenia sądowego - następuje:

- z urzędu:

obligatoryjnie, gdy zaistnieje jedna z okoliczności przewidzianych w art. 174 § 1 Kpc: Sąd zawiesza postępowanie z urzędu:1) w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich zdolności procesowej, utraty przez stronę zdolności sądowej lub utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela;2) jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie;3) jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu;4) jeżeli ogłoszono upadłość strony, a spór dotyczy przedmiotu wchodzącego w skład masy upadłości.

fakultatywnie, gdy zaistnieje co najmniej jedna z okoliczności wskazanych w art. 177 § 1 Kpc: Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu:1) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego;2) jeżeli osoba trzecia wystąpiła przeciwko obu stronom z interwencją główną;3) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji państwowej;4) jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej;5) w razie niestawiennictwa obu stron na rozprawie, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, oraz w razie niestawiennictwa powoda, gdy powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności , a pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy;6) jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu powoda albo niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego lub niewykonania przez powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu.

Podjęcie postępowania zawieszonego z urzędu następuje także z urzędu.

- na wniosek:

obligatoryjnie, w okolicznościach przewidzianych art. 176 Kpc: Sąd zawiesi postępowanie na wniosek spadkobiercy, jeżeli powód dochodzi przeciwko niemu wykonania obowiązku, należącego do długów spadkowych, a spadkobierca nie złożył jeszcze oświadczenia o przyjęciu spadku i termin do złożenia takiego oświadczenia jeszcze nie upłynął..

fakultatywnie - na zgodny wniosek stron (termin umowy).

Po ustaniu przyczyny zawieszenia sąd wydaje postanowienie o podjęciu zawieszonego postępowania. Gdy zawieszenie nastąpiło na wniosek (zgodny wniosek stron) lub z powodu bezczynności stron, z chwilą upływu terminu 3 lat od zawieszenia następuje umorzenie postępowania - (art. 182 § 1 Kpc).

Wyrokowanie:

CZAS ORZEKANIA - stan sprawy w chwili orzekania.

Sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.

Sąd powinien wydać wyrok bezpośrednio po zamknięciu rozprawy. Zamknięcie rozprawy może nastąpić przed ukończeniem postępowania dowodowego.

Można przyjąć za ogólną zasadę orzekania, że sąd ocenia stan sprawy według chwili orzekania. Od zasady, że sąd ocenia sprawę w chwili orzekania, zachodzą pewne wyjątki na podstawie szczególnych przepisów prawa procesowego:

1. dla oceny właściwości sądu i jurysdykcji krajowej miarodajna jest chwila wniesienia pozwu lub wszczęcia postępowania , w sensie pozytywnym, a nie negatywnym

zbycie rzeczy lub prawa objętych sporem nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy

RODZAJE WYROKÓW:

1. zwykły(całościowy) - rozstrzyga o całości powództwa

2. wyrok wstępny - sąd może wydać wyrok wstępny, gdy uzna roszczenie powoda za usprawiedliwione co do samej zasady, a co do spornej wysokości żądania zarządzi wówczas dalszą rozprawę bądź jej odroczenie. O wysokości żądania sąd orzeka wtedy wyrokiem końcowym. Wydanie wyroku wstępnego zależy zawsze od uznania sądu. Może on zapaść tylko w I instancji. Wyrok ten jest zawsze samoistny i podlega zaskarżeniu w drodze apelacji.

3. wyrok częściowy - sąd może go wydać gdy dostatecznie wyjaśniono do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu. W razie wydania tego wyroku sąd prowadzi dalej postępowanie co do pozostałej części powództwa lub może zawiesić postępowanie aż do uprawomocnienia się wyroku częściowego. Wyrok ten jest wyrokiem samoistnym i podlega zaskarżeniu w drodze apelacji.

4. wyrok końcowy - po wyroku częściowym, w nim sąd orzeka o kosztach

5. wyrok uzupełniający - jest to orzeczenie uzupełniające wyrok, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności.

6. wyrok łączny - w przypadku rozpoznawania łącznie kilku spraw

7. wyrok zaoczny.

WYROK ZAOCZNY

instytucja wyroku zaocznego pozostaje w ścisłym związku ze skutkami bezczynności strony pozwanej w procesie. Na podstawie przepisów sąd wyda(z urzędu)wyrok zaoczny:

1. jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo

2. gdy mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie

Wyrok zaoczny może być wydany tylko w razie bezczynności pozwanego, a nie powoda. Następstwem bezczynności strony powodowej może być tylko zawieszenie postępowania.

Mimo niestawienia się pozwanego na rozprawę sąd nie wyda wyroku zaocznego w wypadkach:

1. jeżeli pozwany żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności albo składał już w sprawie wyjaśnienia pisemnie albo ustnie

2. jeżeli doręczenie wezwania pozwanemu na rozprawę okaże się nieprawidłowe albo jeżeli nieobecność pozwanego jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można było przezwyciężyć

3. jeżeli powód na rozprawie wystąpi z nowym roszczeniem zamiast lub obok roszczenia pierwotnego

4. jeżeli okaże się, że nie występują w charakterze powodów lub pozwanych wszystkie osoby, których udział w sprawie jest konieczny

5. jeżeli zachodzi współuczestnictwo jednolite po stronie pozwanej i przynajmniej jeden ze współuczestników działa w sprawie

6. jeżeli zachodzi jedna z okoliczności, które uzasadniają odrzucenie pozwu lub zachodzi niewłaściwość sądu nie dająca się usunąć w drodze umowy stron albo niewłaściwy tryb postępowania.

Wyrok zaoczny może być wydany gdy sąd posiada dowód prawidłowego doręczenia pozwanemu wezwania na rozprawę.

Sąd wydając wyrok zaoczny może przyjąć za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub pismach doręczonych pozwanemu przed rozprawą, jeżeli nie budzą one uzasadnionych wątpliwości co do zgodności z prawdziwym stanem rzeczy.

Jeżeli twierdzenia powoda budzą wątpliwości sąd powinien z urzędu przeprowadzić postępowanie dowodowe.

W dwóch kategoriach spraw sąd nie może przyjąć za prawdziwe twierdzeń powoda co do okoliczności faktycznych i w razie bezczynności pozwanego zawsze będzie musiał przeprowadzić postępowanie dowodowe celem wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności:

1. w sprawach małżeńskich

2. w sprawach ze stosunku między rodzicami a dziećmi

Wyrok zaoczny sąd uzasadnia gdy powództwo zostało oddalone w całości lub w części, a powód zażądał uzasadnienia wyroku w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku, albo gdy powód, który żądania tego nie zgłosił wniósł apelację w przepisanym terminie.

Wyroki zaoczne zawsze są doręczane z urzędu obu stronom wraz z pouczeniem o przysługujących środkach zaskarżenia.

Od wyroku zaocznego pozwanemu przysługuje sprzeciw, natomiast powodowi apelacja.

WYDANIE WYROKU

Wyrok zostaje wydany po niejawnej naradzie sędziów. W naradzie tej mogą brać udział tylko sędziowie lub ławnicy, przed którymi odbyła się rozprawa bezpośrednio poprzedzająca wydanie wyroku. Narada obejmuje: dyskusję, głosowanie, spisanie sentencji wyroku.

Dyskusja polega na wymianie zdań, głosowanie odbywa się w ten sposób, że przewodniczą zbiera głosy sędziów według ich stanowiska a od ławników według wieku, poczynając od najmłodszego, sam zaś głosuje ostatni. Sprawozdawca zawsze głosuje jako pierwszy. Wyrok zapada większością głosów. Sędzia, który nie zgodził się z większością przy podpisywaniu sentencji może zgłosić zdanie odrębne i obowiązany jest uzasadnić je na piśmie przed podpisaniem uzasadnienia wyroku. Zdania tego nie ogłasza się ale załącza do akt sprawy. Natychmiast po ukończeniu głosowania sporządza się sentencję wyroku, którą podpisuje cały skład sądu.

Wyrok składa się z sentencji i uzasadnienia.

Sentencja składa się z części wstępnej(tzw. komparycja lub rubrum) oraz rozstrzygnięcia o żądaniach stron( tenor lub formuła sentencji).

Treść części wstępnej szczegółowo określa kodeks(325). Są to elementy natury formalnej.

Po tej części wstępnej następuje rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron. Formuła ta powinna dokładnie określać to, o czym sąd orzekł, aby wykonanie wyroku nie nastręczało trudności. W sentencji wyroku będzie zamieszczone rozstrzygnięcie o kosztach procesu, może być także postanowienie o rygorze natychmiastowej wykonalności. Sentencję kończą podpisy wszystkich sędziów i ławników.

Uzasadnienie wyroku sporządza się na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji wyroku. Ponadto sąd sporządza uzasadnienie gdy strona zaskarżyła wyrok. Uzasadnienie wyroku powinno zawierać:

1. wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł i przyczyn dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej

2. wyjaśnienia podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa

Znaczenie procesowe uzasadnienia polega na tym, że:

1. ma ono dać rękojmię, że sąd będzie staranniej zastanawiał się na d swym rozstrzygnięciem

2. ma umożliwić wyższej instancji zorientowanie się, czy przesłanki, na których oparł się sąd niższy są słuszne

3. ma służyć w razie wątpliwości do ustalenia granic powagi rzeczy osądzonej i innych skutków prawnych wyroku

Wyroku musi być ogłoszony publicznie, jest to bezwzględny warunek jego ważności.

SPROSTOWANIE

O sprostowaniu orzeczenia mówimy wówczas, gdy zaszły w nim niedokładności, błędy pisarskie, rachunkowe lub inne oczywiste pomyłki. Chodzi tu jedynie o omyłki sądu. Omyłka musi być widoczna w samej treści orzeczenia lub jego uzasadnienia. Sprostowanie może nastąpić na wniosek strony, prokuratora, uczestnika postępowania w postępowaniu nieprocesowym, a także z urzędu. Nie ma tu żadnego terminu do zgłoszenia wniosku. Właściwy do rozpoznania wniosku jest sąd, który wydał orzeczenie, jeżeli sprawa toczy się przed sądem II instancji, sąd ten może z urzędu sprostować orzeczenie sądu I instancji. Sprostowanie następuje w drodze postanowienia na posiedzeniu niejawnym. Postanowienie takie podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia.

UZUPEŁNIENIE

Uzupełnienie orzeczenia może nastąpić tylko na wniosek strony, prokuratora lub uczestnika postępowania nieprocesowego, a nie z urzędu. Strona może w ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia wyroku, a gdy doręczenie wyroku następuje z urzędu - od jego doręczenia - zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy winien był zamieścić z urzędu.

W razie przychylenia się do wniosku sąd wydaje wyrok uzupełniający. Jeżeli zaś uzupełnienie dotyczy tylko kwestii kosztów lub natychmiastowej wykonalności, sąd wyda postanowienia. Wyrok uzupełniający jest wyrokiem samoistnym.

WYKŁADNIA

Sąd, który wydał wyrok, rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co do jego treści. Sąd wyjaśnia orzeczenia autentycznie(z mocą obowiązującą).

27. Prawomocność orzeczeń.

PRAWOMOCNOŚĆ ORZECZEŃ SĄDOWYCH

Prawomocność formalna - niemożność zmiany rozstrzygnięcia zawartego w orzeczeniu sądowym za pomocą zwykłych środków odwoławczych, czyli niezaskarżalność orzeczenia w toku instancji.

Prawomocność materialna - dotyczy skutków prawnych rozstrzygnięcia ze względu na jego treść zawartą w orzeczeniu sądowym.

Orzeczeniu sądu jest prawomocne(formalnie) jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia. Prawomocne orzeczenie sądowe, zawierające rozstrzygnięcie merytoryczne korzysta z powagi rzeczy osądzonej.

Brak środka odwoławczego lub innego środka zaskarżenia może zachodzić z następujących przyczyn:

1. jeżeli od danego orzeczenia nie przysługuje według przepisów w ogóle żaden środek zaskarżenia, to orzeczenie staje się prawomocne od razu z chwilą jego wydania

2. jeżeli strona uchybiła terminowi do wniesienia środka zaskarżenia, to orzeczenie staje się prawomocne z chwilą upływu terminu do wniesienia środka zaskarżenia

3. jeżeli skorzystano ze środka zaskarżenia, ale środek ten nie został uwzględniony, zaskarżone orzeczenie staje się prawomocne z chwilą wydania rozstrzygnięcia negatywnego odnośnie do wniesienia środka zaskarżenia.

Prawomocność orzeczenia stwierdza na wniosek strony sąd I instancji na posiedzeniu niejawnym, a dopóki akta sprawy znajdują się w sądzie II instancji - ten sąd. Sąd dokonuje tego jednoosobowo

POWAGA RZECZY OSĄDZONEJ

Polega ona na tym, że prawomocne orzeczenie sądu zawierające rozstrzygnięcie co do istoty sprawy wiąże sąd i strony czy uczestników oraz w zasadzie wyklucza ponowne postępowanie sądowe w tej samej sprawie, gdy została ona już prawomocnie rozstrzygnięta co do swej istoty.

Z powagi rzeczy osądzonej korzysta każdy wyrok. Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko między tymi samymi stronami. Istnieje jednak rozszerzona prawomocność.

Rozszerzona prawomocność będzie zachodziła w zasadzie w razie współuczestnictwa jednolitego i interwencji samoistnej.

W rozszerzonej prawomocności lub powadze rzeczy osądzonej mówimy wówczas, gdy wyrok na podstawie przepisów prawnych korzysta z powagi rzeczy osądzonej jeszcze co do innych osób poza samymi stronami w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Wypadki rozszerzonej prawomocności są dość częste i można je podzielić na dwie grupy.

Pierwszą stanowią wypadki, gdy wyrok z powodu szczególnego charakteru przedmiotu procesu ma powagę rzeczy osądzonej dla wszystkich i przeciwko wszystkim(wyroki w sprawach małżeńskich, ze stosunku między rodzicami a dziećmi).

Do drugiej grupy należą wypadki, w których wyrok ma powagę rzeczy osądzonej wobec osób trzecich na podstawie szczególnego stosunku tych osób do jednej ze stron procesowych i tylko w stosunku do niej(wypadki następstwa prawnego).

28. Postępowanie nakazowe.

UPROSZCZONE

• O roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dziesięciu tysięcy złotych, a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty

• O zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu

29. Środki odwoławcze.

Terminy do wniesienia apelacji

Do sądu który wydał zaskarżony wyrok - 2 tyg.od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem

Jeśli strona nie żądała uzasadnienia w terminie 1 tyg od ogłoszenia sentencji - 2 tyg od dnia w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia

Podstawy do wniesienia kasacji

Dla stron:

- naruszenie pr materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie

- naruszenie przep postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy

Prokurator Generalny może oprzeć ją na tych samych podstawach jeśli:

- przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego

RPO:

- jeśli przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela

Terminy do wniesienia kasacji

Do sądu który wydał zaskarżone orzeczenie

- 2 miesiące od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej

- RPO i Prok Generalny - 6 miesięcy od uprawomocnienia a jeśli strona żądała doręczenia z uzasadnieniem - od chwili doręczenia stronie

Niedopuszczalność skargi kasacyjnej

- W sprawach o pr majątkowe: gdy wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 tys zł

- W sprawach gospodarczych: 75 tys zł

- W spr z zakresu pr pracy i ubezp społ. : 10 tys zł ( w spr z zakresu ubezp. społ. przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w spr o przyznanie/wstrzymanie emerytury/renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społ.)

- w sprawach o : rozwód, separację, alimenty, czynsz najmu lub dzierżawy, naruszenie posiadania

- dot. kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych, deputaty i ich ekwiwalent

- rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym

- od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa lub orzekającego jego unieważnienie - jeśli choćby 1 ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński

30. Nieważność postępowania. - art. 379 KPC

- droga sądowa była niedopuszczalna

- strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ust albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany

- o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli taka została już prawomocnie osądzona

- skład sądu był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy

- strona została pozbawiona możności obrony swych spraw

- sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu

- brak jurysdykcji krajowej

31. Wznowienie postępowania.

WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

Instytucja wznowienia postępowania polega na ponownym rozpoznaniu i rozstrzygnięciu sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem co do istoty sprawy, jeżeli zachodzą w ustawie oznaczone przyczyny wznowienia. Kodeks przyjął wznowienie postępowania z przyczyn nieważności i z przyczyn restytucyjnych. Według kodeksu można żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym wyrokiem. Z wyrokiem zrównane są nakazy zapłaty wydane w postępowaniu nakazowym lub upominawczym. Nie jest dopuszczalne wznowienie postępowania w następujących przypadkach:

1. w sprawach, w których zapadł wyrok unieważniający małżeństwo lub orzekający rozwód albo ustalający nieistnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po jego uprawomocnieniu się nowy związek małżeński

2. w sprawach zakończonych prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie postępowania: dotyczy to także postępowania nieprocesowego

W postępowaniu nieprocesowym skarga o wznowienie postępowania jest dopuszczalna w razie zakończenia postępowania prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy.

W postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym skarga o wznowienie postępowania nie jest dopuszczalna.

Skargę o wznowienie może wnieść strona lub prokurator, choćby nie brał on udziału w poprzednim postępowaniu, w postępowaniu nieprocesowym - każdy uczestnik, a także prokurator.

Przyczyny wznowienia:

1. z przyczyn nieważności:

1. jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia

2. jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeśli w skutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możliwości działania

2. z przyczyn restytucyjnych

1. oparcie wyroku na dokumencie podrobionym lub przerobionym

2. oparcie wyroku na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym

3. uzyskanie wyroku za pomocą przestępstwa

4. późniejsze wykrycie prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego

5. wykrycie takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu

Kodeks ustanawia termin trzymiesięczny dla złożenia skargi o wznowienie postępowania. Termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia. Poza tym terminem kodeks przyjął jeszcze pięcioletni okres przedawnienia prawa do wniesienia skargi. Po upływie tego terminu strona nie może żądać wznowienia z wyjątkiem wypadku, gdy strona pozbawiona była możności działania lub nie była należycie reprezentowana. Skarga powinna czynić zadość ogólnym warunkom pozwu, a ponadto powinna zawierać:

1. oznaczenie zaskarżonego wyroku

2. podstawę wznowienia i jej uzasadnienie

3. okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi

4. wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego wyroku

Skargę wnosi się do sądu, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy. Do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności właściwy jest sąd, który wydał zaskarżony wyrok, a jeżeli zaskarżono wyroki sądów różnych instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej.

Właściwość sądu dla wznowienia postępowania ma charakter właściwości wyłącznej. Sąd bada najpierw na posiedzeniu niejawnym, czy skarga jest wniesiona w terminie i czy opiera się na ustawowej podstawie wznowienia. Sąd odrzuci skargę jeżeli stwierdzi, że została wniesiona po terminie, tudzież brak jednego z ustawowych wymogów wznowienia. Jeżeli nie zachodzą podstawy do odrzucenia skargi sąd wyznaczy rozprawę. Na rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia i odrzuca skargę jeżeli brak jest ustawowej podstawy wznowienia lub nie zachowano terminu do wniesienia skargi.

Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach jednak takich, jakie zakreśla podstawa wznowienia.

Sąd stosowanie do okoliczności bądź oddala skargę, bądź uwzględniając ją, zmienia zaskarżone orzeczenie albo je uchyla i pozew odrzuca lub postępowanie umarza.

32. Sąd polubowny.

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej - strony mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego

- spory o prawa majątkowe

- spory o prawa niemajątkowe

Jeśli mogą być przedmiotem ugody sądowej

Z wyjątkiem spraw o alimenty

33. Postępowanie zabezpieczające.

Celem jest zapewnienie wierzycielowi wykonania orzeczenia sądowego, które zapadnie w przyszłości i dokładnie określi należne mu świadczenie.

Zabezpieczenie nowacyjne reguluje w sposób tymczasowy stosunki między wierzycielem a dłużnikiem poprzez stworzenie nowej prowizorycznej sytuacji aż do rozstrzygnięcia sprawy (np. w sprawach alimenty - zobowiązanie obowiązanego do zapłaty dziecku jednorazowej sumy pieniężnej - art. 753 §1 KPC). Wyjątkowo może prowadzić do zaspokojenia roszczenia w części lub nawet w całości (np. zabezpieczenie alimentów, rent 753§1, 753¹§1, 754 KPC)

Zabezpieczenie konserwacyjne polega na utrzymaniu istniejącego stanu rzeczy przez określony okres czasu, poprzez np. zakaz zbywania albo korzystania z określonej rzeczy albo zabezpieczenie powództwa o zapłatę przez ustanowienie na nieruchomości obowiązanego hipoteki przymusowej. W praktyce należy do najczęstszych przypadków zabezpieczenia. Należy przy tym pamiętać, że zabezpieczenie konserwacyjne nie zmierza do zaspokojenia roszczenia.

1

---