POLITYKA AGRARNA

Polityka (z jęz. gr.):

• „politikon” - społeczne, publiczne, państwowe, obywatelskie;

• „politea” - umiejętne kierowanie ludźmi, organami państwowymi (sztuka rządzenia państwem.

W politologii istnieje kilka sposobów definiowana polityki jako:

• Ujecie instytucjonalne:

- całokształt form, sposobów i metod prawnego i skutecznego urzeczywistniania władzy przez państwo; działalność instytucji państwowych (rządu) zmierzająca do realizacji ustalonych celów za pomocą określonych środków; ANALIZA;

• Ujęcie funkcjonalne:

- jedna z funkcji systemu społecznego, polegająca na realizacji istotnych dla społeczeństwa celów (redystrybucja zasobów, zachowanie porządku społecznego, rozwiązywanie konfliktów, wcielanie zasad sprawiedliwości społecznej) przy pomocy środków państwowego przymusu;

• Ujęcie decyzyjne:

- kompleksowy proces podejmowania decyzji politycznych przez ośrodek decyzyjny, posługujący się władzą polityczną, dotyczących klasyfikacji celów i metod ich osiągania;

• Ujęcie behawioralne:

- dziedzina życia społecznego, której pierwszoplanowym zadaniem jest rozwiązywanie problemów trapiących społeczeństwo.

Polityka agrarna - stosunek państwa do wsi i rolnictwa. Jest przejawem zaangażowania państwa w kształtowanie stosunków ekonomiczno - społecznych w rolnictwie oraz więzi rolnictwa z otoczeniem.

Charakter polityki rolnej:

Cele, zakres i formy przejawiania się polityki agrarnej związane są ściśle z etapami rozwoju gospodarczego oraz całokształtem uwarunkowań przyrodniczo - rolniczych i społeczno - gospodarczych, w jakich kraj się znajduje.

CHARAKTER PROGRAMÓW (SYSTEMÓW) POLITYKI ROLNEJ:

Grupa krajów	Główne cele polityki rolnej	Charakter polityki rolnej
Kraje rozwijające się	- wzrost gospodarczy; - rozwój wsi.	- eksploatacyjny wobec rolników, wspierający dla konsumentów; - państwo stosuje wszystkie środki do tego, by jak najwięcej wytworzyć, zniwelować głód.
Kraje centralnie planowane	- wzrost produkcji; - uspołecznienie rolnictwa - gospodarstwa specjalistyczne; - koncentracja produkcji.	- wspierający konsumentów i gospodarstwa rolne (duże - oparte o znacjonalizowane grunty - PGRy); i podatników.
Kraje wysoko uprzemysłowione	- wspieranie cen rolnych i stabilizacji rynków - etap wcześniejszy - wpływanie na poziom cen - producenci muszą pamiętać o konsumentach; - wspieranie dochodów - obecnie.	- wspierający rolników (grup rolników) na koszt konsumentów.

INTERWENCJONIZM W ROLNICTWIE

Teoretyczne koncepcje rolni państwa w gospodarce:

1. klasyczny liberalizm i koncepcja „państwa - minimum”

• ekonomiści klasyczni, w szczególności A. Smith (1723 - 1790) oraz D. Ricardo (1772 - 1823), podkreślali prywatną inicjatywę, przedsiębiorczość i osobiste interesy jednostek.

• uważali jednak, iż swobodna, niczym nie skrępowana działalność przedsiębiorczych jednostek nie gwarantuje pełnej harmonii ich interesów z interesem ogólnym.

• Zgodność tych interesów zapewnia, wg nich, dopiero „niewidzialna ręka” rynku.

• Jednakże rynek działa dobrze wtedy, gdy w gospodarce panują sprawiedliwe prawa i porządek, a konkurencja nie jest ograniczana przez monopole.

• Państwo postrzegali jako instytucję zapewniającą obronę narodową, stojącą na straży porządku i ładu publicznego, a także gwarantującą obywatelom podstawowe wolności.

nurt interwencjonistyczny - stosowany w krajach wspólnoty od samego początku jej istnienia.

• J.M. Keynes (1883 - 1946) mówił o konieczności aktywnego uczestnictwa państwa w rozwiązywaniu problemów wywołanych słabościami rynku.

• J.M. Keynes nie negował fundamentów gospodarki rynkowej.

• Nieangażowanie się państwa w gospodarkę powoduje bezrobocie, niesprawiedliwy podział dochodów.

• „dwiema najważniejszymi wadami systemu społeczno - gospodarczego, wg Keynesa są niezdolność do realizowania pełnego zatrudnienia oraz dowolny i niesprawiedliwy podział bogactwa i dochodów”.

• Ok. 40% całego budżetu UE przeznaczony jest na interwencjonizm.

Interwencjonizm państwowy - forma aktywności państwa, której celem jest korygowanie, uzupełnianie, ograniczanie mechanizmu rynkowego.

Przesłanki interwencjonizmu w rolnictwie:

• Produkcja rolnicza uzależniona jest od zjawisk przyrodniczych - wyniki działalności rolnika zależą nie tylko od poziomu i efektywności ponoszonych nakładów, ale także od sploty warunków zewnętrznych, na które producent nie ma wpływu;

• Przyrodniczy charakter produkcji dotyczy cykliczności produkcji (sezonów produkcyjnych nie można przerwać, a następnie ponownie uruchomić, nie można ich skrócić, gdyż są związane z porami roku);

• Cykliczność produkcji wpływa na wahania plonów i zmienność podaży. Rodzi to potrzebę utrzymywania zapasów, aby móc stabilizować rynek rolny;

• Wolny obrót kapitału i długi czas realizacji inwestycji wymagających kredytowania, co powoduje dodatkowe obciążenia rolników kosztami obsługi kredytów bankowych;

• Pozycja rolnika na rynku jest słaba (mała skala produkcji, słabe zorganizowanie - w rolnictwie funkcjonuje duża grupa niezorganizowanych sprzedawców, czyniąc ten rynek doskonale konkurencyjnym);

• Trudności w utrzymaniu płynności finansowej - dotyczą z jednej strony opóźnienia inkasowania należności za sprzedane produkty, z drugiej zaś - przyśpieszenia uiszczania płatności;

• Ochrona producentów rolnych za pomocą działań interwencyjnych wynika z zagrożenia dla krajowego (unijnego) rolnictwa z powodu znacznie niższego poziomu cen produktów rolnych na rynkach światowych aniżeli krajowych (unijnych);

• Specyficzne cechy popytu żywnościowego, które ograniczają możliwości ekspansji rynkowej producentów rolnych. Należy do nich głównie stosunkowo niewielka elastyczność cenowa i dochodowa spożycia żywności w porównaniu z innymi dobrami i usługami;

• Produkty żywnościowe zaspokajają podstawowe potrzeby biologiczne. Prawo Engla - w miarę wzrostu dochodów relatywnie maleje udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem (w Polsce na początku lat 90 - ok. 50%, obecnie - ok. 30%).

POLITYKA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH W UE

Obszary wiejskie jako pojęcie zostało przyjęte w oficjalnych dokumentach Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy na posiedzeniu w dniu 23 kwietnia 1996 r., w formie Europejskiej Karty Obszarów Wiejskich.

• w Europejskiej Karcie Obszarów Wiejskich przyjęto, że pojęcie to oznacza „teren położony wewnątrz terytorium lub teren przybrzeżny, obejmujący również wsie i miasteczka na którym przeważająca część jest wykorzystywana dla określonych potrzeb:

• rolnictwa, leśnictwa, hodowli rybnej i rybołówstwa;

• działalności gospodarczej i kulturalnej mieszkańców tego terenu (rzemiosło, przemysł, usługi);

• rekreacji poza terenami miejskimi (lub rezerwatów przyrody);

• innych - takich jak np. budownictwo mieszkaniowe.

Sposób wydzielania obszarów wiejskich w Polsce jest inny niż w UE.

W Polsce pojęcie obszarów wiejskich zostało zdefiniowane jako tereny powstające poza granicami administracyjnymi miast

Obszary wiejskie w Polsce wg różnych kryteriów ich wyodrębnienia:

Kryterium wyodrębniania obszarów wiejskich	Udziały charakteryzujące obszary wiejskie (w %)		Przeciętna wartość wskaźników zaludnienia
		Ludność	Powierzchnia	Osób / km^2
Podział administracyjny na wieś i miasto (GUS)	38,5	93,4	51
Wskaźnik zatrudnienia do 150 osób na km^2 (wg OECD)	35	91,7	47,1
Wskaźnik zaludnienia do 100 osób / km^2 (wg UE)	32,8	83	48,9

Charakterystyka obszarów wiejskich w Polsce:

• ogólna liczba ludności wiejskiej wynosi ok. 14,7 mln osób, co stanowiło 38,5% mieszkańców Polski (ok. 15,8 i 63% w końcu w1946r.)

• na obszarach wiejskich przypada średnio 51 osób km2 (122 osoby / km2 w całym kraju). Jest to wielkość wysoce zróżnicowana przestrzennie;

1. najwyższą gęstością zaludnienia wyróżniają się obszary wiejskie na południu kraju, zaś najniższą - w części północno - wschodniej i północno - zachodniej;

2. dużą gęstość zaludnienia charakteryzują się głównie gminy o rozdrobnionym rolnictwie, intensywnych dojazdach do pracy w mieście (zastępujących w znacznej mierze migracje definitywne) oraz położone wokół większych miast;

3. niska gęstość zaludnienia występuje natomiast na obszarach wiejskich o korzystniejszej strukturze obszarowej położonych z dala od ośrodków miejskich i o przewadze migracji definitywnych do miast;

W UE sklasyfikowano obszary wiejskie na 3 grupy:

1. zintegrowane obszary wiejskie, czyli tereny znajdujące się zazwyczaj w pobliżu dużych ośrodków miejskich:

1. następuje tam przyrost ludności w większości znajdującej zatrudnienie poza rolnictwem;

2. obszary te tracą wiejskie dziedzictwo społeczne i kulturowe;

3. nasilają się tam zagrożenia dla środowiska naturalnego, a wsie w tych regionach są przede wszystkim miejscem zamieszkania, a nie pracy;

2. pośrednie obszary wiejskie, czyli na ogół tereny oddalone od centrów miejskich:

1. z niewielką gęstością ZALUDNIENIA I LUDNOŚCIĄ zatrudnioną w rolnictwie oraz drobnym przemyśle lub rzemiośle;

2. w wielu krajach na tych obszarach znajduje się rolnictwo wielkoobszarowe;

3. obszary peryferyjne, oddalone obszary wiejskie:

1. charakteryzujące się bardzo niską gęstością zaludnienia, starzejącą się ludnością, związaną przede wszystkim z rolnictwem o bardzo niskich dochodach;

2. tereny ubogie w infrastrukturę, zwykle są to obszary problemowe o trudnych warunkach rozwoju, ale też często o wysokich walorach środowiska naturalnego;

BUDŻET UNII EUROPEJSKIEJ NA ROK 2008 (27 państw członkowskich):

Zasady tworzenia budżetu:

• w budżetach krajowych jest możliwe zaistnienie deficytu, a w UE nie;

• nie planuje się oszczędności bo to co zostało zebrane powinno być wydane;

• w sensie ogólnym jest ustalany na tzw. perspektywę finansową budżetową - obecnie 2007 - 2013; spotkania wszystkich najwyższych władz państw członkowskich (walka - o fundusze strukturalne UE).

• ogólnie ustalany na okres 12 miesięcy;

• musi być zaakceptowany przez wszystkie państwa (Niemcy najwięksi płatnicy);

• obecnie - budżet wygląda inaczej niż w latach 60 gdzie wszystkie budżety EWG i EWWiS Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, połączono i fundusze strukturalne dopiero weszły w życie.

• budżet UE - to budżet OGÓLNY - jest z niego finansowane ok. 95% wydatków unijnych;

• instytucje poza budżetowe - które mówią o wydatkach w 5 %, Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Fundusz Inwestycyjny;

• Europejski Bank Budowy i Rozwoju - utworzony po to aby pomagać państwom z transformacji;

EWOLUCJA BUDZETU UE:

• wydatki na rolnictwo - dominujące jeśli chodzi o strukturę wydatków (70 - 40%);

• rosnące wydatki na działania strukturalne;

• polityka wewnętrzna;

• polityka zewnętrzna i fundusze przedakcesyjne (działania szkoleniowe, doradcze);

• administracja.

FINANSOWANIE BUDZETU W ROKU 2008:

• zasoby oparte na DNB (67%);

• opłaty rolne i cukrowe oraz cła (16%);

• zasoby oparte na podatku VAT (16%);

• inne (podatki pracowników instytucji UE, składki państw spoza UE na niektóre programy unijne, kary finansowe dla przedsiębiorstw) (1%).

Struktura wydatków z budżetu UE w 2006r.:

• rolnictwo - 45,5%;

• polityka strukturalna - 31,8;

• polityki wewnętrzne - 7,9;

• działalność zewnętrzna - 4,8; (państwa trzecie, pomoc dla krajów, które np. mają wojnę - kraje byłej Jugosławii; np. pomoc żywnościowa);

• administracja - 6;

• rezerwy - 0,4;

• pomoc przedakcesyjna (n + 2 - jeszcze po wstąpieniu 2 lata są pieniądze przelewane pieniądze na np. rozpoczęte inwestycje) - 2,6;

• kompensacje - 1;

Razem - 111 970 mld euro.

Wydatki w ramach budżetu UE w latach 2000 - 2006 i 2007 - 2013

Agenda 2000	Perspektywa finansowa 2007 - 2012
1. Rolnictwo	1. Trwały rozwój
2. działania strukturalne	1. a konkurencyjność na rzecz wzrostu i zatrudnienia
3. Polityki wewnętrzne	1.b spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia
4. Polityki zewnętrzne	2. Zachowanie i zarządzanie zasobami
5. Administracja	3. Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość
6. Rezerwy	4. Unia jako partner globalny (pomoc krajom trzecim).
7. Pomoc przedakcesyjna	5. Administracja
8. Kompensacje

Trwały rozwój:

Obejmuje on:

- konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia - wspieranie badań, szkolnictwa, innowacyjności i mobilności.

1. nacisk na badania naukowi i rozwój technologii - 54%;

2. promowanie zrównoważonych sieci transportowych i energetycznych w UE

- 18%;

3. poprawa jakości edukacji i szkoleń - 9%;

4. Europejski fundusz dostosowania do globalizacji - 5%;

5. agenda polityki społecznej ułatwiająca społeczeństwu przewidywanie zmian i

zarządzanie nimi - 2%;

6. konkurencyjność i innowacje - 4%;

7. zamykanie obiektów jądrowych - 2%;

8. zdecentralizowanie agencji - 2%;

9. inne - 4%.

Rozwijanie potencjału gospodarczego w całej UE:

• spójność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia - rozwijanie potencjału gospodarczego w całej UE:

1. cel „konwergencja” fundusze strukturalne - 61,60%;

2. cel „konwergencja” fundusz spójności - 17,40%;

3. cel „konkurencyjność regionalna i zatrudnienie” - 18,30%;

4. cel „europejska współpraca terytorialna” - 2,5%;

5. pomoc techniczna - 0,20%.

• zasoby naturalne i ich ochrona

- finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej (WPR);

- finansowanie polityki rybołówstwa i ochrony środowiska

1. wydatki związane z rynkiem i pomoc bezpośrednia 74,30%;

2. rozwój obszarów wiejskich - 23,50%;

3. rybołówstwo - 1,6%;

4. środowisko - 0,50%;

5. inne działania i programy - 0,10%.

• obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość

- wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość - finansowanie polityki migracyjnej oraz bezpieczeństwa i sprawiedliwości:

1. solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi - 54%;

2. prawa podstawowe i sprawiedliwość - 11%;

3. bezpieczeństwo i ochrona swobód - 9%;

4. zdecentralizowane agencje - 17%;

5. inne działania i programy - 9%.

• UE jako partner na arenie międzynarodowej:

- pomoc rozwojowa UE dla państw rozwijających się;

- polityka sąsiedztwa;

- pomoc przedakcesyjna;

- wydatki na pomoc humanitarną.

1. instrument współpracy na rzecz rozwojów - 30,8

2. europejski instrument sąsiedztwa i partnerstwa - 21,4

3. instrument przedakcesyjny - 19,7%

4. pomoc humanitarna - 10,3

5. wspólna polityka bezpieczeństwa i zagraniczna - 3,9%

6. rezerwa na pomoc nadzwyczajną - 3,3%

7. instrument współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego - 2,4%

8. pomoc makroekonomiczna - 2,1%

9. demokracja i prawa człowieka - 2%

• administracja:

- zapewnia środki na funkcjonowanie aparatu administracji KE, Rady, Parlamentu i innych instytucji UE, a także na świadczenia socjalni dla unijnych urzędników.

1. komisje - 46%;

2. pozostałe instytucje - 37%;

3. emerytury (wszystkie instytucje) - 15%;

4. szkoły europejskie - 2%.

wyrównania:

- czasowe wsparcie dla budżetów mniej zamożnych państw członkowskich

1. Rumunia - 69%;

2. Bułgaria - 31%.

Od 2007 roku wspólna polityka rolna jest finansowana za pomocą 2 oddzielnych funduszy: Europejski Fundusz Gwarancji i Europejski Fundusz Rolnego Na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.

W przypadku działań interwencyjnych działania są finansowania z funduszu wspólnoty, a programy strukturalne.

EFG finansuje wydatki:

• interwencjonizm;

• subwencje eksportowe - interwencjonizm wewnętrzny;

• płatności bezpośrednie;

• działania które wspólnota przeprowadza w celu zwiększenia sprzedaży wybranych produktów żywnościowych.

EFNRROW - cele:

1. poprawa konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa;

2. poprawa ochrony środowiska naturalnego i terenów wiejskich;

3. poprawa jakości życia na obszarach wiejskich.

Ad. 1

Działania które mają na celu wzrost poziomu inwestycji w gospodarstwach.

Ad. 2

Zmiana sposobu gospodarowania.

Ad.3

Dywersyfikacja produkcji - zwiększenie produkcji.

Wspieranie obszarów wiejskich - jest udział własny beneficjenta.

Po 2013:

• należy dokonać zmian w sposobie finansowania polityki rolnej - wydatki powinny być w większym stopniu znacjonalizowane - obniży wysokość budżetu UE.

• wpływ zmian klimatu na ochronę środowiska naturalnego i wydatki na ten dział;

• opracowywanie polityki mającej na celu łagodzenie zmian klimatycznych.

• zwrócenie uwagi na bezpieczne i odnawialne, konkurencyjne źródła energii.

• przygotowanie odpowiedniej polityki migracyjnej;

• utrzymanie bezpieczeństwa wewnętrznego;

Zasady budżetowe:

• pokazują nam sposób przygotowania i wykonania budżetu;

• zasada jedności - cały dokument powinien być zgodnie z nią przygotowany - wszystkie dochody i wydatki budżetowe są ujęte w budżecie ogólnym stanowiącym jednolity dokument;

• zasada równowagi budżetowej - ograniczenie wydatków, zwiększanie przychodów;

• zasada sporządzania budżetu na okres 1 roku (perspektywa finansowa 7 lat);

• zasada specjalizacji wydatków - każdy wydatek musi mieć swoje określone przeznaczenie.

POZIOM SUBSYDIOWANIA ROLNICTWA W POLSCE I W INNYCH KRAJACH (WSKAŹNIKI PSE I CSE)

Wskaźniki oceny wsparcia dla rolnictwa - służą do oceny wpływu instrumentów polityki rolnej na producentów rolnych i konsumentów artykułów rolno - spożywczych. Pomoc skierowana do producentów, ocena i pomoc wsparcia dla konsumentów:

• PSE (Producer Subsidy Equivalent) - ekwiwalent subsydiowania producenta;

• CSE (Consumer Subsidy Equivalent) - ekwiwalent subsydiowania konsumenta.

Mierzą one transfery środków wsparcia dla producentów i konsumentów, które wynikają z prowadzonej polityki rolnej w danym okresie.

Transfery często wynikają z kondycji danego kraju, często danego kraju nie stać na dotacje i subwencje.

Wskaźnik PSE został określony w pracach dla Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) w pierwszej połowie lat 70-tych.

Celami określenia PSE było:

• Zidentyfikowanie i zmierzenie rozmiarów korzyści bądź strat producenta i wpływu regulacji rynku rolnego na konsumenta;

• Zmierzenie, które zmiany w politykach wsparcia wywierają nacisk na rynek światowy;

• Poszukiwanie przydatnych miar do monitorowanie zewnętrznych skutków krajowych interwencji i stabilności polityk w świetle międzynarodowych dostosowań i regulacji.

Wskaźnik PSE - od niego wszystko się zaczęło służy do pomiaru wielkości transferu środków pieniężnych od konsumentów i podatników do producentów rolnych. Wielkość transferu wynika z instrumentów polityki na rynku wewnętrznym i w handlu zagranicznym.

Lista instrumentów polityki rolnej stosowanych przez OECD do obliczeń PSE obejmuje następujące kategorie:

1. podtrzymywanie ceny rynkowej - działania wpływające na cenę producenta i konsumenta (taryfy celne, kontyngenty importowe, subwencje eksportowe, interwencje Agencji Rynku Rolnego);

2. dopłaty bezpośrednie - działania określające transfery środków pieniężnych wprost do producentów, bez podnoszenia cen dla konsumentów (płatności kompensacyjne, płatności od areały i sztuki zwierząt, odszkodowania z tytułu klęsk żywiołowych);

3. redukcja kosztów środków produkcji - działania w wyniku których następuje transfer środków pieniężnych do producentów rolnych przez obniżenie ceny środków produkcji (dotacje, niższe oprocentowanie kredytów, dopłaty do produkcji nawozów, tańsze paliwo).

4. usługi ogólne - działania, które w dłuższej perspektywie redukują koszty w rolnictwie, ale nie trafiają bezpośrednia do producentów (badania, doradztwo, inspekcja sanitarna, zwalczanie szkodników i chorób, poprawa struktury agrarnej i infrastruktury, marketing i promocja).

Do subsydiów nie zalicza się dopłata do funduszy emerytalnego rolników, jak również wydatków budżetowych na oświatę, szkolnictwo i kulturę.

Formuła do obliczania PSE ma następującą postać:

PSE = Q (Pd - Pw) + (D + I) - L

Q - wielkość produkcji krajowej danego dobra na poziomie gospodarstwa

Pd - krajowa cena uzyskiwana przez producenta danego produktu

Pw - cena referencyjna (w eksporcie lub w imporcie)

D - bezpośrednie dopłaty dla producenta

I - dopłaty pośrednie dla producenta oraz inne formy wsparcia finansowane przez państwo

L - opłaty i podatki rolne płacone przez producenta

W przypadku, gdy PSE jest równy 0, producenci działają na warunkach cen światowych, bez żadnej formy wsparcia na otwartym konkurencyjnym rynku.

Gdy PSE jest dodatni, producenci rolni są wspierani albo otrzymują za swoje produkty ceny, których poziom jest wyższy od cen światowych albo też są beneficjentami subsydiów rządowych.

Jeśli jest ujemne - otworzymy granicę, napływ produktów z zewnątrz, nadwyżka produkcji, cena wewnętrzna niższa niż światowa.

W sytuacji gdy PSE jest ujemny producenci rolni są w efekcie opodatkowani.

Może to dotyczyć rolników, którzy:

• sprzedają swoje produkty po cenach niższych od cen światowych;

• są opodatkowani w wyniku określonej polityki rolnej czy handlowej;

• lub/oraz pozostawieni są w obliczu niedoskonałości istniejących na rynku (np. monopole), które działają wbrew interesom rolników.

PSE wyrażony w % podaje, jaką wartość produkcji stanowi wsparcie poprzez podtrzymanie cen, płatności bezpośrednie czy subsydia do kosztów produkcji.

Szwajcaria, Norwegia, Korea, Islandia, Japonia - najwięcej

Nowa Zelandia, Australia - najmniej

Poziom wsparcia producentów produktów rolnych ( w %) w 1999 roku w UE :

- pszenica 58%

- kukurydza 42%

- inne zboża 67%

- wołowina 60%

- mleko 58%

- oleiste 46%

Polska:

wieprzowina 41%

oleiste 23%

inne zboża 25%

ogółem UE - 49% Polska - 25%

Wysokość PSE w wybranych krajach (2004-2006)

Norwegia 66%

Islandia 66%

Szwajcaria 66 %

Korea 63%

UE 34%

USA 14%

Wskaźnik CSE:

Odzwierciedla wielkość transferów pieniężnych od krajowych konsumentów do producentów oraz subsydia wydatkowane z budżetu państwa na konsumpcję.

Jeśli transfery są wyższe od subsydiów do konsumpcji wówczas CSE jest ujemne i określa wielkość podatku obciążającego konsumentów na rzecz producentów rolnych.

Formuła do obliczania CSE ma następującą postać:

CSE = - Q (P - Pw) + O

Q - wolumen spożycia

P - cena dla konsumenta (pierwszego nabywcy produktu)

Pw - cena zewnętrzna (cena odniesienia) cena eksportu lub importu.

O - subsydia do konsumpcji.

WSPARCIE (POMOC) KRAJOWA DLA ROLNICTWA

Wsparcie krajowe polega na podejmowaniu przez organy władzy państwowej przedsięwzięć finansowych z budżetu państwa (bądź samorządu czy instytucji prawa publicznego) wspierających ekonomicznie funkcjonowanie określonych przedsiębiorstw, sektorów gospodarki, regionów lub wytwarzanie określonych produktów.

Nie można wprowadzić dodatkowych zakupów interwencyjnych wewnątrz państwa, nawet jeśli finansowany jest z budżetu państwa.

Mogą być wprowadzane pewne działania finansowane z budżetu państwa uzupełniając zakres ogólny polityki. Pomoc musi być zaakceptowana przez Komisję Europejską.

Udział krajowy w finansowaniu instrumentów wspieranych z budżetu UE nie jest zasilany do pomocy państwa, np. płatności bezpośrednie, fundusze europejskie.

Zasady udzielania wsparcia krajowego:

• Nie pogarsza warunków konkurencji;

• Jest zgodne ze WPR, polityką rozwoju obszarów wiejskich oraz międzynarodowymi zobowiązaniami UE, np. w ramach WTO;

• Sprzyja zwiększeniu aktywności gospodarczej w regionach;

• Jest selektywne, dotyczy określonej grupy beneficjentów spełniających wyznaczone warunki wsparcia (pomoc w inwestycjach);

• Daje przedsiębiorstwom korzyści, których one nie są w stanie osiągnąć w zwykłych warunkach.

1. Wsparcie krajowe udzielane przez państwa UE musi być zgodne z czterema

ogólnymi zasadami przejrzystości, subsydiarności, spójności i proporcjonalności:

• Zasada przejrzystości - udzielona pomoc jest łatwa do skonstruowania oraz łatwo określić jej wysokość. Zgodnie z tą zasadą wnioski o udzielanie wsparcia ze źródeł publicznych muszą być przedstawione Komisji Europejskiej (ważne są dokumenty).

• Zasada subsydiarności - na szczeblu wspólnotowym powinny być podejmowane jedynie takie działania, które zapewniają większą skuteczność, a którym nie mogą sprostać poszczególne kraje członkowskie (w stosunku do krajów słabszych gospodarczo).

• Zasada spójności (solidarności europejskiej) - polega na dążeniu do wyrównania poziomu życia między poszczególnymi krajami członkowskimi i regionami Europy.

• Zasada proporcjonalności jest dochowana wtedy, gdy wielkość, czas trwania oraz zakres wsparcia są proporcjonalne do rangi rozwiązywanego problemu. Pomoc państwa nie może również przekroczyć maksymalnych pułapów pomocy.

Rodzaje pomocy krajowej:

1. Pomoc wymagająca notyfikacji (urzędowe zawiadomienie kogoś o czymś) i decyzji Komisji Europejskiej:

• Dotyczy większości rodzajów przyznawanego wsparcia krajowego (kredyty preferencyjne);

• Wnioski w sprawie nowych form pomocy i wsparcia indywidualnego kraje członkowskie muszą składać na specjalnym formularzu notyfikacyjnym;

2. pomoc wymagająca wyłącznie poinformowania Komisji Europejskiej

• do przyznania takiej pomocy nie jest wymagana zgoda KE, należy jednak powiadomić Komisję o jej przyznaniu;

• pomoc dotyczy wsparcia udzielanego sektorowi MSP, a także działań w ramach ochrony krajobrazu, startu młodych rolników wcześniejszych emerytur, grup producentów, scalania gruntów, systemów jakości.

3. pomoc „de minimis”

• określana kwotowo

• ograniczona pomoc dla przedsiębiorstw rolnych i rybackich, która nie podlega notyfikacji do KE;

• reguła „de minimis” stwierdza, że pomoc o niewielkich rozmiarach nie powoduje naruszenia podstawowych zasad traktatowych;

• udzielana jest w nieznacznej wysokości i z tego względu nie może zakłócać konkurencji. Jedynym obowiązkiem ciążącym na państwach członkowskich, jest prowadzenie rejestrów podmiotów, które skorzystały z tego rodzaju wsparcia.

Ulgi w podatkach, ulgi inwestycyjne, kredyty preferencyjne.

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ - PODSTAWY TEORETYCZNE

Konstytucja RP „RP zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą

zrównoważonego rozwoju”

Definicja ZR wg prawa ochrony środowiska

Rozwój społ-gospodarczy w którym następuje proces integrowania działań politycznych , gospodarczych, społecznych , z zachowaniem równowagi przyrodniczej w celu zagwarantowania możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli, zarówno współczesnego jak i przyszłych pokoleń.

Zrównoważony rozwój zwany także ekorozwojem, jest tam gdzie ludzie przewidują ograniczenia, związane ze skończonością planety i niezależnym od człowieka rytmem przyrody

Proces kształtowania się koncepcji ZR

1. Uświadomienie globalnych zagrożeń środowiska i groźby globalnej katastrofy ekologicznej

2. poszukiwanie sposobów przezwyciężania kryzysu ekologicznego

3. nowe idee ochrony przyrody, ekologizacje filozofii, ekologizacje ekonomii

4. koncepcja ekorozwoju ( rozwój społeczno-gospodarczy dostosowany do możliwości środowiska przyrodniczego

5. uświadomienie integralnych problemów ekologicznych, społecznych i gospodarczych

6. koncepcja trwałego zrównoważonego rozwoju

Zasady ZR:

• zachowanie możliwości odtwarzania się zasobów odnawialnych

• efektywne użytkowanie zasobów nieodnawialnych nieodnawialnych dążenie do ich zastępowania substytutami

• stopniowe eliminowanie z procesów gospodarczych substancji niebezpiecznych toksycznych

• ograniczanie uciążliwości dla środowiska i nie przekraczanie granic wyznaczonych jego odpornością

• tworzenie podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w dostępie do ograniczonych zasobów i możliwości odprowadzania zanieczyszczeń

• uspołecznianie procesów podejmowania decyzji dotyczących zwłaszcza lokalnego środowiska

• dążenie do zapewnienia poczucia bezpieczeństwa ekologicznego jednostkom ludzkim, rozumianego jako tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu fizycznemu, psychicznemu psychicznemu społecznemu

Długofalowe cele strategii UE:

• ograniczanie zmian klimatycznych wzrost znaczenia „zielonej” energii

• wzrost bezpieczeństwa zdrowotnego

• gospodarowanie zasobami naturalnymi w sposób odpowiedzialny

• usprawnić system transportowy i gospodarowanie przestrzenią

Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013

W ramach PROW wykonywane są instrumenty w ramach 4 osi:

- oś 1: poprawa konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa.

- oś 2: poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich.

- oś 3: poprawa jakości życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej.

- oś 4: Leader

OŚ 1 (gospodarcza) poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego składa się z następujących działań:

• Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie;

• Ułatwienie startu młodym rolnikom.

• Renty strukturalne.

• Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów.

• Modernizacja gospodarstw rolnych.

• Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej.

• Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa.

• Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności.

• Działania informacyjne i promocyjne.

• Grupy producentów rolnych.

Ułatwienie startu młodym rolnikom:

Beneficjenci - osoba, która rzeczywiście prowadzi gospodarstwo:

• Pomoc jest przeznaczona dla osób, które po raz pierwszy rozpoczynają samodzielne prowadzenie gospodarstwa rolnego.

• O pomoc może ubiegać się osoba, która:

• Nie prowadziła dotychczas działalności rolniczej, a w szczególności nie była posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 1 ha UR albo

• Prowadza działalność rolniczą, a w szczególności stała się posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 1 ha na UR:

• W drodze spadku lub

• W drodze spadku lub darowizny otrzymanych w trakcie nauki bądź przed ukończeniem 18 lat.

Pomoc nie może być przyznana po pływie 18 miesięcy od dnia ropsoczęcia działalności rolniczej.

Beneficjent:

• Jest pełnoletni i w dniu złożenia wniosku nie ukończył 40 roku życia;

• Posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe wynikające z wykształcenia lub stażu pracy w rolnictwie (możliwość uzupełnienia wykształcenia w ciągu 36 miesięcy od dnia wydania decyzji i przyznaniu pomocy);

• Będzie rozwijał działalność rolniczą zgodnie z założeniami biznesplanu.

• Co najmniej 70% kwoty premii wykorzysta na cele związane z rozwojem gospodarstwa, zgodnie z założeniami biznesplanu.

Gospodarstwo rolne beneficjenta

• ma powierzchnię UR nie mniejszą niż średnia w danym województwie województwie i nie większą niż 300ha

Renta strukturalna

Przysługuje producentowi rolnemu, który:

• ukończył 55 lat, lecz nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego ( m65, K 60)

• prowadził gospodarstwo rolne, w okresie co najmniej 10 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o rentę strukturalną i poprzez okres co najmniej 5 lat podlegał ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu

• przekazał gospodarstwo rolne oraz zaprzestał prowadzenia wszelkiej towarowej działalności rolniczej

• nie jest emerytem ani rencistą

Grunty wchodzące w skład przekazywanego gospodarstwa są :

• przejmowane w całości przez następcę, który spełnia następujące warunki:

- nie ukończył 40 roku życia

- po raz pierwszy podejmuje się prowadzenia gosp. rolnego

- posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do prowadzenia działalności rolniczej

- przedłożył plan rozwoju przejmowanego gospodarstwa

• Przekazywane na powiększenie gospodarstwa rolnego innego producenta rolnego, który spełnia następujące warunki:

- jest producentem rolnym , który nie ukończył 50 roku życia

- posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do prowadzenia działalności rolniczej

Wysokość renty strukturalnej

Podstawowa wysokość renty strukturalnej wynosi 150% kwoty najniższej emerytury tj: 954,44 zł

Renta strukturalna może zostać powiększona o:

- dodatek na małżonka w wysokości 100% kwoty najniższej emerytury tj: 636,29

- dodatek za przekazanie gospodarstwa rolnego o powierzchni większej niż 10 ha UR osobie poniżej 40 roku życia w wysokości 15% najniżej emerytury tj 95,44 zł

Łączna wysokość renty strukturalnej wynosić może 265% kwoty najniższej emerytury czyli 1686,17 zł

Pomoc wypłaca się nie dłużej jak do osiągnięcia przez beneficjenta 65 roku życia.

Oś 2 (środowiskowa) poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich

Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)

Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe), zalesienie gruntów rolnych oraz zalesienie gruntów na innych niż rolne

Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych

Do obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania zaliczono:

1. obszary górskie - gdzie produkcja rolna jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki klimatyczne i ukształtowanie terenu, do obszarów górskich zalicza się gminy i obręby ewidencyjne w których ponad połowa UR znajduje się na wysokości powyżej 500 m n.p.m

2. obszary nizinne - gdzie występują ograniczenia produktywności rolnictwa związane z niską jakością gleb , niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, niekorzystnymi warunkami wodnymi, niesprzyjającą rzeźbą terenu oraz wskaźnikiem demograficznym i znacznym udziałem ludności związanej z rolnictwem

3. obszary ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami - obejmuje gminy i obręby ewidencyjne rejonów podgórskich, które zostały wyznaczone na potrzeby ustawy z dnia 15.11.1984 o podatku rolnym, co najmniej 50% powierzchni UR znajduje się powyżej 350 m n.p.m

Degresywność:

Do powierzchni działek rolnych nie przekraczającej 50ha płatność ONW jest udzielana w wysokości 100% stawki podstawowej, za każdy kolejny hektar powierzchni pomiędzy 50 ha a 100 ha jest udzielana w wysokości 50% stawki podstawowej, za każdy kolejny hektar pomiędzy 100 ha a 300 ha udzielana jest płatnośc w wysokości 25% stawki podstawowej.

Wykład 4.01.2010

Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013

- oś 1: poprawa konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa.

- oś 2: poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich.

- oś 3: poprawa jakości życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej.

- oś 4: Leader

OŚ 1 (gospodarcza) poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego składa się z następujących działań:

• Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie;

• Ułatwienie startu młodym rolnikom.

• Renty strukturalne.

• Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów.

• Modernizacja gospodarstw rolnych.

• Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej.

• Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa.

• Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności.

• Działania informacyjne i promocyjne.

• Grupy producentów rolnych.

Ułatwienie startu młodym rolnikom:

Beneficjenci - osoba, która rzeczywiście prowadzi gospodarstwo:

• Pomoc jest przeznaczona dla osób, które po raz pierwszy rozpoczynają samodzielne prowadzenie gospodarstwa rolnego.

• O pomoc może ubiegać się osoba, która:

• Nie prowadziła dotychczas działalności rolniczej, a w szczególności nie była posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 1 ha UR albo

• Prowadza działalność rolniczą, a w szczególności stała się posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 1 ha na UR:

• W drodze spadku lub

• W drodze spadku lub darowizny otrzymanych w trakcie nauki bądź przed ukończeniem 18 lat.

Pomoc nie może być przyznana po pływie 18 miesięcy od dnia ropsoczęcia działalności rolniczej.

Beneficjent:

• Jest pełnoletni i w dniu złożenia wniosku nie ukończył 40 roku życia;

• Posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe wynikające z wykształcenia lub stażu pracy w rolnictwie (możliwość uzupełnienia wykształcenia w ciągu 36 miesięcy od dnia wydania decyzji i przyznaniu pomocy);

• Będzie rozwijał działalność rolniczą zgodnie z założeniami biznesplanu.

• Co najmniej 70% kwoty premii wykorzysta na cele związane z rozwojem gospodarstwa, zgodnie z założeniami biznesplanu.

1

---