WYKŁAD I

Doradztwo, jako dyscyplina wiedzy i jako działalność praktyczna

Rozwój wiedzy jest z jednej strony ogromnym sukcesem cywilizacji ludzkiej, z drugiej strony powoduje bezradność jednostki wobec złożoności problemów codziennej egzystencji

Specjalizacja, (która dotyka każdej sfery życia) wymaga ciągłego uzupełniania wiedzy i własnych kompetencji nawet przez osoby wykwalifikowane i będące specjalistami w swojej dziedzinie.

Jednostki gospodarcze (zwłaszcza w krajach rozwijających się) wymagają działalności doradczej ze względu na dynamiczną konkurencyjność.

Odpowiedzą na to są systemy doradztwa, działające we wszystkich gospodarczo rozwiniętych krajach.

Poradnictwo (doradztwo) - forma pomocy lub działanie społeczne, polegające na dostarczeniu przez doradcę rad, porad, wskazówek radzącemu się w celu rozwiązania problemów, także interakcja międzyosobowa w charakterze pomocowym, jak również działalność organizowana prowadzona w instytucjach.

Poradoznawstwo - Wiedza o poradnictwie, teoria poradnictwa, nauka o poradnictwie, czyli poszukiwaniu, opracowywaniu, przekazywaniu i otrzymaniu porad, rad, informacji, instrukcji o radzeniu sobie z problemami, o uczestniczeniu w konsultacjach i negocjacjach.

Consulting - rodzaj działalności usługowej, polegający na odpłatnym wspomaganiu decydentów fachową specjalistyczną wiedzą oraz poradą w sprawach technicznych i gospodarczych przez niezależnych ekspertów (rzeczoznawców) indywidualnych lub zatrudnionych w firmach konsultingowych i konsultingowo - inżynierskich.

Poziomy doradztwa:
na poziomie globalnym w grę wchodzą rozważania dotyczące konstrukcji systemów poradnictwa w konkretnej dziedzinie i w określonym społeczeństwie także dokonywanie analizy ogólnych celów działalności poradniczej.
Na poziomie instytucjonalnym rozpatruje się funkcjonowanie i organizację instytucji prowadzących działalność doradczą we wszystkich aspektach wchodzących w zakres takiej analizy
na poziomie interpersonalnym uwagę koncentruje się na relacjach poradniczych zachodzących pomiędzy doradcą, a odbiorcą porady. Na tym etapie działalność doradczą najpełniej charakteryzuje pojęcie sytuacji doradczej.

Typy doradztwa

DORADZTWO LIBERALNE

Doradztwo liberalne zmierza nie tylko do rozwiązywania bieżącego problemu, ale stara się wywołać w jednostce zmiany, które umożliwiłyby jej w przyszłości podejmowanie trafnych decyzji, jak również zapewniałby pokonanie bieżących trudności. Efekty wyrażają się w zmianie sposobu myślenia osoby radzącej się (klienta) na temat siebie i swego problemu niż w szybkim jego rozwiązaniu wg wskazówek doradcy.

DORADZTWO EDUKACYJNE

Doradztwo edukacyjne opiera się na koncepcji poznawczej człowieka. Koncepcja takiego doradztwa, wyznaje zasadę indywidualności każdej jednostki i jej prawa do pewnej niekompetencji, traktuje diadę doradca- radzący się, jako układ dwóch badaczy problemu. Uczestnicy tego procesu są współautorami i współodpowiedzialni za wszystkie działania na poszczególnych etapach procesu decyzyjnego.

Np., kiedy chcemy komuś pomóc rozwiązać problem, w tym doradztwie klient jest bardziej zaangażowany,

Prakseologia- nauka o rozwiązywaniu problemów

DORADZTWO DYREKTYWNE

Koncepcja doradztwa dyrektywnego zakłada asymetrię relacji doradca-radzący się, w której dominującą postacią jest osoba doradcy, dysponująca gotowymi receptami, umożliwiającymi bezdyskusyjne rozstrzygnięcie problemów stanowiących treść spotkania. Doradca przyjmuje postawą życzliwej dominacji wobec swego klienta. Polega na modyfikowaniu koncepcji życia, ogólnej motywacji, aktywności i celów pojedynczych zachowań. Osoba pragnąca skorzystać z porady traktowana jest bardzo instrumentalnie, jako mało samodzielna i wymagająca opieki podczas procesu rozwiązania.

Np. doradztwo prawne, lub dotyczące spraw technologicznych (gdzie jest tylko i wyłącznie jedno rozwiązanie); ze względu na czas to jest szybsze od edukacyjnego; jeśli w tym doradztwie coś się nie powiedzie klient ma większą pretensję

Rodzaje doradztwa

EKSPERTYZA SPECJALISTYCZNA

Doradca zaangażowany jest w proces doradczy w stopniu minimalnym. Jego rola ogranicza się do sporządzenia na zlecenie radzącego się ekspertyzy np. opisu stanu przedsiębiorstwa ze wskazaniem możliwości i sposobów usprawnienia jego funkcjonowania. Najbardziej popularną odmianą tego rodzaju poradnictwa, zwłaszcza w ostatnim okresie, jest sporządzenia biznes planu.

DORADZTWO OPERACYJNE

Ekspertyza stanowi wstępną fazę do dalszej współpracy pomiędzy doradcą a radzącym się. Doradca uczestniczy w realizacji założonego programu. Doradca występuje tu w roli osoby rekomendującej różne sposoby realizacji zleceń, lecz nie jest decydentem.

DORADZTWO SUBSTYTUCYJNE

Doradca zastępuje w niektórych funkcjach właściciela i osobę podejmującą decyzje gospodarcza. Doradca ( lub grupa specjalistów) pełni rolę wynajętego eksperta w celu usprawnienia funkcjonowania firmy lub jej określonego działu, poprzez czasowe zastąpienie dotychczasowego kierownictwa. W trakcie ich pracy kierownictwo firmy- za pomocą bezpośredniej obserwacji- może przyjmować stosowne sposoby pracy ekspertów. To doradztwo jest korzystnym sposobem na rozwijanie incydentalnych problemów, dla których nie ma wykonawcy w przedsiębiorstwie a nie jest zasadne szkolenie własnych pracowników dla rozstrzygnięcia jednorazowych problemów. Tego rodzaju doradztwo jest coraz częściej spotykane, zwłaszcza w tych przedsiębiorstwach, firmach, których się silnie rozwijają, co z kolei implikuje pojawienie się wielu problemów organizacyjnych i ekonomicznych.

Funkcje doradztwa:

Edukacyjna - rozumiana, jako przekazywanie wiedzy niezbędnej do prawidłowego rozwoju podmiotów w otoczeniu gospodarczym oraz kształtowanie umiejętności wykorzystywanie tej wiedzy w działalności praktycznej np. funkcję tę realizują szkoły wyższe (posiadają specjalistów, konferencje, publikacje pracowników, studia podyplomowe) w innych przypadkach organizowane są kursy i szkolenia, „Zarządzanie zasobami ludzkimi”- dwumiesięcznik

<odp. Szkoły wyższe, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych>

Funkcja upowszechnieniowa - polegająca na przedstawieniu nowości w danej dziedzinie i pomocy w ich wdrażaniu

Funkcja informacyjna - której realizacja zapewnia osobom podejmującym działalność gospodarczą dostęp do informacji np. prawnych organizacyjnych

Funkcja dodatkowa - realizowana przez podmioty pośrednio związane z daną branżą

Systemy doradztwa:

1. Doradztwo organizacji

2. Doradztwo prywatne

3. Doradztwo samorządowych instytucji

4. Doradztwo przedsiębiorstw przemysłu

5. Doradztwo placówek naukowo-badawczych

6. Doradztwo uczelni

7. Doradztwo państwowe

Istota doradztwa polega na współpracy między doradcą a klientem w celu odkrycia i rozwiązania sytuacji problemowe, nauczenia klienta jak taką sytuację powinien rozwiązać.

Cechy doradztwa

• Doradztwo jest zorientowane na rozwiązywanie problemów niezależnie od tego czy są to problemy jednostek czy szerszych układów społecznych

• Doradztwo jest możliwe wtedy, gdy w stosunkach społecznych pojawia się wiedza

• Doradztwo zinstytucjonalizowane jest konsekwencją nie tylko zmian zachodzących w strukturze wiedzy, ale również konsekwencją znacznie szerszego procesu społecznego.

Cechy wspólne i różnice w dziedzinach działalności doradczej

Cechy wspólne

1. Podmiotowość tej działalności- głównym celem jest człowiek, jego zachowania, które pozwolą na bardziej skuteczne rozwiązania w pewnych dziedzinach

2. Jest to system pomocy, czyli:

• Cele, do jakich te działania mają prowadzić są jasno zdefiniowane

• Zdefiniowani są uczestnicy tego systemu

• Zdefiniowane są źródła finansowania

• Każdy system posiada określoną strukturę organizacyjną np. podmioty, instytucje

• Unormowania prawne

• Wypracowane formy, metody i środki oddziaływania

• Ramy programowe

• Kryteria i mierniki oceny skuteczności

3. Uczestnictwo w doradztwie ma charakter dobrowolny

4. Wysoki poziom kompetencji pracowników zajmujących się daną dziedziną doradczą (wysoki poziom wiedzy i umiejętności komunikowania i doradztwem ludziom)

5. Konieczność diagnozowania problemów, które wynikają z sytuacji potencjalnych klientów

Cechy różniące:

1. Treść tej pomocy

2. Zasięg oddziaływania

3. Różne formy, metody, środki, uruchamiane w systemie pomocy

MODEL SYTUACJI DORADCZEJ W PORADNICTWIE

Sytuacja doradcza jest elementem procesu doradczego, który definiujemy, jako wspólne działanie doradcy i klienta, ukierunkowanie na rozwiązanie określonego problemu i wdrożenie pożądanych zmian w organizacji klienta. Określenie to zostało użyte po raz pierwszy w 1978 roku przez M. Jerzaka jako zmienność i niejednorodność warunków środowiska pracy poradniczej.

Sytuacja doradcza jest to system relacji zachodzący między pięcioma elementami:

• Doradcą D

• Radzącym się R

• Treściami porady T

• Środowiskiem pracy S

• Organizacją pracy O

Model sytuacji doradczej (ujęcie graficzne)

Najwięcej dynamicznych zjawisk zachodzi między doradcą a radzącym się. Trzeba tak formułować treść porady, żeby brać pod uwagę środowisko pracy i organizację pracy zarówno doradcy jak i klienta.

Dynamiczne składniki sytuacji doradczej:

-osoba radząca się

-doradca

Obie role są wzajemnie uwarunkowane, uzależniane od relacji pomiędzy doradcą a radzącym się. Pomiędzy nimi zachodzi stosunek poradniczy mający na celu rozwiązywanie sytuacji problemowej.

Środowisko w sytuacji doradczej

Środowisko zarówno przyrodnicze jak i społeczne wywiera wpływ na radzącego się i doradcę. W procesie decyzyjnym radzącego i doradcy większe znaczenie ma środowisko społeczne a w szczególności typ kultury (wartości, normy, doświadczenie).

Model racjonalny:

1. Zdefiniowanie problemu

2. Określenie kryteriów decyzji

3. Rozważenie kryteriów

4. Wyszukanie innych możliwości

5. Ocena każdej możliwości wg każdego kryterium

6. Podjęcie optymalnej decyzji

Założenia modelu:

1. Zrozumiałość problemu- zakłada się że osoba podejmująca decyzje ma pełne informacje o sytuacji w której dokonuje wyboru

2. Znajomość opcji- zakłada się, że osoba podejmująca decyzję potrafi zidentyfikować wszystkie kryteria i wyliczyć wszystkie możliwe rozwiązania. Ponadto jest świadoma konsekwencji każdego wyboru

3. Jednoczesność preferencji- zakłada się że możliwe jest ustalenie hierarchii kryteriów i rozwiązań alternatywnych

4. Stałość preferencji- zakłada się, że określone kryteria decyzji są stałe i że przypisywane im wartości nie zmieniają się

5. Brak ograniczeń związanych z czasem lub kosztami- osoba podejmująca racjonalną decyzję może uzyskać pełne informacje o kryteriach i rozwiązaniach alternatywnych ponieważ zakłada się brak ograniczeń związanych z kosztami lub czasem

6. Maksymalna opłacalność- osoba podejmująca racjonalną decyzję wybierze rozwiązanie, które zapewni jej najwyższą postrzeganą wartość.

Czym powinna charakteryzować się osoba podejmująca decyzje?

Kreatywnością- umożliwia ona lepsze zrozumienia problemu, czyli dostrzeganie tego czego nie zauważyli inni. W tym celu należy przezwyciężyć nawyki myślowe i nauczyć się analizować problem na różne sposoby

Sposoby pobudzania kreatywności

1. Bezpośrednia instrukcja poprzez stwierdzenie, że oczekuje się rozwiązań nietypowych i twórczych

2. Zestawienia cech- wyodrębnia się główne cechy rozwiązań tradycyjnych. Każda ważna właściwość jest analizowana i przekształcana na wszelkie możliwe sposoby (nawet absurdalne). Kiedy obszerne zestawienia jest gotowe wprowadza się ograniczenia aby pozostawić tylko realne możliwości

3. Myślenie lateralne, kolejności rozwiązania problemu nie jest ważna można go rozwiązać do końca

Dokonanie wyboru najczęstsze błędy:

• Heurystyka dostępności- tendencja do formułowania sądów na podstawie informacji łatwo dostępnych

• Heurystyka reprezentatywności- tendencja do klasyfikacji czegoś na podstawie częściowego podobieństwa do przykładu typowego charakterystycznego który już znamy

• Eskalacja zaangażowania- oznacza przywiązanie do poprzedniej decyzji mimo informacji negatywnych, dotyczących naszej decyzji

Wysoka

Analityczny	Koncepcyjny
Dyrektywny	Behawioralny

Niska

Racjonalny Intuicyjny

Style podejmowania decyzji:

• Typ dyrektywny- podejmuje decyzje szybko i koncentruje się na najbliższej przyszłości

• Typ analityczny- szuka więcej informacji i rozważa inne warianty, jest osoba rozważna w decyzjach

• Typ koncepcyjny- ma szerokie spojrzenie rozważa wiele możliwości, charakteryzuje go twórcze rozwiązanie problemów

• Typ behawioralny- dobrze współpracuje z innymi w podejmowaniu decyzji, wrażliwy na sugestie innych

Formy sprzeciwu wobec doradcy:

• Sprzeciw aktywny- wyśmiewanie doradcy, wykpiwanie jego propozycji, manifestowanie podstawy przeciwnej

• Sprzeciw pasywny- brak zainteresowania poradami, opuszczenie spotkań z doradcą, niechęć do spotkań

Typy reakcji na sprzeciw:

• Opór

• Kooptacja- zaangażowanie liderów. Jej celem jest przekonanie przywódców grupy stawiającej sprzeciw, zdobycie aprobaty

• Przystosowanie- zaproponowanie czegoś „cennego” w zamian za ustępstwa

• Współpraca- uznanie różnych typów kultury i działanie na rzecz rozwoju

Źródła oporu:

• Przyzwyczajenie

• Bezpieczeństwo

• Czynniki ekonomiczne

• Lek przed nieznanym

• Selektywne przetwarzanie informacji

METODY W PROCESIE DORADCZYM

Metoda pracy doradczej jest to sposób i środki oddziaływania doradcy na klienta w celu poinformowania go o innowacjach oraz nakłaniania do podejmowania optymalnych decyzji i efektywnego realizowania powziętych decyzji

Metoda pracy oświatowej przez nie rozumiemy sposoby pracy nauczającego i uczących się zastosowane świadomie i planowo dla osiągnięcia określonych celów nauczania, doskonalenia kwalifikacji, rozwijania zdolności i zainteresowań, pobudzania aktywności intelektualnej i społeczno-zawodowej a także wdrożenia do umiejętności samodzielnego zdobywania wiedzy.

Zasady nauczania- przez zasady nauczania rozumiemy określone normy postępowania dydaktycznego , których przestrzeganie pozwoli doradcy zaznajomić klientów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, wpajać naukowy pogląd na świat i wdrażać do samokształcenia

Zasady nauczania dla dzieci i młodzieży:

1. Zasada poglądowości

2. Zasada przystępności nauczania

3. Zasada świadomego i aktywnego uczestnictwa

4. Zasada trwałości wiedzy

5. Zasada operatywności

6. Zasada wiązania wiedzy z praktyką

Zasady nauczania dla osób dorosłych”

1. Zasadę wykorzystania doświadczeń osób dorosłych

2. Indywidualizacji i zespołowości

3. Kształtowania umiejętności uczenia się oraz ustawiczności kształcenia

Kształcenie incydentalne- zdobywanie wiedzy przez czytanie książek, prasy, oglądanie wiadomości, rozmowa między sobą. Przez to kształcenie nie zdobywamy pełnej wiedzy.

Zasad wykorzystania doświadczeń osób dorosłych

W okresie dydaktycznym znaczne korzyści otrzymamy korzystając z doświadczeń osób dorosłych

Pamiętajmy, że mogą one być różne:

• Pozytywne

• negatywne

Zasady indywidualizacji i zespołowości

Podkreśla zwrócenie uwagi na indywidualne możliwości uczących się dorosłych oraz podkreśla znaczenie uczenia się w grupie

Zasada kształtowania umiejętności kształcenia się

Jest podstawą wdrażania klientów do samodzielnego zdobywania wiedzy. Dotyczy zarówno umiejętności uczenia się i stosowania skutecznych metod nabywania wiedzy. Składają się one z umiejętności świadomego planowania i organizowania pracy umysłowej oraz doskonalenie metod: nabywania informacji, rozwijania obserwacji, korzystania z różnych komunikatów.

Kursy- szybka forma kształtowania, dokształcania i doskonalenia w zawodzie. Czas trwania wynosi od 30 do 600 i więcej godzin w zależności od złożoności teoretycznej i praktycznej.

Szkolenia- na terenie zakładu pracy organizowane się szkolenia nastawione na praktyczne opanowanie umiejętności. Jest to znacznie krótsza forma niż kurs

Kryteria podziału metod w poradnictwie

1. Z uwagi na liczbę odbiorców przekazu wyróżnia się formy przekazu informacji

• M. indywidualne

• M. grupowe (wykład, burza mózgów)

• M. masowe (przekazywane przez środki masowego przekazu)

2. Z uwagi na zastosowanie różnych sposobów i technik

• M. werbalne (przekaz słowny; wykład, pogadanka)

• M. wizualne (widzimy co się dzieje; pokaz)

• M. audiowizualne (zastosowanie nowoczesnych technik)

• M. doświadczalne (np. w doradztwie rolniczym; demonstracja- zasiane konkretnego pola)

3. Z uwagi na sposób kontaktu nadawcy z odbiorcą można wyróżnić formy:

• M. oddziaływania bezpośredniego

• M. oddziaływania pośredniego

Działanie środków masowego przekazu:

Gazety, czasopisma, radio i telewizja są najtańszymi środkami przekazywania informacji dużej liczbie ludzi.

• Selektywna publikacja

• Selektywna uwaga

• Selektywna percepcja

• Selektywne zapamiętywanie

• Selektywna akceptacja

• Selektywna dyskusja

Funkcje środków masowego przekazu:

• Przekazywanie informacji

• Uświadamianie o istnieniu problemu

• Uświadomienie o istnieniu nowej innowacji

Różnice między środkami masowego przekazu a komunikacją grupową lub indywidualną

Cecha	Kanały interpersonalne	Kanały środków przekazu
Przepływ komunikatów	Zazwyczaj dwukierunkowy	Zazwyczaj jednokierunkowy
Kontekst komunikacyjny	Twarzą w twarz	Z pośrednictwem
Ilość łatwo dostępnej informacji zwrotnej	Duża	Mała
Zdolność pokonywania procesów selektywnych	Wysoka	Niska
Szybkość przekazu	Stosunkowo powolna	Stosunkowo szybka
Możliwość dostosowania kontaktu do odbiorcy	Duża	Mała
Koszt na jedną osobę do której komunikat dotarł	Wysoki	Niski
Taki sam komunikat dla wszystkich odbiorców	Nie	Tak
Możliwy skutek	Formułowanie postaw i zmian	Zmiana wiedzy

W doradztwie masowym możemy dotrzeć do większej liczby osób i jest to tańsze, nie powoduje zmian postaw.

Doradztwo grupowe ma przewagę nad środkami masowego przekazu ze względu na lepszą informację zwrotną, która umożliwia ograniczenie niektórych nieporozumień powstających pomiędzy doradcą a klientem. Koszty wykorzystywania doradztwa grupowego są znacznie wyższe niż w przypadku użycia środków masowego przekazu.

Metody pracy oświatowej

1. Metody podające- z dominacją aktywności doradcy i raczej biernym udziałem klienta; wykład, odczyt, pogadanka

2. Metody poszukujące- aktywizowany jest klient, a doradca wspiera aktywność klienta; dyskusja

3. Metody aktywizujące; burza mózgów

Metody podające:

Zalety:

• Doradca może dostosować treść do potrzeb i zainteresowań odbiorców

• Można obserwować reakcje słuchaczy i odpowiednio modyfikować swoje podejście

• Jest możliwość zadawania pytań i głębszego dyskutowania o danym zagadnieniu

Wady:

• Słowo mówione jest zapominane szybciej jak pisane

• Trudno jest utrzymać zainteresowanie słuchaczy tematem przez okres dłuższy niż 15 min

• Można szybko stracić wątek

Metody poszukujące i aktywizujące

Zalety:

• Ułatwiają zapamiętanie treści będącej przedmiotem tych metod a przez co poszerzają wiedzę klienta

• Daje możliwość wniesienia nowych informacji nie tylko przez doradcę ale również przez klientów

• Są najskuteczniejsze w pobudzaniu uwagi i zmianie postaw

Wady:

• Wymagają pracy w małych grupach tak aby wszyscy mieli szanse na przedstawienie swoich poglądów

Metody pracy doradczej:

• Pokaz

• Wystawa

• Wycieczka

• Konkurs

• Dzień otwartych drzwi

Kryteria doboru pracy doradczej i oświatowej

• Dostosowanie metod do celów ogólnych i szczegółowych jakie stoją przed doradcą

• Dostosowanie do treści zadań wynikających z celów

• Dostosowanie do tematu - czy jest nowy czy częściowo znany

• Umiejętności i doświadczenie doradcy

• Możliwości zastosowania metody

• Skuteczność metody

• Warunki środowiska

• Możliwość percepcji klienta

• Środki jakimi dysponuje doradca

Przykłady innowacji:

• Zmiana produktu (IBM i lenovo) - taktyczna,

• Strategiczna - wprowadzenie Noego produktu, zmiana parku maszynowego, budowa ośrodka badawczego

Metody w procesie doradczym

Zalety i wady dyskusji grupowej w porównaniu z wykładem

Zalety	Wady
Uczestnicy omawiają więcej aspektów niż sam doradca	Przekaz informacji trwa dłużej
Uczestnicy mogą lepiej niż doradca osądzić, czy możliwe rozwiązania są praktycznie wykonalne	Zagadnienia są omawiane chaotycznie
Istnieje związek z codzienną praktyką, której zazwyczaj brak w wykładzie	Istnieje niebezpieczeństwo, że uczestnicy zajmą się ulubionym tematem lub zdominują dyskusję
Język używany w dyskusji jest lepiej znany uczestnikom	Dobra dyskusja wymaga od uczestników przynajmniej podstawowej wiedzy, inaczej nie ma sensu

Zalety i wady dyskusji w porównaniu z wykładem

Zalety	Wady
Uczestnicy mogą przedstawiać opinie co poprawia zapamiętywanie omówionych spraw	Jest prawdopodobne, że nieprawidłowe informacje nie zostaną skorygowane
Dyskusja grupowa zachęca do samodzielnego działania	Konieczny jest doradca umiejący sobie poradzić z nieprzewidzianymi problemami
Jako doradcy możemy dowiedzieć się więcej o grupie szczególnie o poziomie wiedzy i problemach uczestników	Dyskusja wymaga pewnego stopnia jednorodności grupy

Innowacje

Definicje

Klasyczne definicje podają, że innowacja oznacza podejmowanie nowej działalności gospodarczej lub świadczenie nowych usług poprzez nowe kombinacje czynników produkcji, nowe sposoby dystrybucji dóbr i usług.

Nowoczesne podejście podkreśla natomiast złożoność procesu innowacyjnego i niepewność jego wyników, stwarzając często konieczność powrotu do jego wcześniejszych etapów.

Innowacje to wdrożenie lub istotne ulepszenie produktu, procesu, metody marketingowej lub organizacyjnej w zakresie praktyk biznesowych organizacji miejsca pracy bądź relacji ze środowiskiem zewnętrznym.

Innowacja zawsze oznacza jakąś zmianę, wprowadzenie czegoś nowego, wzbogacenie istniejącej rzeczywistości o nowe elementy. Jednakże nie każda zmiana zasługuje na miano innowacji. Innowacjami są zmiany zamierzone i celowo wprowadzone przez człowieka, doskonalsze pod pewnym względem od elementów już istniejących i składające się w sumie na postęp.

Innowacje dotyczą:

• Wszystkich sfer życia społecznego i gospodarczego,

• Mogą pojawiać się w projekcie, produkcie, technice, organizacji lub metodach zarządzania,

• Polityce społecznej, systemie wartości itp.

Innowacją może być więc określony wytwór materialny (produkt) - ale także znalezienie nowych zastosowań dla starego produktu, określony zabieg, metoda ale także określona idea, myśl, zachowanie się. Stąd w taksonomii innowacji uwzględnia się podział na innowacje materialne i niematerialne.

Rodzaje innowacji i kryteria ich wyodrębniania:

1. Na zakres skutków powodowanych przez innowacje;

• Innowacje strategiczne (są to wielkie zmiany, które dotyczą przedsięwzięć długofalowych i o dużym znaczeniu dla firmy),

• Innowacje taktyczne (są to wszelkiego rodzaju bieżące zmiany w technice produkcji, technologii, metodach wytwarzania i organizacji. Celem ich jest podniesienie sprawności funkcjonowania firmy oraz lepsze zaspokojenie potrzeb społeczeństwa)

2. Oryginalność innowacji;

• Innowacje kreatywne,

• Innowacje imitujące,

3. Dziedziną wiedzy czy praktyki jakiej dotyczą wyodrębnia się:

• Innowacje techniczne,

• Innowacje artystyczne,

• Innowacje naukowe,

• Innowacje technologiczne,

• Innowacje społeczne itp.

4. Zależne od dziedziny działalności, której dotyczą;

• Innowacje funkcyjne (zaspokajają nowe, dotychczas nieujawnione potrzeby społeczne, a więc służą nowym funkcjom, np. Internet),

• Innowacje przedmiotowe (nowe przedmioty - maszyny i urządzenia oraz udoskonalenia przedmiotów już wytwarzanych),

• Innowacje technologiczne (nowe metody wytwarzania),

• Innowacje ekologiczne (zmniejszające lub eliminujące negatywne skutki działania firmy dla środowiska naturalnego),

5. Zależne od liczby zaangażowanych w ich realizację;

• Innowacje sprzężone (rezultat wspólnego wysiłku i współdziałania wielu osób, zespołów, a nawet całych instytucji),

• Innowacje niesprzężone (są rezultatem zarówno działalności twórczej jak i naśladowczej wykonanej przez pojedynczych racjonalizatorów, którzy sami je wprowadzają wykorzystując jedynie własną wiedzę i kapitał),

6. Przedmiot innowacji;

• Innowacje produktowe (tworzenie nowych wyrobów i usług lub zmiana istniejących),

• Innowacje procesowe (nowy sposób wytwarzania danego produktu lub nowe prowadzenie usługi czy dystrybucji),

• Innowacje organizacyjne (zmiany organizacji przedsiębiorstwa),

• Innowacje marketingowe (zmiany na etapie marketingu produktów np. zmiany w wyglądzie produktu (opakowanie) zmiany strategii marketingowej itp.),

7. Przyczyny powstania innowacji;

• Innowacje popytowe (stymulowane przez potrzeby ujawniające się na rynku),

• Innowacje podażowe (są następstwem odkryć wynalazków i pomysłów),

8. Ze względu na miejsce powstania;

• Innowacje krajowe,

• Innowacje zagraniczne.

Innowacje rzadko kiedy rewolucjonizują istniejącą rzeczywistość, zmieniają wszystko od podstaw, a inaczej koncentrując się na takiej czy innej potrzebie, wprowadzają zmiany stopniowo, krok po kroku. Większość innowacji dotyczy ulepszenia istniejącej już rzeczywistości, wprowadzenia nowego elementu doskonalącego ją.

Innowacje-proces innowacyjno-decyzyjny, postawy i plastyczność innowacyjna

Proces innowacyjno-decyzyjnym:

Jest to proces, w czasie którego klient przechodzi od pierwszej wiadomości o innowacji, formułuje postawę wobec innowacji, decyduje się na jej przyjęcie lub odrzucenie, wprowadza w życie nowe wartości i szuka potwierdzenia słuszności decyzji . W procesie tym można wyodrębnić następujące stadia:

Etapy procesu

1. Poznawanie innowacji. Klient dowiaduje się o istnieniu innowacji i zdobywa dodatkowe informacje o sposobach jej funkcjonowania oraz korzyściach jakie daje jej wprowadzenie.

2. Kształtowanie się przekonań. W tym stadium formułuje się przychylna bądź nieprzychylna postawa wobec innowacji. Istnieją dwa poziomy postaw:

• specyficzna postawa klienta wobec konkretnej innowacji,

• ogólna postawa wobec wszelkich zmian.

3. Podejmowanie decyzji. Potencjalny użytkownik postanawia zastosować innowację w swojej firmie lub ją odrzucić. Zastosowanie innowacji może być trwałe lub nietrwałe, a odrzucenie trwałe lub czasowe.

4. Uprawomocnienie. W tym stadium innowacja zostaje urzeczywistniona w dotychczasowym działaniu.

5. Potwierdzenie wyboru. Klient poszukuje potwierdzenia słuszności podjętej decyzji o przyswojeniu bądź odrzuceniu innowacji.

Proces przyswajania innowacji rozłożony jest w czasie. Kolejne stadia mogą się nakładać bądź przebiegać znacznie wolniej. Zależy to od wielu czynników, m.in. od charakteru innowacji czy cech podmiotu przyswajającego. Ekonomiści próbują wyjaśnić to zjawisko skłonnością do ryzyka jakie towarzyszy każdorazowo przyswajaniu innowacji. Nadmierni ryzykanci przywiązują niewielką uwagę do gromadzenia informacji, natomiast zbyt ostrożni - poświęcają zbyt dużo uwagi temu etapowi procesu innowacyjno-decyzyjnego.

Na etapie poznawania innowacji szczególna rola przypada doradztwu masowemu realizowanemu przez środki komunikowania masowego. Znaczenie środków komunikowania masowego maleje już na etapie kształtowania się przekonań i podejmowania decyzji. Na pierwsze miejsce wysuwa się otoczenie firmy: konkurenci, klienci, kontrahenci, bezpośrednie kontakty z doradcą.

W stadium podejmowania decyzji większego znaczenia nabierają więc bezpośrednie kontakty personalne potencjalnych użytkowników innowacji z doradcami. W kontaktach personalnych możliwe jest bowiem korygowanie błędnych ocen, poszerzanie i uszczegółowianie informacji, dostosowanie ich do specyficznych warunków i potrzeb odbiorcy.

Postawy wobec innowacji

Analizując problem postaw klientów wobec innowacji można wyodrębnić trzy grupy, tj.:

• Postawę pionierską - przejawia się w samodzielnym poszukiwaniu lub inicjowaniu nowych, twórczych rozwiązań nigdzie dotychczas nie stworzonych lub nie stosowanych w określonej społeczności lokalnej.

• Postawę recepcyjną - charakteryzuje decydentów przejawiających tendencje do pozytywnej oceny i przyswajania innowacji opracowanych przez specjalistów i już sprawdzonych.

• Postawę zachowawczą - cechuje niechętny i oporny stosunek do innowacji, podejrzliwy sceptycyzm wobec propozycji zmian.

Plastyczność innowacyjna

Według Z. Pietrasińskiego plastyczność innowacyjna zachowania się człowieka oznacza relatywną i stopniowalną łatwość wytwarzania przez człowieka samodzielnie lub przyjmowania innowacji, a także podejmowanie związanych z innowacjami czynności przygotowawczych i wdrożeniowych

Do czynności przygotowawczych zaliczamy:

• poszukiwanie twórcze,

• zaznajomienie się z przedstawionym przez kogoś projektem usprawnienia,

• poszukiwanie niezbędnych do przyswojenia innowacji uzgodnień, środków rzeczowych itp.

U ludzi wyróżniamy:

• plastyczność innowacyjną kreatywną - oznaczającą tworzenie innowacji

• plastyczność innowacyjną receptywną - związaną z przyjmowaniem innowacji z zewnątrz

Plastyczność innowacyjna przejawia się w różnych formach ich aktywności, takich jak:

• opracowywanie własnych rozwiązań o charakterze innowacyjnym,

• poszukiwanie innowacji,

• adaptacja innowacji,

• reinwencja.

Z reguły ludzie przejawiają jednocześnie kilka form aktywności innowacyjnej:

1) wprowadzający własne rozwiązania o charakterze innowacyjnym, jednocześnie przyswajający innowacje z zewnątrz i ich poszukujący,

2) przyswajający innowacje z zewnątrz oraz aktywni w ich poszukiwaniu, ale niewprowadzający własnych rozwiązań,

3) przyswajający innowacje, ale ich nieposzukujący,

4) nieodczuwający potrzeby dokonywania zmian innowacyjnych (postawa zachowawcza).

Kompetencje innowacyjne

Pojęcie kompetencji innowacyjnych można rozpatrywać w dwóch znaczeniach

• Wąskim - jako najbardziej bezpośrednie przygotowanie do wprowadzania innowacji oparte na przyswojeniu doświadczeń praktycznych i określonej wiedzy naukowej (proinnowacyjne wykształcenie);

• Szerokim - obejmuje nie tylko wiadomości i umiejętności, lecz także sferę wartości, potrzeb i zdolności człowieka, a także postawy proinnowacyjne.

Motywy przyswajania innowacji

• Motywy ekonomiczne,

• Motywy ergonomiczne,

• Możliwość eksperymentowania i sprawdzania własnych umiejętności

Według psychologów:

• Podejmując działania twórcze i innowacyjne człowiek dąży do samorealizacji,

• Do zaspokojenia własnej ciekawości, poznania świata i zachodzących w nim procesów ekonomicznych, społecznych itp.

13

T

O

S

D

R

Tolerancja dla wieloznaczności

Sposób myślenie

---