UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI

WYDZIAŁ EKONOMII I ZARZĄDZANIA

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE

"System ochrony ludności"

WYKONALI:

Nowak Arkadiusz

Chabiniak Łukasz

Zielona Góra 06.05.2013

Spis treści:

1. Wstęp

2. KRAJOWY SYSTEM RATOWNICZO-GAŚNICZY (ZSR)

1. Dziedziny ratownicze Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego i Państwowej Straży Pożarnej

2. Odwody operacyjne Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego

3. Państwowa Straż Pożarna

3. SYSTEM OSTRZEGANIA I ALARMOWANIA LUDNOŚCI

4. RATOWNICTWO

5. Podsumowanie

6. Bibliografia

1 Wstęp

W Polsce jest wiele formacji o charakterze ratowniczym, których głównym celem jest ochrona życia, zdrowia, mienia i środowiska przed zagrożeniami o charakterze naturalnym i technicznym podyktowanym rozwojem cywilizacyjnym. Te formacje skupione są głównie w systemie ochrony przeciwpożarowej. Do grona zwalczającego (w sensie profilaktycznym jak i interwencyjnym) pożary i inne miejscowe zagrożenia urastające niekiedy do klęski żywiołowej należą jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej (PSP) obok innych jednostek ochrony przeciwpożarowej, jakimi są jednostki organizacyjne Wojskowej Ochrony Przeciw- pożarowej (WOP), zakładowe straże pożarne (ZSP), zakładowe służby ratownicze

(ZSR), gminne zawodowe straże pożarne (GZSP), powiatowe (miejskie) zawodowe straże pożarne [P(M)ZSP], terenowe służby ratownicze (TSR), ochotnicze straże pożarne (OSP) oraz inne jednostki ratownicze. Wszystkie jednostki ochrony przeciwpożarowej są umundurowane i wyposażone w specjalistyczny sprzęt ratowniczy pozwalający siłom ratowniczym podjąć walkę z pożarami lub innymi miejscowymi zagrożeniami przez gaśnicze, techniczne, chemiczne i ekologiczne działania ratownicze oraz kwalifikowaną pierwszą pomoc, współdziałając przy tym z wieloma różnymi służbami i organizacjami o charakterze ratowniczym i pomocniczym, w tym z jednostkami systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM) oraz centrami powiadamiania ratunkowego (CPR) jako elementem systemu powiadamiania ratunkowego (SPR). To minister właściwy do spraw wewnętrznych odpowiada za realizację polityki państwa w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz pełni nadzór nad funkcjonowaniem KSRG i SPR.

Część jednostek ochrony przeciwpożarowej skupionych jest w KSRG, zorganizowanym przez PSP, od 1995 roku stanowi integralną część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmującą, w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń. Obecnie w skład KSRG wchodzą 499 jednostki ratowniczo-gaśniczych komend powiatowych (miejskich) PSP, w tym 5 szkolnych, ponad 3600 spośród prawie 17 tys. jednostek OSP, 4 ZSP i 2 ZSR spośród ponad 120 w kraju funkcjonujących w co trzecim zakładzie stwarzającym zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej o dużym i zwiększonym ryzyku, 11 szpitali, w tym 10 szpitali MSWiA oraz Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach Śląskich, a także prawie 300 specjalistów krajowych z różnych dziedzin ratownictwa, w tym Interwencyjny Zespół Psychologiczny SGSP.

Jednostki ochrony przeciwpożarowej chcące funkcjonować w ramach KSRG

muszą posiadać co najmniej dwa samochody pożarnicze o maksymalnej masie

rzeczywistej powyżej 7,5 t, wyszkolonych ratowników w liczbie zapewniającej pełną

obsadę co najmniej dwóch samochodów pożarniczych, skuteczny system łączności powiadamiania i alarmowania oraz urządzenia łączności w sieci radiowej KSRG

na potrzeby działań ratowniczych. Ponadto jednostki ochrony przeciwpożarowej

KSRG muszą pozostawać w stałej gotowości do podejmowania działań ratowniczych, a ich działalność musi mieć zastosowanie w warunkach przewidzianych w planach działań ratowniczych. Oprócz jednostek ochrony przeciwpożarowej KSRG wspomaga również wiele

służb, inspekcji, straży, instytucji oraz podmiotów, które dobrowolnie w drodze

umowy cywilnoprawnej zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych. Należą

do nich m. in. Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa (SAR) oparta na kilkunastu brzegowych i morskich stacjach ratowniczych rozmieszczonych wzdłuż całego polskiego wybrzeża oraz na Zalewie Szczecińskim i Wiślanym z ratownikami zawodowymi i ochotnikami stanowiącymi obsadę statków i łodzi ratowniczych oraz terenowych pojazdów samochodowych do udzielania pomocy w strefie przybrzeżnej do kilku mil morskich od brzegu. Innymi podmiotami wspomagającymi KSRG jest ponad 50 okręgowych i kopalnianych Stacji Ratownictwa Górniczego z kilkoma tysiącami ratowników, 6 stałych posterunków wyjazdowych i 1 ruchomy Mazurskiej Służby Ratowniczej (MSR) z ponad 150 ratownikami, których obszarem działania są wody jezior mazurskich, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Państwowa Agencja Atomistyki ze swoją mobilną Służbą Awaryjną, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz organizacje pozarządowe, takie jak np. Aeroklub Polski, Polska Misja Medyczna, PCK, WOPR, ZHP, GOPR, TOPR i inne.

Harcerska Szkoła Ratownictwa (HSR) funkcjonująca w strukturze ZHP przeszkoliła w ramach szkolenia medycznego ok. 15 tys. osób, głównie po 16. roku życia.

Harcerze z ukończonym szkoleniem medycznym biorą udział w zabezpieczaniu

imprez masowych, dyżurach pogotowia ratunkowego, akcjach ratowniczych [po

podpisaniu porozumienia między harcerską grupą ratowniczą (HGR) a komendą

miejską PSP]. W Polsce jest ponad 10 HGR, głównie w miastach wojewódzkich.

W każdej HGR jest kilkunastu przeszkolonych harcerzy. Na poziomie powiatowym

działa kilkadziesiąt klubów ratowniczych i jest ok. 100 drużyn ratowniczych. HSR

dysponuje ponad 120 instruktorami szkolenia medycznego będącymi również instruktorami Polskiej Rady Resuscytacji.

Organizowaniem pomocy oraz ratowaniem osób, które uległy wypadkowi lub

są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia w górach, zajmują się

przede wszystkim GOPR oraz TOPR. GOPR, jako stowarzyszenie kultury fizycznej, prowadzi działalność o zasięgu ogólnokrajowym, natomiast TOPR uprawnione jest do prowadzenia działalności w zakresie ratownictwa górskiego na obszarze

Tatr i pasma Gubałowsko - Spiskiego. Zadania z zakresu ratownictwa górskiego

wykonywane są przez 104 ratowników zawodowych GOPR oraz 29 TOPR, a tak-

że wielu ratowników-ochotników. Rocznie ratownicy górscy podejmują ponad 7000.

wypraw, akcji i interwencji. W chwili zagrożenia najważniejszym celem jest jak najszybsze udzielenie pomocy osobom poszkodowanym oraz zapewnienie ratownikom możliwości dotarcia i zabezpieczenia miejsca zdarzenia. Dlatego też podczas akcji ratowniczych, w których celem nadrzędnym jest ratowanie życia ludzkiego, niezbędne jest współdziałanie różnych specjalistów, w tym ratowników specjalistycznych organizacji ratowniczych oraz funkcjonariuszy służb zawodowych. Ratownicy TOPR i grup regionalnych GOPR współpracują z ok. 600 strażakami PSP na obszarze 13 województw, którzy posiadają specjalistyczne przeszkolenie w zakresie ratownictwa wysokościowego i są w stałej gotowości do pomocy ochotniczym służbom górskim. Realizacja przez strażaków PSP zadań

z zakresu ratownictwa wysokościowego ma na celu przede wszystkim zapewnienie natychmiastowej pomocy osobom poszkodowanym, które znajdują się w sytuacji zagrożenia, którego skala przerasta możliwości organizacyjne sił i środków ratowników specjalistycznych organizacji ratowniczych. Współpraca między specjalistycznymi organizacjami ratowniczymi w zakresie ratownictwa górskiego a JRG KP(M) PSP odbywa się na podstawie zasad przyjętych w ramach dwustronnych porozumień zawartych między zarządami głównymi organizacji a komendantami wojewódzkimi PSP. W ramach wspólnych porozumień strażacy PSP - w celu utrzymania poziomu wyszkolenia bojowego - uczestniczą również w specjalistycznych szkoleniach, które zgodnie z harmonogramem obejmują w 95% zajęcia na infrastrukturze miejskiej i technicznej, a w 5% w obszarach górskich i jaskiniowych.

2 Krajowy system Ratowniczo - Gaśniczy.

2.1 Dziedziny ratownicze Krajowego Systemu Ratowniczo- Gaśniczego i Państwowej Straży Pożarnej.

KSRG ma na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przez walkę

z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwo techniczne, ratownictwo chemiczne i od 1997 r. również ratownictwo ekologiczne oraz ratownictwo

medyczne, zatem dziedzinami ratowniczymi KSRG i zarazem PSP są:

- gaszenie pożarów, czyli organizacja działań gaśniczych obejmująca zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie technik gaśniczych niezbędnych

do zmniejszenia i likwidacji zagrożenia pożarowego,

- ratownictwo techniczne, czyli organizacja ratownictwa technicznego obejmują-

ca zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie środków technicznych niezbędnych do ratowania, poszukiwania lub ewakuacji ludzi i zwierząt

oraz ratowania mienia i środowiska,

- ratownictwo chemiczne, czyli organizacja ratownictwa chemicznego obejmują-

ca zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie technik ratowniczych niezbędnych do ratowania środowiska oraz wszelkich innych czynności podejmowanych w celu ratowania życia i zdrowia ludzi w wyniku likwidacji bezpośrednich zagrożeń stwarzanych przez toksyczne środki przemysłowe lub inne niebezpieczne materiały chemiczne,

- ratownictwo ekologiczne, czyli organizacja ratownictwa ekologicznego obejmująca zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie technicznych zabezpieczeń niezbędnych do ratowania środowiska oraz stosowania środków neutralizujących ograniczających lub eliminujących powstałe skażenie,

- ratownictwo medyczne w formie kwalifikowanej pierwszej pomocy, czyli organizacja ratownictwa medycznego w formie kwalifikowanej pierwszej pomocy obejmująca zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie technik z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy w warunkach poza szpitalnych mających na celu ratowanie życia i zdrowia, podczas zdarzeń prowadzących do nagłej groźby utraty życia ludzkiego lub pogorszenia się stanu zdrowia.

2.2 Obwody operacyjne krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego.

Do usuwania skutków zdarzeń przekraczających możliwości operacyjne powiatów lub województw, szczególnie do zwalczania pożarów o dużych rozmiarach, usuwania skutków innych miejscowych zagrożeń o dużych rozmiarach, w tym klęsk żywiołowych oraz w zakresie pomocniczych specjalistycznych czynności ratowniczych innym niż jednostki organizacyjne ochrony przeciwpożarowej podmiotom w sytuacji usuwania skutków innych miejscowych zagrożeń wymagających specjalistycznych umiejętności lub wyposażenia, a także do zabezpieczania imprez o charakterze masowym- z sił i środków podmiotów KSRG utworzonych jest w kraju 16 wojewódzkich odwodów operacyjnych (WOO) KSRG. W strukturze organizacyjnej każdej WBO wydzielone są pododdziały i oddziały stanowiące centralny odwód operacyjny (COO) KSRG utworzony przez komendantów wojewódzkich

PSP, Rektora-Komendanta SGSP oraz komendantów pozostałych szkół PSP w ilości 1/3 sił i środków PSP z obszaru województwa. Pozostałe pododdziały WBO utworzone są z 1/3 sił środków KSRG z obszaru powiatów w danym województwie. Siły i środki PSP stanowiące COO WBO nie powinny pokrywać się z pozostałymi siłami i środkami WBO. Kompanie szkolne i specjalistyczne grupy ratownicze tworzone z sił i środków tych szkół funkcjonują w ramach COO. W zależności od sytuacji skład COO może być rozszerzony o inne podmioty KSRG na podstawie stosownych porozumień lub umów z tymi podmiotami. Do składu WBO

mogą być w razie potrzeby włączane siły COO z obszarów innych województw oraz stany osobowe szkół PSP. Siły i środki WBO kierowane są do działań ratowniczych na obszarze województwa. Siły i środki COO WBO stanowią siły własne brygady do czasu zadysponowania ich przez Komendanta Głównego PSP, który obok dowódcy COO WBO oraz osoby upoważnionej przez siebie, uprawniony jest do użycia COO WBO w działaniach ratowniczych na terenie kraju, a w ramach współdziałania lub pomocy humanitarnej nawet poza granicami RP (poza kompaniami szkolnymi COO i specjalistycznymi grupami ratowniczymi tworzonymi z sił i środków szkół PSP) na mocy zawartych porozumień, umów międzynarodowych i innych obowiązujących zasad. Zmieniający się charakter zagrożeń

wymagających interwencji podmiotów ratowniczych obliguje interwencyjne jednostki organizacyjne ochrony przeciwpożarowej, zwłaszcza PSP do zwiększania nacisku na działania ratownicze realizowane przez strażaków posiadających przeszkolenie specjalistyczne w ramach specjalistycznych grup ratowniczych. Stąd też w strukturze WBO mogą występować niżej wymienione specjalistyczne grupy PSP:

- Wysokościowe — stosujące techniki alpinistyczne i wykorzystujące do działań

ratowniczych specjalistyczny sprzęt ratowniczy, w tym statki powietrzne podczas ewakuacji zagrożonych ludzi z obiektów wysokich lub położonych na wysokości, obiektów pływających, obiektów zalanych, bądź odciętych przez wodę, z głębokich wykopów, rozpadlin, studni, tuneli itp. obiektów oraz podczas działań ratowniczych w strefach, do których nie ma możliwości dotarcia standardowymi metodami.

- Chemiczne — wykorzystujące do działań techniki i sprzęt specjalistyczny do:

ewakuacji ludzi i mienia ze stref skażonych, organizacji i prowadzenia punktów dekontaminacyjnych, pomiarów i określeń skażeń substancji niebezpiecznych, wyznaczania stref skażonych, neutralizacji, związania lub rozpuszczania uwolnionych substancji niebezpiecznych, uszczelniania źródeł emisji substancji niebezpiecznych, wykonywania innych czynności w strefach wymagających pełnej izolacji ratowników.

- Techniczne — wykorzystujące do działań techniki i ciężki sprzęt specjalistyczny

do usuwania skutków: katastrof drogowych z uwalnianiem ludzi uwięzionych

w pojazdach, katastrof kolejowych z uwalnianiem ludzi uwięzionych w pociągach, katastrof lotniczych, katastrof budowlanych z uwalnianiem ludzi uwięzionych w obiektach, katastrof infrastruktury technicznej i komunalnej oraz do udrażniania przejść dla ratowników w trakcie innych zdarzeń.

- Wodno-nurkowe — wykorzystujące do działań techniki i sprzęt wodno-nurkowy

podczas: ewakuacji ludzi, zwierząt i mienia z obiektów pływających, z obiektów

zalanych, bądź odciętych przez wodę, dostarczania ludziom odciętym przez wodę

artykułów niezbędnych do przeżycia, usuwania skażeń z wód śródlądowych,

przechwytywania obiektów pływających zerwanych z cum, prowadzenia gaśniczych działań ratowniczych podczas pożarów obiektów pływających oraz obiektów hydrotechnicznych, zabezpieczania ujęć wody oraz innych istotnych obiektów hydrotechnicznych przed skutkami skażeń i innych zagrożeń, wydobywania obiektów zatopionych stwarzających zagrożenie dla ludzi i środowiska, prowadzenia innych prac podwodnych, w szczególności podczas działań przeciwpowodziowych oraz podczas realizacji innych zadań wymagających użycia sprzętu pływającego.

- Poszukiwawczo-ratownicze — stosujące techniki poszukiwawcze oraz wykorzystujące do działań ratowniczych zwierzęta (psy ratownicze), a także sprzęt do poszukiwania i ewakuacji osób zaginionych, zasypanych lub unieruchomionych w wyniku katastrofy budowlanej, zawału, osunięcia ziemi lub innych awarii technicznych albo w następstwie klęsk żywiołowych oraz innych zdarzeń.

2.3 Państwowa Straż Pożarna

Główną siłą wykonawczą w strukturze organizacyjnej PSP są JRG(jednostki ratowniczo gaśnicze) KP, w ramach których mogą być wyodrębnione czasowe posterunki PSP, które wspólnie realizują zadania ratownicze na określonym obszarze chronionym w kraju. Na

bazie JRG KPPSP w całym kraju utworzonych jest 127 odwodowych kompanii gaśniczych, 43 specjalistyczne grupy ratownictwa chemiczno-ekologicznego, 32 specjalistyczne grupy ratownictwa wodno-nurkowego, 23 specjalistyczne grupy ratownictwa wysokościowego, które mogą prowadzić działania we współpracy ze śmigłowcami, 12 specjalistycznych grup ratownictwa technicznego, 6 grup poszukiwawczo-ratowniczych wykorzystujących w działaniach ratowniczych m. in. psy ratownicze, 1 specjalistyczna grupa ratownictwa radiologicznego. Dodatkowo przeszkoleni według programów szkoleń specjalistycznych ratownicy ze specjalistycznych grup ratowniczych PSP wykonują podczas zdarzeń specjalistyczne czynności ratownicze z użyciem sprzętu specjalistycznego. Podczas działań gaśniczych wykorzystywany jest głównie sprzęt i samochody ratowniczo-gaśnicze wyposażone w pompę pożarniczą, zbiornik na wodę i zazwyczaj sprzęt specjalny oraz dodatkowe specjalne środki gaśnicze. W akcjach ratowniczych wymagających prowadzenia działań ratowniczych na wysokości wykorzystywane są samochody pożarnicze

z obrotowo zamontowaną wysuwaną drabiną mechaniczną z koszem lub bez kosza ratowniczego albo samochody pożarnicze z obrotowo zamontowanym podnośnikiem hydraulicznym i koszem ratowniczym składającym się z jednego sztywnego lub teleskopowo wysuwanego elementu lub kilku takich elementów, lub z mechanizmu nożycowego, ewentualnie z kombinacji tych elementów, z drabiną lub bez. Samochody ratownictwa technicznego, ze względu na swoje sprzętowe wyposażenie umożliwiają prowadzenie akcji ratowniczych związanych z poszukiwaniem i ratowaniem osób, usuwaniem skutków wypadków, awaryjnym odblokowywaniem wejść oraz ratowaniem zwierząt. Samochody sprzętowe ratownictwa chemicznego są wyposażone w środki ochrony indywidualnej i sprzęt do ograniczania szkód w środowisku naturalnym. Umożliwiają prowadzenie akcji ratowniczych podczas niebezpieczeństwa skażenia środowiska, wypadków z niebezpiecznymi środkami chemicznymi, niebezpieczeństwa działania substancji radioaktywnych, niebezpieczeństwa zakażeń biologicznych oraz wypompowywania substancji. Samochody

dowodzenia wyposażone są w środki łączności i sprzęt do kierowania działaniami

ratowniczymi. Samochody do przewozu osób przystosowane są do transportu strażaków i ich osobistego wyposażenia. Samochody zaopatrzeniowe to są przystosowane do przewozu sprzętu lub środków gaśniczych w celu zaopatrywania zastępów ratowniczych prowadzących działania ratownicze. Są jeszcze inne specjalne pojazdy samochodowe przeznaczone do działań specjalistycznych związanych np.: z wypadkami i katastrofami samolotów, działaniami na wodzie i pod wodą oraz z wypadkami i katastrofami kolejowymi. Na wyposażeniu PSP są również kontenery wymienne specjalnego przeznaczenia, które mogą być nakładane na odpowiedni pojazd i z niego zdejmowane. Do samochodów pożarniczych mogą być doczepiane i ciągnione przyczepy o kreślonym przeznaczeniu, używane do transportu osób i sprzętu. W grupie pojazdów pożarniczych mogą być także pojazdy

samochodowe pływające zdolne do poruszania się po lądzie i po wodzie, jak również samochody ratownictwa medycznego wykonane zgodnie z wymaganiami

normy EN 1789, obsługiwane przez strażaków i przeznaczone do opieki nad osobami poszkodowanymi i do ich transportu. Taki samochód może być wyposażony

w inne urządzenia związane ze swoistymi warunkami działania straży pożarnych.

3 System ostrzegania ludności.

Do szybkiego ostrzegania ludności o grożących jej niebezpieczeństwach służy obecnie scentralizowany system wykrywania zagrożeń, który jest połączony z terenowymi ośrodkami analizy danych i alarmowania. 

Sygnały alarmowe, stosowane do uprzedzania ludności, mogą być przekazywane za pomocą podstawowych i zastępczych środków alarmowych. Podstawowe środki alarmowe to syreny alarmowe oraz komunikaty rozgłośni radiowych i telewizyjnych. Do środków zastępczych zaliczamy akustyczne i optyczne sygnały używane tylko lokalnie. Sygnalizacje świetlne, gongi, dzwonki alarmowe oraz radiofonia i telewizja zakładowa przekazują sygnały i komunikaty jedynie części ludności, zazwyczaj pracownikom dużych zakładów pracy.

Rodzaje alarmów:

a) alarm o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska.

Ogłasza się go w wypadku wystąpienia klęski ekologicznej, powodzi, pożaru lasu w sany rejonie.
b) alarm powietrzny.

Jest ogłaszany w wypadku spodziewanego ataku z powietrza.

c) alarm o skażeniach.

Ostrzega on ludność o skażeniu, które może wystąpić przed upływem 30 minut. 

d) uprzedzenia o zagrożeniu skażeniami.

Informuje o mogącym wystąpić na danym terenie skażeniu, jeśli pozostaje do niego minimum 30 minut.
e) uprzedzenie o zagrożeniu zakażeniami.

Ogłasza się, jeśli Państwowa Inspekcja Sanitarna po analizie danych w rejonowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych stwierdzi taką konieczność.

f) odwołanie alarmu lub uprzedzenia.

Ogłasza się, gdy niebezpieczeństwo minie w sposób jednoznaczny. Trzeba jednak pamiętać, że może się ono pojawić znowu. 

W sytuacji zagrożenia czasu pokoju lub wojny ludność cywilna powinna być przygotowana do racjonalnego postępowania. W miastach i niewielkich miejscowościach istnieją ośrodki analizy danych i alarmowania odpowiedzialne za system ostrzegania ludzi przed zagrożeniami występującym na tym terenie. Jeśli to możliwe, nadejście każdego niebezpieczeństwa jest poprzedzone alarmem. Ludność ma dzięki temu czas na przygotowanie się Do obowiązków obywateli należy znajomość sygnałów alarmowych i zasad postępowania po ich usłyszeniu.

4 Ratownictwo.

Ratownictwo medyczne w Polsce jest domeną systemu PRM. Jednostkami

współpracującymi z systemem PRM są służby ustawowo powołane do niesienia

pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, a szczególnie: jednostki

organizacyjne PSP, pozostałe jednostki ochrony przeciwpożarowej włączone do

KSRG, w górach w szczególności GOPR, na wodach w szczególności WOPR oraz

inne jednostki podległe lub nadzorowane przez ministra właściwego do spraw

wewnętrznych i Ministra Obrony Narodowej. Jednostkami współpracującymi z systemem PRM mogą być społeczne organizacje ratownicze, które, w ramach swoich

zadań ustawowych lub statutowych, są obowiązane do niesienia pomocy osobom

w stanie nagłego zagrożenia życia, jeżeli zostaną wpisane do rejestru jednostek

współpracujących z systemem PRM. KSRG i PSP ściśle współpracują z jednostkami systemu PRM, jakimi są szpitalne oddziały ratunkowe (SOR - stanowiące stacjonarne komórki organizacyjne szpitali w rozumieniu przepisów o zakładach opieki zdrowotnej, udzielające świadczeń opieki zdrowotnej osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego) i zespoły ratownictwa medycznego (stanowiące mobilne jednostki PRM podejmujące medyczne czynności ratunkowe w warunkach poza szpitalnych), w tym lotnicze zespoły ratownictwa medycznego. Obecnie w kraju jest ok. 250 SOR i ponad 1200 samochodowych zespołów ratownictwa medycznego, z których największa część, bo ponad 1100 stacjonuje w jednostkach ochrony zdrowia, ok. 80 w jednostkach organizacyjnych PSP i ok. 50

w pozostałych podmiotach ratowniczych.

Lotnicze zespoły ratownictwa medycznego funkcjonują w Polsce w ramach

Lotniczego Pogotowia Ratunkowego (LPR), które posiada statut Samodzielnego

Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej i podlega bezpośrednio ministrowi zdrowia i przez niego jest finansowane. Śmigłowce LPR tworzą Śmigłowcową Służbę Ratownictwa Medycznego HEMS (Helicopter Emergency Medical Service). W Polsce istnieje 16 stałych baz HEMS i jedna sezonowa w Koszalinie (od 1 lipca do 31sierpnia). Wszystkie bazy HEMS mają do dyspozycji po jednym śmigłowcu Mi-2 Plus, które mogą wykonywać loty wyłącznie w porze dziennej (w miesiącach zimowych ok. 8,5 godziny), oraz wyłącznie z widocznością ziemi.

W szczecińskiej bazie HEMS stacjonują również samoloty sanitarne M-20 Mewa i dwa nowoczesne Piaggio P-180, które latają z prędkością 800 km/h transportując codziennie pacjentów na odcinkach powyżej 200 km. Zdarza się, że są wykorzystywane do transportu obywateli Polski przebywających w innych państwach Europy i Euroazji w razie wypadków czy nagłych zachorowań. Co roku jest kilka takich zagranicznych lotów. W LPR pracuje

ok. 90 lekarzy, 50 ratowników medycznych i 57 pilotów. LPR zapewnia 3 minutową gotowość do startu w lotach do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego

zagrożenia życia podczas zdarzeń, jak również stwarza możliwość transportu bezpośrednio z miejsca zdarzenia lub wezwania do ośrodków specjalistycznych, takich jak oparzeniowe, replantacji kończyn czy tlenoterapii hiperbarycznej. Loty HEMS realizowane są w obszarze o promieniu 60 km od miejsca stacjonowania śmigłowca, w trybie 3-4 minutowej gotowości do startu oraz w obszarze o promieniu 100 km, w trybie 15 minutowej gotowości do startu. Loty bezpośrednio do zdarzeń w górach realizowane są z gotowością startu 15 minut. Średnio śmigłowiec Mi-2 pokonuje odległość 60 km w ok. 20 min. Zgodnie z wcześniejszymi planami docelowo do 2009 r. ma powstać 18 stałych baz HEMS z 20 śmigłowcami,

zaś pełne zabezpieczenie kraju to 30 stałych baz HEMS. Obecnie trwają procedury przetargowe do zakupu 23 nowoczesnych śmigłowców ratunkowych Eurocopter EC135. Nowe śmigłowce osiągają prędkość 240 km/h, czyli o 60 km/h są szybsze od obecnych, co pozwoli na zdecydowane zwiększenie rejonów operacyjnych. 31 lipca 2008 r. Komendant Główny PSP podpisał porozumienie z Dyrektorem LPR o zasadach współdziałania LPR z jednostkami ochrony przeciwpożarowej, włączonymi do KSRG. Porozumienie obejmuje ścisłą współpracę w zakresie:

- przygotowania i aktualizowania analiz gotowości operacyjnej oraz planów ratowniczych stanowiących zbiór procedur postępowania podczas organizowania i prowadzenia działań ratowniczych,

- opracowania i uzgodnienia odpowiednich procedur dotyczących możliwości

wykorzystania i dysponowania statków powietrznych LPR przez PSP,

- współdziałania podczas akcji ratowniczych wymagających wykorzystania specjalistów ds. ratownictwa, specjalistycznego sprzętu oraz podstawowych i specjalistycznych technik ratowniczych, szkolenia i treningu ratowniczego, a zwłaszcza:

- wspólnych ćwiczeń i manewrów mających na celu weryfikację i doskonalenie procedur ratowniczych oraz podnoszenie poziomu wyszkolenia,

- wymiany materiałów dydaktycznych i szkoleniowych,

- współpracy kadry instruktorskiej podczas organizowania i prowadzenia szkoleń lub ćwiczeń oraz ich analizowania,

- wspólnego wykorzystania posiadanej sieci łączności radiowej oraz telefonicznej PSP i LPR dla potrzeb współdziałania podczas prowadzenia akcji ratowniczych,

- wymiany doświadczeń w zakresie ratownictwa oraz w innych dziedzinach z zakresu ochrony ludności.

Jednostki współpracujące z systemem PRM udzielają kwalifikowanej pierwszej

pomocy osobom znajdującym się w stanie nagłego zagrożenia życia. Kwalifikowaną pierwszą pomoc podczas zdarzeń w warunkach poza szpitalnych, w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia życia prowadzą uprawnieni strażacy z jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz uprawnieni ratownicy z innych podmiotów włączonych do KSRG w sytuacjach:

- braku podstawowych lub specjalistycznych zespołów ratownictwa medycznego

na miejscu zdarzenia, mogącego udzielić medycznych czynności ratunkowych,

- braku możliwości wykorzystania podstawowych lub specjalistycznych zespołów ratownictwa medycznego na miejscu zdarzenia, gdy dostęp do poszkodowanych jest możliwy tylko dla strażaków-ratowników przy wykorzystaniu sprzętu specjalistycznego,

- gdy zdarzenie ma cechy nagłego zagrożenia z dużą liczbą poszkodowanych,

którego skutki przekraczają możliwości ich opanowania w ramach rutynowej

działalności właściwych terytorialnie służb medycznych.

Zakres czynności wykonywanych przez ratownika KSRG, w tym strażaka PSP

w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy obejmuje:

- resuscytację krążeniowo-oddechową, bez przyrządową i przyrządową, z podaniem tlenu oraz zastosowaniem według wskazań defibrylatora zautomatyzowanego,

- tamowanie krwotoków zewnętrznych i opatrywanie ran,

- unieruchamianie złamań i podejrzeń złamań kości oraz zwichnięć,

- ochronę przed wychłodzeniem lub przegrzaniem,

- prowadzenie wstępnego postępowania przeciwwstrząsowego poprzez właściwe ułożenie osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, ochronę termiczną osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego,

- stosowanie tlenoterapii biernej,

- ewakuację z miejsca zdarzenia osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego,

- wsparcie psychiczne osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego,

- prowadzenie wstępnej segregacji medycznej.

System powiadamiania ratunkowego

Europejski numer alarmowy 112 został wprowadzony w 1991 r., w uzupełnieniu krajowych numerów alarmowych, aby ułatwić dostęp do służb alarmowych we wszystkich państwach członkowskich UE. Od 1998 roku przepisy UE wymagają, aby państwa członkowskie zapewniły obywatelom bezpłatne połączenia z jednolitym europejskim numerem 112 na terytorium całego kraju, czy też za granicą na terytorium UE ze wszystkich sieci stacjonarnych i komórkowych. Muszą one także zapewnić sprawny system odbierania i załatwiania wezwań pod numerem 112.

Od 2003 r. operatorzy telefoniczni są zobowiązani udostępniać informacje służbom alarmowym o miejscu, w którym znajduje się rozmówca, nawet jeśli dzwoniący nie wiedzą, gdzie się znajdują lub nie są w stanie tego wyjaśnić. Obowiązek wdrożenia w Polsce rozwiązań umożliwiających korzystanie z numeru 112 wynika z postanowień Dyrektywy 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywa o usłudze powszechnej)

5 Podsumowanie

Podstawowym założeniem w budowie i rozbudowie KSRG jest stworzenie jednolitego i spójnego układu podmiotów ratowniczych w taki sposób, aby można było w każdym czasie i na każdym terenie kraju podjąć szybkie, sprawne, skuteczne i bezpieczne każde działanie ratownicze. Konstrukcja KSRG zakłada, że zasady realizacji podstawowych i specjalistycznych zadań ratowniczych są niezmienne i dostosowane do specyfiki wszelkiego rodzaju zdarzeń, w tym zdarzeń mnogich, masowych lub klęsk żywiołowych, kiedy siły i środki ratownicze są niewystarczające, a organizowanie działań ratowniczych wymaga modyfikacji priorytetów oraz dokonania uproszczeń w procedurach działania. KSRG zorganizowany jest na poziomie powiatowym (wykonawczym) oraz wojewódzkim i krajowym spełniających rolę wspomagającą i koordynującą w sytuacjach wymagających użycia sił i środków spoza obszaru danego powiatu lub województwa. Na poziomie powiatowym wykonuje się wszystkie zadania KSRG, związane z obszarem powiatu z pomocą

KP(M) PSP i innych jednostek ochrony przeciwpożarowej mających siedzibę na

obszarze powiatu włączonych do KSRG, powiatowego, miejskich i gminnych zespołów zarządzania kryzysowego, innych służb, inspekcji, straży, instytucji, specjalistów w sprawach ratownictwa, a także innych osób fizycznych i prawnych włączonych do KSRG na podstawie umów cywilnoprawnych określających dobrowolne wspomaganie KSRG nie tylko na poziomie powiatowym, ale również na poziomie wojewódzkim i krajowym. Takie dobrowolne wspomaganie KSRG przez inne podmioty może być poprzedzone uzgodnieniem współdziałania na obszarze powiatu ze starostą, na obszarze województwa z wojewodą, a na obszarze kraju z Komendantem Głównym PSP.

6 Bibliografia

1 Serwis informacyjny na stronie internetowej: mswia.gov.pl oraz straz.gov.pl.

2 Kędra M.: Moduły - sposób na przetrwanie mega katastrofy, Przegl. Pożarniczy 2008

3Popławski M.: HEMS - pomoc z nieba, Przegl. Pożarniczy 2008

4 Jarosław ZARZYCKI - KRAJOWY SYSTEM RATOWNICZO-GAŚNICZY I PAŃSTWOWA STRAŻ POŻARNA

---