Metody komunikowania się z osobami głuchoniewidomymi

O czym musimy pamiętać wybierając daktylografię:

• Obie strony musza w miarę biegle znać daktylografię,

• Osoba głuchoniewidoma wybiera najskuteczniejszy sposób przekazywania wiadomości- prawa, lewa lub obie dłonie

• Nadawca starannie przekazuje poszczególne znaki

• Odbiorca komunikatu powinien cechować sięsprawnością dotykową i kinestetyczną dłoni
  i palców,

• Nadawca powinien zachować cierpliwość i wyrozumiałość oraz kontrolować stopień rozumienia przekazu

• Po każdym wyrazie następuje krótka przerwa

• Każde zdanie kończy się położeniem otwartej dłoni wewnętrzna stroną na dłoni osoby głuchoniewidomej

ALFABET BRAJLOWSKI

Podstawą alfabetu brajla jest sześciopunkt.

Znaki brajlowskie podzielone są na 7 serii wg tablicy Monniera:

• I seria - litery od a do j( punkty górne
  i środkowe)

• II seria - litery: k,l,n,o,p,q,r,s,t (dodanie 3punktu)

• III seria - litery: u,v,x,y,z,ż,ź (dodanie 3 i 6punktu)

• IV seria - litery: ą,ł,ć,ń,ę,ś,w (dodanie 6punktu)

• V, VI, VIII seria - inne znaki brajlowskie

ZNACZENIE ALFABETU BRAJLA DLA OSÓB GŁUCHONIEWIDOMYCH

• Ułatwia dostęp do edukacji, kultury, czytelnictwa np. czasopismo „Dłonie i Słowo”

• Alfabet brajla eliminuje pośrednictwo innych

• Nauczenie pisma brajla dla osób głuchoniewidomych jest dużo trudniejsze niż dla osób niewidomych

• Osoba widząca może opanować zasady pisma w ciągu kilku godzin

• Korzystne jest umieszczenie nad literą brajlowską wypukłego kształtu litery czarnodrukowej

JEDNORĘCZNY I DWURĘCZNY BRAJL DO PALCÓW

• Metody, którymi mogą posługiwać się tylko osoby znające pismo Braille'a

BRAJL JEDNORĘCZNY

• Wykorzystujemy palce wskazujący i środkowy lewej dłoni, pozostałe palce są przykurczone

• Palce traktujemy jak sześciopunkt brajlowski

• Dotykając odpowiednich miejsc przekazujemy osobie głuchoniewidomej układ punktów, składający się na litery brajlowskie

Stosując brajl jednoręczny musimy pamiętać o:

• Dokładnym dotykaniu punktów sześciopunktu

• Wyznaczonych przez poziome linie papilarne

• Litery złożone z kilku punktów obok siebie można przekazywać jednym ruchem, przez przesunięcie,

• Koniec wyrazu i zdania akcentujemy dotknięciem całej dłoni

• Musimy kontrolować stopień zrozumienia tekstu

BRAJL DWURĘCZNY

• Wykorzystujemy palce: wskazujący, środkowy, serdeczny lewej oraz prawej dłoni głuchoniemego

• Każdy palec odpowiada jednemu punktowi sześciopunktu brajlowskiego

• Osoba przekazująca informacje kładzie palce
  w okolicy paznokci osoby głuchoniewidomej

• Przekazując kolejne litry naciska lekko równocześnie wszystkie te palce osoby głuchoniewidomej , które odpowiadają punktom składającym się na przekazywane litery

• Odstęp pomiędzy wyrazami sygnalizowany jest przez dotknięcie całej dłoni

• Wyróżniamy dwie techniki - osoba przekazująca znajduje się:

• Naprzeciwko osoby głuchoniewidomej

• Za osoba głuchoniewidomą

KREŚLENIE NA DŁONI LITER DRUKOWANYCH

• Metoda dostosowana do alfabetu języka polskiego

• Stosunkowo wolna, ale łatwa w wykorzystaniu nawet przy pierwszym kontakcie z osoba głuchoniewidomą

Metoda polega na kreśleniu palcem wskazującym prawej dłoni dużych drukowanych liter na lewej dłoni osoby głuchoniewidomej lub na innych częściach jej ciała np. wewnętrznej części przedramienia lub plecach

Zasady o których musimy pamiętać:

•  ręka (inne części ciała) osoby głuchoniewidomej
  w czasie odbioru komunikatu powinny pozostać nieruchome,

• litery kreślimy opuszkiem palca, ruchem zdecydowanym

• nadając komunikat należy kreślić litery w kierunku odbiorcy, tak żeby odczytywał je ”jak z książki”,

• litery powinno się kreślić z zachowaniem przyjętego kierunku oraz z zachowaniem punktu wyjściowego
  i końcowego,

• każdy  wyraz  powinniśmy zaakcentować krótką pauzą,

• koniec zdania sygnalizujemy dotknięciem otwartą dłonią dłoni głuchoniewidomego,

• kreślone litery muszą być wyraźne i niezbyt małe

• należy upewnić się, że komunikat jest czytelny dla osoby głuchoniewidomej

Alfabet punktowy na dłoni

• Opracowana przez Grzegorza Kozłowskiego (obecny przewodniczący Towarzystwa Pomocy Głuchoniemym)

Adresat:

• osoby, które utraciły słuch i wzrok
  w późniejszym okresie życia,

• Znają pismo płaskie, znaki interpunkcyjne
  i litery oraz istotę podstawowych operacji matematycznych: dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie

• Wszystkie podstawowe litery, cyfry i znaki niezbędne do przekazania informacji umiejscowione są w określonych punktach na dłoni.

• Osoba przekazująca komunikat dotyka kolejno palcami swojej prawej dłoni konkretnych miejsc na dłoni odbiorcy (ręka lewa),

• Lokalizacja punktów uwzględnia częstotliwość występowania pewnych kombinacji liter
  w wyrazach języka polskiego.

• Partnerzy są zwróceni do siebie twarzą,

• Konieczność ustawienia osoby głuchoniewidomej z prawej strony rozmówcy,

• Wiele osób uważa tą metodę za „archaiczną”, a etap kształcenia za przejściowy.

• Możliwość zastosowania specjalnej rękawiczki - metoda bardziej uniwersalna,

• G. Kozłowski zaproponował specjalny podręcznik,

• Podczas nauki osoba głuchoniewidoma nie powinna posługiwać się resztkami wzroku (jeśli je posiada), powinna wykorzystywać wyłącznie dotyk.

Metoda Lorma

Twórca: Heinrich Landesmann (1821-1902) - pisarz, eseista, krytyk literacki i dziennikarz, publikacje wydawał pod pseudonimem Heronymus Lorm

Metodę opracował wraz z córką Marie

• System oparty na określonym wzorze linii
  i punktów, które można odbierać dotykowo.

• Różnym literom odpowiadają m.in.:

• Jeden punkt na opuszku konkretnego palca lub
  w konkretnym miejscu,

• Linie prowadzone są wzdłuż palców,

• Ściśnięcie równoczesne palców,

• Ściśnięcie końcówki/-ek palca/-y,

• Rysowanie małego kółka,

• Uderzamy palcami wnętrze dłoni

• Istnieją też sygnały umowne dotyczące określonych sytuacji, np. „teraz nie mów” - położenie dłoni na plecach głuchoniewidomej osoby,

• Istnieją skróty literowe lub gestowe dotyczące często powtarzających się słów czy okoliczności,

• Do elementów tej metody należą też komunikaty.

• potwierdzenie: kilka szybkich dotknięć dłonią złożoną
  w piąstkę,

• zaprzeczenie: kilkakrotne potarcie wewnętrzną stroną otwartej dłoni,

• zamazanie błędu: jak zaprzeczenie (nie należy powtarzać jednej litery, lecz cały wyraz),

• koniec wyrazu: klepnięcie otwartą dłonią,

• pytanie: dotknięcie zewnętrzną krawędzią dłoni,
  a następnie wykonanie obrotu wzdłuż jej osi
  i dotknięcie zewnętrzną stroną dłoni,

• niezrozumienie wyrazu: zamknięcie dłoni w pięść.

Metoda Lorma - zalety

• Logika i skojarzenia - znaki są opracowane na zasadzie skojarzeń,

• Prostota i jednoznaczność - każdy znak punktem, ruchem lub linią w określonym miejscu dłoni,

• Małe ryzyko błędu - znaki są przyporządkowane do określonego schematu, osoba odczytująca nie pomyli się nawet, np. przy przesunięciu na dłoni miejsca- punktu

• Szybkość przekazu,

• Dowolność układu dłoni - można pisać na obu dłoniach i zarówno po wewnętrznej
  i zewnętrznej części,

• Naturalność układu dłoni (pozycji nadawcy
  i odbiorcy komunikatu),

• Jest silnie propagowana, stała się w Europie „językiem urzędowym” osób głuchoniwidzomych,

• Dyskrecja → dyskretne ruchy,

• Elastyczność i dostępność w każdej sytuacji - rozmowa podczas spaceru, w tłoku, ciemności, tańcu,

• Wyrozumiałość- mogą używać osoby starsze
  z małą ruchomością stawów,

• Duży komfort pracy tłumaczy,

• Przekaz pośredni - tłumacz może przekazywać komunikat nawet dwóm osobom na raz.

Metoda Tadoma

• Nazwa od dwójki głuchoniewidomych dzieci kształconych z jej wykorzystaniem: Tada i Omy.

• Istota metody polega na wyczuwaniu wibracji
  i ruchów mięśni warg, policzka i szyi mówiącego. Żeby uzyskać optimum odczuć taktylnych, osoba kładzie kciuk na wargi, a pozostałe palce lekko rozwarte obejmują część twarzy od łuku jarzmowego do szyi.

Istnieją różne warianty ułożenia palców na twarzy nadawcy, m .in.:

• Pełny - kciuk na dolnej wardze, palec wskazujący
  i środkowy na policzku i żuchwie, pozostałe dwa palce na krtani

- Uproszczony (często w komunikacji z małymi dziećmi) - ręka znajduje się na policzku, mały palec przy krawędzi dolnej szczęki, kciuk na dolnej wardze.

• Dzieci z resztkami widzenia uzyskują w ten sposób dodatkowe informacje dotyczące mowy dźwiękowej, uzupełniając odczytywanie z ust.

• U dzieci z pełnym upośledzeniem wzroku
  i zarazem niesłyszących, Tadoma musi zastąpić odczytywanie z ust.

• Za pomocą tej metody dziecko może też wyczuć własną ekspresję dźwiękową, a z czasem uczy się ją kontrolować.

• Jest metodą wspierającą proces komunikacji,

• Angażuje dość intensywnie zmysły: resztki wzroku i słuchu, dotyk, zmysł kinestetyczny, wibracyjny, odczuć cieplnych,

• Sprzyja nauce mowy artykułowanej,

• Dziecko uczy się odróżniania słów oraz ich rozumienia z ruchów warg

• System ten stawia duże wymagania osobie głuchoniewidomej, która musi mieć wysoki poziom percepcji dotykowej.

• Długi okres nauki.

• Wymaga od osoby mówiącej przełamania oporu przed intymnym dotykiem

---