25.11.2008 SIZ

!!!EGZAMIN 13.01.2009!!!

WYKŁAD 2

SYSTEM MONITORINGU

Monitorowanie-szybkie powiadamianie kierownictwa o możliwych zagrożeniach i wymuszanie interwencji zanim nastąpią straty

System monitorowanie Kierownictwa

- system informatyczny wspomagający menadżera w podjęciu decyzji strategicznej

- czy stać na czele pracowników i wraz z nimi rozwiązywać pojawiający się problem

- czy jedynie czujnie obserwować problem, ale nie interweniować?

Miejsce SMOK w systemie informacyjnym organizacji

Zasilanie systemu Baza danych Wyjście Wykonawcy

Trudności budowy systemu

1. określenie podstawowego „atomu” przedsięwzięcia czyli działanie które poddane jest analizie

2. określenie kryterium analizy np. czasu realizacji działania kosztów zysku.

3. Przyjęcie poszczególnych atomów wielkości normatywnych - zgodnych z wiedzą, standardami oczekiwanymi rezultatami

GRUPY SYSTEMOWE WSPOMAGANIA DECYZJI

-grupa stała, czasowa, zlokalizowana w 1 miejscu, rozproszona, pracująca w współbieżnie w tym samym czasie z przesunięciem czasowym

- GSWD - zbiór sprzętu, oprogramowanie, komponentów językowych, procedur, które wspomagają grupę ludzi zaangażowanych w spotkanie związane z podjęciem decyzji, system interaktywny.

Korzyści pracy w grupie:

1. Grupa lepiej rozumie problemy

2. Ludzie b. angażują się w jakości decyzji

3. Łatwiej wyszukać błędy

4. Grupa ma większy zasób wiedzy

5. Praca mobilizuje uczestników

Dysfunkcje:

1. Czasochłonność procesu podejmowania decyzji

2. Brak koordynacji pracy w grupie, dominacja tematu, opinii wyróżnionych osób

3. Tendencja do znajdowanie rozwiązań kompromisowych niskiej jakości, scedowanie pracy na innych

4. Powtarzanie tego co już zostało powiedziane.

Działania grupy wymagające komputerowego wspomagania

-przeglądanie informacji, wybór danych z bazy, przeglądanie opinii, sądów, obserwacji nieformalnych

-współdzielenie się informacją, przesyłanie danych wybranym członkom grupy

-wykorzystanie informacji, modelowanie procedur i rozwój technik grupowego rozwiązywania problemów

Systemy GSWD

	Wielkość grupy
Odległość partnerów		Mała(<10)	Duża (>10)
		Spotkanie bezpośrednie osób	Mały pokój, duży ekran terminale	Duży pokój, duży ekran, terminale osoba prowadząca
		Rozproszeni	Sieć lokalna	Sieć rozległa

GSWD

1. Proces Pracy Grupowej: przesyłanie komunikatów, korzystanie ze wspólnego ekranu

2. Proces Podejmowanie Decyzji; (większość głosów)

3. Ustalanie Porządku Dyskusji, wystąpień dyskutanta.

Przydatność oprogramowania GSWD:

1. Elektroniczna burza mózgów - uczestnicy wprowadzają odpowiedzi na pytania, komentarze na swój ekran i wysyłają w sieć, analizują wcześniejsze komentarze, po sesji sporządzany jest raport

2. Wspólna identyfikacja i analiza ryzyka

3. Głosowanie - celem uzgodnienia stanowiska członków grupy na dowolnym etapie procesów planowania z wykorzystaniem różnych formatów odpowiedzi (zgadza się/nie zgadza, wybór jeden z opcji, 10 punktowa skala rangowanie)

4. System Wspomagania Negocjacji - rozwiązywanie konfliktów między członkami grupy

System Informowanie Kierownictwa

- Szybki dostęp do szczegółowej informacji

-dostęp do raportów - zagregowane informacji jak i szczegółów, przypadków nietypowych

- prezentacja kluczowych wskaźników, trendów

- brak bazy modeli

- cel: kontrola wyrywkowa, śledzenie wybranych zjawisk

- multimedia

Systemy eksperckie

Zawierają wiedzą na temat wybranego obszaru ludzkiej działalności. Wiedza jest zorganizowana w sposób umożliwiający systemowi wejście w interaktywny tryb pracy z użytkownikiem.

System oferuje rady i objaśnia sposób rozumowania.

(bibliografia z jakiejś książki)

1. Wiedza cicha, z której istnienia zdajemy sobie sprawę i którą wykorzystujemy w życiu codziennym, jednak nie potrafimy do końca wyjaśnić jej istoty i z tego powodu jej formalizacji i przekazywanie innym osobom jest to trudne

2. wiedza formalna to ta część wiedzy cichej, którą udało się przedstawić za pomocą słów, liczb, symboli i znaków, przez co stała się usystematyzowana i łatwa do przekazania

	Wiedza Cicha	Wiedza formalna
Wiedza Cicha	Przystosowanie	Uzewnętrznienie
Wiedza Formalna	Uwewnętrznienie	Łącznie

Zarządzanie wiedzą na zasadzie spirali wiedzy:

-przystosowanie

Zmiana wiedzy cichej w wiedzą cichą

-uzewnętrznienie

Zmiana wiedzy cichej w wiedzę formalną

-łączenie

Zmiana wiedzy formalnej w wiedzę formalną

-uwewnętrznienie

Zmiana wiedzy formalnej w wiedzę cichą

Podejście inflogiczne, Bo Sundgrena, 1973,

Założenie: każda informacja jaką człowiek wyraża w języku naturalnym jest przekazywane za pomocą odpowiedniego zadania

Komunikat

K=<O,X,x,t>

O- Obiekt opisywany w zdaniu K

X- wyróżniona cecha obiektu O

x- wartość cechy X

t- czas, w którym cecha X obiektu O a wartość x

Informacja Treść komunikatu K-I(K)

Dane

Liczby, pojęcia, rozkazy, przedstawione w sposób wygodny do przesyłania, interpretacji, lub przetwarzania

Wg Bo Sundgrena

Dane-elementy komunikatu K

Wycinek rzeczywistości przystosowany do reprezentowania innego wycinka rzeczywistości

Wiedza

W=<<I,C,D)

w- wiedza

I- informacja

C- kontekst okoliczności, otoczenie, tło lub owiązania rozpatrywanego obiektu z innymi obiektami

D- doświadczenie, znajomość tego co może zaistnieć wynikające z obserwacji oraz przeżyć własnych lub cudzych.

Wiedza uporządkowane, mniej, lub bardziej kompletny posiadający swą własną strukturą wewnętrzną spójny zbiór informacji dotyczących określonej dziedziny, zagadnienia lub obserwowanego wycinka rzeczywistości, który obserwator posiada w danym miejscu i czasie.

Rodzaje wiedzy:

Kryterium różnorodności:

- Faktograficzna

-oparta na faktach

-proceduralna

-algorytmiczna

-procedury heurystyczne

-Semantyczna: oparta na znaczeniu wyrazów i terminów

-Normatywna: ustalająca normy i wzorce

-Strukturalna: badająca strukturę zjawisk

Kryterium ogólności:

-Teoretyczna budowana na twierdzeniach, teoriach

-Empiryczna oparta na wiedzy teoretycznej lub empirycznej

Kryterium Prawdopodobieństwa:

-Pewna oparta na faktach i dowodach

-Niepewna częściowo potwierdzona faktami i prawami

-Hipotetyczna oparta na przypuszczeniu

-Niewiedza-brak wiedzy

Kryterium stopnia zbliżenia do danej dziedziny

-Specyficzna bezpośrednio związana z daną dziedziną

-Abstrakcja modelowa

-Interdyscyplinarna

Wiedza standardowa-pewna wynikająca z faktów i przesłanek teoretycznych i udowodnionych praw

Wiedza standardowa złożona - wymaga modelowania potrzeb informacyjnych przy wykorzystaniu metod matematycznych, statystycznych i ekonomicznych.

Informacja-fakty, wyniki obserwacji, oceny tych wyników (także subiektywnie)

Wiedza-ogół tego, co dana osoba wie: fakty, informacje, posiadanie umiejętności, zrozumienie praw ogólnych

Definicje Sztucznej Inteligencji

-nowy kierunek zastosowania komputerów do rozwiązywanie problemów, których formułowanie i rozwiązywanie uznawane było wcześniej wyłącznie za domenę człowieka [wg MeCarthy'ego]

-jest nauką o maszynach realizujących zadania, które wymagają inteligencji wtedy, gdy są wykonywane przez człowieka [wg Minsky'ego]

-stanowi dziedziną informatyki dotyczącą metod techniki wnioskowania symbolicznego przez komputer oraz symbolicznej reprezentacji wiedzy stosowanej do takiego wnioskowania [wg Feigenbauma i MCCordueka]

Obszar zastosowań sztucznej inteligencji

-rozwiązywanie problemów

-teoria gier

-dowodzenie twierdzeń

-przetwarzanie języka naturalnego

-systemy ekspertowe

-robotyka

-wyszukiwanie informacji

Definicja systemu ekspertowego

„inteligentny program komputerowy, wykorzystujący procedury wnioskowania do rozwiązywania tych problemów, które są na tyle trudne, że normalnie wymagają znaczącej ekspertyzy specjalistów”

System ekspertowy może wykonywać następujące funkcje i zadania:

Doradzanie, prognozowanie, analizowanie, planowanie, klasyfikowanie, nauczanie, udzielanie informacji, testowanie, diagnozowanie, uczenie się, gromadzenie doświadczenia

Pozyskiwanie/odkrywanie wiedzy z baz/hurtowni danych:

-Formułowanie nowych pojęć

-Wykrywanie nieznanych dotychczas prawidłowości danych

-Generowanie reguł decyzyjnych

-Przyswajanie nowych pojęć i struktur drogą uogólnioną przykładów analogii

-Modyfikowanie, uogólnianie i precyzowanie danych

-Zdobywanie wiedzy drogą konwersacji z ludźmi

-Uogólnienie obserwacji dokonanych sztucznymi zmysłami (np. czujnikami)

-Generowanie wiedzy zrozumiałej dla człowieka

System ekspercki

-pozwala na oferowanie rad i wariantów decyzji

-posiada niepełne informacje o obiekcie i otaczającym go świecie, oferuje opinie

-mimo występowania problemów słabo ustrukturalizowanych, których opis jest wieloznaczny, nieostry, heurystyczny SE oferuje opinię

-mimo wprowadzania informacji sprzecznych, nieporównywalnych SE oferuje opinię

-umożliwia dla niego wygodnym i jak najbardziej zbliżonym do języka naturalnego oraz korzystanie oprócz bazy wiedzy z bazy danych i bazy modeli.

Środowisko konsultacji Środowisko rozwoju

Wiedza systemu ekspertowego składa się z faktów i heurystyk (informacje indywidualne konkretnego eksperta)

Reprezentowana jest w postaciach:

Postać proceduralna sprowadza Siudo wykonywania określonych działań na faktach i związkach między faktami

Postać deklaratywna jest wyrażana za pośrednictwem opisów formułowanych z wykorzystaniem logiki tj. ujęciu zależności między wyodrębnionymi obiektami i właściwościami tych obiektów.

Nabywanie wiedzy i strukturyzacja w SE

Istotne aspekty pozyskiwania wiedzy: sformalizowany zapis wiedzy budowa prototypu SE, redukcja złożoności analizowanej dziedziny.

Szkielet systemów ekspertowych

Wyspecjalizowane narzędzie do budowy systemów ekspertowych w specjalnych dziedzinach np. diagnostyce

PCShell składa się z współpracujących ze Sabą modułów

-moduł pozyskiwania wiedzy

-moduł wnioskujący

-moduł wyjaśnień

-moduł operacji na bazie wiedzy

-moduł sterujący

Moduł pozyskiwania wiedzy

Zajmuje się tłumaczeniem opisu bazy wiedzy na odpowiednią reprezentację wewnętrzną i wprowadzaniem przetłumaczonej wiedzy do tzw. Bazy wiedzy systemu

Moduł wnioskujący

-rozwiązuje problem wykorzystując do tego wiedze zawartą w bazie wiedzy systemu, odpowiedzi i wprowadzone przez użytkownika dane

-dostarcza wszystkich podstawowych metod wnioskowania spotykanych w systemach ekspertowych , a więc wnioskowanie wstecz, wnioskowanie do przodu oraz wnioskowanie mieszane będące połączeniem w różnych proporcjach obu metod.

Wnioskowanie odbywa się w dwóch trybach:

-weryfikacja hipotez

-wprowadzanie konkluzji na podstawie wprowadzanego zbioru faktów

Moduł wyjaśnień dostarcza trzech rodzajów wyjaśnień

-jak

-dlaczego

-co to jest

Wyjaśnienia typu „jak” pokazują w jak sposób system wyprowadza dany zbiór konkluzji lub potwierdził daną hipotezę. Wyjaśnienia mają charakter retrospektywny

W wyjaśnieniach „dlaczego” system pokazuje użytkownikowi jaka hipoteza jest rozważana oraz w jaki sposób udzielona przez użytkownika odpowiedź przyczyni się do potwierdzenia bądź odrzucenia tej hipotezy

Wyjaśnienia typu „co to jest” dostarczają objaśnień wybranych pojęć(atrybutów) użytych w bazie wiedzy

Moduł operacji na bazie wiedzy

Umożliwia przeglądanie tej bazy oraz usuwanie i wprowadzanie do niej nowych faktów

Funkcje przeglądania bezy wiedzy pozwala na prezentację całości lub wybranych jej fragmentów bez odwoływania Siudo pliku zewnętrznego, zawierającego tekst źródłowy opisu bezy wiedzy

Moduł sterujący- odpowiedzialny za koordynację wszystkich modułów i sterowanie całością systemu

Główne warianty pracy systemu PCShell

-czytanie bazy wiedzy

-weryfikacja hipotez

-wprowadzanie konkluzji

-operacja na bazie wiedzy

-uruchomienia programu

SYSTEMY MULTIMEDIALNE

-syntetyzują umożliwiają tworzenie adekwatnej i spójnej reprezentacji problemu decyzyjnego na różnych poziomach ogólności i w rożnych wygodnych da decydenta kodów języka

-ułatwiają rozkodowywanie, magazynowanie i odzyskiwanie z pamięci trwałej decydenta dużych ilości informacji, które są potrzebne do analizy problemu decyzyjnego

-ułatwiają zapamiętanie i kojarzenie faktów

-odzwierciedlają stałe, ale też unikatowe związki między obiektami, procesami i czynnościami

-wyjaśniają zjawiska stosownie do skłonności decydenta do porządkowania ich za pomocą relacji przyczynowo-skutkowego

-ułatwiają wszechstronne pozyskiwanie różnych informacji i ich wymianę

-ułatwiają inicjowanie procesów poznawczych, nadawania im kierunku oraz modyfikacji, aktywizując jednocześnie 3. wymiary

-percepcyjny-kiedy decydent otrzymuje informacje

-emocjonalny-kiedy powstają nowe potrzeby informacyjne

-sprawczy-kiedy podejmowane są decyzje

Sposoby przetwarzania danych multimedialnych

Przechowywanie Szkolenia przeglądanie, wyszukiwanie

Dźwięk

Na żywo Interaktywne

Nieinteraktywne Wideokonferencje,

prezentacje, programy telewizyjne

Interaktywne Przeglądanie, wyszukiwanie

Obrazy

Nieinteraktywne Pokaz slajdów

Efektywność pracy systemu multimedialnego determinanty

1. Czas dla decydenta-czas konieczny na wykonanie zadanie

2. uczenie: decydent ocenia system z punktu widzenia czasu jaki musi przeznaczyć na poziomie aplikacji i ewentualnej jej przypominanie

3. różnorodność: dla decydenta ważne jest, czy system może wspomagać go w różnych zadaniach decyzyjnych

4. ilość popełnianych błędów: użytkownik nie chce koncentrować się na obsłudze skomplikowanych urządzeń, dlatego będzie preferować urządzenia proste

5. Pomóc: decydent w razie potrzeby pragnie szybkiego dostępu do systemu eksportowanego, który zweryfikuje jego wiedzę i podjętą decyzję

6. Adaptacyjność: istotne jest czy system rozpoznaje i bierze pod uwagę w pracy z użytkownikami różne poziomy ich kompetencji.

7. Koncentracja: ważne jest dla decydenta szczegółów technicznych musi pamiętać, aby móc efektywnie wykorzystać system

Multimedia w regulacji podejmowania decyzji [Olszak]

Systemy multimedialne

-możliwość odejścia od linearnego sposobu myślenia na rzecz rozgałęzienia procesów myślowych, nawigowanie w rzeczywistości

-zastępowanie transformacji informacji interaktywnością, która automatycznie zmienia i poszerza dotychczasowe pole poznawcze decydenta.

-zwiększona percepcja odbioru informacji przez decydenta. Symbole zauważa się szybciej niż tekst, kształt, kolor jako identyfikatory

-szybsze uczenie się decydentów oraz szybsze ujmowanie informacji w wiedzę, która jest przesłana, przetwarzana i wykorzystywana do podejmowania decyzji

-szybsze rozwiązywanie problemów. Wizualne reprezentacje łatwiej przypominają pewne zdarzenia, kojarzą je, a to prowadzi do szybszego i efektywniejszego rozwiązywania problemów

-łatwiejsze zapamiętywanie dużych porcji informacji przez decydentów. Kompleksowe i syntetyczne prezentowanie informacji w formie wykresu czy prezentacji, komentarzem słownym,, czy informacje czytelnymi dla użytkownika

-mniejsza ilość błędów popełnianych przez decydenta w analizie problemu decyzyjnego i podjęcia decyzji

-naturalność prezentowanie treści powoduje, że są zrozumiałe dla człowieka

-minimalizacja abstrakcji w systemie. Przyjazny naturalny i zintegrowany sposób wprowadzania i wyprowadzania informacji ułatwia decydentowi koncentrację uwagi.

Projektowanie multimedialnego interfejsu dla decydenta [Olszak]

Kierownictwo firmy

Analizator

Normatywna Baza danych

U

GUI

Podsystem wyjaśniania

Wskazane działania

Podsystem wnioskowania interpretuje, porządkuje wprowadza wnioski eliminuje sprzeczności zwiększa zgodność

Baza wiedzy:

Fakty: Co jest znane?

Reguły: Logiczne odniesienia między symptomami i przyczynami

Inżynier wiedzy

Ekspert

Doskonalenie wiedzy

Wiedza z określonej dziedziny

Doświadczenie, praktyka, wyobraźnia, literatura fachowa

Wiedza z zakresu inżynierii wiedzy

Doświadczenie praktyka

Analiza rozwiązań podobnych problemów

EKSPERT

Inżynier wiedzy

Wiedza SE

Percepcja informacji:

-mowa

-tekst

-obraz

-ruch

Reprezentacja informacji:

-dźwięk

-tekst

-obrazy

-animacje

Sprzęt do wprowadzania informacji:

-mikrofon, głośniki

-klawiatura, mych, pisak

-skanet

-kamera

-ekran dotykowy

-akcesoria multimedialne (okulary, rękawiczki)

Zdolności percepcyjne decydenta

Postać cyfrowa

Zdolności motoryczne i komunikacyjne

Decydent:

-zdolności poznawcze

-percepcja

-doświadczenie

-zainteresowania otoczenia

Wspomaganie:

-kolor, dźwięk, ruch

-nowe sposoby wprowadzania i wyprowadzania danych

Stałe Elementy:

-kultura organizacji

-kontekst

-zawartość

UWAGA ZROZUMIENIE

AKCEPTACJA

ZAPAMIĘTYWANIE

Działanie, podejmowanie decyzji

Cechy programu komputerowego:

-forma przygotowania

-treść

-profesjonalizm

-jasność

-wiarygodność

-zainteresowanie

Poziom analizy zadań, celów systemu

Analiza zadań decydentów

Antycypowane potrzeb

Kontekst użycia zadań

Analiza rodzaju wspomagania procesów percepcyjnych

Identyfikacja klas użytkowników:

-typy umysłów: obserwator, teoretyk, pragmatyk, wizjoner

-doświadczenie

-częstotliwość stosowania systemu

-wiek decydenta

Poziom leksykalny

Identyfikacja językowa użytkownika, stosowanych pojęć, metafor

Sposób postrzegania obiektów, zdarzeń i skutków

Poziom semantyczny

Widoki informacyjne pomocy do wyjaśnienia

Widoki do wprowadzania danych

Widok do generowania raportów

Widoki do prezentacji zdarzeń obliczeń

Analiza kontekstu użycia obrazów wykresów wielowymiarowych

Analiza kontekstu użycia animacji

Analiza kontekstu użycia dźwięku

Analiza skojarzeń wywołanych kolorem, tłem i dźwiękiem

Poziom syntaktyczny-wybór standardu interfejsu rodzaj platformy sprzętowo programowej

Poziom prezentacji - projekt prezentacji

---