Dydaktyka geografii

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Dydaktyka geografii - jedna z dydaktyk przedmiotowych, która formułuje cele nauczania geografii, opracowuje kryteria doboru i sposoby układu treści nauczania geografii, adaptuje ogólnodydaktyczne oraz opracowuje własne metody kształcenia i środki dydaktyczne, bada różne elementy i uwarunkowania procesu nauczania-uczenia się geografii, wykrywa prawidłowości tego procesu oraz racjonalizuje jego organizację.

Spis treści [ukryj] 1 Historia dydaktyki geografii 2 Nauczyciel 3 Programy do nauczania 4 Dobór i układ treści w nauczaniu 5 Metody kształcenia 6 Środki dydaktyczne 7 Główne kierunki badań stosowanych w polskiej dydaktyce 8 Szkoły wyższe 9 Bibliografia

Historia dydaktyki geografii [edytuj]

Początki geografii jako przedmiotu nauczania i jej dydaktyki są niejasne. Niewątpliwie są one związane z rozwojem samej geografii jako nauki. Geografii uczono prawdopodobnie już w starożytnej Grecji, ale są o tym tylko niejasne wzmianki. O jej nauczaniu wspomina Propercjusz: Zmuszają mnie do studiowania i przedstawiania świata w tablicach.

Przyjmuje się, że geografia zaczęła pojawiać się w szkołach jako dodatkowy przedmiot nauczania już w XV w., a w XVIII w. była już odrębnym przedmiotem szkolnym.

W Polsce nie ma dokładnych danych kiedy rozpoczęto nauczać geografii. Prawdopodobnie w średniowiecznych szkołach klasztornych i katedralnych uczono jej pod nazwą kosmografii i geometrii wpajając pamięciowo fragmenty wiedzy geograficznej. Regularne wykłady z zakresu kosmografii w Polsce rozpoczęły się na uniwersytecie krakowskim w latach 1493-1494. Miały one charakter prelekcji, polegających na komentowaniu dzieł starożytnych autorów - przede wszystkim Ptolemeusza. Pierwsze łacińskie podręczniki kosmografii powstały na przełomie XV/XVI w.

Pierwszym dydaktykiem geografii był czeski pedagog Jan Ámos Komenský (J.A. Komeński) (1592-1670). W dziele Wielka Dydaktyka przedstawiająca uniwersalną sztukę nauczania wszystkich wszystkiego (Didactica magna universale omnes omnia docendi artificum exhibens) opublikowanym w 1657 r. zalecał nauczanie poglądowe (za T. Campanellą) w języku ojczystym, oparte na współdziałaniu zmysłów i umysłu. J.A. Komeński uzasadnił wprowadzenie geografii do szkoły, poddając krytycznej ocenie ówczesne podręczniki i metody stosowane przy jej nauczaniu. Głosił zasadę poznawania Ziemi od najbliższej okolicy, kładł nacisk na używanie map i obrazów w przypadku kiedy nie można było pokazać w naturze rzeczy odległych. Do koncepcji J.A. Komeńskiego wracali później również Jan Jakub Rousseau, Johann Heinrich Pestalozzi i in. Myśli Komeńskiego zmierzające do zreformowania szkolnictwa w Polsce nie przyjęły się. Szkolnictwo w XVII i początkach XVIII w. upadło a wraz z nim również szkolna geografia. Jeśli uczono jej elementów w szkołach klasztornych, to zwracano głównie uwagę na głównie na tematy historyczno-polityczne np. genealogia panujących czy nazwy różnych miejscowości, które podawano pamięciowo.

Nauczyciel [edytuj]

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Programy do nauczania [edytuj]

Aktualnie obowiązująca podstawa programowa geografii (stan na sierpień 2008):

• w gimnazjum [1];

• w szkole ponadgimnzajalnej [2]

Aktualne programy nauczania geografii dopuszczone do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej (stan na sierpień 2008): [3];

Propozycja nowej podstawy programowej geografii mającej obowiązywać od roku szkolnego 2009/2010: [[4]].

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Dobór i układ treści w nauczaniu [edytuj]

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Metody kształcenia [edytuj]

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Środki dydaktyczne [edytuj]

W polskiej literaturze wyróżnia się wiele podziałów środków dydaktycznych jednak dydaktycy geografii posługują się swoją klasyfikacją środków dydaktycznych opracowaną przez S. Piskorza (1995) i zamieszczoną w Zarysie dydaktyki geografii (1995, s. 114). Podział środków dydaktycznych przedstawiony przez S. Piskorza (1995), z upływem czasu stracił na aktualności. Szczególnie daje się to zauważyć w grupie II. Przyrządy pomiarowe i urządzenia dydaktyczne, gdzie od czasu stworzenia klasyfikacji pojawiło się wiele nowych urządzeń. W tabeli poniżej przedstawiono klasyfikację środków dydaktycznych stosowanych w nauczaniu geografii wraz z propozycją ich uzupełnień. Elementy, które zostały dodane wyróżnione kursywą.

Podstawowym uzupełnieniem tej klasyfikacji jest utworzenie nowej kategorii w grupie urządzeń dydaktycznych nadając jej nazwę urządzenia interaktywne, w której została umieszczona tablica interaktywna i urządzenia z nią współpracujące. Każda z powyższych kategorii (wizualne, audytywne, audiowizualne, automatyzujące nauczanie) dla urządzeń interaktywnych jest zbyt wąska i nie odzwierciedla właściwości, które one posiadają. Główną cechą tych urządzeń jest ich interaktywność. Wychodząc z definicji interaktywności - urządzeniami interaktywnymi należy nazywać takie, które odbierając informacje od użytkownika współpracują z komputerem, reagują na nie, pozwalając na ich dowolną modyfikację oraz na bezpośrednią i sprawną ich wymianę między użytkownikiem a całym oprogramowaniem lub jego dowolną aplikacją.

Uzupełniona klasyfikacja środków dydaktycznych S. Piskorza (1995)
I. Pomoce dydaktyczne	II. Przyrządy pomiarowe i urządzenia dydaktyczne
1. Okazy naturalne i wyroby: okazy minerałów okazy skał okazy skamieniałości okazy surowców mineralnych próbki gleb (profile glebowe) okazy etnograficzne okazy roślinne półfabrykaty i gotowe wyroby 2. Modele: globusy przystawki i pierścienie do globusów model wahadła Faucaulta horyzontarium zenitarium tellurium model współrzędnych geograficznych rzutnik kartograficzny model struktur fałdowych model struktur zrębowych modele poziomic i warstwic modele ukształtowania powierzchni terenu (mapy plastyczne) 3. Obrazy realistyczne i schematyczne: statyczne: fotografie, rysunki schema- tyczne dynamiczne: filmy, animacje, audycje telewizyjne, wideogramy 4. Obrazy symboliczne: plany mapy wielkoskalowe mapy ścienne atlasy geograficzne mapy konturowe, indukcyjne i świetlne wykresy 5. Mowa pisana: szkolny podręcznik geografii zeszyt przedmiotowy zeszyt ćwiczeń geograficzna literatura uzupełniająca tablice statystyczne 6. Multimedia: komputerowe programy edukacyjne diaporamy Internet	1. Przyrządy pomiarowe gnomon zegar słoneczny wskaźnik wysokości Słońca kompas i busola pochyłościomierz tyczki geodezyjne taśma miernicza niwelator szkolny łata niwelacyjna wiatromierz deszczomierz termometr barometr kwasomierz 2. Urządzenia dydaktyczne: wizualne: tablica ścienna tablica magnetyczna ekran episkop rzutnik do przeźroczy (diaskop) epidiaskop grafoskop przeglądarka do przeźroczy przeglądarka stereoskopowa lupy i lornetki aparat fotograficzny kamera filmowa piaskownica audytywne: radio magnetofon gramofon odtwarzacz CD odtwarzacz Mp3 audiowizualne: projektor filmowy projektor multimedialny telewizor magnetowid wideo odtwarzacz DVD automatyzujące nauczanie: skaner drukarka kserograf maszyny dydaktyczne komputery interaktywne: tablica interaktywna tablet interaktywny panel interaktywny interaktywny system odpowiedzi warsztat pracy nauczyciela geografii i jego uczniów: gabinet geograficzny klaso-pracownia pracownia geograficzna ogródek geograficzny geograficzne systemy informacyjne (GIS)

Główne kierunki badań stosowanych w polskiej dydaktyce [edytuj]

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Szkoły wyższe [edytuj]

Szkoły wyższe i ich jednostki organizacyjne zajmujące się dydaktyką geografii w Polsce:

• Uniwersytet Warszawski - Katedra Dydaktyki i Krajoznawstwa na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie - Zakład Dydaktyki Geografii w Instytucie Geografii

• Uniwersytet Śląski - Zakład Dydaktyki Geografii w Katedrze Geografii Fizycznej Wydziały Nauk o Ziemi

• Uniwersytet Łódzki - Zakład Dydaktyki Geografii na Wydziale Nauk Geograficznych

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Kielcach - Zakład Dydaktyki Geografii i Krajoznawstwa w Instytucie Geografii Wydziału Matematyczno - Przyrodniczego

• Uniwersytet Jagielloński - Pracownia Dydaktyki Geografii na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi

• Uniwersytet Gdański - Pracownia Dydaktyki Geografii w Instytucie Geografii Wydziału Oceanologii i Geografii

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie - Pracownia Dydaktyki Geografii w Instytucie Nauk o Ziemi Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Pracownia Dydaktyki na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi

• Uniwersytet Wrocławski - Pracownia Dydaktyki w Instytucie Geografii i Rozwoju Regionalnego

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu - Pracownia Dydaktyki i Edukacji Ekologicznej na Wydziale Nauk Geograficznych i Geologicznych

• Akademia Pomorska w Słupsku - Pracownia Dydaktyki Geografii z Przyrodą w Instytucie Geografii Wydziału Matematyczno - Przyrodniczego

Bibliografia [edytuj]

• Piskorz S., 1995, Zarys dydaktyki geografii, WSiP, Warszawa.

---