*Rząd i jego funkcje = funkcje państwa:
SMITH:
-ochrona społeczeństwa przed zagrożeniem zewnętrznym
-ochrona każdego człowieka żyjącego w społeczeństwie przed niesprawiedliwością i przemocą jaka grozi mu od innych obywateli
-obowiązek ustanawiania i utrzymywania pewnych urządzeń (dobra publiczne) publicznych i publicznych instytucji
FAGUET:
-policja
-wymiar sprawiedliwości
-obrona
„Rozumny liberalizm nie polega na osłabieniu władzy, ile się da, ale na wyznaczeniu mu odpowiedniej dla niego roli w społeczeństwie”
ZWEIG:
-działy gospodarki, które ze swej istoty są nierentowne (budowa dróg, regulacja rzek, itp.)
-działy gospodarki, które na dłuższy czas straciły swą rentowność
-działy, których rozmiary przekraczają możliwość współzawodnictwa (koleje, gazownictwo, przemysły infrastrukturalne)
-działania prowadzone centralnie niemalże z konieczności (np.: bank emisyjny)
HAYEK
-działania w sferze ułatwiającej zdobywanie wiarygodnej wiedzy o faktach mających znaczenie ogólne (np.: zapewnienie systemu monetarnego ustalenie norm i wag, udzielanie informacji statystycznych)
-działania w sferze tzw. usług pożądanych i nie świadczonych przez sektor prywatny (usługi zdrowotne i sanitarne, budowa dróg, usługi komunalne)
*Wg Hayeka: najlepszym rozwiązaniem zaspokajania usług nierentownych byłoby subsydiowanie przez państwo przedsiębiorstw prywatnych, a nie tworzenie przedsiębiorstw państwowych.
SAMUELSON:
-alokacyjna - alokacja ma być efektywna (efekty zewnętrzne, niedoskonała konkurencja)
-redystrybucyjna (cel -> zapewnienie sprawiedliwości)
-stabilizacyjna (związana z wahaniem koniunktury gospodarczej tzw. automatyczne stabilizatory: gł. polityka fiskalna)
*W literaturze przedmiotu mamy wyróżnione następujące funkcje:
-legislacyjna - środek do celu
-kreowania podaży (produkcyjna) - środek do celu; alokacyjna i stabilizacyjna
-kreowania kapitału społecznego - („gęste, formalne i nieformalne sieci powiązań między podmiotami życia gospodarczego, społecznego i politycznego nastawiony na wymiary idei i kooperacji i celu realizacji wspólnego dobra”)
Dobra są to przedmioty materialne i niematerialne, które charakteryzują się odpowiednią użytecznością i służą do zaspokajania potrzeb (rzeczy, usługi, stany -środki zaspokajania potrzeb).Podział dóbr:- dobra wolne: które występują w przyrodzie w nieograniczonej ilości i nadają się do bezpośredniego użytku( powietrze, światło słoneczne)- dobra ekonomiczne: ( gospodarcze ) - są efektem produkcyjnej działalności człowieka, występująca ograniczonej ilości w stosunku do ludzkich potrzeb, dzielimy je na: •dobra produkcyjne: służą do produkcji innych dóbr „ mleko, woda, żelazo, rudy, drewno” •dobra konsumpcyjne: przeznaczone do konsumpcji „ cukier, buty, spodnie, itp.”•dobra pierwotne: To dobra bezpośrednio pobierane z przyrody •dobra prywatne: nabywane i wykorzystywane przez osoby prywatne •dobra publiczne: przynoszące korzyści dużym grupom ludzi. Nabywane i wykorzystywane przez są to dobra ogólnie dostępne ( publiczne ) np. winda rozróżniamy jeszcze dobra: - pozytywne - dobra nie pozytywne.
Dobra publiczne : klasyfikacja
Poniższa tabela przedstawia klasyczny podział dóbr za względu na możliwość wyłączenia ich z konsumpcji oraz na ich konkurencyjność w konsumpcji.
Klasyczny podział dóbr |
Możliwość wyłączenia z konsumpcji |
||
|
TAK |
NIE |
|
Konkurencyjność w konsumpcji |
TAK |
dobra prywatne: żywność, ubrania, komputery |
wspólne zasoby: środowisko naturalne |
|
NIE |
dobra klubowe: szkoły prywatne, teatry, kina, kluby |
dobra publiczne: obrona narodowa, policja, straż pożarna |
Regulacja, regulowanie [francuska szkoła badań regulacji, R. Bojer] - forma społecznej kontroli działalności gospodarczej, kontroli w formie zinstytucjonalizowanej, prowadzonej w sposób formalny (za pomocą instrumentów administracyjnoprawnych) lub nieformalny
Regulacja [P. Selznick] - trwała i ukierunkowana kontrola sprawowana przez agencję publiczną nad działalnością ważną dla życie danej wspólnoty
ß
1. regulacja - narzędziem kontroli pewnego obszaru działalności gospodarczej,
2. kontrola celowa i systematyczna,
3. Kontrola ukierunkowana na cenione przez daną wspólnotę działania i ich oczekiwane skutki
Definicja Selznicka jest zgodna z nurtem ekonomii politycznej
Regulacja [W.H. Riker, P.C. Ordeshook] - jest procesem, poprzez który modyfikowane są alternatywy, wyniki, technologie, modele socjalizacji zawarte w funkcjach użyteczności jednostek, informacje i pozostałe elementy, które podejmujący decyzje biorą pod uwagę, gdy rozważają problem działania […] regulacja wymaga, aby każda jednostka stwierdziła czy pragnie, aby pewne decyzje dotyczące działania były podejmowane w danym czy innym kontekście społecznym. Główną przyczyną, która sprawia, że regulujący zmieniają początkowy kontekst, w którym podejmowana jest decyzja dotycząca podjęcia działania, jest to, że kontekst ten rodzi kosztowne skutki zewnętrzne. Tak więc jądrem regulacji jest teoria kosztów zewnętrznych.
Regulacja [T. Daintith] - kontrola publiczna danej sfery działalności, prowadzona za pomocą standardów i reguł mających najczęściej formę wiążących aktów administracyjnoprawnych.
Definicja zgodna z „szkołą austriacką”, szkołą ekonomicznej analizy prawa (law and economics), nowej ekonomii instytucjonalnej, szkoły praw własności,
ekonomii porównawczej
Regulacje [G. Stigler] - są polityczno-administracyjną ingerencją w rynkowe procesy gospodarcze. Regulacje są produktem, który partie polityczne mogą oferować swoim klientom
Istota decyzji politycznych w ustroju demokratycznym: kolektywne (głosowanie), transparentne (nie można nikogo wykluczyć).
G. Stigler: „Głosowanie jest niej precyzyjnym sposobem wyrażania preferencji w polityce niż wyrażanie preferencji na rynku, gdyż w głosowaniu uczestniczy i wpływa na decyzje wiele niedoinformowanych osób”. Demokratyczny proces polityczny jest pełen szumu i nieprecyzyjności, a w decyzjach politycznych często znajdują wyraz intensywne preferencje mniejszości.
Regulacje - ujęcie historyczne
1. Starożytne Ateny - narzędzia administracyjnoprawne ingerujące w metody produkcji i zachowania wytwórców,
2. Starożytny Rzym - publiczny system ochrony konsumentów,
3. Średniowieczna Europa - ustawy regulujące jakość i bezpieczeństwo produktów: jajka, kiełbasy, sery, piwo, wino
4. Kryzys gospodarczy 1873 rok - odżywają idee protekcjonizmu państwowego
5. 1933 New Deal
Wprowadzane reformy polegały na:
a. prowadzeniu aktywnej polityki pieniężnej (poszerzenie kompetencji Systemu Rezerwy Federalnej),
b. kontrolowaniu przez państwo wielkich spółek,
c. rozwoju inwestycji państwowych,
d. organizowaniu robót publicznych,
e. reformie rolnictwa,
f. wprowadzaniu różnych form pomocy bezrobotnym.
Obszar reform |
Akt prawny |
Zakres interwencji państwa |
Polityka pieniężna. |
Emergency Bill
Banking Act
|
Rząd mógł w bankach o zasięgu ponadstanowym ustanawiać prowizorycznych administratorów. Podział banków na inwestycyjne i handlowe. Uprzywilejowana pozycja banków należących do federalnego systemu rezerw (Federal Reserve System - FRS). Rząd mógł zakupywać akcje uprzywilejowane banków. Rząd może zakładać instytucje udzielające kredytu przedsiębiorstwom Kontrola giełdy przez państwo (powołanie Securities and Exchange Commission - SEC): · konieczność uzyskania akceptacji przez SEC w celu wyemitowania papierów wartościowych, · wprowadzenie nadzoru nad transakcjami giełdowymi . Deprecjacja dolara w celu pobudzenia eksportu. |
Polityka rolna |
Agricultural Adjustement Act |
1. Powołanie komisji do spraw rolnictwa (Agricultural Adjustement Administration - AAA) 2. Likwidacja nadprodukcji rolnej (głównie pszenicy, kukurydzy, bawełny, tytoniu, pogłowia nierogacizny) - w tym celu wypłacano odszkodowania farmerom. 3. Interwencyjny skup nadwyżek rolnych 4. Utworzenie specjalnych banków upoważnionych do emisji obligacji, które służyły do wykupu wierzytelności hipotecznych z rąk prywatnych. Zawieszono spłatę długów farmerów na okres 5 lat. Obniżono oprocentowanie pożyczek zaciągniętych przez nich. |
polityka przemysłowa |
National Industrial Recovery Act - NIRA |
1. Powołanie komisji do spraw przemysłu (National Recovery Administration -NRA), która opracowała kodeks pracy. 2. Ustanowienie federalnego systemu zasiłków dla osób starszych. 3. Ustanowienie federalno-stanowego systemu pomocy dla bezrobotnych. 4. Uchwalenie Prawa Wagnera na mocy którego robotnicy mogli zawiązywać związki zawodowe (5.07.1935 rok) |
Przemysł kolejowy |
Ustawa o handlu międzystanowym (Interstate Commerce Act 1997) Ustawa o transporcie (Transportation Act 1920) |
1. Regulacja polityki cenowej (dozwolone subsydiowanie krzyżowe), tj. przewozy długodystansowe subsydiowały krótkookresowe. 2. Kontrola wejścia i wyjścia - zgoda agencji regulacyjnej (Komisji do spraw handlu między stanami (Interstate Commerce Commission -ICC)) |
Towarowe przewozy samochodowe |
Ustawa o przewozach samochodowych (Motor Carrier Act 1935) Ustawa samochodowa (Reed-Bulwinkle Act 1948) |
1. Kontrola minimalnych cen usług przewozowych. 2. Kontrola wejścia. 3. Zwolnienie transportu drogowego od kontroli antymonopolowej |
Linie lotnicze |
Ustawa o lotnictwie cywilnym (Civil Aeronautics Act 1938) |
1. Ustalanie cen minimalnych 2. Kontrola wejścia |
roboty publiczne |
|
1. Powołanie Administracji robót publicznych (Public Work Administration - PWA w listopadzie 1933 roku), która otrzymywała pieniądze na podjęcie prac i udzielanie kredytu na ten cel miastom oraz instytucjom publicznym. 2. Prowadzone były następujące roboty publiczne: zalesianie, budowa dróg, lotnisk, tanich osiedli mieszkaniowych, szkół, szpitali, terenów sportowych, wznoszenie wałów przeciwpowodziowych, regulacja rzek, spiętrzanie wód, budowa elektrowni. |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Cieplewski i inni, 1974, s. 435-445, Surdej, 2006, s.16.
Okres |
Przedmiot i zakres badań |
Lata 40-te i 50-te |
Pierwsze badania z zakresu regulacji: R. Suchman, M. Bernstein |
Lata 60-te i 70-te |
W poszczególnych gałęziach przemysłu Obszary problemowe podporządkowane danemu urzędowi regulacyjnemu Struktury regulowanych rynków Wybór optymalnego narzędzia regulacji |
Od lat 70-tych |
Bardziej akcentuje się regulacje społeczne (regulacje ryzyka społecznego), tj. dotyczące: ochrony środowiska, bezpieczeństwa żywności, bezpieczeństwa pracy. Przez regulacje społeczne rozumie się regulacje chroniące ważne, a nie podlegające bezpośredniej wycenie rynkowej, wartości społeczne |
Lata 90-te |
Zapoczątkowane przez prace B. Levy'ego i P.T. Stillera dotyczące efektywności polityki regulacyjnej, np. „wyposażenie instytucjonalne” (intitutional endowment), jakość administracji, efektywność sądownictwa. Regulacje administracyjnoprawne jako potencjalne narzędzia protekcjonizmu i dyskryminacji w handlu międzynarodowym [J.N. Bhagwati, R.E. Hudek]. |
Od 2000 roku |
Regulacje na rzecz regionalnej integracji gospodarczej (np. UE) [J. Pelkmans, G. Majone, M. Egan], |
Teorie regulacji -wyjaśnienie rozwoju regulacyjnych działań państwa:
1. Podejście normatywne (tj. wyjaśnienie potrzeby interwencji państwa: czy?, kiedy? W jakich formach?); kluczowe pojęcie interes publiczny, regulacje na rzecz interesu publicznego.
Procedura postępowania: czy występuje niesprawność rynku, jakie jest jej źródło, wskazanie sposobu interwencji rządu.
Dwuetapowość procedury:
- Niesprawność rynku: warunek konieczny ale nie wystarczający;
- Analiza kosztów i korzyści interwencji
2. Podejście ekonomii pozytywnej (wyjaśnienie rzeczywistej interwencji państwa) Kluczowe pytania o genezę, formę i skutki regulacji przy założeniu, że podmioty dążą do maksymalizacji własnej użyteczności Þ teorie postrzegające interwencje regulacyjne jako skutek presji grup interesu (prywatne korzyści).
Cele badawcze ekonomicznej teorii regulacji:
- Kto odnosi korzyści z regulacji,
- Kto ponosi koszty regulacji,
- Jaką formę regulacja przybiera,
- Regulacja a efektywna alokacja zasobów.
1. Poprawa dobrobytu społecznego, tj. zminimalizowanie skutków (lub usunięcie) market failure (niesprawności rynku, zawodności rynku) lub zmniejszenie ryzyka dotyczącego szeroki rzesz ludzi (negatywne efekty zewnętrzne) [A. Pigou].
2. Regulacje administracyjne są rozwiązaniem alternatywnym w stosunku do prywatnego rozwiązania sporów o rozkład kosztów negatywnych efektów zewnętrznych powstałych w wyniku działania innych osób lub innych podmiotów gospodarczych. (ideał państwa prawa, teoria kosztów transakcyjnych)
Ekonomiczna teoria regulacji George'a Stiglera: większość regulacji administracyjnych jest wynikiem „przechwycenia regulacji” (regulatory capture).
Dlaczego podmioty dążą do wprowadzenia regulacji:
a. Ograniczenie wejścia na rynek
Hipoteza Stillera: „każda gałąź przemysłu lub każda grupa zawodowa, która posiada wystarczająco dużo siły politycznej, aby posłużyć się państwem, będzie próbowała kontrolować wejście”, bo jest to relatywnie tańsze niż samodzielne tworzenie barier wejścia na rynek (por. oligopole).
b. polityczna ochrona przed konkurencją poprzez tzw. „Efekt substytucji”, regulacje cen
Teoria „przechwycenia” regulacji (regulatory capture).
Kryteria na podstawie których można mówić o przechwyceniu regulacji:
- Podmiot regulujący musi mieć możliwość podjęcia samodzielnej decyzji,
- Decyzje te muszą się różnić od decyzji, które podjęłaby zbiorowość polityczna zgodnie z obowiązującymi procedurami decyzyjnymi,
- Decyzja ta musi zostać podjęta w oczekiwaniu korzyści od grup uprzywilejowanych przez ich przyjęcie
Teoria konkurencji pomiędzy grupami interesu w
ujęciu Gary'ego Beckera
JeŜeli dana gałąź charakteryzuje się niesprawnością
rynku regulacje mogą tworzyć nadwyŜki ( regulacje są
efektywne w ujęciu Hicksa-Kaldora)
JeŜeli w gałęzi jest konkurencja, to regulacje powodują
nieodwracalne straty, wzmagając opór przed ich
wprowadzeniem.
Przykłady międzynarodowych sporów:
Zakaz sprzedaŜy w Niemczech likierów zawierających mniej
niŜ 25% alkoholu - regulacja zgodna z traktatem rzymskim
ustanawiającym EWG - regulacja jest niekorzystna dla
francuskich producentów likierów o niskiej zawartości
alkoholu.
Prowincja Ontario (Kanada) nakłada 10% podatek na piwo w
puszce - regulacja zgodna z umowa o wolnym handlu -
regulacja podnosi koszty amerykańskich producentów piwa
w puszce.
Przykłady międzynarodowych sporów:
Amerykańska regulacja zakazująca sprzedaŜy tuńczyków,
które złowiono powodując zabicie duŜej liczby delfinów -
regulacja zgodna z porozumieniem GATT - regulacja ma
negatywne skutki dla meksykańskich rybaków łowiących w
sposób tradycyjny.
Zakaz UE sprzedaŜy wołowony wyprodukowanej z bydła
karmionego hormonami wzrostu - regulacja zgodna z
porozumieniem GATT - regulacja niekorzystna dla
amerykańskich farmerów.
Wg kryterium: przedmiot regulacji
1. Regulacje ekonomiczne: współcześnie dotuczą regulacji monopoli; ochrony konkurencji i konsumentów
2. Regulacje społeczne: łagodzenie lub usuwanie negatywnych efektów zewnętrznych działań gospodarczych lub pomagają przezwyciężyć niekompletność i niedoskonałość informacji
Zasada samoregulacji ceny rynkowej - Naturalna skłonność rynku do takiego kształtowania się cen, aby opłacalność produkcji wszystkich dóbr i usług oferowanych na rynku była sobie równa.
Samoregulacja to rodzaj dobrowolnej inicjatywy podmiotów gospodarczych, w tym przypadku dostawców usług medialnych (np. nadawców), której celem jest przyjęcie i przestrzeganie zasad i wytycznych wspólnych dla wszystkich, którzy się do tego przedsięwzięcia przyłączyli. Samoregulacja jest uzupełniającą metodą wdrażania oraz kontroli przestrzegania niektórych przepisów.
Przykłady samoregulacji to np. kodeksy dobrych praktyk w dziedzinie reklamy czy ochrony małoletnich przed szkodliwymi treściami w przekazach medialnych.
Samoregulacja nie może zastąpić tradycyjnych regulacji prawnych.
Współregulacja to ogniwo prawne pomiędzy samoregulacją a regulacją ustanowioną przez prawodawcę krajowego, które dopuszcza interwencję państwa w przypadkach, gdy cele samoregulacji nie zostały spełnione. Współregulacja opiera się na współpracy pomiędzy organami państwa regulującymi rynek usług audiowizualnych a podmiotami działającymi na tym rynku tj. dostawcami usług medialnych.
Gruoy interesu:
ekonomiczne
podstawowe
kapitalisytczne
robotnicze
niepodstawowe
rolnicze
drobnokapitalistyczne
wolne zawody
spółdzielnie
konsumenci
nieekonomiczne (socjalne)
organizacje o celach politycznych niepowiązane z partiami
kościoły i zrzeszenia religijne
zrzeszenia kulturowe, filantropijne i humanistyczne
niesprawności rynku, ekon. negatywne następstwa funkcjonowania rynku; niesprawności rynku doskonale konkurencyjnego to: rozwój produkcji niepożądanych społecznie dóbr i usług, występowanie efektów zewnętrznych, nadmierna i nieuczciwa konkurencja; niesprawności rynku niedoskonale konkurencyjnego to: praktyki monopolistyczne, zmowy monopolistyczne, nieefektywna alokacja zasobów, niepełne wykorzystanie czynników produkcji, straty w bogactwie społecznym.
URE - Urząd Regulacji Energetyki
Udziela koncesji, zatwierdza taryfy energetyczne, przeciwdziała monopolizacji rynku.
OFGEM - działa jako niezależny nadzorca i regulator rynku energii w UK, ... Ofgem jest finansowany z licencji płaconych przez dostawców energii.
Zasada TPA (ang. Third Party Access) - zasada polegająca na udostępnieniu przez właściciela bądź operatora infrastruktury sieciowej stronom trzecim w celu dostarczenia towarów/usług klientom strony trzeciej (dotyczyć to może przesyłu energii elektrycznej, usług telekomunikacyjnych czy usług kolejowych).
Dzięki zastosowaniu zasady TPA, możliwa staje się demonopolizacja rynku. Odbiorcy końcowi towarów/usług maja prawo dokonania wolnego wyboru dostawcy danego towaru bądź usługi. Zastosowanie zasady ma na celu wzmocnienie konkurencji na rynku i z reguły ma wpływ na obniżenie cen.
Wyróżnia się następujące funkcje ceny:
Informacyjno - bodźcowa - parametru, który pozwala określić wielkość przychodów ze sprzedaży, a także parametru pobudzającego do określonego działania. Nabywcę ceny informują o ile zmniejszą się jego zasoby pieniężne, jeśli dokona on zakupu. Sprzedającego ceny informują o ile zwiększy się jego przychód, jeśli dokona on sprzedaży.
Redystrybucyjna (wtórny podział, rozdział). Ceny są narzędziem podziału dóbr i usług, oraz przesuwania dochodów od jednych grup społecznych do innych i do budżetu państwa. Państwo również może dokonywać redystrybucji dochodów przy pomocy cen - różnicując obciążenie cen podatkami, ustalając ceny minimalne / maksymalne czy dotując pewne gałęzie gospodarki.
Stymulacyjna - narzędzie oddziaływania na dostawców i odbiorców - im wyższy jest poziom cen, tym większa jest opłacalność produkcji. Stymuluje to producentów do zwiększania
Agregacyjna - umożliwia sumowanie niedodawanych w sensie fizycznym wielkości
Kryterium zakresu regulacji:
• Ekonomiczne - przedmiotem
regulacji są: ceny, standardy
produktów i usług, warunki
wejścia oraz wyjścia
przedsiębiorstw na rynek,
• Społeczne - określenie reguł
działalności gospodarczej
zmierzające do korekty
negatywnych skutków
ubocznych zagraŜających
zdrowiu i bezpieczeństwu
pracowników oraz
konsumentów
Kryterium celu regulacji:
• Regulacja porządkowa - jej
celem jest ustalanie zasad
stanowiących ramy, w obrębie
których powinny przebiegać
prywatno-gospodarcze procesy
rynkowe oraz „czuwanie” nad
ich przebiegiem
Pojecie regulacji bywa często stosowane naprzemiennie z
pojęciem standardu.
Standardami są normy określające obowiązkowy sposób
działania lub normy określające obowiązkowe cechy
produktu.
Podstawowa róŜnica między standardem a regulacją
polega na tym, Ŝe regulacja jest uszczegółowioną ex ante
normą, podczas gdy standard jest normą uszczegółowiona ex
post przez nadzorujący jej stosowanie urząd regulacyjny lub
sąd.
Ex ante - przed działaniem, ex post - po działaniu.
Standardem jest norma, która zakazuje emisji do atmosfery
szkodliwych substancji, lecz identyfikację owych substancji
pozostawia urzędowi lub sądowi.
Główne przyczyny niesprawności rynku:
• sytuacja monopolu (naduŜywanie siły rynkowej),
• problem dóbr publicznych,
• występowanie efektów zewnętrznych,
• zjawisko asymetrii informacyjnej
Sytuacja monopolu (naduŜywanie siły rynkowej)
Punktem wyjścia jest model rynku doskonale
konkurencyjnego, bo producenci nie wpływają na ceny (są
biorcą ceny), rynek ten zapewnia efektywność alokacji
zasobów w sensie Pareto.
Ten idealny stan nie jest osiągany z powodu występowania
zjawiska rosnących korzyści skali.
W sytuacji monopolu zyskuje monopolista a tracą
konsumenci, ale zysk monopolisty jest mniejszy niŜ strata
konsumentów. Monopol nie jest efektywny z punktu
widzenia kryterium Pareto.
Efekty zewnętrzne są to efekty dotyczące osób trzecich
(skutki dla osób nie będących stronami transakcji
wymiany).
Przykład: Rolnik uŜywa nawozów sztucznych
zwiększających wydajność upraw i zmniejszających
jednostkowe koszty produkcji. Skutek - zanieczyszczenia
wód gruntowych. Koszty usuwania tych zanieczyszczeń nie
są uwzględniane w kalkulacji opłacalności tej metody
produkcji.
Zjawisko asymetrii informacyjnej
Teoria doskonale konkurencyjnych rynków zakłada
istnienie kompletnej i doskonałej informacji -
uproszczenie.
Brak pełnej informacji rodzi liczne konsekwencje dla
funkcjonowania rynku:
• zjawisko negatywnej selekcji,
• pokusa naduŜycia.
Teoria renty regulacyjnej (F.S. McChesney) kładzie nacisk
na problem optymalności procesu legislacyjnego.
Projekty legislacyjne są instrumentem w rękach polityków
lub grup interesu - instrumentem, który moŜe słuŜyć
„politycznemu wyłudzaniu renty”.
Proces legislacyjny jest interakcją pomiędzy politykami
mogącymi składać projekty legislacyjne (w celu wyłudzenia
renty regulacyjnej) a lobbystami, reprezentującymi grupy
zagroŜone skutkami przyjęcia danej ustawy.
Teoria opodatkowania poprzez regulacje (A. Posner)
traktuje regulacje jako substytut opodatkowania. Regulacje
nakładają niekiedy obowiązek świadczenia usług nie tylko po
cenach niŜszych niŜ teoretyczne ceny w warunkach
rynkowych, lecz czasami nawet poniŜej kosztów świadczenia
usług.
Regulacja w tym przypadku pełni funkcję alokacyjną i
dystrybucyjną (rola budŜetu państwa).
Efekty zewnętrzne.
Internalizacja kosztów
Relacje między podmiotami -
efekty zewnętrzne występują, jeŜeli indywidualna funkcja
uŜyteczności (lub funkcja produkcji) zaleŜą od czynników
zewnętrznych (a dokładniej tych zaleŜnych od innych podmiotów.
1. Niedoskonałość (brak) rynków.
efekty zewnętrzne występują, jeŜeli w gospodarce opartej na
zdecentralizowanych procedurach regulacyjno-optymalizacyjnych
występują niedostateczne bodźce do tworzenia efektywnych rynków (
w tym rynku czynników produkcji) co prowadzi do braku równowagi
(optimum) w sensie Pareto.indywidualna funkcja uŜyteczności (lub
funkcja produkcji) zaleŜą od czynników zewnętrznych (a dokładniej
tych zaleŜnych od innych podmiotów
Metody internalizacji efektów
zewnętrznych:
• „nakładanie przez państwo podatków i
stosowanie dotacji,
• bezpośrednie negocjacje między
zainteresowanymi podmiotami,
• rozwiązanie mieszane, polegające na
kreowaniu przez państwo warunków
umoŜliwiających dobrowolną
internalizację efektów zewnętrznych”
System zbywalnych praw majątkowych
związanych ze świadectwami pochodzenia
(kolorowe certyfikaty) - plan
• zielone - wspierające rozwój elektroenergetyki
odnawialnej,
• czerwone - wspierające wysoko sprawną
kogenerację węglową (i mikroźródła),
• Ŝółte - wspomagające energetykę gazową,
• białe - wspierające efektywność energetyczną,
• błękitne - wspierające wysoko sprawne źródła
η> 46%,
• pomarańczowe - wspierające technologie
„czystego węgla”, np. CCS
Dwa strumienie przychodów:
1. za obrót energią (energia „czarna” + instrumenty pochodne „terminowe
kontrakty na giełdzie energii”)
2. ze sprzedaŜy praw majątkowych
Co określono w rozporządzeniu?
szczegółowy zakres obowiązku uzyskania i przedstawienia
Prezesowi URE, do umorzenia świadectw pochodzenia,
uiszczenia opłaty zastępczej, obowiązku zakupu energii
elektrycznej i ciepła wytworzonych w OŹE oraz obowiązku
potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej
wytworzonej w odnawialnym źródle energii
Efekty systemu certyfikatów
• Oszczędność/efektywność/sprawność energetyczna,
• Zmiana struktury wytwarzania
• Fundusz na rzecz rozwoju OŹE (subkonto w NFOŚiGW),
• Wartość wsparcia z NFOŚiGW inwestycji w OŹE niesatysfakcjonująca w stosunku do
wpływów środków pienięŜnych na wydzielone subkonto,
• Transfer pieniędzy
• Rozwój rynków finansowych rynek giełdowy praw majątkowych świadectw
pochodzenia (S⇒I),
• punkt odniesienia dla rachunku kosztów ekonomicznych (z uwzględnieniem efektów
ekologicznych),
• Interwencja w mechanizm cenowy,
• Zmiana rachunku ekonomicznego opłacalności inwestycji w sektorach gł.
energetycznym, budowlanym,
• Powstanie nowych profesji (np. audytorów energetycznych)
• funkcjonujący system (tj. z karami) przy słabo rozwiniętych mechanizmach wsparcia
nowych innowacyjnych proefektywnościowych i proekologicznych źródeł energii nie
sprzyja rozwojowi w/w mocy wytwórczych w dotychczas funkcjonujących podmiotach
(efekt odpływu kapitału).
• Zmiany w księgach rachunkowych i finansowych przedsiębiorstw energetycznych,
• Zwolnienia z akcyzy,
• Ulgi za przyłączenie do sieci
BARIERY WEJŚCIA:
-różnicowanie produktu
- kontrola nad zasobami naturalnymi
-patenty, prawa autorskie, znaki firmowe i inne bariery prawne
-bariery strategiczne
* DYSKRYMINACJA CENOWA PIERWSZEGO RODZAJU(doskonała dyskryminacja cenowa, gdy cena zrówna się z MC przestajemy sprzedawać)
*REGULACJA CEN W MONOPOLU:
-niech konsumenci płacą cenę = MC (gdy przetną się te funkcje )
- LRAC = cena (wychodzi na zero)
-redukcja kosztów stałych
1