Relacje między psychiką a organizmem z punktu widzenia psychoneuroimmunologii

Twórcą psychoneuroimmunologii był Ader.

Badania w zakresie psychineuroimmunlogii sprowadzają się do badań układu odpornościowego, a zwłaszcza relacji czynników psychologicznych, neurohormonów i zmian somatycznych.

Układ odpornościowy to zespół tkanek, komórek, cząstek, którego funkcją jest utrzymanie homeostazy ustroju przez eliminację i niszczenie wszystkiego, co obce.

Istnieją dwa rodzaje odporności:

1. wrodzona - komórki skóry, nabłonkowe, znajdujące się w różnych układach (np. rzęski w płucach, śluzówka nosa), wrodzone reakcje kaszlu, mechanizm podwyższania temperatury, zmiana kwasowości organizmu - układ odporności wrodzonej nie rozpoznaje substancji szkodliwych (antygenów)

2. nabyta - polega na identyfikacji wroga oraz próbach niszczenia go przy pomocy złożonych, skoordynowanych strategii

		UON (układ odporności nabytej)
UO komórkowej								UO humoralnej
Fagocyty (makrofagi)			limfocyty
				Kom. T	Kom. B

odporność komórkowa - bardziej prymitywny; wirusy, pasożyty, grzyby

Fagocyty - duże białe krwinki, które pochłaniają I niszczą martwe czerwone krwinki, a przy okazji zanieczyszczenia i zarazki (300 mld dziennie)

Komórki T

• powstają w szpiku kostnym, skąd wędrują do grasicy, gdzie „uczą się” odróżniać tkanki obce od własnych oraz różnicują się na mniejsze grupy i ostatecznie osiedlają się w węzłach chłonnych i w śledzionie

• podgrupy:

• (1) komórki pomocnicze - rola: przekazywanie informacji (że należy reagować podwyższeniem temperatury, stężenia cukru, itd.) innym komórkom układu

• (2) komórki supresorowe - funkcja: hamowanie - zapobiegają zbyt silnej reakcji układu odpornościowego

• (3) zabójcy - niszczą, zabijają inne komórki, zwłaszcza te zakażone wirusami [najbardziej istotna grupa]

komórki B

• odpowiadają za produkcję przeciwciał

• odpowiadają też za regulację odporności humoralnej

odporność humoralna

• niszczenie antygenów, działanie komórek B polega na:

• (1) aglutynacji - zbijanie, łączenie komórek zarażonych

• (2) immobilizacji - unieruchamianie tych, które są nosicielami wirusa czy bakterii

• (3) precypitacji - uniemożliwianie rozpuszczenia w płynach ustrojowych [uniemożliwiają wejście zarazków / wirusów w płyn ustrojowy]

Mechanizm (jak odporność jest połączona)

Drogą pośredniczącą od psychiki do ciała jest UN, a szczególnie takie jego elementy/części, jak:

1. układ autonomiczny, zwłaszcza współczulny

• układ współczulny łączy się z ramieniem nadnerczy, które wydzielają adrenaliną i noradrenalinę. Połączenie to stanowi układ współczulno-nadnerczowy. Przygotowuje do walki lub ucieczki, które są bezpośrednią przyczyną problemów zdrowotnych: wzrost krzepliwości krwi, przyspieszona akcje serca, wzrost ciśnienia krwi.

2. podwzgórze

• zarządza AUN i jest połączone z przysadką kontrolującą wydzielanie hormonów

3. układ limbiczny

• kontroluje podwzgórze

• reguluje emocje i odpowiadające im reakcje fizjologiczne

• stanowi bezpośrednie ogniwo relacji psychiki i ciała

• ma słabe powiązanie z układem kontrolującym mowę i myślenie, co utrudnia świadomą kontrolę procesów fizjologicznych

Ocena poznawcza sytuacji stresowej - przypisanie jej znaczenia - uruchamia emocje pozytywne, które zmieniają siłę działania emocji negatywnych (neutralizacja), w związku z czym obniżają wydzielanie hormonów stresu. Następuje zmiana w czynnościach fizjologicznych organizmu. W ten sposób udowodniono znaczenie radości, śmiechu i optymizmu.

PRZYKŁADY BADAŃ

• depresja a odporność

• osoby, które zareagowały depresją na śmierć współmałżonka bezpośrednio po zdarzeniu i 6 miesięcy później wykazywały się zmniejszoną aktywnością komórek T (=> odporność układu immunologicznego była słabsza => wsparcie powinno być dłużej - 9 miesięcy do roku, rodzice po stracie dziecka - 3 lata)

• porównanie depresji (najmniejsza odporność), schizofrenii i osób po operacjach

• kobiety po aborcji, po rozwodzie, osoby chore na raka, Alzheimera - zmiany w parametrach immunologicznych - obniżenie odporności

=> stany depresyjne są czynnikami wysokiego ryzyka zmian immunologicznych

• osobowość a odporność

• osoby chore na raka tłumiące uczucia (gorsze wyniki badań w zakresie liczby limfocytów) i wyrażające emocje

• => tłumienie emocji wiąże się ze spadkiem odporności immunologicznej

• wzrost poziomu agresji (wrogość) obniża odporność immunologiczną

• zwiększona wrażliwość psychiczna (osoby podatne na zranienie) oraz introwertycy ujawniają tendencję do niższej odporności immunologicznej

• (Wrześniewski) lepsza prognoza dotycząca przebiegu choroby nowotworowej u osób prezentujących postawę walki z chorobą lub jej zaprzeczają (!) [w początkowym etapie choroby]; gorsza prognoza u osób o wysokim poziomie leku, depresji i poczucia winy

• oddziaływanie psychologiczne, psychoterapeutyczne a funkcjonowanie układu odpornościowego

• głęboka relaksacja, sumienne jej praktykowanie podczas sztucznych sytuacji zagrażających - zaobserwowano mniejszą/słabszą reakcję immunologiczną => stres nie powodował tak dużych zmian jak w grupie kontrolnej

• biofeedback - obniżenie aktywności makrofagów było wyrównywane po biofeedbacku

• wzmacnianie poczucia koherencji poprzez terapie poznawczo-behawioralne dawało pozytywne efekty w relacjach immunologicznych - wysokie poczucie koherencji w obliczu stresora wzmacnia przekonanie o sensowności działania. Sytuacja jest postrzegana jako wyzwanie i pewność poradzenia sobie (skuteczność). Pozytywne napięcie emocjonalne prowadzi do immunostymulacji (wzrostu odporności)

ZNACZENIA PRZYPISYWANE SYTUACJI CHOROBY (zdarzenia stresogenne)

pozytywne

1. cierpienie w tej sytuacji stanowi wartość

2. to jest wyzwanie - to jest mobilizacja sił do dokonywania transgresji (przekraczania siebie), bądź rozwiązywania problemu

3. sytuacja jako zadanie / problem do rozwiązania uruchamia zachowania gwarantujące utrzymanie zadawalającej jakości życia

negatywne

1. sytuacja jako wróg [najgorsza możliwość] - uruchamia reakcje walki za wszelką cenę, najczęściej irracjonalną

2. strata - uruchamia stany depresyjne, zachowania demobilizujące, bierność [ też najgorsza, zwłaszcza jeśli katastrofalna strata]

3. ulga bądź strategia - początkowo uruchamia zachowania sugerujące radzenie sobie, przy złych zachowaniach następuje demobilizacja, zachowania irracjonalne (np. reakcje hipochondryczne)

4. przeszkoda - utrudniająca, udaremniająca realizację celów - taka interpretacja wyzwala reakcje ujemne, ale można sobie z nimi poradzić

Taylor - pokazała rolę oceny poznawczej (badanie kobiet chorych na raka piersi)

A oprócz tego wiara albo placebo…

14

---